Verkort Jaarverslag TenneT 2012

Verkort Jaarverslag TenneT 2012

2 Verkort Jaarverslag TenneT 2012

Inhoudsopgave 01 02 03 04 05

Profiel Netkaart Geconsolideerde kerncijfers Verslag van de voorzitter Missie, visie en strategie

04 07 08 11 16

06

Verslag van de Raad van Bestuur Belangrijkste gebeurtenissen in 2012 Financiële gang van zaken Personeel en organisatie Veiligheid Beveiliging en crisisbeheersing Innovatie

20 21 24 32 34 35 36

07 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen MVO-strategie Maatschappij en markten Milieu

38 39 41 43

08 Corporate Governance 09 Bericht van de Raad van Commissarissen

51 54

10 Verkorte jaarrekening

59

11 Afkortingen, definities en ratio’s

67

Het Verkort Jaarverslag 2012 is een verkorte Nederlandstalige versie van het Engelstalige Integrated Annual Report 2012 van TenneT Holding B.V. Het Integrated Annual Report 2012 is het officiële verslagleggingsdocument voor Nederlandse statutaire doeleinden. Bij (interpretatie)verschillen en/of tegenstrijdigheden dient het Integrated Annual Report 2012 te worden aangehouden. Voor meer informatie wordt verwezen naar het Integrated Annual Report 2012, digitaal beschikbaar op www.tennet.eu. U kunt een papieren exemplaar van ons Engelstalige Integrated Annual Report 2012 en van ons Verkort Jaarverslag 2012 bestellen via www.tennet.eu.

© TenneT Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt zonder uitdrukkelijke toestemming van TenneT. Aan de inhoud van dit document kunnen geen rechten worden ontleend. maart 2013

Verkort Jaarverslag TenneT 2012 3

01 Profiel

TenneT Holding B.V. (TenneT) is een toonaangevende netbeheerder in Nederland, via haar dochteronderneming TenneT TSO B.V., en in een groot deel van Duitsland, via haar dochteronderneming TenneT TSO GmbH. Met 20.000 kilometer aan hoogspanningsverbindingen en 36 miljoen eindgebruikers behoren we tot de vijf grootste elektriciteitstransporteurs van Europa.


Taken Als beheerder van het elektriciteitsnet

haar dochterondernemingen. In Duitsland

(Transmission System Operator, TSO)

worden deze taken uitgevoerd door TenneT TSO

bestaan de belangrijkste taken van TenneT uit

GmbH, TenneT Offshore GmbH en hun

(1) het verzorgen van transportdiensten door

dochterondernemingen.

het aanleggen en onderhouden van een robuust hoogspanningsnet; (2) het verzorgen van

Naast de gereguleerde taken voert TenneT de

systeemdiensten door het evenwicht tussen

veiling van grensoverschrijdende transport-

vraag naar en aanbod van elektriciteit 24 uur

capaciteit uit. TenneT bouwt en beheert

per dag en 7 dagen per week te handhaven;

tevens elektriciteitsverbindingen met andere

en (3) het faciliteren van de markt teneinde een

landen (interconnectoren). Daarnaast zijn wij

liquide en stabiele markt te creëren met tarieven

aandeelhouder in een aantal Noordwest-

die aansluiten bij de omringende landen.

Europese energiebeurzen. Deze nietgereguleerde taken vallen onder de

De kaders waarbinnen wij deze activiteiten

rechtstreekse verantwoordelijkheid van TenneT

uitvoeren, zijn vastgelegd in de toepasselijke

Holding B.V. en worden uitgevoerd om de markt

Nederlandse en Duitse weten regelgeving.

te stimuleren en goed te laten functioneren.

Externe instanties houden toezicht op de

TenneT beheert tevens een deel van de

naleving van deze weten regelgeving door

infrastructuur voor het uitzenden en ontvangen

TenneT. In Nederland worden de gereguleerde

van omroep- en telecommunicatiesignalen.

taken uitgevoerd door TenneT TSO B.V. en



02 Netkaart 380 kV-verbinding / station NORD.LINK (Noorwegen)

380 kV-verbinding / station project

Kassö (Denemarken) Ensted (Denemarken)

380 kV interconnectoren SylWin1

220 kV-verbinding / station 220 kV-verbinding project 220 kV interconnectoren

BorWin3 Flensburg

BorWin4

150 kV-verbinding / station 150 kV-verbinding / station project

NorGer (Noorwegen)

110 kV-verbinding / station

BorWin2

110 kV-verbinding / station project Zee interconnectoren

NorNed (Noorwegen)

Zee interconnectoren project

BorWin1

HelWin2

COBRA (Denemarken)

HelWin1

Baltic cable (Zweden)

Offshore verbinding Offshore verbinding project

Kiel West

TenneT Hoofdkantoor

NorNed 2 (Noorwegen)

TenneT kantoor Productie eenheden Meeden

Kiel Süd

Audorf

Offshore windpark

DolWin1

alpha ventus DolWin2

Stationsnaam DolWin3

Stad

Itzehoe Brunsbüttel

Aan deze kaart kunnen geen rechten worden ontleend. 1 februari 2013

Itzehoe West

Büttel

Nordergründe Brokdorf

Abbenfleth

Krümmel (50Hertz) Krümmel

50Hertz Transmission

Hamburg Süd (50Hertz)

Unterweser Elsfleth

Lüneburg

Huntdorf

Vierverlaten Bergum

Conneforde

Emden Ost

Weiwerd

on

Robbenplaat

issi

Hamburg Ost (50Hertz) Dollern

Eemshaven Converterstation Emden / Borßum

sm

Alfstedt Wilhelmshaven

Eemshaven

Kummerfeld

an Tr

Stade

Voslapp Maade

Eemshaven Oost

Herrenwyk BC

Hamburg Nord (50Hertz)

Götzdorf

Inhausen

tz Her

Hagermarsch

Siems

Hamburg Nord

50

Riffgat

Lübeck

Wilster

Diele

Farge

Sottrum

Meeden

Louwsmeer

Blockland

Zeyerveen

Rhede

Ganderkesee

Stadorf

Niedervieland

Dörpen West

Oudehaske

Niederlangen

Niederrhein (Duitsland) Meppen (Duitsland)

Ens

Cloppenburg Ost

Wechold

St. Hülfe (Duitsland) Wehrendorf (Duitsland)

Landesbergen

Hessenweg

Klein Ilsede Zwolle

Lehrte

Lelystad

Mehrum

Ovenstädt

Beverwijk

Wahle

Hattorf

Lehrte Oostzaan

Algermissen

Hannover West Gronau (Duitsland)

Diemen

Braunschweig Nord Wolmirstedt (Duitsland)

Gleidingen

Helmstedt Hallendorf

Ede

Wateringen Westerlee BritNed (Groot-Brittannië)

Arnhem

Eickum

Doetinchem

Grohnde

Bechterdissen

Bleiswijk

Bielefeld/Oost (Duitsland)

Dodewaard

Waddinxveen Krimpen aan de IJssel

Maasvlakte

Godenau

Hardegsen

Wesel (Duitsland) Dordrecht Crayestein

Simonshaven

Erzhausen PSW

Vörden Elsen

Würgassen Boxmeer

Geertruidenberg

Gütersloh (Duitsland)

Göttingen

Nehden (Duitsland) Eindhoven Twistetal Sandershausen Borssele Weert

Van Eyck (België)

Bergshausen

Waldeck Maasbracht Borken

Zandvliet (België)

Mecklar

Rommerskirchen (Duitsland) Siersdorf (Duitsland)

Vieselbach (Duitsland)

Dillenburg

Gießen Nord

Dauersberg (Duitsland)

Dipperz Asslar

380 kV-verbinding / station 380 kV-verbinding / station project 380 kV interconnectoren 220 kV-verbinding / station

Remptendorf (Duitsland)

Altenfeld (Duitsland)

Karben Redwitz

Dörnigheim Frankfurt Nord Frankfurt Südwest

Mechlenreuth

Schweinfurt Großkrotzenburg

Bergrheinfeld Grafenrheinfeld

Eltmann Oberhaid Bayreuth

Urberach (Duitsland)

Würgau

Aschaffenburg Bamberg Trennfeld

220 kV-verbinding project 220 kV interconnectoren

Etzenricht Höpfingen (Duitsland)

Hradec (Tsjechië) Prestice (Tsjechië)

Kriegenbrunn

Kupferzell (Duitsland)

150 kV-verbinding / station

Raitersaich

Ludersheim Schwandorf

150 kV-verbinding / station project 110 kV-verbinding / station

Regensburg

110 kV-verbinding / station project

Ingolstadt

Zee interconnectoren

Sittling Plattling

Irsching

Pleinting

Zee interconnectoren project

NorNed (Noorwege

Jochenstein Altheim

Isar

Meitingen (Duitsland)

Offshore verbinding

Schärding (APG) Zolling

Offshore verbinding project

Oberbachern

Offshore windpark

Dachau

TenneT Hoofdkantoor

Neufinsing Simbach

Menzing (SWM) Oberbrunn

TenneT kantoor

St. Peter (APG)

Ottenhofen Pirach

Föhring (SWM)

NorNed 2 (Noorwegen) APG Austria (Oostenrijk)

Marienberg

Productie eenheden Meeden

Stationsnaam Stad

Krün

Sellrain Silz (Oostenrijk)

Aan deze kaart kunnen geen rechten worden ontleend. 31 december 2012


03 Geconsolideerde kerncijfers ‘Underlying’ financiële gegevens TenneT-groep (in EUR miljoenen) 2012

2011

2010

1.789

1.545

1.323

EBIT

362

353

159

EBITDA

616

584

471

Rentedragende schulden

3.548

2.591

2.426

Eigen vermogen

2.221

1.975

1.300

10.342

8.808

7.054

2012

2011

2010*

8,6%

8,8%

10,6%

16,0%

19,4%

19,7%

24,3%

7,0%

446,5%

Omzet

1)

Totaal activa

Prestatie-indicatoren (KPI’s) voor de TenneT-groep

Rendement op geïnvesteerd vermogen (vóór belastingen) FFO / nettoschuld Toename EBIT

2)

2)

2)

Prestatie-indicatoren (KPI’s) Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2012

2011

2012

2011

2012

2011

NL

NL

D

D

Totaal

Totaal

Netverliezen (GWh)

823

819

1.659

1.531

2.482

2.350

SF6-uitstoot (kg)

653

742

564

560

1.217

1.302

9.506

5.653

n.v.t.

n.v.t.

9.506

5.653

13

29

12

3

25

32

54.054

20.032

25.111

26.400

79.165

46.432

1,34

2,18

8,43

7,84

4,81

3,81

Bijpersingen van olie (liter) Bodemcalamiteiten (aantal) Vluchtige Organische Stoffen (kg) Aantal ongevallen met verzuim per miljoen gewerkte uren (Lost Time Incident Frequency, LTIF) (inclusief aannemers)

Medewerkers en klanten 2012

2011

2010

2.293

2.148

1.879

Aantal externe medewerkers in FTE’s

365

254

266

Ziekteverzuim (%)

2,8

2,5

2,8

n.v.t.

7,7

7,8

7.9

n.v.t.

7,2

Aantal medewerkers (exclusief externe medewerkers) in FTE’s

Medewerkerstevredenheid Klanttevredenheid


Technische gegevens 2012

2011

2010

NL

D

NL

D

NL

D

420

0

420

0

290

0

2.127

5.753

2.099

5.747

2.088

5.744

-

200

220 kV

745

4.851

693

4.845

670

4.844

155 kV

-

2

150 kV

4.454

0

4.454

0

3.987

0

110 kV

2.232

100

2.164

100

2.084

100

9.978

10.906

9.7

10.692

9.119

10.688

380 kV

26

65

24

64

23

61

220 kV

13

51

12

51

12

54

150 kV

177

0

177

0

148

0

110 kV

102

5

101

6

99

5

Totaal aantal stations

318

121

314

121

282

120

2

2

2

0

1

0

Import (GWh)

32.156

55.903

20.468

52.792

18.583

46.808

Export (GWh)

15.046

47.397

11.834

40.603

12.808

40.691

0

0

0

4

1

0

0

0

0

53

0,8

8

0

18

0

10

0

127

0

362

0

879

0

Circuitlengte (in km) 450 kV gelijkstroom

3)

380 kV 300 kV gelijkstroom

Totale circuitlengte (in km)

Stations

Converterstations

Gegevens 220/380 kV-net: 0

- Aantal onderbrekingen

5)

in de elektriciteitsvoorziening

- Niet geleverde energie (MWh)

4)

Gegevens 110/150 kV-net: - Aantal onderbrekingen

in de elektriciteitsvoorziening

- Niet geleverde energie (MWh)

5)

1) In 2010 waren de ‘underlying’ financiële gegevens voor Duitsland gebaseerd op IFRS-grondslagen. De ‘underlying’ financiële gegevens zijn vanaf 2011 geharmoniseerd. Voor meer informatie wordt verwezen naar noot 3.1 en noot 5 bij de geconsolideerde jaarrekening. 2) Zie het hoofdstuk ‘Afkortingen, definities en verhoudingsgetallen’ voor een definitie van dit begrip. 3) Dit betreft de 580 km lange NorNed-hoogspanningsgelijkstroomkabel en de 260 km lange BritNed-hoogspanningsgelijkstroomkabel. Statnett is eigenaar van de noordelijke helft van de NorNed-kabel en TenneT is eigenaar van de zuidelijke helft. Het Britse energiebedrijf National Grid en TenneT zijn beide eigenaar van 50% van de BritNed-kabel via hun gezamenlijke onderneming BritNed Development Limited. 4) Omvat alle energie die niet wordt geleverd als gevolg van onderbrekingen in het transport van elektriciteit naar een aansluiting, ongeacht de redundantie van de aansluiting en ongeacht of de aangesloten partij een producent (opwekking) of een afnemer (belasting) is. 5) Deze cijfers zijn gebaseerd op contractuele relaties. Op basis van technische definities is één onderbreking in de elektriciteitsvoorziening op het 110/150 kV-net (17 MWh energie niet geleverd) toegekend aan het Nederlandse 220 kV-net (NESTOR-database).



04 Verslag van de voorzitter De energiesector verandert in hoog tempo, een ontwikkeling die zich ook in 2012 sterk heeft voortgezet. De Verenigde Staten richten zich steeds meer op (schalie)gas en beschikken daardoor over overschot aan steenkool. Dit heeft gevolgen voor de Europese markt: kolen zijn interessanter geworden vanuit het oogpunt van kosten. Samen met de lagere transportkosten als gevolg van de economische crisis en de lage CO2-prijzen heeft dit ervoor gezorgd dat energieproductie in kolencentrales steeds belangrijker wordt. De kosteneffectiviteit van vooral gascentrales is hierdoor onder druk komen te staan. Ook de interne Europese markt heeft in belangrijke mate aan deze situatie bijgedragen. De snelle ontwikkeling van gesubsidieerde duurzame energie (wind- en zonne-energie) in Duitsland heeft een aanzienlijk destabiliserend effect op de energiemarkt. Het komt regelmatig voor dat er zoveel groene energie in Duitsland wordt opgewekt, dat het aanbod groter is dan de vraag. Dit kan soms leiden tot negatieve energieprijzen, zoals vorig jaar rond Kerstmis, toen de prijzen min 200 euro per megawattuur bedroegen.

Onder deze omstandigheden worden zelfs

netbeschikbaarheid van bijna 100%. Met

de meest moderne, schone, efficiënte en

deze leveringszekerheid behoort TenneT tot

flexibele energiecentrales ter wereld – die

de wereldtop. Vrijwel iedereen beschouwt deze

investeringen van miljarden euro’s

hoge leveringszekerheid als vanzelfsprekend

vertegenwoordigen – uit de markt gedrukt,

en dit leidt tot een paradox. Omdat onze

ook al hebben we juist deze centrales in de

elektriciteitsvoorziening zo betrouwbaar is,

komende decennia hard nodig, in combinatie

houden mensen nauwelijks rekening met

met het moeilijk voorspelbare en fluctuerende

mogelijke stroomstoringen en de gevolgen

aanbod van wind- en zonne-energie.

daarvan. Tegelijkertijd is hun afhankelijkheid van elektriciteit aanzienlijk toegenomen. Door

Deze volatiliteit stelt hoge eisen aan ons net,

deze paradox heeft een onverhoopte storing

dat tegelijkertijd betrouwbaar en flexibel moet

nog grotere gevolgen. Om een voorbeeld te

zijn. Betrouwbaarheid draait om een ongewijzigd

geven: een stroomstoring overdag in de

hoge leveringszekerheid voor onze ca. 36 miljoen

Randstad zou de maatschappij ruim 70 miljoen

eindgebruikers, die kunnen vertrouwen op een

euro per uur kosten. Verkort Jaarverslag TenneT 2012 11

Netuitbreiding

Energietransitie

Met het oog op de toekomst investeert

TenneT is momenteel de grootste investeerder

TenneT flink in verdere netuitbreidingen. Ruim

in de overgang naar een meer duurzame

300 projecten zijn daartoe in voorbereiding of

energievoorziening in Duitsland (Energiewende).

uitvoering in Nederland, waaronder vier grote

Vanwege het snel toenemende aanbod van

nieuwe hoogspanningsverbindingen. Een van

duurzame energie en de nogal abrupte

deze verbindingen, het zogeheten ‘Randstad

uitfasering van kerncentrales is het risico op

380 kV’-project, zal leiden tot een structurele

instabiliteit in de Duitse elektriciteitsnetten

verbetering van de leveringszekerheid in deze

aanzienlijk groter dan in voorgaande jaren.

economisch belangrijke regio. Het zuidelijke

Wij hebben daarom de zogeheten ‘koude-

deel van de verbinding wordt in 2013 in gebruik

reserves’ in Duitsland verdubbeld om voor een

genomen. TenneT gaat in de komende jaren ruim

afdoende veiligheidsbuffer te zorgen.

20 kilometer ondergrondse kabel aanleggen als onderdeel van de Randstad 380 kV-verbinding.

De situatie in Nederland verschilt volledig van

Dit wordt verdeeld in stukken over de gehele

die in Duitsland. Hier heeft geen plotselinge

route, die meer dan 80 kilometer lang is.

daling van de beschikbare productiecapaciteit

Aangezien de ondergrondse aanleg van een

plaatsgevonden. TenneT is daarom voorstander

380 kV-verbinding met een hoog transport-

van een geleidelijke overgang naar duurzaamheid

vermogen over een dergelijke lange afstand

in Nederland. Daarnaast is er een wettelijk,

wereldwijd nog niet eerder is vertoond, wordt

bij voorkeur Europees, kader nodig waarbinnen

Nederland hiermee koploper op het gebied van

de marktpartijen de benodigde miljarden-

innovatieve aanleg van hoogspanningskabels.

investeringen kunnen doen.

TenneT werkt momenteel aan de aansluiting van Windpark Noordoostpolder en levert daarmee

Ruim een jaar geleden gaf TenneT in Duitsland

een aanzienlijke bijdrage aan de opwekking

de aanzet tot een discussie over de haalbaarheid

van duurzame energie in Nederland. De eerste

van de gewenste ontwikkeling van windenergie

windmolen zal naar verwachting begin 2014

op zee. De haalbaarheid werd onder meer

op het net worden aangesloten.

bemoeilijkt door een gebrek aan regulering en langetermijnplanning. Het is goed om te

In Duitsland worden negen grote projecten

constateren dat TenneTs duidelijke en urgente

uitgevoerd ter versterking en uitbreiding van

aanbevelingen inmiddels zijn opgenomen in

de noord-zuid-verbinding (380 kV), met name

de nieuwe Duitse energiewet. Dringend

om windenergie naar eindgebruikers te

noodzakelijke bepalingen over aansprakelijkheid

transporteren. In totaal staan er 500 kilometer

en een ontwikkelingsplan voor windenergie op

aan nieuwe verbindingen gepland. Door het

zee zijn nu vastgelegd in deze wet, waardoor

Duitse net te versterken, wordt het Nederlandse

de weg is vrijgemaakt voor verdere ontwikkeling

net minder zwaar belast. We voeren een

van deze vorm van duurzame energie.

intensieve dialoog met de politiek, plaatselijke

Eind 2012 en begin 2013 heeft dit geleid tot

belanghebbenden en de samenleving over de

twee belangrijke overeenkomsten met Mitsubishi

beste manier om deze belangrijke verbindingen

Corporation over investeringen in vier offshore-

aan te leggen.

netaansluitingen in het Duitse deel van de Noordzee. TenneT is tevens verheugd over het


nog op te stellen langetermijnplan voor offshore-

Bank (namens KfW) een samenwerkings-

projecten. De gewijzigde wet zal zijn waarde

overeenkomst gesloten voor de ontwikkeling,

nog in de praktijk moeten bewijzen. Uiteindelijk

aanleg en exploitatie van een nieuwe onderzeese

bepaalt de markt of de genomen maatregelen

kabelverbinding tussen Noorwegen en Duitsland.

voldoende zijn om kapitaal beschikbaar te

De kabel krijgt een capaciteit van 1.400 MW,

stellen, maar TenneT heeft er vertrouwen in dat

kost 1,5 à 2 miljard euro en is naar verwachting

dit het geval zal zijn.

eind 2018 gereed.

TenneT heeft inmiddels de eerste twee

TenneT is tevens bezig met de voorbereidingen

offshore-projecten opgeleverd en werkt aan de

voor een nieuwe 380 kV-verbinding met

verantwoorde aanleg van nog zeven nieuwe

Duitsland, die van Doetinchem naar het Duitse

verbindingen. In Nederland, Duitsland en Dubai

Wesel zal lopen (verwachte ingebruikname in

worden hiertoe momenteel zes enorme

2015). In het verslagjaar werd tevens de

converterplatforms gebouwd. Deze platforms zijn

interconnectiecapaciteit met België vergroot

essentieel voor het succes van windenergie op

van 1.400 naar 1.700 MW. In 2011 werd de

zee. TenneT gebruikt hierbij uiterst innovatieve

BritNed-kabel met succes in bedrijf genomen.

en geavanceerde technologieën die nog niet

De NorNed-kabel tussen Nederland en

eerder op deze schaal zijn toegepast – een

Noorwegen is sinds 2008 in gebruik en is een

wereldprimeur dus! De kennis en deskundigheid

groot succes gebleken. De kabel wordt gebruikt

die TenneT in Duitsland opbouwt, zal ook in

om overdag goedkope en schone waterkracht

Nederland van onschatbare waarde zijn.

uit Noorwegen te importeren. Bij veel wind en ‘s nachts kan goedkope elektriciteit van

Een werkelijk Europese energiemarkt

Nederland naar Noorwegen worden

TenneT streeft naar een volledig geïntegreerde

geëxporteerd, zodat het water in de reservoirs

Noordwest-Europese energiemarkt. Het is

van Noorse waterkrachtcentrales in reserve kan

opvallend dat dit doel algemeen wordt

worden gehouden voor periodes van piekvraag.

aanvaard, maar dat landen tegelijkertijd teruggrijpen op hun eigen energiestrategie.

Naast fysieke integratie speelt de consolidatie

De EU zou hierin krachtiger kunnen optreden,

van energiebeurzen eveneens een belangrijke rol

hoe lastig dit ook is. Een gemeenschappelijke

bij de versterking van de internationale markten.

Europese energiestrategie is onontbeerlijk voor

In samenwerking met andere partijen is TenneT

een efficiënte, betaalbare, betrouwbare en

een belangrijke aanjager van de internationale

duurzame energievoorziening.

groei van de energiebeurs APX ENDEX. Het is van groot belang dat APX-ENDEX kan blijven

De renovatie van bestaande hoogspannings-

doorgroeien. In het verslagjaar heeft TenneT,

verbindingen en de aanleg van nieuwe

als belangrijkste aandeelhouder, APX-ENDEX

verbindingen in Europa vereist ruim 100 miljard

de mogelijkheid gegeven om zijn activiteiten te

euro aan investeringen in de komende tien jaar.

splitsen in een tak voor elektriciteits- en

In het verslagjaar heeft TenneT opnieuw

clearingtransacties en een tak voor

belangrijke stappen gezet in haar rol als

gastransacties en derivaten. Een dergelijke

initiatiefnemer. We hebben met de Noorse

splitsing biedt beide ondernemingen maximale

netbeheerder Statnett en de Duitse KfW IPEX-

flexibiliteit en ontwikkelingsmogelijkheden.


Investeringsprogramma

Tot slot wil ik graag mijn waardering uitspreken

Het uitdagende investeringsprogramma van

voor de geweldige inzet en betrokkenheid van

TenneT voor de komende tien jaar bedraagt

onze medewerkers. In de komende jaren krijgen

ongeveer 13 miljard euro, waarvan 5 miljard in

zij te maken met nieuwe uitdagingen. Niet

Nederland en 8 miljard in Duitsland wordt

alleen technische, maar ook maatschappelijke,

geïnvesteerd. We moeten het net klaarmaken

economische en politieke kwesties zullen in

voor de toekomst, mede vanwege het

toenemende mate een rol spelen. Samen zullen

toenemende aanbod van wind- en zonne-

we onze onderneming moeten voorbereiden op

energie, een aanbod dat zowel wisselend als

deze nieuwe werkelijkheid, met winstgevendheid,

moeilijk te voorspellen is. TenneT heeft ca.

duurzaamheid en kwaliteit als uitgangspunten.

5 miljard euro aan kapitaal nodig voor investeringen in Nederland. Onze aandeelhouder, de Staat der Nederlanden, zou hieraan een bijdrage kunnen leveren, evenals de (gedeeltelijke) privatisering van TenneT. Overleg met de aandeelhouder zal uiteindelijk moeten

Mel Kroon

leiden tot een beslissing die TenneT in staat

Voorzitter Raad van Bestuur

stelt om haar positie als Europese investeerder in betrouwbare, moderne en toekomstbestendige energienetten te behouden en waar mogelijk te versterken. Vooruitblik Het is goed om te zien dat onze klanten nog meer waardering hebben voor TenneT dan vorig jaar. Uit onderzoek bleek een aanzienlijke toename van de klanttevredenheid in Nederland en Duitsland. TenneT ligt goed op koers. Onze onderneming is financieel solide en beschikt over een indrukwekkend en innovatief investeringsportfolio. In de komende jaren zullen we doorgaan met de uitvoering van onze plannen ter versterking en modernisering van de netten in Nederland en Duitsland. Veel van die plannen zijn gericht op de verdere ontwikkeling van duurzame energiebronnen. Als gevolg van deze (bouw)activiteiten wordt TenneT in fysieke zin steeds zichtbaarder. We zullen onze gekozen strategie ongewijzigd voortzetten in dialoog met overheden en de samenleving.



05 Missie, visie en strategie TenneTs missie is om 24 uur per dag en 7 dagen per week betrouwbare hoogspanningstransportdiensten te verzorgen. Daarnaast streven wij naar een geïntegreerde Noordwest-Europese elektriciteitsmarkt en de integratie van duurzame duurzameenergiebronnen in die markt. De visie van TenneT heeft betrekking op alle aspecten van onze activiteiten, waarbij wij ernaar streven om de belangen van onze stakeholders te dienen en tegelijkertijd de missie van de onderneming te verwezenlijken.


De samenleving

Investeerders

• effectieve en efficiënte transport- en

• een adequaat rendement op het

systeemdiensten, resulterend in een hoge

geïnvesteerde vermogen dat in

leveringszekerheid, 24 uur per dag,

overeenstemming is met het risicoprofiel

7 dagen per week

van de onderneming.

• verdere integratie van de NoordwestEuropese elektriciteitsmarkt • investeringen die bijdragen aan het behalen van maatschappelijke doelstellingen met betrekking tot duurzame energie.

Medewerkers • een aantrekkelijke, veilige en gezonde werkomgeving • concurrerende arbeidsvoorwaarden • mogelijkheden voor persoonlijke groei

Klanten

en ontwikkeling.

• non-discriminatoire toegang van alle partijen tot ons net • netgerelateerde diensten met een goede prijs-kwaliteitverhouding.

TenneTs missie is om 24 uur per dag en 7 dagen per week betrouwbare hoogspanningstransportdiensten te verzorgen


Doelstellingen TenneT streeft naar een goed functionerende elektriciteitsmarkt in zowel Nederland als Duitsland, een zo hoog mogelijke leveringszekerheid tegen zo laag mogelijke tarieven, en een adequaat rendement voor onze aandeelhouder. Onze klanten zijn onder andere elektriciteitsproducenten en handelaren. Het bewerkstelligen en waarborgen van een hoge klanttevredenheid is voor TenneT een belangrijke doelstelling.

Strategie

Onderzoek uitgevoerd in 2012 leverde een gemiddelde klanttevredenheidsscore van 8,1 in Duitsland en 7,7 in Nederland op.

TenneTs strategie is gericht op twee

De programmaverantwoordelijke partijen gaven

doelstellingen:

TenneT een gemiddelde score van 8,3 in

• voortdurend waarborgen van de

Duitsland en 6,4 in Nederland. Aangeslotenen

leveringszekerheid in de gebieden

in Duitsland gaven TenneT een gemiddelde score

waarvoor TenneT verantwoordelijk is

van 6.8 en aangeslotenen in Nederland gaven

(‘licence to operate’)

een gemiddelde score van 6,4.

• een leidende positie innemen bij de verdere

integratie van de Noordwest-Europese

TenneT streeft ernaar om producenten met

elektriciteitsmarkt, inclusief de integratie

consumenten te verbinden en een voortdurende

van duurzame energiebronnen

dialoog met de samenleving voeren. De

Wij moeten instaan voor de betrouwbaarheid

onderneming houdt zich aan de toepasselijke

van onze netten, de efficiëntie van onze

Corporate Governance Codes en neemt

investeringen en activiteiten en de tijdige

maatregelen om haar ecologische voetafdruk

aanleg van vereiste infrastructuur.

zoveel mogelijk te beperken.

Met een leidende positie kan TenneT de

TenneTs investeringen in het net houden

balans op haar net goed handhaven, beter

deels verband met het toenemende belang van

toegang krijgen tot duurzame energiebronnen

duurzame energiebronnen in Europa, waaronder

en opslagcapaciteit, grotere en efficiëntere

energie opgewekt door windparken op de

projecten uitvoeren, verhogingen van

Noordzee en waterkrachtelektriciteit die via

elektriciteitstarieven zoveel mogelijk beperken,

kabelverbindingen uit Noorwegen wordt

talentvolle mensen in huis halen, en een

geïmporteerd. Dankzij nieuwe verbindingen

belangrijkere speler worden in Europa die de

kunnen we grootschalige nieuwe energiebronnen

publieke opinie maar ook weten regelgeving

ontsluiten en vervolgens aanbieden voor

nadrukkelijk beïnvloedt.

Europese consumptie. Tegelijkertijd moeten we zorgen voor voldoende opslagcapaciteit voor grootschalige productie van duurzame energie. Dit zijn logische stappen op weg naar een duurzame Europese elektriciteitsmarkt.


Bedrijfscode TenneT heeft twee kernwaarden: kwaliteit en

Aandachtspunten

integriteit. Samen met de bedrijfsstrategie

Naast de kernwaarden kwaliteit en integriteit

bepaalt de Bedrijfscode onze manier van

heeft TenneT in het kader van de ‘TenneT Way

werken, oftewel de ‘TenneT Way of Working’.

of Working’ nog twee aandachtspunten

De Bedrijfscode legt uit wat onze doelen zijn

geformuleerd: veiligheid en efficiënt werken.

en hoe wij die willen bereiken.

Dit betekent dat TenneT extra aandacht besteedt aan veiligheid en efficiëntie in de dagelijkse

Kwaliteit

bedrijfsvoering door kennis en bewustwording te

Het doel van kwaliteitsmanagement is het

verbeteren om zo zorgvuldig handelen door onze

realiseren van een optimale bedrijfsvoering

medewerkers te bevorderen.

(‘operational excellence’) om zo al onze stakeholders 24 uur per dag en 7 dagen per

Naleving van weten regelgeving

week transport- en systeemdiensten van de

Zowel in Nederland als in Duitsland ziet een

hoogste kwaliteit te kunnen bieden, op een

Compliance Officer toe op naleving van de

zo efficiënt mogelijke wijze en tegen gunstige

Bedrijfscode en het Werknemersreglement. De

tarieven. Daarnaast levert TenneT een

Compliance Officer fungeert als aanspreekpunt

belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van

voor medewerkers en heeft een adviserende en

een geïntegreerde en goed functionerende

toezichthoudende functie. De Compliance Officer

energiemarkt in Noordwest-Europa.

rapporteert tevens aan de Raad van Bestuur en stelt een jaarlijks nalevingsverslag op, dat wordt

Integriteit

ingediend bij de Energiekamer. De onderneming

TenneT streeft ernaar om consistent en

heeft daarnaast een klokkenluiderregeling

betrouwbaar te handelen en helder te

ingevoerd om de integriteit te bewaken.

communiceren. TenneT is onafhankelijk van

Medewerkers in Nederland kunnen eventuele

elektriciteitsproducenten en -leveranciers en

problemen melden aan een vertrouwenspersoon.

garandeert alle partijen, zonder aanzien des

In Duitsland wordt deze functie vervuld door de

persoons, toegang tot ons transportnet.

Compliance Officer. De klokkenluiderregeling is

Wij werken op een duidelijke en voorspelbare

gepubliceerd op de website van TenneT.

manier, zodat onze belanghebbenden altijd op ons kunnen vertrouwen. TenneT streeft ernaar om haar ecologische voetafdruk zoveel mogelijk te beperken door de integratie van duurzame energiebronnen in het net te bevorderen.


06 Verslag van de Raad van Bestuur

Van links naar rechts: Eelco de Boer, Ben Voorhorst, Mel Kroon, Lex Hartman en Martin Fuchs.


Belangrijkste gebeurtenissen in 2012 TenneT heeft in 2012 op grote schaal

begonnen met de aanleg van 110 kV-kabels om

geïnvesteerd in infrastructuur en de netten in

het grootste windpark van Nederland in 2014 te

Nederland en Duitsland verder uitgebreid en

kunnen aansluiten op het hoogspanningsnet.

versterkt, zodat de betrouwbaarheid van deze netten gewaarborgd kan blijven met het oog

Terugbetaling van onverschuldigde

op de toekomstige vraag naar elektriciteit.

systeemdiensttarieven in Nederland Het College van Beroep voor het bedrijfsleven

Investeren in blijvend hoge

(CBb) heeft uitspraak gedaan over een

leveringszekerheid en duurzaamheid

onduidelijke bepaling in de Elektriciteitswet.

TenneT werkt in heel Nederland aan de

Op grond hiervan is TenneT verplicht om in het

uitbreiding en versterking van het

verleden ontvangen systeemdiensttarieven

hoogspanningsnet. Momenteel zijn er ruim

terug te betalen aan stroomverbruikers zonder

300 hoogspanningsprojecten in uitvoering,

rechtstreekse aansluiting op het TenneT-net.

waaronder vier lange-afstandsverbindingen op

De hiermee verband houdende verplichting

een spanningsniveau van 380 kV:

bedraagt in totaal ca. 264 miljoen euro en is in

• Randstad 380 kV (Noord- en Zuidring)

de IFRS-resultaten van 2012 verwerkt. De

• Noord-West 380 kV (Ens-Eemshaven)

kosten zullen worden gecompenseerd via

• Doetinchem-Wesel (interconnector

verrekening in toekomstige tarieven. Voor meer

met Duitsland) • Zuid-West 380 kV (Borssele-Tilburg).

informatie wordt verwezen naar noot 7.15 bij de geconsolideerde jaarrekening.

Het Ministerie van Economische Zaken heeft een voorlopig tracébesluit genomen voor deze vier lange-afstandsverbindingen. De realisatie van een 20 km lange ondergrondse ‘elektriciteitssnelweg’ in de Randstad is in volle gang. De eerste 10 km ondergrondse kabel tussen Delft en Pijnacker-Nootdorp zijn inmiddels aangelegd. Nergens ter wereld worden kabels met een dergelijk vermogen over deze lengte ondergronds aangelegd in een hoogspanningsnet (380 kV). In de Noordoostpolder is TenneT

Ongeveer 800 km aan verbindingen doorlopen momenteel de vergunningenprocedure in Duitsland


Akkoord met LTO

bestaande verbindingen (4.400 km in totaal)

In december 2012 bereikten TenneT en

voorzien de netbeheerders dat in de komende

LTO Nederland overeenstemming over de

tien jaar in totaal 3.800 km aan nieuwe

vergoedingen die aan grondeigenaren en

extrahoogspanningsverbindingen moeten

-gebruikers moeten worden betaald voor de

worden aangelegd. Het gaat hierbij om zowel

aanleg van hoogspanningsverbindingen in

wisselstroom- als gelijkstroomverbindingen.

Nederland. De overeenkomst geldt voor alle

De netbeheerders vragen in het plan tevens

nieuwe projecten en met terugwerkende kracht

aandacht voor brede politieke steun, aangepaste

voor de 150 partijen die vanaf 31 december

weten regelgeving en een passend

2010 met TenneT een contract hebben gesloten.

planologisch kader.

Ontwikkelingsplan voor Duitse landnet

Op 26 november 2012 heeft de Bundesnetz-

In mei 2012 presenteerde TenneT samen met

agentur het zogeheten Bundesbedarfsplan 2012

de drie andere Duitse netbeheerders (50Hertz

gepubliceerd, het ontwikkelingsplan voor het

Transmission, Amprion en TransnetBW) een

Duitse landnet. TenneT levert een belangrijke

conceptplan voor de ontwikkeling van het

bijdrage aan de uitvoering van dit plan en speelt

Duitse landnet in de komende tien jaar. Het

een sleutelrol bij de aanleg van de benodigde

plan werd opgesteld op verzoek van de Duitse

noord-zuid-verbindingen. In de definitieve versie

toezichthouder (Bundesnetzagentur) en is

zijn minder verbindingen en kortere lengtes

gebaseerd op langetermijndoelen voor duurzame

goedgekeurd dan oorspronkelijk voorgesteld

energie die zijn vastgesteld door de Duitse

door de vier netbeheerders. Ongeveer 800 km

overheid. De nu opgestelde conceptversie zal

aan verbindingen doorlopen momenteel de

dienen als uitgangspunt voor een federaal plan

vergunningenprocedure. Het gaat hierbij onder

waarin netuitbreidingen voor de komende tien

meer om de volgende essentiële verbindingen:

jaar worden vastgesteld. Volgens het concept-

• Ganderkesee - St. Hülfe (ten zuiden van

plan moet er aanzienlijk worden geïnvesteerd in

Oldenburg)

de Duitse extrahoogspanningsnetten om de

• Wahle - Mecklar (ten zuiden van Hannover)

overgang naar een duurzame energievoorziening

• Altenfeld - Redwitz (van de deelstaat

(Energiewende) en de verdere ontwikkeling van de Europese elektriciteitsmarkt mogelijk te maken. Naast optimalisering en versterking van


Thüringen naar Beieren) • Hamburg Nord - Dollern.

Landnet in Noord-Duitsland

Certificering als netbeheerder

In 2012 werkte TenneT gelijktijdig aan de

De Bundesnetzagentur heeft besloten om

ontwikkeling of aanleg van maar liefst tien

TenneT Duitsland in 2012 niet te certificeren als

offshore-netaansluitingen in het Duitse deel

netbeheerder op grond van de Duitse wet op de

van de Noordzee. TenneT levert hiermee een

energiesector (Energiewirtschaftsgesetz, EnWG).

ongeëvenaarde bijdrage aan de Energiewende.

Een dergelijke certificering maakt deel uit van de

TenneT heeft in november 2011 verzocht om

nieuwe EU-vereisten inzake scheiding van

een bindend langetermijnplan voor het offshore-

activiteiten. De Bundesnetzagentur bevestigde

net en meer duidelijkheid over de mogelijke

dat TenneT volledig voldoet aan de EU-vereisten,

wettelijke aansprakelijkheid als offshore-

maar stelde dat de onderneming onvoldoende

aansluitingen vertraging oplopen of niet (tijdig)

bewijs heeft geleverd dat zij beschikt over de

beschikbaar zijn. De Duitse Bondsdag heeft

vereiste financiële middelen om te voldoen aan

eind november een wet aangenomen waarin

haar wettelijke verplichtingen op het gebied van

een nieuwe aansprakelijkheidsregeling voor

netexploitatie en -uitbreiding. TenneT betreurt het

offshore-netaansluitingen wordt ingevoerd. In

besluit van de Bundesnetzagentur, maar is

december 2012 werd deze wet goedgekeurd

tegelijkertijd verheugd dat de toezichthouder

door de Duitse Bondsraad. Het nieuwe

heeft erkend dat het een enorme financiële

reguleringskader trad op 28 december 2012

uitdaging is om meerdere offshore-netaansluitingen

in werking. De nieuwe regeling beperkt de

aan te leggen en dat de juiste voorwaarden

aansprakelijkheid van netbeheerders bij

ontbreken om de doelen van de energietransitie

vertraging of onbeschikbaarheid van

te behalen. TenneT heeft beroep ingesteld tegen

verbindingen tot 17,5 miljoen euro per

dit besluit en heeft er vertrouwen in dat de

aansluiting per geval bij normale nalatigheid,

certificering in 2013 zal worden verkregen.

en tot 110 miljoen euro per jaar in totaal (in geval van normale en/of grove nalatigheid).

Verdere integratie van

Boven deze limieten worden eventuele

Noordwest-Europese markt

schadevergoedingen verdeeld over de Duitse

TenneT blijft zich inzetten voor de verdere

netbeheerders en doorberekend aan de

integratie van de Noordwest-Europese

eindverbruikers via een aansprakelijkheids-

elektriciteitsmarkt en de ontwikkeling van een

toeslag. Schadevergoedingen mogen niet

meer duurzame energievoorziening in de

worden doorberekend in geval van opzettelijk

regio. De onderneming onderzoekt tevens

wangedrag van de verantwoordelijke

mogelijkheden voor nieuwe buitenland-

netbeheerder. De nieuwe wet bepaalt tevens

verbindingen. In overleg met de Deense

dat er een federaal offshore-netontwikkelingsplan

netbeheerder Energinet.dk hebben we besloten

met een termijn van tien jaar moet worden

om de ontwikkelingsfase van de zogeheten

opgesteld en jaarlijks geactualiseerd.

COBRAcable tussen Nederland en Denemarken voort te zetten. In december 2012 hebben de

Samenwerking bij offshore-investeringen

Noorse netbeheerder Statnett, de Duitse KfW

TenneT en Mitsubishi Corporation hebben

IPEX-Bank (namens KfW) en TenneT TSO GmbH

hun samenwerking bij twee Duitse offshore-

een samenwerkingsovereenkomst gesloten voor

hoogspanningskabelprojecten (BorWin1 en

de ontwikkeling en aanleg van een onderzeese

BorWin2) officieel bezegeld. In ruil voor een

kabel tussen Duitsland en Noorwegen. Met deze

toegezegde kapitaalbijdrage van maximaal

buitenlandverbinding is een totale investering

240 miljoen euro krijgt Mitsubishi een belang van

van 1,5 à 2 miljard euro gemoeid.

49% in de projecten. Tegelijkertijd hebben beide partijen een investeringsovereenkomst gesloten voor nog twee offshore-projecten (HelWin2 en DolWin2) waarbij Mitsubishi eveneens een belang van 49% verwerft in ruil voor een kapitaalbijdrage van maximaal 336 miljoen euro.


Financiële gang van zaken Gebruik van ‘underlying’

De Raad van Bestuur gebruikt de ‘underlying’

financiële gegevens

financiële gegevens tevens om investeerders op

De resultaten van TenneTs activiteiten worden

de hoogte te houden van de financiële resultaten

beoordeeld en de bedrijfsmiddelen worden

en om mededelingen over de financiële

toegekend op basis van ‘underlying’ financiële

resultaten te doen.

gegevens in plaats van gegevens op IFRSgrondslagen. Bij de weergave van ‘underlying’

De analyse in dit hoofdstuk is gebaseerd

financiële gegevens wordt uitgegaan van het

op de ‘underlying’ financiële gegevens.

principe dat de zogeheten gereguleerde activa

Deze gegevens worden in de geconsolideerde

en verplichtingen (voortvloeiend uit TenneTs

jaarrekening toegelicht in noot 5 ‘Geseg-

gereguleerde activiteiten) ook worden

menteerde informatie’.

verantwoord, hoewel dit op grond van de IFRSgrondslagen niet is toegestaan. Dit betekent dat

‘Underlying’ kerncijfers 2012

bedragen die voortvloeien uit gebeurtenissen in

De onderstaande tabel biedt een overzicht van

het verleden en die in toekomstige tarieven

de ‘underlying’ kerncijfers. Het management van

mogen of moeten worden verrekend, onder de

TenneT beoordeelt de resultaten voornamelijk

activa of verplichtingen worden verantwoord.

aan de hand van het bedrijfsresultaat vóór aftrek van rente en belastingen (Earnings Before

De weergave van ‘underlying’ financiële

Interest and Tax, EBIT). De financierings-

gegevens is gebaseerd op het uitgangspunt dat

activiteiten (inclusief de daaruit voortvloeiende

de gereguleerde omzet en gereguleerde kosten

financieringsbaten en lasten) en de vennoot-

met elkaar in overeenstemming worden gebracht

schapsbelasting worden beheerd op het

tijdens de desbetreffende verslagperiode.

niveau van de TenneT-groep en worden in de

De Raad van Bestuur van TenneT is van mening

geconsolideerde jaarrekening verder beoordeeld

dat het gebruik van ‘underlying’ financiële

aan de hand van de gegevens op IFRS-

gegevens leidt tot een degelijke, consistente en

grondslagen.

transparante financiële verslaggeving van de huidige en toekomstige zakelijke ontwikkelingen en beter inzicht biedt in de werkelijke economische resultaten van TenneT.

‘Underlying’ kerncijfers (in EUR miljoenen) 2012

2011

Mutatie

Mutatie in %

1.789

1.545

244

16%

-1.427

-1.192

-235

20%

362

353

9

3%

10.342

8.808

1.534

17%

Verplichtingen

8.121

6.833

1.288

19%

Eigen vermogen

2.221

1.975

246

12%

Omzet Bedrijfslasten EBIT

Activa


Stijging ‘underlying’ omzet

TenneT heeft in 2012 veel geïnvesteerd in

De totale ‘underlying’ omzet is in 2012

netaansluitingen voor windparken op zee in

gestegen met 16% naar 1.789 miljoen euro

Duitsland. Hierdoor is de omzet uit de offshore-

(2011: 1.545 miljoen euro). Deze omzetstijging

activiteiten van de onderneming toegenomen.

heeft voornamelijk betrekking op Duitsland.

De omzet in Duitsland is tevens gestegen als

De omzet in Nederland is in 2012 met 46 miljoen

gevolg van een hogere bonus voor netverliezen

euro gedaald als gevolg van een eenmalige

en regelvermogen (8 miljoen euro) en diverse

bate in 2011.

kleine posten (32 miljoen euro).

De daling van de omzet in Nederland wordt

De BritNed-kabel heeft 10 miljoen euro

veroorzaakt door een lagere toegestane

bijgedragen aan de stijging van de ‘underlying’

gereguleerde omzet als gevolg van een

omzet in 2012. De omzet van de BritNed-kabel

eenmalige bate. Deze bate hield verband met

bedroeg 18 miljoen euro in 2012 (2011:

de gunstige uitkomst van een beroepsprocedure

8 miljoen euro). BritNed Development Ltd. is

inzake het Methodebesluit van de Nederlandse

een gemeenschappelijke onderneming (50/50%)

toezichthouder voor de reguleringsperiode

van TenneT en de Britse netbeheerder National

2008-2010. Deze eenmalige bate leidde tot

Grid. De onderneming is opgericht ten behoeve

116 miljoen euro extra toegestane gereguleerde

van de exploitatie van de BritNed-kabel, een

omzet in 2011, vergeleken met 18 miljoen euro

onderzeese elektriciteitsverbinding tussen het

extra omzet in 2012. De lagere toegestane

Verenigd Koninkrijk en Nederland met een

gereguleerde omzet in Nederland als gevolg

lengte van 260 km en een capaciteit van 1000

van deze eenmalige bate werd gedeeltelijk

MW. Aangezien de BritNed-kabel in april 2011

gecompenseerd door een omzetstijging als

in gebruik is genomen, is er slechts negen

gevolg van de negatieve ‘X-factor’ (29 miljoen

maanden BritNed-omzet in de totale omzet van

euro), extra compensatie voor transportkosten

2011 verwerkt. In 2012 werd de BritNed-omzet

in verband met netten waarop zogeheten Cross

daarentegen gedurende het gehele jaar in de

Border Leases rusten (19 miljoen euro) en

totale omzet verwerkt.

extra compensatie voor aanzienlijke investeringskosten (10 miljoen euro).

De omzet uit de overige niet-gereguleerde TSO-activiteiten steeg in 2012 met 10 miljoen

De toename van de omzet in Duitsland houdt

euro ten opzichte van 2011.

voornamelijk verband met de vergoeding van hogere kosten voor energie en vermogen

Stijging ‘underlying’ bedrijfslasten

(164 miljoen euro) en de gestegen investeringen

De stijging van de ‘underlying’ bedrijfslasten

in offshore-projecten (67 miljoen euro).

wordt voornamelijk veroorzaakt door de hogere

De kosten voor energie en vermogen zijn

kosten voor energie en vermogen (164 miljoen

toegenomen als gevolg van 1) hogere kosten

euro), zoals hierboven toegelicht. Daarnaast

voor op- en afregeling van vermogen (redispatch)

heeft de toename van de offshore-activiteiten

door de toegenomen congestie als gevolg van

geleid tot een stijging van de bedrijfslasten met

het moratorium op kerncentrales in Duitsland; 2)

15 miljoen euro. Het groeiende aantal

gestegen inzet van regelvermogen als gevolg

medewerkers houdt eveneens verband met

van koude weersomstandigheden in het eerste

de toegenomen offshore-activiteiten en heeft

kwartaal van 2012; en 3) toegenomen invoeding

geleid tot een stijging van de personeelskosten

van duurzame energie in Duitsland. TenneT

met 22 miljoen euro.

wordt voor deze hogere kosten gecompenseerd via verrekening in toekomstige tarieven.

Tot slot heeft de toename van de activa van TenneT in 2012 geleid tot hogere afschrijvingskosten (27 miljoen euro) vergeleken met 2011.


Onderliggend bedrijfsresultaat vóór aftrek

De totale waarde van de ‘underlying’ activa is

van rente en belastingen blijft stabiel

eveneens toegenomen als gevolg van

Als gevolg van de lagere toegestane

investeringen in Duitse offshore-projecten (totale

gereguleerde omzet in Nederland is het

investeringen in materiële vaste activa: 1,9 miljard

‘underlying’ bedrijfsresultaat vóór aftrek van

euro) en een stijging van de EEG-gerelateerde

rente en belastingen (EBIT) voor de Nederlandse

vorderingen (590 miljoen euro).

TSO gedaald met ca. 90 miljoen euro. De toegenomen investeringen in Duitse offshore-

Deze toename wordt gedeeltelijk tenietgedaan

projecten hebben geleid tot een hogere

door de afschrijvingslasten van 245 miljoen euro

‘underlying’ EBIT voor de Duitse TSO. Deze is

en de afname van de vlottende activa (914

gestegen met 84 miljoen euro.

miljoen euro). De resterende kasmiddelen per 31 december 2011 zijn voornamelijk gebruikt

Daarnaast was de BritNed-kabel gedurende

voor de financiering van offshore-projecten in

het gehele jaar in bedrijf, hetgeen heeft geleid

Duitsland en de netto EEG-kasuitstroom in 2012.

tot een stijging van de ‘underlying’ EBIT met

De totale waarde van de grootschalige Duitse

7 miljoen euro. De geconsolideerde ‘underlying’

offshore-projecten in uitvoering bedroeg ca.

EBIT is met 3% gestegen naar 362 miljoen euro

2 miljard euro per 31 december 2012.

(2011: 353 miljoen euro), onder meer als gevolg van een toename van de ‘underlying’ EBIT

Verplichtingen

voortvloeiend uit overige niet-gereguleerde

De ‘underlying’ verplichtingen zijn toegenomen

TSO-activiteiten met 8 miljoen euro.

als gevolg van een stijging van de veilingopbrengsten (155 miljoen euro), een toename

‘Underlying’ financiële positie

van de overlopende posten voor nog te ontvangen facturen in verband met de aanschaf

Activa

van materiële vaste activa voor Duitse

De totale waarde van de ‘underlying’ activa

offshore-projecten (315 miljoen euro), en de

is met 1,5 miljard euro toegenomen tussen

eerder genoemde verplichting om in het verleden

31 december 2011 en 31 december 2012.

ontvangen systeemdiensttarieven terug te betalen aan stroomverbruikers zonder

De totale waarde van de ‘underlying’ activa in

rechtstreekse aansluiting op het TenneT-net

Nederland is gestegen als gevolg van de

(243 miljoen euro).

opname van een gereguleerd actief voor kosten

Daarnaast heeft TenneT voor 960 miljoen euro

die worden gecompenseerd via verrekening in

aan aanvullende langlopende en kortlopende

toekomstige tarieven. Het College van Beroep

leningen afgesloten ter financiering van

voor het bedrijfsleven (CBb) heeft uitspraak

investeringen in materiële vaste activa en de

gedaan over een onduidelijke bepaling in de

netto EEG-kasuitstroom. De onderneming

Elektriciteitswet. Op grond hiervan is TenneT

had op 31 december 2012 een resterende

verplicht om in het verleden ontvangen

ongebruikte kredietruimte van 2 miljard euro

systeemdiensttarieven terug te betalen aan

tot haar beschikking.

stroomverbruikers zonder rechtstreekse aansluiting op het TenneT-net.

De toename van de ‘underlying’ verplichtingen

De totale waarde van de hieruit voortvloeiende

werd gedeeltelijk gecompenseerd door een

verplichting is geschat op 264 miljoen euro.

daling van 200 miljoen euro van de EEG-

TenneT zal dit bedrag terugverdienen via

gerelateerde verplichtingen als gevolg van de

verrekening in de toekomstige tarieven,

afgenomen invoeding van zonne-energie in het

resulterend in een onderliggend gereguleerd

vierde kwartaal van 2012.

actief voor hetzelfde bedrag.


Toename eigen vermogen in 2012

Omzet, bedrijfslasten en EBIT

Het totale eigen vermogen per 31 december

De ‘underlying’ EBIT viel 25 miljoen euro

2012 is toegenomen ten opzichte van

hoger uit dan de gerapporteerde EBIT op

31 december 2011 als gevolg van het

IFRS-grondslagen als gevolg van (1) opname

totaalresultaat van 155 miljoen euro in het

van gereguleerde activa en verplichtingen in de

verslagjaar, en de verkoop van een

‘underlying’ financiële gegevens (279 miljoen

minderheidsbelang in twee Duitse offshore-

euro), (2) verantwoording van veiling-

projecten (BorWin1 en BorWin2) aan Mitsubishi

opbrengsten als omzet in overeenstemming

Corporation in december 2012. Deze verkoop

met IFRS-grondslagen (134 miljoen euro) en

resulteerde in een toename van het eigen

(3) terugneming bijzondere waardevermindering

vermogen van 75 miljoen euro (na aftrek

in overeenstemming met IFRS-grondslagen

van transactiekosten), gevolgd door een

(120 miljoen euro).

kapitaalbijdrage van 101 miljoen euro door De ‘underlying’ EBIT bestond onder meer uit

Mitsubishi Corporation.

omzet in verband met kosten ter grootte van De toename van het eigen vermogen werd

279 miljoen euro (2011: 32 miljoen euro) die

tenietgedaan door dividenduitkeringen aan de

TenneT in toekomstige tarieven zal verrekenen.

aandeelhouder (60 miljoen euro) en aan de

Deze nog te verrekenen kosten zijn in het

houders van hybride leningen (25 miljoen euro

verslagjaar niet in de gerapporteerde IFRS-EBIT

na aftrek van belastingen).

verwerkt. In de gerapporteerde omzet in 2012 zijn een voorziening en bijbehorende kosten

Vergelijking ‘underlying’ gegevens met

verwerkt voor de systeemdiensttarieven in

gegevens op IFRS-grondslagen

Nederland, leidend tot een negatief effect van

De verschillen tussen de ‘underlying’ kerncijfers

243 miljoen euro. In de ‘underlying’ financiële

en de gerapporteerde gegevens op IFRS-

gegevens is een gereguleerd actief verwerkt voor

grondslagen worden in de onderstaande tabel

hetzelfde bedrag als de bijbehorende kosten die

samengevat.

worden gecompenseerd via verrekening in de toekomstige tarieven.

Vergelijking ‘underlying’ gegevens met gerapporteerde gegevens op IFRS-grondslagen (in EUR miljoenen) 2012

2011

Underlying

IFRS

Verschil

Underlying

IFRS

Verschil

1.789

1.647

142

1.545

1.567

-22

-1.427

-1.310

-117

-1.192

-1.185

-7

362

337

25

353

382

-29

10.342

10.055

287

8.808

8.602

206

Verplichtingen

8.121

7.203

918

6.833

6.005

828

Eigen vermogen

2.221

2.852

-631

1.975

2.597

-622

Omzet Bedrijfslasten EBIT

Activa


De veilingopbrengsten (134 miljoen euro in

Verplichtingen

2012 en 61 miljoen euro in 2011) zijn in de

Het saldo van de ‘underlying’ verplichtingen is

gerapporteerde IFRS-omzet verwerkt, terwijl de

hoger dan de gerapporteerde verplichtingen

veilingopbrengsten en de bijbehorende kosten in

op IFRS-grondslagen, als gevolg van de

de ‘underlying’ gegevens zijn verantwoord als

gereguleerde verplichtingen die in de ‘underlying’

gereguleerde verplichting op de balans.

gegevens zijn verantwoord. De gereguleerde verplichtingen omvatten veilingopbrengsten

De veilingopbrengsten zijn dus op een andere

(684 miljoen euro in 2012 en 529 miljoen euro

manier verwerkt in de gerapporteerde cijfers

in 2011), bedragen die in tarieven worden

op IFRS-grondslagen dan in de ‘underlying’

verrekend (66 miljoen euro in 2012 en 156

financiële gegevens. Dit had ook gevolgen voor

miljoen euro in 2011), investeringen gefinancierd

de toetsing van de vaste activa op bijzondere

met veilinggelden (313 miljoen euro in 2012

waardevermindering. De veilingopbrengsten

en 324 miljoen euro in 2011), en verplichtingen

zijn bij de toetsing op bijzondere

in verband met de handhaving van de

waardevermindering conform IFRS-grondslagen

energiebalans (47 miljoen euro in 2012 en

als inkomsten verantwoord. De toegenomen

29 miljoen euro in 2011). Het effect van deze

veilingopbrengsten in 2012 toegenomen en

gereguleerde verplichtingen op de latente

een lagere onzekerheid over de toekomstige

belastingverplichting bedroeg -191 miljoen euro

veilingopbrengsten heeft geleid tot een

in 2012 (2011: -209 miljoen euro).

terugneming van een bijzondere waardevermindering ter grootte van 120 miljoen euro

Eigen vermogen

in de gerapporteerde IFRS-cijfers voor 2012.

De verschillen in de verantwoording van de omzet en de bijbehorende verantwoording van

Activa

gereguleerde activa en verplichtingen heeft

De ‘underlying’ activa omvatten onder meer

geleid tot een verschil in het nettoresultaat

230 miljoen euro aan gereguleerde activa

volgens de ‘underlying’ gegevens en volgens

(2011: 15 miljoen euro) die in toekomstige

de IFRS-grondslagen. Er was geen sprake van

tarieven worden verrekend. Bovendien wijkt

overige verschillen met gevolgen voor het

de waardering van de materiële vaste activa in

eigen vermogen.

de gerapporteerde IFRS-cijfers af van de ‘underlying’ financiële gegevens, waardoor. de

Financieel resultaat en

boekwaarde van de materiële vaste activa in de

vennootschapsbelasting

gerapporteerde IFRS-cijfers 57 miljoen euro lager

Het netto financieel resultaat is met 40 miljoen

is dan in de ‘underlying’ financiële gegevens.

euro gedaald naar 100 miljoen euro negatief in 2012 (2011: 60 miljoen euro negatief) doordat

Dit verschil heeft enerzijds te maken met de

er minder rente werd geactiveerd als gevolg van

terugneming (ter grootte van 120 miljoen euro)

een wetswijziging in Duitsland die op 1 januari

van de bijzondere waardevermindering onder

2012 in werking trad. Op grond van deze

IFRS-grondslagen, en anderzijds met een

wetswijziging worden de kapitaalkosten van

ophoging van de ‘underlying’ materiële vaste

investeringen in materiële vaste activa

activa van van 177 miljoen euro in het kader van

onmiddellijk vergoed. Deze vergoedingen zijn

de allocatie van de aankoopprijs van transpower

verantwoord in de omzet. De voltooiing van de

in 2010. Deze ophoging is gerelateerd aan de opname van gereguleerde verplichtingen voor hetzelfde bedrag.


BritNed-kabel en enkele andere grootschalige

De toename van de kasuitstromen die verband

bouwprojecten in 2011 heeft ook in Nederland

houden met investeringsactiviteiten is volledig

geleid tot lagere geactiveerde

terug te voeren op een stijging van de

financieringskosten.

kapitaaluitgaven. Deze kapitaaluitgaven hadden voornamelijk betrekking op Duitse offshore-

De toename van de leningen had slechts een

projecten en in mindere mate op investeringen

beperkt effect op het financieel resultaat,

in het Nederlandse net.

aangezien het merendeel van de nieuwe leningen bestaat uit kortlopende verhandelbare

De kasstromen uit investeringsactiviteiten

schuldpapieren met een zeer lage rente

zijn toegenomen als gevolg van nieuwe leningen

(effectieve rente van 0,15%).

die zijn afgesloten om de aanzienlijke kapitaaluitgaven te financieren. Daarnaast heeft de

De vennootschapsbelasting is in 2012

verkoop van een minderheidsbelang in twee

gedaald, voornamelijk als gevolg van het

Duitse offshore-projecten (BorWin1 en BorWin2)

lagere bedrijfsresultaat vóór belastingen.

aan Mitsubishi Corporation geleid tot een aanvankelijke kasinstroom van 80 miljoen euro,

Kasstromen

gevold door een kapitaalbijdrage van 101 miljoen

De geconsolideerde kasstromen kunnen

euro door Mitsubishi Corporation.

als volgt worden samengevat:

Geconsolideerde kasstromen (in EUR miljoenen) 2012

2011

Mutatie

Mutatie in %

364

514

-150

-29%

-444

1.110

-1.554

-140%

Netto kasstroom uit investeringsactiviteiten

-1.612

-910

-702

77%

Netto kasstroom uit financieringsactiveiten

1.245

403

842

209%

Netto mutatie liquide middelen

-811

603

-1.414

-234%

Netto kasstroom uit operationele activiteiten (exclusief EEG-gerelateerde kasstromen) Netto kasstroom uit operationele activiteiten (inclusief EEG-gerelateerde kasstromen)

De kasstromen uit operationele activiteiten zijn

Financiering

in 2012 aanzienlijk afgenomen in vergelijking met

TenneT streeft naar een vermogensstructuur die

2011. Deze afname is volledig terug te voeren

aansluit bij het risicoprofiel van de (voornamelijk

op mutaties in het EEG-werkkapitaal. In het

gereguleerde) activiteiten van de onderneming

EEG-systeem moet het saldo van de inkomende

en bij de levensduur van de activa. In

en uitgaande EEG-kasstromen in een bepaald

overeenstemming met het overheidsbeleid en de

jaar worden vergoed of terugbetaald in het

aannames van de toezichthouder wil TenneT op

daaropvolgende jaar door middel van een

de lange termijn een kredietwaardigheidsscore

aanpassing van de desbetreffende toeslag.

(‘long-term senior unsecured credit rating’) van

Hierdoor was het saldo van de EEG-kasstromen

ten minste A3/A- behouden, teneinde voldoende

positief in 2011 en negatief in 2012.

toegang te behouden tot een breed scala aan


financieringsmogelijkheden. Daarnaast streeft

beperken, heeft de onderneming een doorlopend

TenneT naar voldoende liquide middelen

Europees programma voor verhandelbare

(bestaande uit kasmiddelen en kredietfaciliteiten)

schuldpapieren opgezet en enkele kortlopende

om te allen tijde aan de verwachte netto

leningen op de geldmarkt uitgegeven. Per 31

kasuitstroom in de komende 12 maanden te

december 2012 stond een bedrag van 829

kunnen voldoen.

miljoen euro aan kortlopende leningen en verhandelbare schuldpapieren uit (waarbij het

Ter verdere versterking van haar vermogens-

kortlopende deel van de langlopende leningen

positie is TenneT een overeenkomst aangegaan

niet is meegerekend).

met Mitsubishi Corporation. In december 2012 hebben TenneT en Mitsubishi Corporation hun

Vooruitblik

samenwerking bij twee Duitse offshore-

TenneT zal in de komende tien jaar een

hoogspanningskabelprojecten (BorWin1 en

omvangrijk investeringsprogramma uitvoeren.

BorWin2) officieel bezegeld. In ruil voor een

De totale omvang van de vereiste investeringen

toegezegde kapitaalbijdrage van maximaal

wordt momenteel geraamd op 13 miljard euro.

240 miljoen euro krijgt Mitsubishi een belang

Deze investeringen hebben voornamelijk

van 49% in de projecten. In januari 2013

betrekking op nieuwe verbindingen in verband

hebben TenneT en Mitsubishi Corporation een

met (i) nieuwe grootschalige conventionele

investeringsovereenkomst gesloten voor nog

productiecapaciteit op een aantal gunstig

twee offshore-projecten (HelWin2 en DolWin2)

gelegen kustlocaties in Nederland, (ii) Duitse

waarbij Mitsubishi eveneens een belang van

windparken op zee en (iii) uitbreiding van het

49% verwerft in ruil voor een kapitaalbijdrage

Duitse landnet. TenneT verwacht hierdoor dat

van maximaal 336 miljoen euro.

de onderneming ook in de komende jaren een aanzienlijke behoefte aan kapitaal zal hebben.

Aan de passivazijde heeft TenneT een bedrag van 150 miljoen euro opgenomen in het kader

De Europese netbeheerders dienen in de

van de in januari 2011 afgesloten kredietfaciliteit

komende decennia aanzienlijke bedragen te

bij de Europese Investeringsbank (EIB). TenneT

investeren om tegemoet te komen aan de sterk

heeft tevens een optie op een aanvullende lening

toenemende behoefte aan transportcapaciteit en

van 300 miljoen euro (onder voorbehoud van

om de verdere integratie van de Europese

kredietgoedkeuring door de EIB) om de Randstad

energiemarkt en de overgang naar een

380 kV-verbinding in Nederland te financieren.

duurzame energievoorziening te faciliteren. TenneT zal investeringsmaatschappijen moeten

TenneT heeft in november 2012 een nieuwe

aantrekken om het benodigde kapitaal te

doorlopende kredietfaciliteit afgesloten. Deze

verschaffen. Dit vereist een redelijk rendement

faciliteit heeft een totale waarde van 500 miljoen

binnen het reguleringskader.

euro en loopt af in november 2015. Per 31 december 2012 waren er in het kader van deze

In 2013 zullen de Nederlandse en Duitse

faciliteit geen bedragen opgenomen. Daarnaast

toezichthouders de hoogte van de toegestane

heeft TenneT de looptijd van haar bestaande

omzet in de reguleringsperiode vanaf 2014

doorlopende bancaire kredietfaciliteit van

bepalen voor respectievelijk Nederland en

1.125 miljoen euro verlengd tot augustus 2017.

Duitsland. Daarnaast zal TenneT deelnemen

Per 31 december 2012 waren er in het kader

aan een vergelijkend internationaal efficiëntie-

van deze faciliteit eveneens geen bedragen

onderzoek dat wordt uitgevoerd door de

opgenomen. Om de kortetermijnfinanciering te

Europese toezichthouders.

spreiden en de rentelasten zoveel mogelijk te



Personeel en organisatie Aantal medewerkers

Aantal medewerkers per 31 december 2012

Aantal medewerkers

In 2012 is het aantal medewerkers in Nederland

2012

2011

vrijwel gelijk gebleven. In Duitsland is het aantal

2.293

2.148

medewerkers gestegen, voornamelijk als gevolg van het groeiende investeringsportfolio voor

(exclusief externe

projecten op zee en aan land in Duitsland. Aan het eind van 2012 had TenneT in totaal

medewerkers) in FTE’s 365

Aantal externe

263

medewerkers in FTE’s

2.373 medewerkers in dienst (2.293 FTE’s): 1.113 medewerkers (1.068 FTE’s) in Nederland, 1.073 medewerkers (1.044 FTE’s) in Duitsland

2,8

Ziekteverzuim (%)

2,5

en 197 medewerkers (181 FTE’s) in andere landen. Het aantal externe medewerkers (ingehuurd als tijdelijke vervanging of in verband met specifieke deskundigheid) steeg in 2012

Leeftijdsopbouw personeelsbestand per 31 december 2012

naar 365 FTE’s, hoofdzakelijk als gevolg van het toenemende aantal offshore-projecten.

2012

2011

1,6%

1,7%

20-30

15,7%

15,4%

De medewerkers van TenneT moeten zich

30-40

29,0%

29,4%

aanpassen aan een snel veranderende

40-50

29,3%

29,0%

overleg met de vakorganisaties Abvakabo FNV,

50-60

21,0%

22,2%

CNV Publieke Zaak en VHMP-N een Sociaal Plan

3,3%

2,3%

Jonger dan 20

Personeelsontwikkeling

omgeving. TenneT TSO B.V. heeft daarom in

Ouder dan 60

opgesteld, dat op 1 januari 2012 in werking trad voor een periode van twee jaar. In 2012 zijn in totaal 33 medewerkers van de afdelingen Asset Management, Grid Services, Corporate Control

Samenstelling personeelsbestand per 31 december 2012

en Corporate Communications aangewezen als boventallig. Conform het Sociaal Plan heeft het

2012

2011

functie binnen of buiten de organisatie. Sommige

personeelsbestand

boventallige medewerkers hebben besloten om

naar geslacht Mannen Vrouwen

gebruik te maken van een afvloeiingsregeling. 77,5%

77,9%

22,5%

22,1%

84,8%

83,4%

15,2%

16,6%

Samenstelling leidinggevend personeel naar geslacht Mannen Vrouwen


interne mobiliteitsbureau van TenneT deze medewerkers effectief begeleid naar een nieuwe

Samenstelling

Gezondheid

Training en opleiding

In 2012 bedroeg het gemiddelde ziekteverzuim

TenneT plant de opvolging van bestuurders

voor Nederland en Duitsland 2,8%, een

en senior managers zorgvuldig en zorgt dat

percentage dat de onderneming als

medewerkers zich blijven ontwikkelen en

aanvaardbaar beschouwt. Het ziekteverzuim in

worden uitgedaagd om hun potentieel volledig

Nederland bedroeg 3,5% en in Duitsland 2,1%.

te benutten. Hiertoe biedt TenneT diverse

Het beleid van TenneT is gericht op het creëren

trainings- en opleidingsprogramma’s aan.

van een werkomgeving die medewerkers helpt om gezond te leven. Alle medewerkers worden aangemoedigd om deel te nemen aan het Committed Power-sportprogramma en krijgen ondersteuning van een ‘Lifestyle Coach’ aangeboden. Committed Power is een sportstimuleringsprogramma dat medewerkers en hun partners de mogelijkheid biedt om onder professionele begeleiding te trainen voor een uitdagend sportief einddoel. In 2012 hebben 595 medewerkers deelgenomen aan diverse sportieve activiteiten, waaronder Nordic Walking, fietsen, hardlopen, schaatsen en langlaufen. Alle medewerkers in Nederland hadden de mogelijkheid om op vrijwillige en anonieme

Ons programma voor leiderschapsontwikkeling

basis deel te nemen aan een Preventief Medisch

is een goed voorbeeld van de manier waarop

Onderzoek (PMO). Dit onderzoek voorziet

wij investeren in onze medewerkers. Dit inter-

TenneT van nuttige inzichten in de gezondheid

nationale programma voor senior managers is

van de medewerkers op afdelings- en

gericht op de ontwikkeling van leidinggevende

groepsniveau, en op individueel niveau voor

vaardigheden, teambuilding en afstemming op

de desbetreffende medewerkers.

de bedrijfsdoelstellingen. Zowel in Nederland als Duitsland zijn programma’s opgezet om de

Flexwerken

talenten en leidinggevende vaardigheden van het

In 2013 verhuist het hoofdkantoor van TenneT

middenkader en ‘high potentials’ te ontwikkelen.

naar een nieuwe locatie, het ‘Mariëndaal Centre of Excellence’ (MCE) in Arnhem. Het MCE is

TenneT heeft in samenwerking met de Haagse

speciaal ingericht op flexwerken. Flex@TenneT

Hogeschool, de Hogeschool Arnhem-Nijmegen

is een programma ter ondersteuning van de

en de Hogeschool Windesheim de Power

invoering van flexwerken in Nederland in 2013.

Minor-cursus opgezet, een opleidingstraject

TenneT verwacht dat deze manier van werken

voor studenten elektrotechniek. In het kader

zal leiden tot een hogere medewerkers-

van het Jong Talent-programma worden net

tevredenheid, verdere versterking van onze

afgestudeerde academici met een mastergraad

reputatie als aantrekkelijke werkgever en een

in twee jaar opgeleid tot volwaardige TenneT-

nog efficiëntere en effectievere bedrijfsvoering.

professionals. Ten slotte biedt het trainee-

Flexwerken draagt bovendien bij aan een

programma in Duitsland diverse stageplaatsen.

beperking van onze ecologische voetafdruk en de bijbehorende kosten. In 2012 zijn diverse initiatieven in gang gezet om leidinggevenden en medewerkers voor te bereiden op deze nieuwe manier van werken.


Veiligheid Veiligheid is een belangrijk onderdeel van de

Safety first!-programma

‘TenneT Way of Working’. TenneT streeft naar

TenneT beschouwt veiligheid als de gezamenlijke

nul ongevallen en incidenten, zowel binnen de

verantwoordelijkheid van alle medewerkers en

eigen organisatie als bij haar aannemers. TenneT

heeft dit onderwerp daarom bovenaan de

heeft hiertoe verschillende maatregelen genomen

agenda geplaatst, waarbij we bewustwording

op het gebied van onder meer risicobeoordeling,

en veilig werken op alle niveaus binnen de

bedrijfshulpverlening en de omschrijving en

organisatie en de gehele aanvoerketen

onderverdeling van incidenten.

bevorderen. TenneT heeft hiertoe een doorlopend veiligheidsprogramma opgezet onder

Lost Time Injury Frequency

de noemer ‘Stay Tuned. Safety First!’. Doel van

TenneT registreert alle incidenten waarbij haar

dit programma is om medewerkers nog beter

eigen medewerkers of personeel van aannemers

bewust te maken van veiligheidsrisico’s en de

betrokken zijn. De onderstaande tabel bevat een

manieren waarop deze risico’s kunnen worden

overzicht van het aantal ongevallen met verzuim

beheerst. In 2012 hebben we veiligheids-

per miljoen gewerkte uren (Lost Time Injury

workshops voor senior managers in Nederland

Frequency, LTIF).

en Duitsland georganiseerd. Deze workshops hebben een goede basis gelegd voor verdere

Jaar

LTIF* (excl. aannemers)

LTIF* (incl. aannemers)

2010

4,95

2,66**

2011

0,87

3,81**

2012

2,23

4,81**

* **

Lost Time Injury Frequency (LTIF), het aantal ongevallen met verzuim per miljoen gewerkte uren. TenneT heeft in 2012 een aangepaste berekeningsmethode voor de LTIF inclusief aannemers gehanteerd, waardoor dit cijfer niet volledig vergelijkbaar is met voorgaande jaren.


invoering van het veiligheidsprogramma binnen de gehele TenneT-organisatie in 2013.

Beveiliging en crisisbeheersing Het beveiligingsbeleid van TenneT is erop gericht de organisatie en haar bedrijfsmiddelen te beschermen tegen terrorisme, misdaad en vandalisme. TenneT heeft in 2012 de beveiliging verder verbeterd door specifieke richtlijnen op diverse terreinen door te voeren. In samenwerking met de Nederlandse politie zijn uitgebreide plannen opgesteld en oefeningen uitgevoerd om effectief te reageren op mogelijke terroristische aanvallen. In Duitsland zijn contacten met federale en lokale overheidsinstanties gelegd om de toekomstige bestrijding van terrorisme te bespreken. De schommelingen in de LTIF exclusief

Koperdiefstal

aannemers zijn terug te voeren op de beperkte

Het voorkomen van koperdiefstal was een

hoeveelheid gegevens, waardoor elk afzonderlijk

belangrijk aandachtspunt voor TenneT in 2012.

incident sterk meetelt in het uiteindelijke LTIF-

Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie en

cijfer. De LTIF exclusief aannemers was relatief

Mel Kroon, voorzitter van de Raad van Bestuur

hoog in 2010 vanwege een ernstig ongeval in

van TenneT, ondertekenden een convenant

Duitsland. De stijging van de LTIF inclusief

gericht op samenwerking tussen overheid en

aannemers in 2012 houdt hoofdzakelijk verband

bedrijfsleven om het toenemende aantal

met de aanzienlijke toename van werk-

koperdiefstallen terug te dringen. TenneT heeft

zaamheden aan offshore-netaansluitingen,

in Duitsland vergelijkbare initiatieven opgezet.

uitgevoerd door aannemers van TenneT in Duitsland. TenneT beschouwt de prestaties

Computer- en netwerkbeveiliging

van de betrokken (onder)aannemers als

Effectieve computer- en netwerkbeveiliging

onaanvaardbaar en heeft daarom diverse

(‘cyber security’) stond ook in 2012 hoog op

maatregelen genomen om de veiligheid bij

agenda. Zowel in Duitsland als in Nederland richt

(onder)aannemers te verbeteren. De Duitse

TenneT zich op samenwerking tussen overheid

directie heeft bijvoorbeeld contact opgenomen

en bedrijfsleven op dit gebied. In dit kader is een

met deze bedrijven om de zorgen van TenneT

vertegenwoordiger van TenneT aangesteld als lid

te uiten en aan te geven dat de veiligheids-

van de Nationale Cyber Security Raad namens

prestaties moeten worden verbeterd. TenneT

de zogeheten ‘vitale infrastructuursectoren’.

zal zich in 2013 richten op verbetering van de

Op voorstel van TenneT heeft ENTSO-E

VGM-prestaties bij haar aannemers.

(European Network of Transmission System Operators for Electricity) een speciale werkgroep voor computer- en netwerkbeveiliging opgericht, waarvan TenneT tevens lid is.


Innovatie Externe veiligheid

Voor TenneT draait innovatie om het

Externe veiligheid heeft bij TenneT betrekking

succesvol benutten van nieuwe ideeën om

op de gevaren voor de buitenwereld die ontstaan

waarde te creëren voor de samenleving

door de aanwezigheid van hoogspannings-

en de onderneming. Innovatie zorgt voor

componenten, bovengrondse lijnen en

oplossingen om de volgende strategische

ondergrondse kabels. Jaarlijks worden

doelen te realiseren:

diverse informatiecampagnes uitgevoerd om

• een naar internationale normen hoge

betrokkenen te informeren over de risico’s van werken of wonen in de omgeving van onze hoogspanningscomponenten, lijnen en kabels. We besteden ook veel aandacht aan het informeren van omwonenden en andere

leveringszekerheid • marktintegratie ten behoeve van stabiele prijzen • integratie van duurzame energie in de elektriciteitsvoorziening.

betrokkenen bij de aanleg van nieuwe elektriciteitsverbindingen en hoogspannings-

Veel innovaties worden bij TenneT ‘van onderaf’

componenten. In 2012 hebben zich geen

ontwikkeld, op basis van ideeën van

ernstige ongevallen voorgedaan waarbij derden

medewerkers en externe belanghebbenden.

in aanraking zijn gekomen met hoogspanning.

De actieve ondersteuning van leidinggevenden bij dit proces wordt door de medewerkers zeer

Crisisbeheersing

gewaardeerd. Het innovatieproces wordt

In 2012 heeft TenneT meerdere oefeningen

begeleid door een extern georiënteerde

uitgevoerd om de crisisbeheersingsorganisatie

Innovation Advisory Board, een adviesraad die

op de proef te stellen. Het reactievermogen van

nieuwe ideeën, bestaande innovatieprogramma’s

de organisatie werd getest met behulp van ‘live’

en het R&D-beleid toetst in een internationale

simulaties. Daarnaast zijn er diverse andere

context. De Innovation Advisory Board bestaat

oefeningen en trainingen georganiseerd. In

uit academici en vertegenwoordigers van

Duitsland werd vooral aandacht besteed aan

onderzoeksinstellingen en andere netbeheerders.

kritieke netsituaties. In Nederland heeft TenneT oefeningen gehouden met diverse externe

Hieronder worden twee belangrijke

partijen, waaronder een internationale oefening

innovatieprojecten van TenneT beschreven.

samen met Elia en RTE en een antiterrorismeoefening met lokale en landelijke overheids-

Bepaling van thermische capaciteit van elektrische

instanties.

circuits op basis van weersverwachtingen Dit project is gebaseerd op het inzicht dat de niet-gebruikte thermische capaciteit van elektrische circuits kan worden aangewend voor

Veel innovaties worden bij TenneT ‘van onderaf’ ontwikkeld, op basis van ideeën van medewerkers en externe belanghebbenden

gepland elektriciteitstransport. Dergelijke extra capaciteit is regelmatig, maar niet voortdurend beschikbaar. Weersverwachtingen bevatten waardevolle informatie die kan worden ingevoerd in kortetermijnmodellen voor capaciteitsberekening om de afkoeling van de geleiders te voorspellen. TenneT heeft hiertoe een innovatieprogramma opgezet. Met behulp van meteorologische gegevens over wind- en temperatuursverwachtingen kan worden vastgesteld hoe betrouwbaar dergelijke prognoses zijn bij de bepaling van de


capaciteit van bovengrondse hoogspanningslijnen. Op grond van de veelbelovende resultaten heeft TenneT een proefproject opgezet om de sterke en zwakke punten van de gebruikte modellen te beoordelen. Innovatieve netaansluitingen voor windparken op zee TenneT legt momenteel meerdere innovatieve netaansluitingen aan voor windparken op zee. Als onderdeel van het DolWin2-project zal het grootste offshore-converterplatform ter wereld (bijna 100 meter lang en 70 meter breed) worden gebouwd. Het platform is voorzien van een hoogspanningsgelijkstroomsysteem (High-Voltage Direct Current, HVDC) met een

voordelen biedt (economisch en op het

vermogen van ruim 900 megawatt en maakt

gebied van efficiëntie) ten opzichte van een

gebruik van de nieuwste spanningsbron-

stervormig net.

converters (Voltage-Sourced Converter, VSC). De 135 kilometer lange hoogspannings-

In het kader van het Twenties-project wordt een

gelijkstroomkabel wordt ondergronds en

studie uitgevoerd naar de mogelijke integratie

onderwater aangelegd en heeft een nominaal

van de COBRA-kabel en de netaansluiting van

spanningsniveau van 320 kV. Dit is het hoogste

het SylWin1-windpark, de zogeheten ‘Triffid-

spanningsniveau dat ooit is gebruikt voor een

oplossing’. Hierbij wordt niet alleen gekeken

geëxtrudeerde HVDC-kabel.

naar de economische aspecten, maar ook naar beheer, vergunningen en regelgeving.

Ontwikkeling van het offshore-net De ontwikkeling van het offshore-net stond in

Beide projecten leveren waardevolle gegevens

2012 hoog op de agenda van TenneT, zoals

op voor verder onderzoek naar de geïntegreerde

met name bleek uit de betrokkenheid bij diverse

ontwikkeling van landen offshore-netten in de

internationale werkgroepen. TenneT speelt

toekomst.

bijvoorbeeld een actieve rol in NSCOGI (North Seas Countries Offshore Grid Initiative) en in het

Coördinatie

zogeheten Twenties-project. In beide projecten

In 2012 heeft TenneT zich vooral gericht op

worden nut en noodzaak van een offshore-net in

de uitvoering van een aantal grootschalige

de Noordzee onderzocht. De eerste voorlopige

innovatieprojecten. Bij deze projecten waren

conclusies zijn reeds beschikbaar.

meerdere afdelingen betrokken en goede samenwerking en coördinatie waren dan ook

NSCOGI is een samenwerkingsverband van

essentiële voorwaarden voor succes. De juiste

netbeheerders, toezichthouders en nationale

mensen samenbrengen blijft een belangrijk

overheden van EU-lidstaten. Het samen-

aspect van het innovatieproces.

werkingsverband maakt gebruik van de bestaande ENTSO-E-werkgroepen om de

In de komende jaren wordt de energie-

benodigde berekeningen uit te voeren met

voorziening duurzamer en zullen de

behulp van markten netmodellen. De nationale

elektriciteitsmarkten internationaler en minder

overheden hebben een referentiescenario voor

stabiel worden. Dit zijn de belangrijkste terreinen

2030 opgesteld dat uitgaat van ca. 60 GW

waarop TenneT moet innoveren, waarbij de

windenergie op zee. Dit scenario is geanalyseerd

leveringszekerheid voortdurend moet worden

om te beoordelen of een vermaasd net op zee

gewaarborgd.


07 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

De leveringszekerheid van elektriciteit is van groot maatschappelijk en economisch belang en TenneT hecht dan ook veel waarde aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). De onderneming heeft de bekende MVO-dimensies mens, milieu en markt (‘People, Planet, Profit’) vertaald naar vier aandachtsgebieden: maatschappij, milieu, medewerkers en markten.


TenneT gebruikt de indicatoren van het Global Reporting Initiative (GRI) voor haar verslaglegging. Voor meer informatie hierover verwijzen wij naar de GRI-tabel in het Engelstalige Integrated Annual Report 2012.

MVO-strategie TenneT neemt haar maatschappelijke en economische verantwoordelijkheid zeer serieus. Dat blijkt al uit onze hoofddoelstelling: zorgen voor een doelmatige, duurzame en betrouwbare elektriciteitsvoorziening. TenneT heeft zich ten doel gesteld om met haar MVO-prestaties tot het bovenste kwartiel (beste 25%) te behoren bij een vergelijking van de prestaties van alle West-Europese netbeheerders. De onderneming hanteert binnen de gehele organisatie de volgende uitgangspunten voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen: MVO is sinds 2009 geïntegreerd in de bedrijfsvoering van TenneT. De onderneming heeft begin 2011 een algemeen MVO-beleid vastgesteld. Het MVO-actieplan voor de periode

• MVO is een integraal onderdeel van onze kernactiviteiten en is opgenomen in de reguliere governance-processen van TenneT • TenneT houdt zich aan (inter)nationale

2013-2014 is voornamelijk gebaseerd op het

richtlijnen die betrokkenheid en

strategische plan van de onderneming.

verantwoordelijkheid op maatschappelijk

Gesprekken met belanghebbenden, informatie

en milieugebied bevorderen

van andere netbeheerders en internationale MVO-overeenkomsten zijn eveneens verwerkt in het MVO-plan, dat onder meer jaarlijkse

• Het lijnmanagement is verantwoordelijk voor de uitvoering van het MVO-beleid. • Innovatie is essentieel om op efficiënte en

doelstellingen en prestatie-indicatoren (KPI’s)

proactieve wijze te kunnen inspelen op

op MVO-gebied omvat.

maatschappelijke ontwikkelingen en wensen.


De onderstaande tabel biedt een overzicht van de prestatie-indicatoren (KPI’s) op MVO-gebied.

Prestatie-indicatoren (KPI’s) Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2012

2011

2012

2011

2012

2011

NL

NL

D

D

Totaal

Totaal

Netverliezen (GWh)

823

819

1.659

1.531

2.482

2.350

SF6-uitstoot (kg)

653

742

564

560

1.217

1.302

9.506

5.653

n.v.t.

n.v.t.

9.506

5.653

13

29

12

3

25

32

54.054

20.032

25.111

26.400

79.165

46.432

1,34

2,18

8,43

7,84

4,81

3,81

Bijpersingen van olie (liter) Bodemcalamiteiten (aantal) Vluchtige Organische Stoffen (kg) Aantal ongevallen met verzuim per miljoen gewerkte uren (Lost Time Incident Frequency, LTIF) (incl. aannemers)

MVO-procesbeheersing

MVO-doelstellingen voor 2013-2014

MVO maakt sinds 2009 integraal deel uit van

TenneT streeft ernaar om de MVO-aspecten

de jaarplannen van TenneT, conform de reguliere

van haar activiteiten beter zichtbaar te maken,

corporate governance-processen van TenneT.

zowel binnen als buiten de onderneming. Onze

De Raad van Bestuur stelt jaarlijks de

medewerkers hebben elke dag te maken met

bijbehorende MVO-kaders vast.

de drie MVO-dimensies mens, milieu en markt. TenneT wil daarom haar medewerkers meer

De MVO-prestaties worden bewaakt en zo nodig

bewust maken van de lopende initiatieven op

bijgestuurd met behulp van procesbeheersings-

dit gebied en hen aanmoedigen om rekening te

mechanismen en interne rapportages. De

houden met MVO-aspecten bij hun dagelijkse

organisatorische eenheden stellen interne

werkzaamheden.

kwartaalrapportages op, waarin onder meer aandacht wordt besteed aan de geboekte

Wij zijn van mening dat samenwerking en het

vooruitgang ten opzichte van de MVO-

delen van informatie een positieve bijdrage

doelstellingen in de desbetreffende jaarplannen.

leveren aan het maatschappelijk draagvlak voor TenneTs activiteiten. TenneT speelt

Voor interne audits en risicobeheersing maakt

daarom een actieve rol in maatschappelijke

TenneT gebruik van een zogeheten risicomatrix,

discussies over diverse onderwerpen, zoals de

die onder meer risico’s op het gebied van milieu,

aanleg van hoogspanningslijnen, onderwijs en

veiligheid en naleving omvat.

de ontwikkeling van sectorspecifieke normen en codes.

De volgende organisatorische eenheden van TenneT Nederland zijn afzonderlijk gecertificeerd:

De onderneming werkt samen met

• Grid Services beschikt over een

netbeheerders, brancheorganisaties en

SCC/VCA-certificaat (Veiligheid voor

andere belanghebbenden. Op basis van een

Operationeel Leidinggevenden)

inventarisatie van nieuwe en bestaande

• System Operations beschikt over een ISO 9001-certificaat • Asset Management beschikt over een NTA-8120-certificaat (een Nederlandse norm die eisen stelt aan veiligheids-, kwaliteitsen capaciteitsbeheersystemen).


initiatieven op MVO-gebied zal worden geëvalueerd in hoeverre MVO een positieve bijdrage kan leveren aan het realiseren van de ondernemingsdoelstellingen.

Maatschappij en markten Als belangrijke speler in de energieketen wil

TenneT erkent het belang van Maatschappelijk

TenneT een positieve invloed uitoefenen op

Verantwoord Ondernemen en is daarom

haar leveranciers en klanten. De MVO-dimensies

voortdurend op zoek naar manieren om de

mens, milieu en markt zijn verwerkt in het

leveringszekerheid te vergroten en de

inkoopbeleid om de kwaliteit van de ingekochte

duurzaamheid van de elektriciteitsvoorziening

goederen en diensten te verbeteren en zo een

te verbeteren. In 2012 heeft TenneT zich

maatschappelijke bijdrage te leveren. TenneT

voornamelijk gericht op de verdere ontwikkeling

heeft tevens besloten om met ingang van

van de bijbehorende processen en het

2013 richtlijnen voor de bescherming van

doorvoeren van eerder ingezette verbeteringen.

mensenrechten in haar aanbestedingsdocumenten op te nemen, mits haalbaar en toepasselijk.

TenneT heeft daarnaast regelmatig contact met belangenorganisaties, brancheverenigingen, Nederlandse en buitenlandse collega-

Diverse interne kennisplatforms en de Innovation

netbeheerders, kennisplatforms en andere

Advisory Board richten zich op innovatie om bij

belanghebbenden.

te dragen aan de MVO-doelstellingen. TenneT levert bijvoorbeeld een actieve bijdrage aan e-laad, (een stichting die het gebruik van elektrische auto’s bevordert), ENTSO-E, Renewables Grid Initiative (RGI), Taskforce Intelligente Netten, Netbeheer Nederland, CIGRE

De MVO-dimensies mens, milieu en markt zijn verwerkt in het inkoopbeleid

en diverse non-gouvernementele organisaties. De onderneming werkt tevens actief samen met het Wereld Natuur Fonds, Germanwatch en BirdLife International. TenneT TSO NL heeft in 2012 overeenstemming bereikt met LTO Nederland over de vergoedingen die aan grondeigenaren en -gebruikers moeten worden betaald voor de aanleg van hoogspanningsverbindingen in Nederland.


Aantal uitgegeven certificaten voor duurzaam opgewekte energie stijgt met 15% CertiQ is een volledige dochteronderneming van TenneT TSO B.V. die certificaten (zogeheten Garanties van Oorsprong, GvO’s) uitgeeft als bewijs dat elektriciteit duurzaam is opgewekt. In 2012 gaf CertiQ 12,8 miljoen certificaten uit voor in Nederland opgewekte duurzame elektriciteit, een stijging van 15% ten opzichte van 2011. Het aantal geregistreerde installaties voor de opwekking van duurzame elektriciteit is gestegen van 10.561 in 2011 tot 11.876 in 2012, voornamelijk als gevolg van het toenemende aantal installaties voor zonne energie. Het toenemende aanbod van duurzame In 2012 gaf CertiQ aan eindgebruikers de

energie vereist innovatieve oplossingen op het

mogelijkheid om de energiebron of oorsprong te

gebied van elektriciteitstransport, zoals de

controleren van de certificaten die zijn gebruikt

aanleg van nieuwe offshore-verbindingen en

voor hun energievoorziening, teneinde nog meer

buitenlandverbindingen (interconnectoren).

transparantie te bieden.

TenneT werkt hierbij samen met andere netbeheerders in Nederland, Duitsland en andere

Op verzoek van het Ministerie van Economische

Europese landen. Zo kunnen we de risico’s

Zaken begon CertiQ in 2012 tevens met de

beheersen en kansen benutten met behulp van

uitgifte van GvO’s voor duurzaam opgewekte

onze innovatieprogramma’s. TenneT heeft zich in

warmte. Deze certificaten worden gebruikt om te

de afgelopen jaren volop ingezet om windparken

bepalen of partijen recht hebben op subsidies

op zee aan te sluiten op het Duitse landnet, en

voor duurzame energie.

heeft daarmee een essentiële bijdrage geleverd aan de overgang naar een duurzame

Effecten van elektriciteitstransport

energievoorziening in Noordwest-Europa.

TenneT is binnen de elektriciteitsketen verantwoordelijk voor het stroomtransport.

Elektriciteitstransport en -distributie gaat

Elektriciteitsproducenten kunnen gebruikmaken

gepaard met een aantal milieueffecten.

van fossiele brandstoffen (zoals aardgas en

De aanleg van nieuwe hoogspanningslijnen

kolen) of duurzame energiebronnen (zoals

heeft gevolgen voor zowel grondeigenaren en

windenergie, zonne-energie, biomassa en

-gebruikers als huizenbezitters. TenneT probeert

waterkracht). Opwekking van elektriciteit uit

bij de planning van verbindingen zoveel

traditionele energiebronnen heeft een belangrijk

mogelijk rekening te houden met hun belangen.

neveneffect: de uitstoot van koolstofdioxide

De onderneming probeert de negatieve

(CO2). Het gebruik van duurzame energie-

milieueffecten van elektriciteitstransport zo

bronnen sluit daarentegen aan bij de

veel mogelijk te voorkomen, onder meer door

maatschappelijke roep om een overgang naar

verantwoord afval- en bodembeheer en minimaal

een duurzame energievoorziening.

gebruik van zwavelhexafluoride (SF6). Beperking van netverliezen is belangrijk voor de terugdringing van CO2-uitstoot. TenneT probeert dit te bereiken door slimme materiaalkeuzes, optimalisering van de infrastructuur en goed onderhoud. Onvermijdbare CO2-uitstoot wordt gecompenseerd door de aankoop van Garanties van Oorsprong.


Milieu TenneT houdt bij alle onderhouds-, bouw-

TenneT Duitsland rapporteert jaarlijks over het

en andere activiteiten zoveel mogelijk rekening

SF6-gebruik aan een commissie van de Duitse

met het milieu en eventuele overlast voor

branchevereniging VDE. In 2012 bedroeg de

omwonenden.

totale hoeveelheid SF6 in gebruik 100.320 kg (2011: 99.821 kg). De totale uitstoot bedroeg

SF6-uitstoot

564 kg (2011: 560 kg).

TenneT gebruikt zwavelhexafluoride (SF6) als isolatiegas in hoogspanningsschakelaars en

Vluchtige Organische Stoffen

rapporteert jaarlijks aan Netbeheer Nederland

Hoogspanningsmasten moeten ongeveer elke

over het gebruik van dit broeikasgas in

tien jaar worden geschilderd om ze in goede

Nederland.

staat te houden. Hiervoor wordt verf gebruikt die Vluchtige Organische Stoffen (VOS) bevat.

De onderneming heeft in 2012 het registratie-

TenneT houdt jaarlijks bij hoeveel masten worden

en rapportagesysteem voor SF6-uitstoot op

geschilderd en hoeveel verf hierbij is gebruikt.

Nederlandse elektriciteitsstations verbeterd.

Hierdoor weten we hoeveel Vluchtige Organische

Hierdoor krijgen we veel sneller inzicht in stations

Stoffen tijdens de schilderwerkzaamheden zijn

met hoge uitstoot, zodat we ook eerder

uitgestoten.

maatregelen kunnen nemen. TenneT voert momenteel een proefproject uit om na te gaan of

In 2012 bedroeg de VOS-uitstoot 54.054 kg

SF6 kan worden vervangen door een alternatief

(2011: 20.032 kg) in Nederland. Deze stijging

met een aanzienlijk lagere milieubelasting.

werd veroorzaakt door een toename van de

TenneT blijft zich richten op verlaging van de

schilderwerkzaamheden. In 2012 bedroeg de

SF6-uitstoot door reductiedoelstellingen in te

VOS-uitstoot 25.111 kg (2011: 26.400 kg) in

voeren voor de komende jaren.

Duitsland. TenneT onderzoekt mogelijkheden om de VOS-uitstoot te verminderen en test daartoe

In 2012 was er ongeveer evenveel SF6 in gebruik

verfsoorten die minder VOS bevatten. Daarnaast

als vorig jaar (2011: 130.697 kg). De totale

proberen we de verfkwaliteit en verftechnieken te

uitstoot is verder teruggedrongen tot 653 kg in

verbeteren zodat we minder vaak hoeven te

Nederland (2011: 742 kg). Deze daling is het

schilderen en minder verf verbruiken.

gevolg van de vervanging en/of revisie van diverse componenten.


Afval

TenneT heeft diverse maatregelen genomen om milieuverontreiniging te voorkomen

De bouwen onderhoudswerkzaamheden van TenneT leiden tot bepaalde afvalstromen. Afval wordt gescheiden opgeslagen op de diverse locaties en opgehaald door erkende inzamelingsbedrijven. TenneT registreert de hoeveelheden afgevoerd afval. De onderneming heeft een internationale werkgroep opgericht om te onderzoeken hoe kantoorafval en afval afkomstig van projecten kan worden hergebruikt als grondstof. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de hoeveelheden gevaarlijk en ongevaarlijk afval die door de onderneming naar andere locaties zijn afgevoerd. Voorbeelden van gevaarlijke afvalstromen zijn verontreinigde grond en oliehoudend afval.

Afvalgegevens (in tonnen)*

Ongevaarlijk

2012

2011

2012

2011

2012

2011

NL

NL

D

D

Totaal

Totaal

224

165

1.386

15.313

1.610

15.481

1

1

306

3.379

307

3.380

225

166

1.692

18.692

1.917

18.858

Gevaarlijk Totaal

* De vergelijkende gegevens voor Nederland zijn opnieuw ingedeeld conform de presentatie die in dit Verkort Jaarverslag wordt gebruikt.

De aanzienlijke afname van de hoeveelheid

De afvalgegevens zijn gebaseerd op de

afval in Duitsland tussen 2011 en 2012 houdt

geregistreerde gegevens van de verschillende

voornamelijk verband met grote hoeveelheden

afvalinzamelaars. De onderverdeling in gevaarlijk

metaalafval en isolatoren die in 2011 als

en ongevaarlijk afval is gebaseerd op de EURAL-

verouderd zijn afgevoerd vanwege de verzwaring

codes. De verzamelde gegevens hebben

en renovatie van bepaalde bovengrondse

betrekking op de hoogspanningsstations,

hoogspanningslijnen. De hoeveelheid afval in

kantoorgebouwen, projectlocaties en andere

Nederland is in 2012 toegenomen als gevolg

werkplekken van TenneT.

van opruimwerkzaamheden ter voorbereiding van de verhuizing van het hoofdkantoor naar

De verhouding tussen gevaarlijk en ongevaarlijk

een nieuw gebouw.

afval in Duitsland in 2012 is geschat op basis van de verhouding in 2011.


Bodemcalamiteiten In de hoogspanningsinstallaties van TenneT wordt olie toegepast ten behoeve van koeling (transformatoren) of voor isolatiedoeleinden (kabels en componenten). TenneT heeft diverse beschermende maatregelen genomen om milieuverontreiniging te voorkomen, waaronder olieafscheiders, containers en dubbelwandige dieseltanks ten behoeve van de noodstroomaggregaten. In geval van een bodemcalamiteit

met behulp van olie. De kabels kunnen hierdoor

wordt het olie-, water- en slibmengsel

olieverontreiniging veroorzaken, meestal als

opgevangen en als gevaarlijk afval afgevoerd

gevolg van lekkages. Om de kabels in goede

door een erkende afvalinzamelaar.

staat te houden, worden ze onder druk gehouden door middel van bijpersingen van olie.

TenneT heeft in het verslagjaar 25 bodem-

Maatregelen worden genomen bij eventueel

calamiteiten gemeld (2011: 33 calamiteiten).

drukverlies, een aanwijzing voor een mogelijke

De bodemcalamiteiten kunnen als volgt worden

lekkage. Nieuwe hoogspanningskabels worden

onderverdeeld. Vier morsingen (2011: acht)

geïsoleerd met kunststof en bevatten geen olie.

vonden plaats tijdens de uitvoering van werkzaamheden, twee verontreinigingen

In 2012 werd 9.506 liter olie bijgeperst, een

(2011: vijf) vonden plaats als gevolg van

stijging van 68% ten opzichte van 2011

gesprongen persleidingen, één lekkage

(5.653 liter). De stijging van het aantal lekkages

(2011: zes) vond plaats als gevolg van

werd veroorzaakt door het feit dat verschillende

verouderde oliekabels en twaalf lekkages

lekkages zeer moeilijk op te sporen en te

(2011: negen) vonden plaats als gevolg van

lokaliseren waren. De desbetreffende lekkages

problemen met overige componenten. Alle

zijn gerepareerd en de ontstane verontreinigingen

calamiteiten zijn aan de verantwoordelijke

zijn gesaneerd.

instanties gemeld en onmiddellijk opgeruimd.

Grondwaterverontreiniging

Bodemverontreinigingen

Lekkages in oliekabels kunnen leiden tot

TenneT heeft een bodembeheerplan opgesteld

verontreiniging van het grondwater. TenneT

om alle bekende verontreinigingen in de komende

registreert eventuele resterende grondwater-

jaren op te ruimen. Dit plan wordt elk jaar

verontreinigingen om te zorgen dat de

bijgewerkt. TenneT heeft bovendien een contract

desbetreffende locaties tijdig kunnen worden

met een externe partij gesloten om eventuele

gesaneerd. In 2012 heeft TenneT dertien

nieuwe verontreinigingen als gevolg van een

verontreinigde locaties in Nederland gesaneerd

calamiteit onmiddellijk op te ruimen. We hebben

conform de wettelijke vereisten. Hierbij is ca.

een plan opgesteld om de opvangbakken onder

150 kubieke meter verontreinigde grond

transformatoren beter te beheren. Dit plan zal in

verwijderd en afgevoerd. Daarnaast zijn negen

2013 worden uitgevoerd.

verontreinigde locaties in Nederland conform de wettelijke vereisten gecontroleerd om eventuele

TenneT maakt zowel in Nederland als in

verspreiding van verontreinigingen tijdig te

Duitsland gebruik van ondergrondse

kunnen signaleren. In 2012 hebben zich in

elektriciteitskabels. In Nederland werden

Duitsland geen aanzienlijke bodem- of

ondergrondse kabels in het verleden geïsoleerd

grondwaterverontreinigingen voorgedaan.


TenneT verricht onderzoek naar nieuwe

Asbest

methodes om de locaties van kabellekkages

TenneT voert elk jaar in Nederland en

sneller te kunnen opsporen. Daarnaast zijn

Duitsland inventarisaties uit om de aanwezigheid

verbeteringen doorgevoerd in het

van asbest in kaart te brengen, met name

registratiesysteem voor verontreinigingen. Veel

op risicovolle locaties en locaties waar

verontreinigde locaties zijn al onderzocht en

werkzaamheden worden uitgevoerd of op

zullen in de komende jaren worden gesaneerd.

de planning staan. Zonder voorafgaand onderzoek worden er geen werkzaamheden uitgevoerd op asbestverdachte locaties. De asbest wordt zo nodig verwijderd of er worden preventieve maatregelen getroffen. Asbestverdachte componenten worden voorzien van waarschuwingsstickers. TenneT heeft in 2012 een asbestrichtlijn voor Nederland opgesteld en opgenomen als doelstelling in de jaarplannen. Deze plannen worden in 2013 uitgevoerd. TenneT heeft alle asbestverdachte locaties in Duitsland gesaneerd. Medewerkers die zijn blootgesteld aan asbest worden in Duitsland periodiek onderzocht door de bedrijfsvereniging

Polychloorbifenylen (PCB’s)

(Berufsgenossenschaft). In Nederland worden

Vóór het verbod op het gebruik van PCB’s in

dergelijke medewerkers onder toezicht van de

de jaren tachtig van de vorige eeuw werden deze

bedrijfsarts gesteld.

stoffen in diverse hoogspanningscomponenten toegepast, waaronder vermogensschakelaars,

CO2-voetafdruk

stroomtransformatoren, spannings-

TenneT brengt haar CO2-voetafdruk in kaart

transformatoren, doorvoeren, combitrans-

aan de hand van netverliezen, SF6-uitstoot,

formatoren en condensatorbanken. In

elektriciteits-, gas- en waterverbruik op

overeenstemming met de toepasselijke

vestigingen en elektriciteitsstations, evenals

regelgeving heeft TenneT enkele jaren geleden

het aantal kilometers dat medewerkers reizen

alle olie in Nederlandse vermogenstransforma-

per auto, vliegtuig en trein. Netverliezen ontstaan

toren vervangen. TenneT houdt tevens bij welke

door het transport van elektriciteit en worden

componenten in Nederland (mogelijk) nog steeds

bepaald aan de hand van het verschil tussen

PCB’s bevatten. Bij de revisie of vervanging van

de hoeveelheid energie die wordt ingevoed

zo’n component wordt de gebruikte olie getest

en afgenomen van het hoogspanningsnet.

op de aanwezigheid van PCB’s. Als de olie

De netverliezen zijn omgerekend naar CO2-

PCB’s blijkt te bevatten, worden het component

equivalenten op basis van respectievelijk de

en de olie door een erkende inzamelaar

Nederlandse en Duitse nationale energie-

afgevoerd als gevaarlijk afval.

productiemix (bronnen: Agentschap NL, Internationaal Energieagentschap).

Er zijn in Duitsland geen PCB-houdende componenten aanwezig, aangezien deze gedurende de afgelopen tien jaar zijn vervangen naar aanleiding van inspecties.


CO2-voetafdruk (in tonnen CO2) 2012

2012

2012

2011

2012

2011

NL

D

Totaal

Totaal

Percentage

Percentage

Netverliezen

319.077

643.194

962.271

1.162.156

93,30%

97.33%

SF6-uitstoot

14.888

12.860

27.748

31.118

2,69%

2.61%

2.939

29.376

32.315

n.v.t.

3,13%

867

485

1,352

720

0,13%

Autoreizen (woon-werkverkeer)

2.429

1.188

3.617

n.v.t.

0,35%

n.v.t.

Autoreizen (zakenreizen)

2.333

1.751

4.084

n.v.t.

0,40%

n.v.t.

342.533

688.854

1.031.387

1.193.994

100%

100%

Energieverbruik Vliegreizen

Totaal

n.v.t. 0.06%

CO2-voetafdruk exclusief netverliezen (in tonnen CO2) 2012

2012

2012

2011

2012

2011

NL

D

Totaal

Totaal

Percentage

Percentage

14.888

12.860

27.748

31.118

40,15%

97,74%

2.939

29.376

32.315

n.v.t.

46,75%

n.v.t.

867

485

1,352

720

1,96%

2,26%

Autoreizen (woon-werkverkeer)

2.429

1.188

3.617

n.v.t.

5,23%

n.v.t.

Autoreizen (zakenreizen)

2.333

1.751

4.084

n.v.t.

5,91%

n.v.t.

23.456

45.660

69.116

31.838

100%

100%

SF6-uitstoot Energieverbruik Vliegreizen

Totaal

Het energieverbruik omvat het gas-, water-

voetafdruk te verbeteren. De onderstaande

en elektriciteitsverbruik op kantoorlocaties en

omrekeningsfactoren zijn toegepast:

elektriciteitsstations en is gebaseerd op een schatting. Het verbruik wordt berekend op basis van de feitelijke kosten (in euro) gedeeld door het gemiddelde tarief dat gedurende het jaar is betaald. De uitstoot als gevolg van reizen is berekend op basis van rapportages van leveranciers van TenneT. CO2-uitstoot als gevolg

Omrekeningsfactoren voor CO2-voetafdruk Onderdeel (eenheid)

CO2 (tonnen)

Netverliezen (GWh)

387,7

SF6-uitstoot (kg)

22,8

van vliegreizen wordt door het reisbureau van

Energieverbruik:

TenneT volledig gecompenseerd door middel

- Elektriciteit (KWh)

0,0004

- Gas (m3)

0,0018

De factoren die worden gebruikt voor de

- Water (m3)

0,0002

berekening van het aantal equivalente

Vliegreizen (km)

0,0003

Autoreizen woon-werkverkeer (km)

0,0002

Autoreizen voor zakelijke doeleinden (km)

0,0002

van certificaten.

tonnen CO2-uitstoot zijn afgestemd met de Nederlandse netbeheerders om de transparantie en uniformiteit van de gerapporteerde CO2-


Bovengrondse hoogspanningslijnen

aangelegd om het landschap te ontzien.

Bovengrondse hoogspanningslijnen worden

Daarnaast wordt er in Nederland één kilometer

vaak als een inbreuk op het landschap ervaren.

bestaande bovengrondse 110 kV- of 150 kV-

TenneT besteedt daarom veel aandacht aan

verbinding ondergronds gebracht of verwijderd

optimale inpassing. Nieuwe hoogspannings-

voor elke kilometer nieuwe bovengrondse

tracés worden zo efficiënt mogelijk en met

verbinding op de hoogste spanningsniveaus

zoveel mogelijk rechte gedeelten ontworpen.

(220 kV en hoger). Voorwaarde is wel dat de

De landschappelijke inpassing van hoog-

nieuwe verbinding niet kan worden

spanningsverbindingen kan ook worden

gecombineerd met een bestaande verbinding.

verbeterd door struiken, bosjes en houtwallen aan te brengen. TenneT houdt ook rekening

Inpassing van hoogspanningsstations

met het landschapsbeeld bij het ontwerpen

TenneT heeft in 2010 opdracht gegeven voor

van nieuwe masten, zoals de innovatieve

een onderzoek naar mogelijkheden voor de

Wintrack-mast. De overheid wil het totaal aantal

landschappelijke inpassing van hoog-

kilometers bovengrondse hoogspanningslijnen in

spanningsstations door deze boven of onder

Nederland ‘bevriezen’. Nieuwe bovengrondse

het maaiveld aan te leggen. De conclusie luidde

380 kV-verbindingen worden daarom zoveel

dat stations gedeeltelijk of geheel onder het

mogelijk als ‘combinatieverbindingen’ aangelegd

maaiveld kunnen worden gebouwd, afhankelijk

(bestaande bovengrondse 150 kV- en 110 kV-

van het type landschap. Een vertegenwoordiger

verbindingen worden ontmanteld). Nieuwe

van TenneT heeft op een internationale CIGRE-

150 kV- en 110 kV-verbindingen worden in

bijeenkomst in Parijs een lezing gehouden die

principe als ondergrondse kabels aangelegd.

voortbouwde op de resultaten van dit onderzoek. We hebben dit onderwerp tevens

Aanleg van ondergrondse kabels

met behulp van posters onder de aandacht

Aangezien omwonenden vanwege het

van de aanwezigen gebracht.

landschapsbeeld meestal de voorkeur geven aan ondergrondse aanleg, streeft TenneT ernaar om

Elektromagnetische velden

verbindingen ondergronds aan te leggen zolang

Elektromagnetische velden ontstaan overal waar

de leveringszekerheid niet in het geding komt.

een elektrische stroom door een geleider loopt,

Op het hoogste spanningsniveau (220 / 380 kV)

dus ook rondom hoogspanningslijnen, kabels en

in Nederland is de maximaal toelaatbare totale

stations. De maximale veldsterkte waaraan de

lengte van kabelverbindingen bepaald op 20

Nederlandse bevolking mag worden blootgesteld

kilometer. Op lagere spanningsniveaus zijn er

bedraagt 100 microtesla (µT). Deze waarde

echter minder problemen met betrekking tot de

wordt momenteel nergens in bebouwd gebied

leveringszekerheid. Nieuwe 110 kV- en 150 kV-

overschreden. Op grond van het voorzorgs-

verbindingen worden daarom vaak ondergronds

beginsel adviseert de Nederlandse overheid


bovendien om nieuwe bovengrondse tracés zodanig te ontwerpen dat er zo weinig mogelijk nieuwe situaties ontstaan waarin kinderen worden blootgesteld aan een veldsterkte van meer dan 0,4 microtesla. Nieuwe woningen e.d. mogen niet worden gebouwd binnen de zogeheten ‘magneetveldzone’ van bestaande bovengrondse verbindingen (waar de gemiddelde blootstelling meer dan 0,4 microtesla bedraagt). TenneT ontwerpt de tracés van nieuwe bovengrondse verbindingen daarom zodanig dat woningen, scholen en andere gevoelige bestemmingen zoveel mogelijk buiten de magneetveldzone blijven. Als dit niet haalbaar is, kunnen omwonenden ervoor kiezen om te worden

TenneT streeft naar een vermindering van het

uitgekocht en compensatie te ontvangen.

aantal vogelslachtoffers door aanvliegen tegen hoogspanningslijnen. De onderneming hangt

TenneT heeft de nieuwe Wintrack-mast

hiertoe zogeheten varkenskrullen en

ontwikkeld om de elektromagnetische voetafdruk

vogelflappen in de bliksemdraden. Daarnaast

zoveel mogelijk te beperken. Het Wintrack-

zijn roterende bakenkaarten aangebracht in

concept houdt niet alleen rekening met de

hoekmasten om te voorkomen dat vogels hier

landschappelijke inpassing, maar zorgt tevens

hun nest bouwen.

voor een aanzienlijk smallere magneetveldzone. Cultuurtechnisch onderzoek TenneT informeert belanghebbenden over

De aanleg van nieuwe

de locaties van de magneetveldzones van

hoogspanningsinfrastructuur kan een negatief

nieuwe kabelverbindingen, stations en

effect hebben op de bodem. Voorbeelden van

gereconstrueerde verbindingen. TenneT biedt in

zulke effecten zijn grondverdichting, negatieve

dit opzicht volledige transparantie aan haar

beïnvloeding van micro-organismen,

belanghebbenden.

verslechtering van grond door besmetting of verschraling, verspreiding van bodemziekten en

Vogelbescherming

verstoring van de afwatering van percelen.

TenneT houdt bij al haar onderhouds- en

TenneT voert daarom vooraf een zogeheten

bouwwerkzaamheden rekening met het

cultuurtechnisch onderzoek uit om eventuele

vogelbroedseizoen. Vogelnesten in masten

negatieve effecten op de bodem te voorkomen.

worden pas verwijderd nadat ze zijn verlaten of als er essentiële werkzaamheden moeten worden uitgevoerd ten behoeve van de leveringszekerheid of veiligheid.



08 Corporate Governance TenneT heeft ervoor gekozen om de Nederlandse Corporate Governance Code op vrijwillige basis na te leven. De in de Code vastgelegde principes en ‘best practice’-bepalingen vormen een leidraad voor het handelen van de onderneming en de dochters waarover zeggenschap bestaat.

Corporate governance-structuur

Raad van Commissarissen

De corporate governance-structuur van de

De Raad van Commissarissen houdt toezicht

onderneming bestaat uit de Raad van

op het algemene beleid en de strategie van

Commissarissen, de Raad van Bestuur en de

TenneT en oefent zijn taken uit in het belang van

Algemene Vergadering van Aandeelhouders.

de onderneming en weegt daarbij alle relevante

De externe accountant en de interne

belangen mee. De Raad van Commissarissen

auditafdeling spelen eveneens een belangrijke

betrekt daarbij ook de voor TenneT relevante

rol binnen de corporate governance-structuur.

aspecten van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De Raad van Commissarissen

Raad van Bestuur

functioneert op het niveau van TenneT Holding

De Raad van Bestuur van TenneT Holding B.V.

B.V. Na een wijziging van de Elektriciteitswet is

bestaat uit vier statutair directeuren (d.w.z.

het zogeheten gemitigeerde structuurregime

zoals opgenomen in de statuten) en één titulair

van toepassing op TenneT.

directeur. De leden van de Raad van Bestuur van TenneT Holding B.V. zijn gezamenlijk

De Raad van Commissarissen heeft een

vertegenwoordigingsbevoegd, met een beperkte

voorkeursprofiel van zijn samenstelling

individuele procuratie.

opgesteld, waarbij rekening is gehouden met de aard van de onderneming en de gewenste

De Raad van Bestuur is verantwoordelijk

deskundigheid en achtergrond van de leden.

voor het algemene beleid en de strategie van

De Raad van Commissarissen streeft naar

TenneT Holding B.V. voor zowel de gereguleerde

een gemengde samenstelling. De Raad van

als de niet-gereguleerde activiteiten. TenneT

Commissarissen bestaat uit minimaal drie leden

heeft specifiek beleid opgesteld over de

en telt op dit moment vijf leden. De afzonderlijke

niet-gereguleerde activiteiten die kunnen worden

leden kunnen maximaal drie perioden van vier

uitgevoerd.

jaar zitting nemen in de Raad van Commissarissen. Daartoe is een rooster van aftreden opgesteld.


De Raad van Commissarissen heeft uit zijn

Algemene Vergadering van Aandeelhouders

midden een auditcommissie, een remuneratie-

Alle aandelen in het kapitaal van TenneT worden

en benoemingscommissie en een commissie

gehouden door de Staat der Nederlanden,

strategische investeringen ingesteld.

daarbij vertegenwoordigd door het Ministerie van Financiën. Op grond van de Elektriciteitswet

De auditcommissie heeft als taak toe te zien op

1998 mogen de aandelen uitsluitend door de

de financiële verslaggeving van de onderneming,

Staat der Nederlanden worden gehouden.

met inbegrip van kwartaalberichten en

Een Algemene Vergadering van Aandeelhouders

jaarverslagen, financieel verslagleggingsbeleid,

wordt binnen zes maanden na het einde van

interne beheersingssystemen, beoordeling van

het boekjaar gehouden. Op de agenda staan

strategische risico’s, onafhankelijke externe

onder meer een bespreking van het jaarverslag,

controle van de jaarrekening en de evaluatie

de vaststelling van de jaarrekening en de

van de externe accountant.

dividenduitkering en verlening van decharge aan de leden van de Raad van Bestuur en de Raad

De remuneratie- en benoemingscommissie is

van Commissarissen voor hun respectievelijke

belast met het bezoldigingsbeleid van de

werkzaamheden in het afgelopen jaar. Een

onderneming en de bezoldiging van individuele


bestuurders. Deze commissie stelt tevens criteria

kan tevens worden gehouden wanneer dit

op voor de benoeming van nieuwe bestuurders

noodzakelijk wordt geacht door de Raad van

en houdt toezicht op de wervingsprocedure.

Bestuur, de Raad van Commissarissen of de aandeelhouder.

De commissie strategische investeringen bereidt de besluitvorming van de Raad van

Externe accountant

Commissarissen voor ten aanzien van

De Algemene Vergadering van Aandeelhouders

investeringsvoorstellen ingediend door de

heeft de bevoegdheid om een externe

Raad van Bestuur. De commissie toetst of deze

accountant te benoemen die wordt belast met

voorstellen binnen de economische, financiële

de controle van de door de Raad van Bestuur

en technische doelstellingen en het risicoprofiel

opgestelde jaarrekening. De externe accountant

van de onderneming passen.

brengt aan de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen verslag uit over zijn

De onderneming heeft reglementen opgesteld

controlewerkzaamheden en presenteert zijn

voor het functioneren van de Raad van

bevindingen in de paragraaf ‘Oordeel over de

Commissarissen, de auditcommissie, de

jaarrekening, de Management Letter en het

remuneratie- en benoemingscommissie en de

verslag van de Raad van Bestuur’ (deze zijn te

commissie strategische investeringen.

vinden in het Engelstalige Integrated Annual Report 2012).

Alle informatie over de Raad van Commissarissen (zoals het reglement en het rooster van aftreden)

Het functioneren van de externe accountant

is te raadplegen op de TenneT-website.

wordt jaarlijks beoordeeld door de Raad van Bestuur, de auditcommissie en zo nodig ook door de Raad van Commissarissen.


De externe accountant woont relevante

III.6.6. TenneT heeft geen gedelegeerd

vergaderingen van de auditcommissie bij.

commissaris.

De externe accountant is tevens aanwezig bij de

III.6.7. Een commissaris die in geval van belet of

vergadering van de Raad van Commissarissen

ontstentenis in het bestuur plaatsneemt, treedt in

waarop het verslag van de externe accountant

beginsel slechts tijdelijk uit de Raad. Na afloop

over de jaarrekening wordt besproken en de

van de bestuursperiode beslissen de Raad van

jaarrekening wordt goedgekeurd.

Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders of deze commissaris kan

Afwijkingen van de Corporate

terugkeren in de Raad. Daarbij kan de duur van

Governance Code

de bestuursperiode een rol spelen.

Hieronder wordt toegelicht waarom bepaalde

III.7.1 en III.7.2. Deze bepalingen hebben

principes en ‘best practice’- bepalingen uit de

betrekking op aandelenbezit van commissarissen

Corporate Governance Code niet van toepassing

en zijn niet van toepassing binnen TenneT.

zijn op TenneT en/of waarom en in hoeverre

III.8.1 t/m III.8.4. Deze bepalingen hebben

TenneT afwijkt van bepaalde principes en

betrekking op een bestuursmodel met alleen

‘best practice’-bepalingen.

een directie (‘single tier management’) en zijn niet van toepassing, aangezien TenneT onder

Raad van Bestuur

het gemitigeerde structuurregime valt.

II.2.4 t/m II.2.7. TenneT kent geen bezoldiging in de vorm van aandelenopties aangezien de Staat


der Nederlanden alle aandelen in TenneT houdt.

De onderstaande ‘best practice’-bepalingen met betrekking tot de Algemene Vergadering


van Aandeelhouders zijn niet van toepassing

III.2.2. Drie afhankelijkheidscriteria zijn niet

op TenneT.

door TenneT overgenomen. Twee van deze

IV.1.1. Niet-structuurvennootschap

criteria hebben betrekking op commissarissen

IV.1.2. Stemrecht op financieringspreferente

die een aandelenbelang in TenneT houden,

aandelen

hetgeen niet van toepassing is. Het derde

IV.1.3. Openbaarmaking van een bod

criterium heeft betrekking op een commissaris

IV.1.7. Registratiedatum stemrecht

die tijdelijk in het bestuur voorziet bij belet of

IV.2.1 t/m IV.2.8. Certificaten van aandelen

ontstentenis (zie bepaling III.6.7).

IV.3.1. Omgang met analisten, financiële pers

III.5. De Code geeft aan dat de Raad van

en institutionele beleggers

Commissarissen uit zijn midden een

IV.3.7. Aandeelhouderscirculaire

auditcommissie, een remuneratie- en

IV.3.11. Beschermingsconstructies

benoemingscommissie en een selectie- en

IV.3.12. Stemvolmachten en steminstructies

benoemingscommissie moet instellen indien

IV.3.13. Beleid inzake bilateraal contact

de Raad meer dan vier leden omvat. De taken

met aandeelhouders

van de twee laatstgenoemde commissies zijn

IV.4.1 t/m IV.4.3. Verantwoordelijkheid

bij de Raad van Commissarissen van TenneT

institutionele beleggers.

samengevoegd in de remuneratie- en benoemingscommissie. De Raad van Commissarissen heeft vanuit zijn midden tevens een auditcommissie en een commissie strategische investeringen ingesteld.


09 Bericht van de Raad van Commissarissen

Van links naar rechts: Jan Vugts, Pieter Verboom, Aad Veenman, Fokko van Duyne en Rien Zwitserloot.


TenneT heeft dit decennium te maken met grote uitdagingen. Het net vernieuwen en voorbereiden op de toekomstige vraag naar elektriciteitstransport vereist grote investeringen, zowel op zee als aan land. Als toezichthouder en adviseur is de Raad van Commissarissen nauw betrokken bij deze uitdagingen.

Samenstelling van de Raad van Bestuur

Bijeenkomsten van de

en de Raad van Commissarissen

Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen heeft in het

Raad van Bestuur

verslagjaar zes keer vergaderd. Geen van de

De samenstelling van de Raad van Bestuur is

leden was regelmatig afwezig bij de bijeen-

in 2012 niet gewijzigd. De Raad van Bestuur

komsten van de Raad van Commissarissen.

bestaat uit vier statutair directeuren en één

De prestaties van TenneT op het gebied van

titulair directeur. Meer informatie over de leden

veiligheid en leveringszekerheid kwamen in elke

van de Raad van Bestuur is te vinden onder

vergadering aan de orde. De Raad van

‘Overige informatie’.

Commissarissen besteedde tevens veel aandacht aan de financiering van de


onderneming, mede met het oog op de

De samenstelling van de Raad van

omvangrijke investeringen in Duitse offshore-

Commissarissen is in het verslagjaar gewijzigd.

projecten. Bij de bespreking van deze

De heer Griffioen nam afscheid na 12 jaar

investeringen werden meer factoren dan

commissariaat, onder meer als voorzitter van

uitsluitend de financiële voordelen betrokken.

de auditcommissie. TenneT is de heer Griffioen

De herziening van de Duitse Energiewirtschafts-

zeer erkentelijk voor zijn geweldige bijdrage en

gesetz werd meerdere malen besproken,

toewijding gedurende deze jaren. De heer

evenals de certificatie van netbeheerders in

P.M. Verboom is op 18 september 2012

zowel Nederland als Duitsland. In 2012 werd de

benoemd als lid van de Raad van

beoordelingsprocedure voor strategische risico’s

Commissarissen en voorzitter van de

aangepast en werden de hieruit voortvloeiende

auditcommissie.

strategische risico’s besproken en geëvalueerd. Tijdens de vergaderingen is verder aandacht

De Raad van Commissarissen heeft vijf leden.

besteed aan onder meer de volgende

Meer informatie over de leden is te vinden

onderwerpen:

onder ‘Overige informatie’. De leden van de

• voortgang van projecten

Raad van Commissarissen treden af volgens

• jaarrekening over het boekjaar 2012 en

een daartoe opgesteld rooster van aftreden dat op de TenneT-website wordt gepubliceerd. Alle leden van de Raad van Commissarissen zijn onafhankelijk in de zin van de Corporate Governance Code en de Elektriciteitswet 1998. Geen van hen heeft een directe of indirecte

winstbestemming • tussentijdse resultaten over het boekjaar 2012 (interne kwartaalrapportages en externe tussentijdse financiële resultaten) • ondernemingsplan 2013 en middellangetermijnplan 2013-2017

binding met (aandeelhouders van) rechts-

• risicobeheer

personen die elektriciteit of gas produceren,

• analyse en beoordeling van strategische risico’s

aankopen of leveren.

• regulatorische zaken • bezoldigingsbeleid • informatietechnologie • beoordeling van het functioneren van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen.


De aandeelhouder en de Raad van

onderwerpen in algemene zin, en meer bepaald

Commissarissen hebben daarnaast meerdere

aan de financiering van de Duitse offshore-

malen buiten de Algemene Vergadering van

projecten en de herziening van de procedure

Aandeelhouders overlegd.

voor de beheersing van strategische risico’s. De auditcommissie heeft tevens een Audit

Commissies van de

Charter opgesteld waarin de rollen en


verantwoordelijkheden van de Raad van

De Raad van Commissarissen wordt

Commissarissen, de auditcommissie en de

ondersteund door drie commissies die bestaan

externe accountant duidelijk zijn omschreven.

uit leden van de Raad van Commissarissen. De hoofdtaak van deze commissies bestaat uit

Tijdens de vergaderingen is verder aandacht

advisering en voorbereiding van de besprekingen

besteed aan onder meer de volgende

en besluitvorming van de voltallige Raad van

onderwerpen:

Commissarissen met betrekking tot bepaalde

• Management Letters 2012

onderwerpen. Tijdens de vergaderingen van

• accountantsverklaringen

de Raad van Commissarissen doen de

• ondernemingsplan 2012-2016

commissievoorzitters verslag van de tijdens de

• treasuryrapportage

commissiebijeenkomsten besproken onder-

• interne auditrapportage

werpen. De agenda’s, documenten en notulen

• fiscale rapportage

van de commissiebijeenkomsten worden vóór de

• risicobeheersing, beoordeling van analyse van

bijeenkomst aan de Raad van Commissarissen voorgelegd. De commissiebijeenkomsten

strategische risico’s • financieel-administratieve kwesties, met name

werden volledig bijgewoond.

in verband met de toepassing van de IFRS-

Een van de leden van de Raad van

standaarden op de Nederlandse en Duitse

Commissarissen, de heer Vugts, is tevens lid

TSO’s

van de Aufsichtsrat, de Raad van

• kasstroombeheer

Commissarissen van TenneT TSO GmbH.

• aanbesteding van auditdiensten.

Auditcommissie

Remuneratie- en benoemingscommissie

De auditcommissie bestond in de eerste helft

De remuneratie- en benoemingscommissie

van 2012 uit de heer Griffioen (voorzitter) en de

bestond in 2012 uit de heer Van Duyne

heer Vugts. De heer Griffioen nam in juni 2012

(voorzitter) en de heer Veenman. De commissie

afscheid als lid van de Raad van Commissarissen

heeft tijdens het verslagjaar vier maal vergaderd,

en voorzitter van de auditcommissie. De heer

telkens in aanwezigheid van de voorzitter van

Verboom is daarna benoemd als lid van de

de Raad van Bestuur en de Senior HR Manager.

Raad van Commissarissen en voorzitter van de

Tijdens haar vergaderingen heeft de remuneratie-

auditcommissie. De auditcommissie heeft in het

en benoemingscommissie aandacht besteed

verslagjaar zeven maal vergaderd in aanwezig-

aan onder meer de volgende onderwerpen:

heid van de Raad van Bestuur. Bij drie van deze

• functioneren van statutaire leden van de

vergaderingen was ook de externe accountant PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. aanwezig. Tijdens deze vergaderingen heeft de auditcommissie de jaarrekening over het boekjaar 2011, de interne kwartaalrapportages

Raad van Bestuur • bezetting van leidinggevende functies en planning voor opvolging • voorstellen voor de variabele beloning van statutaire leden van de Raad van Bestuur

over 2012 en de tussentijdse resultaten over

• opstellen van het Remuneratierapport 2012

2012 besproken en goedgekeurd. Daarnaast

• werving en selectie van een lid van de

werd aandacht besteed aan financierings-


Raad van Commissarissen.

Commissie strategische investeringen

wettelijk verplicht om de economische

De commissie strategische investeringen

commissie (Wirtschaftsausschuss) van de

bestond in 2012 uit de heer Van Duyne

Ondernemingsraad (Betriebsrat) regelmatig

(voorzitter), de heer Veenman en de heer

op de hoogte te houden van relevante

Zwitserloot. De commissie heeft tijdens het

ontwikkelingen.

verslagjaar vier maal vergaderd, telkens in aanwezigheid van leden van de Raad van

Jaarrekening

Bestuur. De commissie strategische

De Raad van Commissarissen heeft kennis

investeringen toetst of investeringsvoorstellen

genomen van het Jaarverslag 2012, de

van de Raad van Bestuur aansluiten bij de

Jaarrekening 2012 en de controleverklaring

strategie en de economische, financiële en

van PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

technische doelstellingen van de onderneming.

De Raad kan zich met deze stukken verenigen

De commissie heeft onder meer aanzienlijke

en heeft de Algemene Vergadering van

en complexe voorgestelde investeringen in het

Aandeelhouders geadviseerd om de jaarrekening

Nederlandse en Duitse landnet en offshore-

vast te stellen.

netaansluitingen in Duitsland besproken. De Raad van Commissarissen adviseert de Beoordeling van het functioneren van


de Raad van Commissarissen

decharge te verlenen aan de Raad van Bestuur

In het najaar van 2011 heeft de Raad van

voor het gevoerde beleid en aan de Raad van

Commissarissen het eigen functioneren

Commissarissen voor het gehouden toezicht

beoordeeld onder toezicht van een externe

gedurende het verslagjaar.

facilitator. De resultaten van deze beoordeling zijn in de loop van 2012 verder besproken.

Woord van waardering In het verslagjaar is TenneT erin geslaagd

Contacten met de Ondernemingsraad

zowel de leveringszekerheid als de veiligheid te

De Raad van Commissarissen hecht grote

waarborgen. Deze inspanningen hebben geleid

waarde aan een goede werkrelatie met de

tot goede financiële resultaten en succes op

Ondernemingsraad. In november 2012 heeft een

belangrijke punten, zoals de financiering van

bijeenkomst van de Raad van Commissarissen,

de Duitse offshore-projecten.

de Ondernemingsraad en de Raad van Bestuur

De Raad erkent deze prestaties en wil daarom

plaatsgevonden om diverse relevante

de leden van de Raad van Bestuur en alle

ontwikkelingen te bespreken. De voorzitter

leidinggevenden en medewerkers van TenneT

van de Raad van Commissarissen, de heer

danken voor hun bijdrage en voortdurende inzet.

Veenman, heeft gedurende het gehele verslagjaar regelmatig overleg gevoerd met

Arnhem, 7 maart 2013

leden van de Ondernemingsraad om op de hoogte te blijven van zaken die spelen op het

dr. ir. A.W. Veenman (voorzitter)

terrein van de Ondernemingsraad. De contacten

drs. J.F.T Vugts (vice-voorzitter)

tussen de Raad van Commissarissen en de

drs. J.F. van Duyne

Ondernemingsraad bleken in het verslagjaar

dr. P.M. Verboom

opnieuw zeer waardevol, vooral met het oog op

ir. R.G.M. Zwitserloot

de algemene ontwikkelingen op de energiemarkt en binnen TenneT. De Raad van Commissarissen

wil zijn waardering uitspreken voor de manier waarop de verschillende onderwerpen werden behandeld. De onderneming is in Duitsland



10 Verkorte jaarrekening


Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over het jaar 2012 (in EUR miljoenen) 2012

Omzet

2011

1.647

1.567

Bedrijfslasten Kosten energie en vermogen

756

584

Kosten transportnetten en -systemen

144

134

Personeelskosten

149

129

Afschrijvingen en amortisatie van activa

232

220

9

-

-120

-2

Overige kosten/(opbrengsten) – netto

-12

-11

Overige bedrijfslasten

152

131

Bijzondere waardeverminderingen Terugneming bijzondere waardeverminderingen

Totaal bedrijfslasten

Bedrijfsresultaat

1.310

1.185

337

382

Financieringsbaten

15

13

Financieringslasten

-115

-73

Financieringsresultaat

Resultaat vóór vennootschapsbelasting

Vennootschapsbelasting Aandeel in (verlies)/winst van geassocieerde deelnemingen Resultaat boekjaar

-100

-60

237

322

57

91

-

-

180

231

177

229

3

2

180

231

Resultaat toekomend aan: Aandeelhouders van de vennootschap Minderheidsbelangen

Winst per aandeel toerekenbaar aan de aandeelhouders van de vennootschap over 2012 (uitgedrukt in EUR per aandeel) 2012 Gewone en verwaterde winst per aandeel


2011 885

1.145

Geconsolideerd overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten (in EUR miljoenen) Aandeel

Toerekenbaar aan de aandeelhouders van de vennootschap

Totaal

derden

Totaal

Overige

Algemene

Onverdeeld

reserves

reserve

resultaat

7.12

7.12

-

-10

-

-10

-

-10

Beëindigde kasstroomafdekkingen

9

-

-

9

-

9

Amortisatie op afdekkingen

1

-

-

1

-

1

-

-1

-

-1

-

-1

-2

3

-

1

-

1

8

-8

-

-

-

-

-

-

229

229

2

231

8

-8

229

229

2

231

Actuariële verliezen op toegezegdpensioenregelingen

-

-36

-

-36

-

-36

Amortisatie op afdekkingen

1

-

-

1

-

1

-

-1

-

-1

-

-1

-

9

-

9

-

9

1

-28

-

-27

-

-27

-

-

177

177

3

180

1

-28

177

150

3

153

7.12

2011 Actuariële verliezen op toegezegdpensioenregelingen

Rechtstreekse vermogensmutaties in geassocieerde deelnemingen Belastingen Totaal overige gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten in 2011

Resultaat boekjaar Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten in 2011

2012

Rechtstreekse vermogensmutaties in geassocieerde deelnemingen Belastingen Totaal overige gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten in 2012

Resultaat boekjaar Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten in 2012


Geconsolideerde balans (in EUR miljoenen) Activa

2012

2011

1 januari 2011

7.008

5.194

4.184

118

122

151

19

20

17

1

2

1

Vaste activa Materiële vaste activa Immateriële activa Investeringen in geassocieerde deelnemingen Latente belastingvorderingen Voor verkoop beschikbare financiële activa Overige financiële activa Totaal vaste activa

1

1

1

14

17

17

7.161

5.356

4.371

Vlottende activa Voorraden

10

10

23

2.032

1,570

1.696

Financiële activa

35

26

201

Te ontvangen vennootschapsbelasting

41

6

6

Debiteuren en overige vorderingen

Liquide middelen

Activa verbonden aan een af te stoten groep activa die is aangemerkt als aangehouden voor verkoop Totaal vlottende activa

Totaal activa


96

710

769

2.214

2.322

2.695

680

924

-

2.894

3.246

2.695

10.055

8.602

7.066

Geconsolideerde balans (in EUR miljoenen) Eigen vermogen en verplichtingen

2012

2011

1 januari 2011

2.123

2.082

1.306

Eigen vermogen Eigen vermogen toerekenbaar aan eigenaars van de vennootschap Minderheidsbelangen

220

17

15

Hybride leningen

498

498

497

2.841

2.597

1.818

2.671

2.580

1.572

Vooruitontvangen omzet

211

172

124

Latente belastingverplichting

416

396

383

Voorzieningen

186

128

110

5

24

16

3.489

3.300

2.205

1.519

1.356

1.366

886

17

762

30

36

724

4

4

-

17

53

34

278

63

56

Totaal eigen vermogen

Langlopende verplichtingen Leningen

Overige verplichtingen Totaal langlopende verplichtingen

Kortlopende verplichtingen Crediteuren en overige schulden Leningen Overige financiële verplichtingen Vooruitontvangen omzet Te betalen vennootschapsbelasting Voorzieningen Overige verplichtingen

Verplichtingen verbonden aan een af te stoten groep activa die is aangemerkt als aangehouden voor verkoop Totaal kortlopende verplichtingen

Totaal eigen vermogen en verplichtingen

357

295

101

3.091

1.824

3.043

634

881

-

3.725

2.705

3.043

10.055

8.602

7.066


Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen (in EUR miljoenen) Toerekenbaar aan de aandeelhouders van de vennootschap

Minder-

Hybride

heids-

leningen

belangen Gestort en

Agio-

Overige

Algemene

Onver-

opgevraagd

reserve

reserves

reserve

deeld

7.12

7.12

7.12

7.12

100

-

-6

1.135

77

-

-

8

-8

Kapitaalstorting

-

600

-

Dividenduitkering

-

-

-

kapitaal

Stand per 1 januari 2011

Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten

Totaal eigen vermogen

Totaal

resultaat 7.12

7.12

1.306

15

497

1.818

229

229

2

-

231

-

-

600

-

-

600

-

-20

-20

-

-

-20

Uitkering hybride leningen

-

-

-

-

-44

-44

-

-

-44

Belastingen

-

-

-

-

11

11

-

1

12

Bestemming resterende winst vorig jaar

-

-

-

24

-24

-

-

-

-

100

600

2

1.151

229

2.082

17

498

2.597

-

-

1

-28

177

150

3

-

153

Dividenduitkering

-

-

-

-

-60

-60

-

-

-60

Uitkering hybride leningen

-

-

-

-

-33

-33

-

-

-33

Verkoop aan minderheidsbelang

-

-

-

-10

-14

-24

99

-

75

Kapitaalstorting

-

-

-

-

-

-

101

-

101

Belastingen

-

-

-

-

8

8

-

-

8

Bestemming resterende winst vorig jaar

-

-

-

144

-144

-

-

-

-

100

600

3

1.257

163

2.123

220

498

2.841

Stand per 31 december 2011

Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten

Stand per 31 december 2012


Geconsolideerd kasstroomoverzicht over het jaar 2012 (in EUR miljoenen) 2012

Operationele activiteiten

2011

180

231

Resultaat boekjaar

Aanpassingen voor: Afschrijvingen, amortisatie en (terugnemingen)

121

218

Winst op desinvesteringen in (im)materiële vaste activa

-12

-11

Financieringsbaten

-15

-13

Financieringslasten

115

73

Vennootschapsbelasting

57

91

Stijging vooruitontvangen omzet

39

48

Mutaties in voorzieningen en overige (financiële) activa en verplichtingen

32

235

bijzondere waardeverminderingen op activa

368

641

Mutaties in werkkapitaal: (Toename) / afname handelsdebiteuren en overige vorderingen (Toename) / afname voorraden Toename / (afname) crediteuren en overige schulden Toename / (afname) overige kortlopende (financiële) verplichtingen

-861

126

-

13

162

316

-179

-175

Betaalde vennootschapsbelasting

Netto kasstroom uit operationele activiteiten

-878

280

-83

-42

-444

1.110

Investeringsactiviteiten Aanschaf (im)materiële vaste activa Verkoop (im)materiële vaste activa Kapitaalstorting in geassocieerde deelneming Bijdragen aan financiële activa Ontvangsten uit aflossingen financiële activa Ontvangen rente

-1.623

-954

15

47

-

-4

-19

-44

10

24

5

Netto kasstroom uit investeringsactiviteiten

21 -1.612

-910

Financieringsactiviteiten Ontvangsten uit leningen

3.259

996

Aflossingen op leningen

-2.295

-757

Kosten uitgifte schuldbewijzen

-

-3

Ontvangsten uit verkoop financiële instrumenten

-

9

-107

-78

Kapitaalstorting door aandeelhouders van de vennootschap

300

300

Dividenduitkering aan aandeelhouders van de vennootschap

-60

-20

80

-

Betaalde rente

Ontvangsten uit verkoop aan minderheidsbelangen Kapitaalstortingen door minderheidsbelangen

101

-

Uitkering aan houders hybride leningen

-33

-44

Netto kasstroom uit financieringsactiviteiten

Netto mutatie liquide middelen

Liquide middelen per 31 december Liquide middelen per 1 januari

1.245

403

-811

603

478

1.289

1.289

686 -811

603



11 Afkortingen, definities en ratio’s BNetzA

EBIT

Bundesnetzagentur für Elektrizität, Gas,

Earnings Before Interest and Tax

Telekommunikation, Post und Eisenbahnen

Bedrijfsresultaat vóór aftrek van vennootschaps-

Duitse toezichthouder die de concurrentie in de

belasting, vermeerderd met financieringskosten,

zogeheten ‘netmarkten’ bewaakt en bevordert.

vermeerderd met het aandeel in het resultaat van geassocieerde deelnemingen, gecorrigeerd voor

BritNed-kabel

effecten die geen verband houden met de

Een 260 km lange onderzeese

kernactiviteiten.

hoogspanningsgelijkstroomkabel met een capaciteit van 1000 MW die de Nederlandse

EBITDA

en Britse elektriciteitsnetten met elkaar verbindt

Earnings Before Interest, Tax, Depreciation

(de kabel is in 2011 in gebruik genomen).

and Amortisation

CASC.EU

EBIT-toename

Capacity Allocation Service Company.EU

(EBIT in jaar t min EBIT in jaar t-1) /

CASC.EU is het centrale veilingbureau voor

(EBIT in jaar t-1)

grensoverschrijdende transportcapaciteit voor Centraal West-Europa, Italië, Noord-Zwitserland

EEG

en delen van Scandinavië. CASC.EU maakt de

Erneuerbare-Energien-Gesetz

in- en verkoop van transportcapaciteit mogelijk

Duitse wet die voorrang verleent aan elektriciteit

door te zorgen voor een centraal veilingplatform

uit duurzame energiebronnen bij de invoeding

en een centraal aanspreekpunt.

op het net, waarbij vaste minimumprijzen voor producenten zijn gegarandeerd. De wet is

CO2-voetafdruk

bedoeld ter bescherming van het klimaat en

De totale hoeveelheid broeikasgassen die

behoort tot een pakket wettelijke regelingen

wordt geproduceerd als rechtstreeks of niet-

gericht op vermindering van de afhankelijkheid

rechtstreeks gevolg van menselijke activiteiten,

van kernenergie en fossiele brandstoffen als

gewoonlijk uitgedrukt in equivalente tonnen

olie, aardgas en kolen. De bepalingen van deze

koolstofdioxide (CO2).

wet zijn alleen van toepassing op de opwekking van energie.


ENTSO-E

GWh

European Network of Transmission System

Gigawattuur

Operators for Electricity

Een hoeveelheid energie die gelijkstaat aan

Organisatie waarin Europese netbeheerders

de levering van 1 miljard watt vermogen

(Transmission System Operators, TSO’s)

gedurende 1 uur.

samenwerken. ENTSO-E richt zich op het uitdragen van bepaalde belangrijke aspecten

HVDC

van het energiebeleid.

High-Voltage Direct Current Een HVDC-transportsysteem maakt gebruik

FFO

van hoogspanningsgelijkstroomtechniek om

Funds From Operations

elektrische stroom in grote hoeveelheden te

Bedrijfsresultaat na belasting toekomend aan de

transporteren, dit in tegenstelling tot de meer

aandeelhouder, vermeerderd met afschrijvingen

gebruikelijke wisselstroomtechniek. Met een

en amortisatie, verminderd met overige

HVDC-systeem kunnen grote hoeveelheden

opbrengsten, gecorrigeerd voor effecten die

stroom over lange afstanden worden

geen verband houden met de kernactiviteiten.

getransporteerd, tegen lagere kosten en met minder verliezen dan bij wisselstroom het

FTE

geval is. Energiebronnen op grote afstand van

Full-Time Equivalent

verbruikscentra kunnen met behulp van

Rekeneenheid waarmee de omvang van een

HVDC-techniek toch efficiënt worden benut.

dienstverband kan worden uitgedrukt. Eén FTE is gelijk aan één volledige werkweek.

IFRS International Financial Reporting Standards

GAAP

De internationaal voorgeschreven en erkende

Generally Accepted Accounting Principles

grondslagen voor financiële verslaggeving die

Algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële

door TenneT worden toegepast.

verslaggeving, die van land tot land kunnen verschillen.

kV Kilovolt

Geïnvesteerd vermogen

Een hoeveelheid elektrische spanning van

Eigen vermogen, vermeerderd met de

1000 volt.

nettoschuld, verminderd met de toegezegde maar nog niet ontvangen kapitaalbijdragen.

KWK-G Kraft-Wärme-Kopplungs-Gesetz

GW

Duitse wet ter bevordering van het gebruik

Gigawatt

van energie die is opgewekt door middel van

Een hoeveelheid vermogen van 1 miljard watt.

warmtekrachtkoppeling.


LTIF

Rendement op geïnvesteerd vermogen

Lost Time Injury Frequency

EBIT gedeeld door het gemiddelde

Het aantal ongevallen met verzuim per miljoen

geïnvesteerde vermogen gedurende de

gewerkte uren. Een ongeval met verzuim is een

desbetreffende periode.

ongeval dat leidt tot minimaal één dag verzuim. SF6 MW

Zwavelhexafluoride, een anorganisch, kleurloos,

Megawatt

geurloos en niet-brandbaar broeikasgas. SF6

Een hoeveelheid vermogen van 1 miljoen watt.

wordt in de elektriciteitssector gebruikt als gasachtig diëlektrisch medium in vermogens-

MWh

schakelaars, hoogspanningsschakelaars en

Megawattuur

andere elektrische apparatuur.

Een hoeveelheid energie die gelijkstaat aan de levering van 1 miljoen watt vermogen

TSO

gedurende 1 uur.

Transmission System Operator Netbeheerder die zorgt voor het transport van

Nettoschuld

elektriciteit van opwekkingsinstallaties naar

Totale rentedragende schulden, verminderd

regionale of lokale elektriciteitsdistributeurs.

met de liquide middelen die vrij ter beschikking staan aan TenneT, vermeerderd of verminderd

VOC

met te ontvangen respectievelijk te betalen

Volatile Organic Compound

EEG-bedragen.

Volatile Organic Compounds (Vluchtige Organische Stoffen, VOS) zijn organische

NMa

verbindingen met een beginkookpunt van

Nederlandse Mededingingsautoriteit

250°C of lager, gemeten bij een standaarddruk

De NMa reguleert de netbeheerders op de

van 101,3 kPa. Deze stoffen kunnen schade

elektriciteitsmarkt en stelt maximumtarieven

toebrengen aan het gehoor en gezichts-

vast voor elektriciteitstransport, voor de

vermogen.

systeemtaken van de landelijke netbeheerder en voor aansluitingen op het net. De NMa schept

Wintrack-mast

de voorwaarden voor een goedwerkende (inter)

Een nieuw type hoogspanningsmast ontwikkeld

nationale groothandelsmarkt.

door TenneT. Dit innovatieve ontwerp vervangt de bestaande vakwerkmasten en verkleint de

NorNed-kabel

magneetveldzone doordat de dradenbundels

Een 580 km lange onderzeese hoogspannings-

dichter bij elkaar worden gehangen.

gelijkstroomkabel met een capaciteit van 700 MW die de Nederlandse en Noorse elektriciteitsnetten met elkaar verbindt (de kabel is in 2008 in gebruik genomen).



Disclaimer Indien in dit Verkort Jaarverslag wordt gesproken over ‘wij’, ‘TenneT’, ‘TenneT Holding’, ‘de TenneT-groep’, ‘de onderneming’ of vergelijkbare aanduidingen, dan worden daarmee TenneT Holding B.V. en haar dochtermaatschappijen bedoeld. Bepaalde onderdelen van dit Verkort Jaarverslag bevatten vooruitzichten op de toekomst. Deze onderdelen kunnen – zonder beperking – verwachtingen bevatten over toekomstige bedrijfsresultaten, overheidsmaatregelen, de invloed van overige regulering op alle activiteiten van TenneT als geheel, het aandeel van TenneT en haar dochterondernemingen en joint ventures in bestaande en nieuwe markten, industriële en macro-economische trends en de prestaties van TenneT daarin. Dergelijke uitspraken worden voorafgegaan door, gevolgd door of bevatten woorden als ‘denkt’, ‘verwacht’, ‘meent’, ‘anticipeert’ of vergelijkbare uitdrukkingen. Deze toekomstgerichte uitspraken zijn gebaseerd op de huidige aannames over toekomstige activiteiten en zijn onderhevig aan bekende en onbekende factoren en andere onzekerheden, waarvan vele buiten de invloedssfeer van TenneT vallen. Hierdoor kunnen toekomstige feitelijke resultaten materieel afwijken van deze verwachtingen. Alle financiële gegevens in dit Verkort Jaarverslag worden in miljoenen euro’s weergegeven. Hierdoor kunnen kleine afrondingsverschillen ontstaan.


TenneT Holding B.V. Utrechtseweg 310, Arnhem Postbus 718, 6800 AS Arnhem Nederland Telefoon +31 (0)800 8366388 www.tennet.eu

Verkort Jaarverslag TenneT 2012

Recommend Documents