Overzicht workshops Landelijke Pastorale Dag 2013 Hieronder leest u het aanbod van workshops. De meeste workshops vinden drie maal plaats. Als u zich aanmeldt, ziet u in welke rondes de workshops worden aangeboden. Als een workshop vol is, kijkt u of die in de volgende ronde nog openstaat voor aanmeldingen. Aan een workshop kunnen maximaal dertig personen deelnemen. Voor sommige workshops geldt dat als het minimumaantal deelnemers niet wordt gehaald de workshop vervalt. Na aanmelding ontvangt u een bevestiging per e-mail.
1
Inhoud 1. Theologisch forum ......................................................................................................................................... 3 2. Ouderling zijn in een kleine gemeente ............................................................................................................ 3 3. Pastoraat en eenzaamheid ............................................................................................................................ 3 4. Pastoraat en werkloosheid............................................................................................................................. 3 5. Omgaan met ziekte en dood .......................................................................................................................... 3 6. Nieuwe wegen in het pastoraat ...................................................................................................................... 4 7. Van groothuisbezoek naar ontmoetingen........................................................................................................ 4 8. Pastoraat en kerksluiting................................................................................................................................ 4 9. Pastoraat en fusies ........................................................................................................................................ 4 10. Hoe organiseer je jeugdpastoraat?............................................................................................................... 4 11. In je kaartenbak of in contact ....................................................................................................................... 5 12. Pastoraat en mantelzorg .............................................................................................................................. 5 13. Geloof ligt op straat ..................................................................................................................................... 5 14. Over koetjes, kalfjes en geloof ..................................................................................................................... 5 15. Het geloofsgesprek in een missionaire context ............................................................................................. 5 16. Bidden en bijbellezen ................................................................................................................................... 6 17. Jonge gezinnen in beeld .............................................................................................................................. 6 18. Levensverhalen ........................................................................................................................................... 6 19. Gedichten in het pastoraat ........................................................................................................................... 6 20. Weg van Leven ........................................................................................................................................... 6 21. Meditatie als pastorale vorm ........................................................................................................................ 7 22. De gemeente op reis met de middengeneratie.............................................................................................. 7 23. Veranderend geloven in deze tijd ................................................................................................................. 7 24. Omgaan met verschillen in de gemeente ...................................................................................................... 7 25. De betekenis van de kerk bij een ramp/sociale calamiteit .............................................................................. 8 26. Missionaire gemeente en het pastoraat ........................................................................................................ 8 27. Gemeente ben je samen met jong en oud .................................................................................................... 8 28. Kerk van iedereen ....................................................................................................................................... 8 29. Ouderen de dupe......................................................................................................................................... 8 30. Kerk en sociale media.................................................................................................................................. 9 31. Vrijmoediger praten over bijbelse teksten ..................................................................................................... 9 32. Luisteren in beweging .................................................................................................................................. 9 33. Spiritualiteit in muziek .................................................................................................................................. 9 34. ‘Daar doe ik het voor’ ................................................................................................................................. 10 35. Op bezoek in het ziekenhuis ...................................................................................................................... 10 36. Omgaan met kritiek op de kerk................................................................................................................... 10
2
1. Theologisch forum Alleen tijdens de eerste workshopronde vindt een theologisch forum plaats in de grote zaal waar dr. Jean-Jacques Suurmond, ds. Mariska van Beusichem, dr. Piet Schelling en ds. Erica Hoebe-de Waard met elkaar in gesprek gaan onder leiding van Bart van Noord, werkzaam binnen de Protestantse Kerk als teamleider Kerk in Ontwikkeling.
2. Ouderling zijn in een kleine gemeente In een kleine gemeente doen de kerkenraadsleden wat hun hand vindt om te doen. Zo ook de ouderling. Het pastorale werk kent beperkingen, maar geeft ook ruimte om eigen mogelijkheden te ontwikkelen. In deze workshop besteden we aandacht aan de ruimte en de beperkingen. We bespreken vragen als hoe je slim kunt organiseren, welke taakverdeling er is tussen beroepskracht en vrijwilligers, en wat je hebt aan collega-ouderlingen en medekerkenraadsleden. En we gaan op zoek naar wat u inspireert waardoor u het vol kunt houden. Joke Steeneveld, gemeenteadviseur in de classes Goes en Zeeuws-Vlaanderen
3. Pastoraat en eenzaamheid We hebben nog nooit zoveel gecommuniceerd en we zijn nog nooit zo eenzaam geweest. We worden steeds ouder, maar zien ook veel mensen om ons heen wegvallen. We noemen dat een kleiner wordend netwerk. Mooie woorden voor een soms beangstigende ervaring. Voor het pastoraat is eenzaamheid vaak een moeilijk grijpbaar probleem. Wat kunnen we in het pastoraat en als bezoeker doen om perspectief te bieden? Dick van Dijk, gemeenteadviseur in de classes Katwijk en Zoetermeer
4. Pastoraat en werkloosheid Aan de hand van de ervaringen en de vragen van de deelnemers gaan we in op vragen als hoe werkloosheid er in de huidige crisissituatie uitziet, wat bijzonder kwetsbare groepen zijn, wat werkloosheid betekent voor de mensen die het treft, en wat belangrijke aandachtspunten zijn voor pastoraal werkenden (vrijwilligers, ambtsdragers en pastores). Ds. Trinus Hoekstra, projectmanager bij Kerk in Actie binnenland en mededirecteur van Disk-Arbeidspastoraat
5. Omgaan met ziekte en dood Het bezoeken van zieken en ernstig zieken is niet iets wat je ‘wel even doet’. Je bent zelf in het geding, je komt altijd binnen met je eigen broze lijf. Dat roept van alles op dat in de weg kan zitten bij het luisteren en handelen rondom een ziekbed. Heb je iets te bieden? Heeft de Kerk van Christus iets te bieden? Troost? Hoop? Ziekenzalving? Nabijheid? En wat bedoelen we daar dan mee? Ds. Margriet van der Kooi, geestelijk verzorger in het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis in Woerden, auteur en spreker
3
6. Nieuwe wegen in het pastoraat In het pastoraat draait het om verbinding en aandacht. Hoe geef je dat vorm in een veranderende kerk? Wat is er nodig om over vijf jaar een gemeente te zijn waar mensen naar elkaar omzien? Welke vormen passen daarbij en hoe ontwikkel je die? We onderzoeken de mogelijkheden voor een goede balans tussen traditioneel pastoraat en pastoraat nieuwe stijl. Peet Valstar, gemeenteadviseur in de classes Amersfoort en Flevoland, en Nadine van Hierden, gemeenteadviseur in de classes Haarlem en Edam-Zaandam
7. Van groothuisbezoek naar ontmoetingen In de christelijke gemeente is ‘omzien naar elkaar’ van groot belang. In het groothuisbezoek gebeurt dit spelenderwijs doordat mensen elkaar in een kleine groep ontmoeten rond een bepaald thema. Waar dit in een open en veilige sfeer gebeurt ervaren de deelnemers gemeenschap en eenheid in verscheidenheid. Naast algemene schriftelijke informatie maken de deelnemers kennis met verschillende werkvormen, zodat deze ook in de thuisgemeente toegepast kunnen worden. Wim Hendriks, gemeenteadviseur in de classes Alblasserdam en Gorinchem
8. Pastoraat en kerksluiting Het sluiten van kerkgebouwen is vaak een proces van jaren en heeft enorme invloed op het gemeenteleven. In deze workshop gaan we na welk beroep er mogelijk gedaan wordt op het pastorale werk in de gemeente. We onderzoeken gezamenlijk wat er gedaan kan en misschien wel moet worden. Piet Beintema, gemeenteadviseur in de classes Franeker en Winsum
9. Pastoraat en fusies Fusies van gemeenten hebben de nodige impact op het gemeenteleven. We gaan kort na wat er allemaal spelen kan, en kijken met name naar het belang en de rol van het pastorale werk in de gemeente. Gezamenlijk onderzoeken we wat er gedaan kan en misschien wel moet worden. Piet Beintema, gemeenteadviseur in de classes Franeker en Winsum
10. Hoe organiseer je jeugdpastoraat? Jeugdpastoraat is een kerkelijke term voor wat in het jeugdwerk grotendeels in de wandelgangen plaatsvindt: een praatje, een luisterend oor of aandacht voor iemands situatie. Maar jeugdpastoraat kan ook een gerichte actie van een jeugdouderling zijn. Tijdens de workshop bekijken we hoe je goed georganiseerd invulling kunt geven aan het ‘handen- en voetenwerk’ in het jeugdpastoraat. Nelleke Quist, specialist jeugdpastoraat bij JOP, jeugdorganisatie Protestantse Kerk
4
11. In je kaartenbak of in contact Relationeel jeugdwerk heeft invloed op al het werk voor de jeugd in de kerk, niet alleen op het jeugdpastoraat. Er is oog voor alle kinderen en jongeren. Bij de jeugdwerkactiviteiten (catechese, kindernevendienst, oppas, club) zijn niet het programma en de overdracht maar de kinderen, jongeren en de onderlinge relaties uitgangspunt. In de workshop bekijken we hoe we dit het beste kunnen aanpakken. Gert Schouten, jeugdwerkadviseur bij JOP, jeugdorganisatie Protestantse Kerk
12. Pastoraat en mantelzorg Mantelzorger worden is meestal geen keus. Ongeveer twaalf procent van de Nederlanders is mantelzorger. Van hen is een vijfde deel ernstig overbelast. In de workshop staan we stil bij hoe we mantelzorgers kunnen herkennen, welke signalen we van hen opvangen, en hoe we hen kunnen ondersteunen. Anne-Marie Goudriaan-Molenaar, adviseur in (zorg) organisaties en betrokken bij het opzetten en consolideren van (diaconale) projecten mantelzorg
13. Geloof ligt op straat De methode van ‘Geloof ligt op straat’ helpt om in gesprek te komen met mensen in de wijk. In het gesprek gaat het om wat de ander beweegt, bezielt, bezighoudt, belangrijk vindt. De workshop bestaat uit een korte introductie van de methode en de doelstelling ervan. Daarnaast gaan we vooral met elkaar het geloofsbesprek oefenen en kunnen we ervaren hoe het geloof gewoon ‘op straat ligt’. Floor Barnhoorn, gemeenteadviseur in de classes Doetinchem en Winterswijk
14. Over koetjes, kalfjes en geloof Wat is er nodig om in een (misschien wel goed) gesprek over te stappen op het onderwerp ‘geloof’? Hoe breng je geloof en je beleving daarbij ter sprake? En wat te doen met je eigen verlegenheid? We zien een paar voorbeelden van een gesprek en gaan zelf aan de slag Jack de Koster, gemeenteadviseur in de classes Breukelen, Doorn en Hilversum
15. Het geloofsgesprek in een missionaire context Tijdens een missionaire bezinningsavond vraagt een ouderling hoe je de genade gunnend aan anderen doorgeeft, anders gezegd of je persoonlijk getuigenis van betekenis kan zijn voor het geloofsgesprek met iemand die niet kerkelijk is, of aan de rand van de kerk staat. Een van de vragen die in deze workshop door middel van een casus aan de orde komt. Aart Peters, gemeenteadviseur in de classis Nijkerk en auteur van het boek Gemeente in beweging
5
16. Bidden en bijbellezen Moet ik bidden en bijbellezen tijdens het huisbezoek? Bij welk soort gesprekken kan het? En kan ik dat wel? Zijn andere teksten dan bijbelteksten misschien een alternatief? Deze workshop geeft een handreiking. Ds. Burret Olde, gemeenteadviseur in de classes Alkmaar en Hoorn-Enkhuizen
17. Jonge gezinnen in beeld In een gezin wordt een kind geboren. Het eerste contact vanuit de kerk wordt gelegd. Wat heb je als gemeente in huis? Met elkaar denken we in deze workshop na over hoe we er vanuit het pastoraat voor jonge gezinnen (met kinderen van nul tot twaalf jaar) kunnen zijn. Wat willen we en waarom? Hoe en waar beginnen we? Aan de orde komen onder meer het geloofskoffertje en een peuterkleuterviering. Ivanka Druijf-den Hoedt, kerkelijk werker in de protestantse wijkgemeente Emmaus te Bodegraven
18. Levensverhalen Vertellen over je leven of (samen) werken aan een vorm om het verhaal van je leven zichtbaar te maken in bijvoorbeeld een levensboek geeft veel energie. Het is een mooie vorm om met elkaar in gesprek te gaan over het geleefde leven, en over levens- en geloofsvragen. En het is waardevol voor jezelf en voor degenen die (later) mogen delen in je verhaal. Beppie van der Waal, gemeenteadviseur in de classes Alphen aan den Rijn en Gouda
19. Gedichten in het pastoraat Pastoraat speelt zich vaak af tussen zeggen en zwijgen – wat er werkelijk gebeurt, laat zich niet altijd in woorden vatten. Soms schieten woorden tekort, soms zijn er geen woorden voor wat ons beweegt. Gek genoeg kan een gedicht iemand dan op verhaal helpen, omdat in verdichte taal de dingen – net als in het pastoraat – tussen de regels door gebeuren. Aandachtig lezen en aandachtig luisteren, daar draait het om in deze workshop. 19a eerste workshopronde: gedichten rond het thema ‘aanwezigheid van God’ 19b tweede workshopronde: gedichten rond het thema ‘verlies en rouw’ 19c derde workshopronde: gedichten rond Psalm 23, de pastorale psalm bij uitstek Els Deenen, gemeenteadviseur in de classes Ommen en Hardenberg
20. Weg van Leven De Workshop ‘Weg van Leven’ laat de deelnemers kennismaken met het gelijknamige project dat mensen bewust wil maken van hun persoonlijke geestelijke weg en het onderlinge geloofsgesprek wil bevorderen. In de workshop wordt een tekst gelezen uit het werkschrift dat bij het project hoort. De teksten uit het werkschrift komen uit de Bijbel, de christelijke traditie en de cultuur. Tijdens de
6
workshop zal een tekst van de 19e-eeuwse Franse karmelietes Thérèse van Lisieux (1873-1897) centraal staan. Zo wordt haar bezieling in gesprek gebracht met de bezieling van de deelnemers. Mariska van Beusichem, predikant en medebedenker van het Project 'Weg van Leven'
21. Meditatie als pastorale vorm In het pastorale werk kunnen we op verschillende manieren meditatie toepassen. We oefenen ons in deze workshop in enkele van deze manieren. Daarbij komt zowel persoonlijk pastoraat als groepspastoraat aan de orde. Ds. Kick Bras, predikant in Gorinchem en voorzitter van meditatief platform Vacare
22. De gemeente op reis met de middengeneratie Met behulp van een powerpointpresentatie wordt er met de deelnemers nagedacht over de middengeneratie in de kerk en hoe je als gemeente van Christus met hen mee kunt reizen op hun levensweg. Ds. Simon Dingemanse, predikant in Maarn-Maarsbergen en schrijver van het boek In beweging blijven. De gemeente op reis met de middengeneratie
23. Veranderend geloven in deze tijd De plaats van kerk en geloof in de samenleving is een andere dan vroeger. Maar al verandert de tijdgeest, gelovige mensen blijven zich wel degelijk betrokken voelen bij de kerk, al is deze niet meer het middelpunt van hun leven. Welke plaats neemt de kerk in bij mensen en hoe kun je daarbij aanhaken? Hoe kunnen we in de plaatselijke gemeente zo werken vanuit de kracht van het geloof dat de veranderende wereld geen bedreiging, maar een stimulans en inspiratiebron wordt? Ds. Erica Hoebe-de Waard, predikant in Wageningen en lid van de redactie van Ouderlingenblad
24. Omgaan met verschillen in de gemeente In bijna elke gemeente komt het voor: verschillende meningen, geloofsbelevingen, opvattingen. We zien het in allerlei facetten van de gemeente. Verschillen zijn niet erg maar kunnen wel lastig zijn en goede verhoudingen ondermijnen. De vraag die in de workshop centraal staat, is: hoe gaan we om met verschillen om, hoe voorkomen we dat er conflicten ontstaan, en hoe maken we verscheidenheid vruchtbaar aan het geheel? Anders gezegd: gaat het om ‘mijn gelijk’ of ‘ons geluk’? dr. Piet Schelling, emerituspredikant en auteur van 'Mijn gelijk en ons geluk'
7
25. De betekenis van de kerk bij een ramp/sociale calamiteit De afgelopen jaren werd duidelijk dat de kerk bij en na een ramp of calamiteit een geheel eigen inbreng kan hebben. Denk aan bijvoorbeeld Enschede, Apeldoorn en Alphen a/d Rijn. Zowel pastoraal als diaconaal is daar invulling aan te geven. U krijgt bondige informatie en we gaan in gesprek. Simon Drost, gemeenteadviseur in de classes West-Brabant en Limburg, en Ploni Robbers-van Berkel, gemeenteadviseur in de classis Rotterdam
26. Missionaire gemeente en het pastoraat Welke vragen stelt het missionair zijn aan het pastoraat? In deze workshop bespreken en oefenen wij die vragen. We doen dit met een model van een gemeentescan. Ook krijgt u tips en een werkwijzer om dit, zo nodig samen met uw gemeenteadviseur, in uw eigen (wijk)gemeente te doen. Bea Mulder, gemeenteadviseur in de classes Harderwijk en Hattem
27. Gemeente ben je samen met jong en oud De kerk heeft een schatkamer vol verhalen over God en mensen. Die staan niet alleen opgetekend in de Bijbel, ook de gemeenschap draagt veel rijkdom met zich mee. Welke weg bent u in het leven gegaan en hoe was God daarbij betrokken? Die vragen raken jong en oud. In deze workshop ontvangt u handvatten en voorbeelden om deze schatten voor jong en oud in de gemeente te openen. Ds. Joost Schelling, predikant in de Gereformeerde Kerk Sliedrecht, voorheen jeugdwerkadviseur bij JOP
28. Kerk van iedereen Ieder mens heeft mogelijkheden en beperkingen. Sommige mensen zijn ‘anders’, zichtbaar of onzichtbaar. Dat hangt ervan af met welke bril we kijken naar mensen met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking. De manier van kijken heeft consequenties voor het eigen doen en laten. Tijdens de workshop kijken we in de spiegel naar onszelf en de gemeente waar we deel van uitmaken. U krijgt o.a. aan de hand van het boekje ‘De een is de ander niet’ handvatten om meer kerk van iedereen te worden. Irene Kool, zelfstandig coach en theoloog, en Lydia Roosendaal, gemeenteadviseur in de classes Woerden en Gouda
29. Ouderen de dupe Ouderen die in een sociaal isolement leven zijn extra kwetsbaar. Eén op de twintig ouderen heeft te maken met een vorm van ouderenmishandeling. Wat als u in uw omgeving of bij uw bezoekwerk signalen opvangt? In deze workshop krijgt u informatie over wat ouderenmishandeling is, hoe u het herkent, en bespreken we met elkaar een casus. Willy Meijnhardt, projectmanager bij Kerk in Actie voor binnenlands diaconaat, en Heleen Haasdijk, gemeenteadviseur in de classes Ede en Tiel
8
30. Kerk en sociale media Als pastoraal werkende in de gemeente hoort u ook over Facebook,Twitter, Hyves en alle andere vormen van sociale media. Misschien gebruikt u ze zelf, en vindt u het handig, of bent u juist huiverig. Wellicht vraagt u zich af of u er ook wat mee moet doen. Maar wat dan en hoe? Sociale media zijn niet zaligmakend, maar wel handig. In deze workshop leggen we uit wat er al gebeurt en wat mogelijk is, en proberen we u met realisme en enthousiasme bij te praten. Ds. Fred Omvlee, predikant in de krijgsmacht en actief op het terrein van social media
31. Vrijmoediger praten over bijbelse teksten Bijbelse verhalen en teksten spelen expliciet of impliciet een rol in de gesprekken die zich op het kerkelijke erf afspelen. Voor veel mensen ligt hier schroom, wat belemmerend kan werken in het spreken erover. Deze workshop hoopt de vrijmoedigheid te vergroten. Ds. Jan Bodisco Massink, emeritus predikant/psychoanalyticus
32. Luisteren in beweging Pastoraat is vooral aanwezig zijn en luisteren. Uit onderzoek weten we dat wanneer je in beweging bent het gemakkelijker is om een gesprek te voeren. Ook jong en oud kunnen zich samen beter verbinden als je in beweging komt. In deze workshop gaan we hiermee oefenen en geven we tips hoe je dit in je gemeente kunt gebruiken. Omdat we echt gaan wandelen, beslaat deze workshop ronde 2 én 3. Carla van Boven, pastor in pastoraal behandelingscentrum de Hezenberg in Hattem en geestelijk begeleider, en Henk Kievit, therapeut in dit centrum en kerkmusicus
33. Spiritualiteit in muziek Wie muziek maakt, is altijd direct in het hier en nu aanwezig. In een samenspel van lichaam en geest brengen we al zingend onszelf in balans. Onze adem is hierbij van belang: ze houdt ons in leven en is bij het zingen het voertuig van onze ziel. Bij het beluisteren van muziek zal iedere deelnemer horen wat hem of haar op dat moment ter harte gaat. Bovendien proberen we vrij zingend in harmonie te komen met onszelf en met wie ons nabij zijn. Leer uzelf eens van een andere kant kennen, en doe mee! Jaap van der Giessen, gemeenteadviseur in de classes Leiden en Den Haag, en Annemiek Vogels, musicus/theoloog en onder meer werkzaam als muziekpastor
9
34. ‘Daar doe ik het voor’ Er zijn van die momenten in je pastorale werk dat je denkt: hier doe ik het voor! In deze workshop mijmeren we over zo’n moment en vieren we in een feestelijke dans wat we daarin aan goeds ontvangen. Zo krijg je ‘vitamientjes voor de ziel’! Danservaring is niet nodig, wel nieuwsgierigheid naar deze beweeglijke manier van bezinnen en vieren. Riëtte Beurmanjer, dansdocente en theologe
35. Op bezoek in het ziekenhuis Wat betekent op bezoek gaan bij een zieke in het ziekenhuis voor de zieke, voor jezelf, en voor anderen? Wat speelt allemaal mee, wat kun je doen om je voor te bereiden op het bezoek? We gaan hierover in gesprek, delen ervaringen vanuit de praktijk, op zoek naar een goede manier van doen. Ds. Marijke van de Pol, geestelijk verzorger in Meander Medisch Centrum te Amersfoort
36. Omgaan met kritiek op de kerk Tijdens het bezoekwerk kun je als ouderling of bezoekmedewerker kritiek op de kerk te horen krijgen. Sommige mensen laten zich kritisch uit over de kerkdiensten of over besluiten van de kerkenraad. Andere vinden dat er te weinig aan bezoekwerk of jeugdwerk wordt gedaan. Aan de hand van een oefenvoorbeeld bespreken we in deze workshop hoe je als bezoeker op kritiek kunt reageren. En hoe een gesprek vol gemopper omgebogen kan worden naar een gesprek over verlangen. Gerry Kramer-Hasselaar, bezoekmedewerkster in de kerk en psychologe, redactielid Ouderlingenblad
10
