Verkenning AMHK in Gelderland

Verkenning AMHK in Gelderland

Monica Hensen 23 september 2013 Rapport 13-4694 MonHe - RiaWe

Inhoud

Samenvatting

.............................................................................................................. 1

Inleiding

.............................................................................................................. 5

1.

Wettelijke basis voor de uitgangspunten AMHK ..................................................... 11

2.

De huidige organisaties AMK en SHG’s en wensen voor het toekomstig AMHK ... 15

3.

Uitgangspunten voor het AMHK in Gelderland ....................................................... 25

4.

Scenario’s voor het toekomstig AMHK .................................................................... 31

5.

Aandachtspunten ..................................................................................................... 43

6.

Lijst van afkortingen ................................................................................................. 47

7.

Literatuur

............................................................................................................ 49

Bijlagen 1.

Overzicht regio-indelingen in Gelderland ................................................................ 53

2.

Geïnterviewden en geënquêteerden voor de verkenning ....................................... 57

3.

Cijfers huiselijk geweld Gelderse gemeenten ......................................................... 59

4.

De huidige organisaties AMK, SHG’s en Veiligheidshuizen in Gelderland ............. 61

5.

Samenvatting visies van betrokken organisaties bij de verkenning ........................ 71

Samenvatting

Vanaf 2015 worden gemeenten verantwoordelijk voor de organisatie van het Advies- en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling (AMHK). Dit wordt (via de Jeugdwet) wettelijk verankerd in de Wmo. In het AMHK worden het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) en het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) samengevoegd. De achterliggende gedachte bij deze samenvoeging is dat één systeemgerichte benadering voor alle slachtoffers effectiever en efficiënter is. Kindermishandeling en huiselijk geweld worden beide gekenmerkt door de afhankelijke positie van het slachtoffer tegenover de dader. Gemeenten mogen zelf bepalen op welke schaal het AMHK wordt vormgegeven, waarbij de schaalgrootte adequaat moet zijn voor de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Als dit niet het geval is, bepaalt het Rijk de regio-indeling. De vier centrumgemeenten vrouwenopvang in Gelderland (Apeldoorn, Arnhem, Ede en Nijmegen) hebben aan adviesorganisatie Spectrum CMO Gelderland gevraagd een verkenning uit te voeren naar de vormgeving van het AMHK in Gelderland. De opdracht luidde in het kort: 1. Onderzoek en beschrijf de kansen en mogelijkheden om AMHK’s op het niveau van de veiligheidsregio’s te realiseren; 2. Onderzoek en beschrijf de kansen en mogelijkheden van AMHK’s op het niveau van de vrouwenopvang-centrumgemeenten Apeldoorn, Arnhem, Ede en Nijmegen, als tussenstap naar AMHK’s op het niveau van de veiligheidsregio’s. In de verkenning zijn ook andere mogelijkheden besproken voor de schaalgrootte van het AMHK in Gelderland dan alleen de veiligheidsregio en de huidige regio’s vrouwenopvang/huiselijk geweld. Het AMHK Het toekomstig AMHK kent drie doelgroepen: Daders en slachtoffers van huiselijk geweld en kindermishandeling (minder- en meerderjarigen). Professionals die werken met mensen (signaleringsfunctie). Burgers met zorgen. Voor de uitvoering van haar taken moet het AMHK nauw samenwerken met professionals uit de zorgketen voor jeugdigen en volwassenen en de strafketen. Belangrijke samenwerkingspartners voor ondersteuning en het borgen van de veiligheid van burgers zijn: Veiligheidshuis Politie Raad voor de Kinderbescherming Spoedeisende zorg Lokale zorgnetwerken

Spectrum CMO Gelderland | Verkenning AMHK in Gelderland

1

In Gelderland heeft het AMHK te maken met de volgende regio-indelingen: Regio-indeling Vrouwenopvang (4 centrumgemeenten) Veiligheidsregio (3 regio’s) Politie en OM-regio Oost-Nederland (Gelderland en Overijssel) Jeugdzorgregio (7 regio’s). In Gelderland worden de huidige taken van het AMK uitgevoerd door Bureau Jeugdzorg Gelderland. De taken van het SHG worden op dit moment uitgevoerd door MD Veluwe, Moviera en GGD Gelderland-Zuid. Schaalgrootte De voorkeur voor schaalgrootte van de huidige organisaties BJz/AMK en SHG’s hangt samen met hoe de betreffende organisatie op dit moment is ingebed. Ook bij organisaties waarmee het AMK en de SHG’s samenwerken hangt de voorkeur samen met de schaalgrootte waarop zij hun taken uitvoeren. Er zijn dan ook verschillende wensen en ideeën over deze schaalgrootte. Uit de verkenning blijkt een lichte voorkeur voor een AMHK op veiligheidsregioniveau, direct gevolgd door een AMHK op provinciaal niveau. Andere opties (regio’s vrouwenopvang en jeugdzorgregio’s) krijgen minder bijval. De twee belangrijkste redenen voor de voorkeur betreffen de aansluiting op de strafketen (centraal georganiseerd) en de borging van de specifieke expertise van de professionals in het AMHK. Een AMHK op jeugdzorgregioniveau wordt door velen als ideaal gezien voor de aansluiting op lokale en regionale zorgnetwerken, maar als niet haalbaar voor goede aansluiting op de strafketen en borging van de AMHK-expertise. Voor de burger is de nabijheid en toegankelijkheid van het AMHK van belang. Hoe groot de organisatie is die erachter zit, is minder van belang. De burger mag vooral geen hinder van die organisatie ondervinden, maar moet goed geholpen worden aansluitend op persoonlijke levensbeschouwing. Uitgangspunten AMHK in Gelderland Voor de vorming van het AMHK in Gelderland zijn uitgangspunten geformuleerd, die als basis voor de optimale organisatievorm gebruikt kunnen worden. Voor deze uitgangspunten geldt dat zij het belang van de burger (moeten) dienen. 1. Veiligheid centraal Wanneer sprake is van huiselijk geweld en/of kindermishandeling is snelle hulp noodzakelijk om de schade zoveel mogelijk te beperken. Wanneer de veiligheid in het geding is moet direct ingegrepen kunnen worden. Het belang van het kind wordt boven het belang van volwassenen gesteld. 2. Dichtbij Het AMHK moet aansluiten op het lokale domein en de lokale kleur van gemeenten. Zij moet dichtbij de burgers en professionals georganiseerd zijn en makkelijk toegankelijk. Er wordt gepleit voor één centraal punt voor zorgmeldingen, de politie stelt dit als voorwaarde om haar werk goed uit te kunnen voeren bij zorgen en het biedt duidelijkheid aan burgers. 3. Onafhankelijk Het AMHK moet onderzoek kunnen doen bij vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling, onafhankelijk van de hulp die reeds aanwezig is in het gezin. Zowel belangenorganisaties als BJz/AMK en de SHG’s onderschrijven dit belang.

2

Verkenning AMHK in Gelderland | Spectrum CMO Gelderland

4. Experts voor alle specifieke doelgroepen Het AMHK is er voor verschillende doelgroepen, verschillende leeftijden en verschillende vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling. De organisatie moet in staat zijn om op de grote diversiteit in te spelen. Om de expertise van AMHK-medewerkers in stand te kunnen houden, is het noodzakelijk dat zij met voldoende casuïstiek te maken hebben. Hiervoor is voldoende schaalgrootte van belang. 5. Integraal en systeemgericht Een integrale aanpak tussen jeugd- en volwassenenzorg én de strafketen is in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling noodzakelijk. Daders en slachtoffers maken deel uit van een gezinssysteem dat in zijn geheel moet worden bezien en geholpen. Scenario’s De volgende drie scenario’s worden op basis van de verkenning besproken: 1. Vier AMHK’s in Gelderland op basis van de huidige indeling centrumgemeenten vrouwenopvang Indeling van de AMHK’s op dit niveau wordt ontraden. Het sluit niet aan bij de politie- en OM-regio-indeling en komt ook niet overeen met de jeugdzorgregio’s. Tevens geeft het voor de regio West-Veluwe/Vallei onvoldoende kansen voor borging van de AMHKexpertise. 2. Drie AMHK’s in Gelderland op veiligheidsregioniveau Deze schaalgrootte is haalbaar voor borging van expertise en sluit aan bij de districtgelijke indeling van de politieregio Oost-Nederland (Gelderland en Overijssel). Voor aansluiting op de Raad voor de Kinderbescherming en de spoedeisende zorg moeten bovenregionale afspraken gemaakt worden. Aansluiting op jeugdzorgregio kan gerealiseerd worden in opdracht van de (centrum)gemeenten, zoals ook nu gebeurt. Het AMHK op veiligheidsregio kan vorm krijg door AMK-taken aan te haken bij de huidige SHG-organisaties, er kan gekozen worden voor uitbreiding van de taken in de Veiligheidshuizen en deze door te ontwikkelen naar Zorg- en Veiligheidshuizen en er kunnen zelfstandige, nieuwe AMHK-organisaties opgericht worden met een provinciale kop. 3. Eén AMHK in Gelderland, ingebed in de jeugdzorgregio’s Er is een centraal bureau met fysieke AMHK’s als lokale steunpunten binnen iedere jeugdzorgregio. Zowel borging van de expertise van het personeel als lokale inbedding wordt hiermee gerealiseerd. Het is van belang dat (centrum)gemeenten en de AMHKorganisatie alert blijven op deze regionale inbedding. Vanuit het centraal bureau kunnen afspraken gemaakt worden met de Raad voor de Kinderbescherming en de strafketen. Desgewenst kan de spoedeisende zorg (voor zowel jeugdigen als volwassenen) eveneens binnen het AMHK gepositioneerd worden, waardoor één zorgmeldpunt ontstaat. Wanneer de (centrum)gemeenten hebben besloten op welke schaal het AMHK in Gelderland wordt vormgegeven, is een nadere verkenning naar en een experimenteerperiode voor de beste wijze van het integreren van de AMK- en SHGwerkzaamheden in het AMHK noodzakelijk.


3

Planning AMHK per 1 januari 2015 2 oktober 2013

Bestuurlijk overleg rapport verkenningstraject AMHK in Gelderland. Besluitvorming over vervolgstappen.

okt.-nov. 2013

Opstellen intentieverklaring tot samenwerking BJz/AMK en SHG’s. Afstemming met regiogemeenten door de centrumgemeenten (waarbij speciale aandacht gevraagd voor de Achterhoek).

uiterlijk december 2013

januari 2014


januari 2015

4

Bestuurlijk besluit voor vorming AMHK’s in Gelderland, inclusief intentieverklaring van betrokken partijen tot deze vorming. Het Ministerie van VWS en de VNG op de hoogte stellen van dit besluit voor 1 januari 2014. Start experimenten AMK en SHG’s om tot uitvoering van het bestuurlijk besluit AMHK te komen. Verdere uitwerking vormgeving AMHK’s met in ieder geval aandacht voor: Inbedding AMHK in lokale en regionale zorgstructuren en Veiligheidshuizen. Provinciale afspraken met de strafketen (politie, OM en Raad voor de Kinderbescherming). Juridische uitwerking AMHK(’s). Financiële uitwerking AMHK(‘s).

Ondertekening convenant(en)/fusiedocument(en)/oprichtingsakte(s) AMHK(‘s). De organisatie AMHK is een feit.


Inleiding

In het concept van de Jeugdwet van 27 juni 2013 worden gemeenten vanaf 2015 verantwoordelijk voor de organisatie van het Advies- en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling (AMHK). In dit AMHK worden het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) en het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) samengevoegd. Dit wordt wettelijk verankerd in de Wmo; de Wmo heeft betrekking op alle burgers, de toekomstige Jeugdwet alleen op jeugdigen. Bij algemene maatregel van bestuur (amvb) zullen nadere regels gesteld worden over de deskundigheidseisen en de werkwijze van het AMHK. De achterliggende gedachte bij het samenvoegen van het AMK en de SHG’s is dat één systeemgerichte benadering voor alle slachtoffers effectiever en efficiënter is. Kindermishandeling en huiselijk geweld worden beide gekenmerkt door de afhankelijke positie van het slachtoffer tegenover de dader. Huiselijk geweld en kindermishandeling kunnen in samenhang aangepakt worden, zonder verlies van de expertise die voor de afzonderlijke doelgroepen noodzakelijk is (pagina 27 Memorie van Toelichting Jeugdwet, § 4.5). Het AMHK maakt straks onderdeel uit van zowel de jeugdketen als van de keten aanpak huiselijk geweld (volwassenen). Deze structuurwijziging en opdracht aan gemeenten heeft geleid tot dit verkenningsonderzoek naar de vormgeving van het toekomstig AMHK of de toekomstige AMHK’s in Gelderland. De vier centrumgemeenten vrouwenopvang in Gelderland hebben hiertoe opdracht verstrekt op 26 april 2013 aan Spectrum CMO Gelderland. Dit rapport draagt bij aan het besluit dat zij moeten nemen voor de schaalgrootte van het AMHK in Gelderland. Definities Huiselijk geweld (Wmo, artikel 1.1): Lichamelijk, geestelijk of seksueel geweld of bedreiging daarmee door iemand uit de huiselijke kring. Kindermishandeling (concept Jeugdwet 27-6-2013, artikel 1.1): Elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel.

De huidige Gelderse situatie Er bestaan voor advies, melding en onderzoek bij (vermoedens van) huiselijk geweld op dit moment verschillende meldpunten in Gelderland: Het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) als wettelijk onderdeel van Bureau Jeugdzorg (BJz) Gelderland in geval van kindermishandeling. Dit is een provinciale taak. BJz Gelderland is een provinciaal georganiseerde organisatie. De Steunpunten Huiselijk Geweld (SHG’s) op grond van de Wmo ter bestrijding van huiselijk geweld. Een (centrum)gemeentelijke taak. Drie organisaties in Gelderland geven hieraan uitvoering.


5

Regio-indelingen voor de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling Voor de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling zijn vier regio-indelingen van belang: 1. Regio-indeling Vrouwenopvang (4 centrumgemeenten) 2. Veiligheidsregio (3 regio’s) 3. Politie en OM-regio (Gelderland en Overijssel) 4. Jeugdzorgregio (7 regio’s) In Gelderland zijn op dit moment de vier centrumgemeenten vrouwenopvang benoemd als trekker in de aanpak van huiselijk geweld. Zij ontvangen hiervoor gelden van het Rijk. Deze gemeenten zijn Apeldoorn, Arnhem, Ede en Nijmegen. De regio-indeling vrouwenopvang wijkt in alle regio’s af van de jeugdzorgregio’s en de huidige veiligheidsregio’s. Op het niveau van de veiligheidsregio’s zijn de Veiligheidshuizen georganiseerd. Bij de Veiligheidshuizen is de aanpak van huiselijk geweld een belangrijk aandachtsveld. Hier vindt doorgaans afstemming plaats tussen de zorgen de strafketen bij de aanpak van huiselijk geweld. Er zijn drie veiligheidsregio’s in Gelderland: Noordoost-Gelderland, GelderlandMidden en Gelderland-Zuid. De regio West-Veluwe/Vallei (Ede e.o.) maakt deel uit van de regio Gelderland-Midden. De Achterhoek van Noordoost Gelderland. De veiligheidsregio’s komen overeen met de districtelijke indeling binnen de politieregio Oost-Nederland. Deze regio omvat de provincies Overijssel en Gelderland. Tot slot zijn er de jeugdzorgregio’s. Op dit moment is de verwachting dat er zeven jeugdzorgregio’s in 2015 zullen zijn in Gelderland, waarbij soms sprake is van provincieoverschrijding (Mook en Middelaar (Limburg) bij Nijmegen en Veenendaal, Rhenen en Renswoude (provincie Utrecht) bij Ede). Informatie over de indeling van gemeenten bij de regio’s vindt u in bijlage 1. Uitvoerende organisaties Steunpunt Huiselijk Geweld Er zijn in Gelderland drie organisaties die uitvoering geven aan de functie SHG. 1. Moviera Voert de taken uit van het SHG voor de centrumgemeenten Arnhem (inclusief de Achterhoek) en Ede met ieder een eigen vestiging. Daarnaast bemenst zij het centrale burgermeldpunt voor Gelderland-Zuid (centrumgemeente Nijmegen) vanuit Arnhem (landelijk telefoonnummer). 2. GGD Gelderland-Zuid, Meldpunt Bijzondere Zorg (MBZ) Deze organisatie voert de regionale steunpunttaken uit in Gelderland-Zuid (centrumgemeente Nijmegen). Er zijn twee vestigingen: Tiel (voor Rivierenland) en Nijmegen (voor het Rijk van Nijmegen). Het MBZ verrichtte reeds taken in de aanpak van huiselijk geweld toen gemeenten opdracht kregen tot de vorming van de Steunpunten Huiselijk Geweld. Vanuit efficiencyoverwegingen (o.a. 24-uurs bereikbaarheid) is destijds gekozen voor verdeling van taken tussen Moviera en MBZ.

6


3. MD Veluwe Deze maatschappelijke dienstverleningsorganisatie is het SHG in Noord-Gelderland (centrumgemeente Apeldoorn). Er zijn twee vestigingen: Harderwijk (Noord-Veluwe) en Apeldoorn (Midden-IJssel/Oost-Veluwe).

Onderzoeksopdracht verkenningstraject AMHK in Gelderland De geformuleerde opdracht van de vier centrumgemeenten in Gelderland aan adviesorganisatie Spectrum CMO Gelderland luidt: 1. Onderzoek en beschrijf de kansen en mogelijkheden om AMHK’s op het niveau van de veiligheidsregio’s te realiseren. 2. Onderzoek en beschrijf de kansen en mogelijkheden van AMHK’s op het niveau van de vrouwenopvangcentrumgemeenten Apeldoorn, Arnhem, Ede en Nijmegen, als tussenstap naar AMHK’s op het niveau van de veiligheidsregio’s. Ten einde deze opdracht uit te voeren vragen wij u om: a. met bestaande partners - op basis van interviews en analyse van beschikbare gegevens - te bespreken hoe de AMHK’s geoperationaliseerd kunnen worden; b. kansen en mogelijkheden bij betrokken partners te inventariseren, evenals aandachtspunten en knelpunten, en aan te geven hoe deze kunnen worden opgelost; c. aan te geven welke acties moeten worden ingezet om realisatie van AMHK’s mogelijk te maken per 1 januari 2015 en welke planning daarbij van belang is. Randvoorwaarden gemeenten De AMHK’s beschouwt u als onderdeel van de Wmo-visies/transitie Jeugdzorg in de vier regio’s. Het onderzoek dient in dat perspectief te worden uitgevoerd. Gesprekken, interviews en dergelijke dienen hierop te worden afgestemd. Het onderzoek dient zich te focussen op de inhoud van de thematiek, niet op formatie- en huisvestingsvraagstukken. Aandachtspunten van gemeenten Betrek opvattingen van politie/Veiligheidshuis en lokale zorgnetwerken bij de inventarisatie. Vergeet ‘ouderenmishandeling’ als thema niet. Inschatting is dat bij de uitwerking van de opdracht voors/tegens van één AMHK in de provincie Gelderland ook zichtbaar zal worden. Haal onderliggende meningen, ideeën, gevoeligheden en consequenties van beslissingen boven water bij de betrokken organisaties. Houd rekening met (politieke) gevoeligheden en (organisatie)belangen. Uitgangspunt bij het onderzoek is het belang van de burger.

Het verkenningstraject De informatie voor dit rapport is verzameld middels diverse interviews en een digitale enquête.


7

Er is een begeleidingsgroep samengesteld die heeft meegedacht gedurende het 1 onderzoekstraject en het opstellen van de rapportage . Deze groep is twee maal bij elkaar geweest, in juni en augustus. Tot slot hebben alle betrokken organisaties (4 centrumgemeenten, 3 SHG’s, BJz/AMK en politie) kunnen reageren op dit rapport tijdens een gezamenlijk overleg op 11 september. Interviews en enquête Voor het onderzoek is gesproken met de vier centrumgemeenten en twee regiogemeenten, de provincie, BJz/AMK, de drie organisaties die het Steunpunt Huiselijk Geweld vorm geven, drie Veiligheidshuizen, een politiemedewerker en drie belangenorganisaties. 2 Er is een digitale enquête uitgezet onder organisaties in de periferie . Dit zijn organisaties die gebruik maken van het AMK en SHG wanneer zij zich zorgen maken en organisaties die hulp verlenen. Een overzicht van de mensen waarmee een gesprek heeft plaatsgevonden en de respons op de enquête vindt u in bijlage 2.

Doelgroepen toekomstig AMHK Het AMHK kent drie doelgroepen, evenals het huidige AMK en de huidige SHG’s. Het gaat om: 1. Daders en slachtoffers van huiselijk geweld en kindermishandeling (minder- en meerderjarigen). 2. Professionals die werken met mensen. 3. Burgers met zorgen. Daders en slachtoffers behoren in de eerste plaats tot de doelgroep van het AMHK. Voor hen bestaat het AMHK. Het gaat hierbij om zeer kwetsbare mensen die zich in een afhankelijkheidssituatie bevinden die niet goed is voor hun geestelijk en/of lichamelijk welzijn. Hierbij kan het gaan om partnergeweld, ouderenmishandeling, eergerelateerd geweld, huwelijksdwang en achterlating, vrouwelijke genitale verminking (vgv), seksueel geweld, mensenhandel, jeugdprostitutie en kindermishandeling. Bij kindermishandeling worden de volgende vormen onderscheiden: Lichamelijke mishandeling (waaronder Shaken Baby Syndroom, Münchhausen-byproxysyndroom en meisjesbesnijdenis (vgv)). Psychische (of emotionele) mishandeling. Lichamelijk en psychische (of emotionele) verwaarlozing. Seksueel misbruik (hiervan kan ook sprake zijn zonder aanraking, zoals het aanwezig zijn van een kind bij seksuele handelingen, het aanzetten tot seksuele handelingen via bijvoorbeeld internet (webcams) en begluren of fotograferen. Getuige zijn van huiselijk geweld.

1

Samenstelling begeleidingsgroep:

BJz/AMK Moviera Gemeente Ede Gemeente Nijmegen

– Cees Verdonk – Miranda Hendriksen – Dineke van Engelenburg – Angela Koopmans

2

Voor de enquête zijn de volgende branches benaderd: Voorliggend veld (signaleerders) - Huisartsen/Huisartsenposten - Onderwijs - Jeugdgezondheidszorg - Thuiszorg - Kinderopvang/peuterspeelzalen - Ziekenhuizen

8

Achterliggend veld (hulpverleners) - GGZ-aanbieders - Maatschappelijk werk - Gehandicaptenzorg - Politie - Jeugdzorgaanbieders - Vrouwenopvang


Binnen de primaire doelgroep wordt onderscheid gemaakt tussen dader(s) en slachtoffer(s) en tussen kinderen, volwassenen en ouderen. Uit landelijk onderzoek is bekend dat 1 op de 15 burgers (6,67%) in Nederland slachtoffer is of is geweest van huiselijk geweld of kindermishandeling. Wat dit percentage betekent voor de Gelderse gemeenten leest u in bijlage 3. Naast deze primaire doelgroep, behoren ook professionals tot de doelgroep van het AMHK. Het gaat dan om professionals die werken met mensen, waarbij een onderscheid kan 2 2 worden gemaakt tussen het ‘voorliggend veld’ , het achterliggend veld en de professionals in de strafketen. Al deze professionals hebben een signaleringstaak (Wet verplichte meldcode). Hun zorgen kunnen zij delen met en zo nodig neerleggen bij het AMHK voor onderzoek. De hulpverleners hebben daarnaast een taak in de hulp aan mensen waarbij huiselijk geweld en/of kindermishandeling zich voordoet. De professionals in de strafketen dragen zorg voor strafvervolging waar nodig en/of bescherming van minderjarigen (Raad voor de kinderbescherming). Tot slot zijn er de burgers die zich zorgen maken over een huiselijke situatie. Zij bellen hierover naar het AMHK en vormen een belangrijke doelgroep. Bij het AMK komt circa een derde deel van de meldingen binnen via burgers. Bij de SHG’s ligt dit lager als de politiemeldingen worden meegeteld (een achtste deel). De meeste meldingen bij de SHG’s komen binnen via de politie (drie vierde deel). Als we de politiemeldingen achterwege laten, gaat het om bijna twee derde deel burgercontacten (advies, consultatie en melding).

Leeswijzer Het volgende hoofdstuk geeft informatie over de wettelijke regelingen voor de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Aansluitend leest u in hoofdstuk 3 informatie over de huidige organisaties die uitvoering geven aan de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in Gelderland en de wensen voor de schaalgrootte van het toekomstig AMHK. Hoofdstuk 4 schetst de inhoudelijke uitgangspunten (contourenverhaal) voor het toekomstig AMHK in Gelderland. Als basis hiervoor is gebruik gemaakt van de uitgangspunten van de huidige transitiegedachten, wettelijke bases en de visies van betrokkenen bij deze verkenning. In hoofdstuk 5 worden de mogelijke scenario’s uiteen gezet, waarbij voor- en nadelen aandacht krijgen. Afgesloten wordt met enkele aandachtspunten en een tijdspad voor de vorming van het AMHK in Gelderland in hoofdstuk 6.


9

10


1. Wettelijke basis voor de uitgangspunten AMHK

Voor een succesvolle vorming van het toekomstig AMHK moet rekening worden gehouden met de van toepassing zijnde (toekomstige) wetten, de gedachten achter de decentralisaties en de rechten van de mens en van het kind.

1.1 Jeugdwet en Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) Onderstaande tekst betreft delen uit de Memorie van Toelichting op de Jeugdwet, artikel 11.2, onderdeel C. Hierin worden voorstellen gedaan voor aanpassing van de Wet maatschappelijke ondersteuning (artikel 12a tot en met 12q). Gemeenten mogen zelf bepalen op welke schaal het AMHK wordt vormgegeven. Daarbij gelden twee voorwaarden voor gemeenten: 1. Er moet sprake zijn van een landelijk dekkend stelsel van samenwerkingsverbanden van gemeenten. 2. De schaalgrootte moet adequaat zijn voor de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Als gemeenten hier niet aan voldoen, behoudt het Rijk het recht om de regio-indeling en schaalgrootte te bepalen. Gemeenten hebben tot één jaar voor inwerkingtreding van het wetsvoorstel om de indeling zelf vorm te geven (1 januari 2014). Er moet een sluitende aanpak gerealiseerd worden in het belang van slachtoffers en daders. Hiervoor is samenwerking noodzakelijk tussen het AMHK, hulpverlenende instanties en politie. Gemeenten moeten deze samenwerking realiseren of actief bevorderen. Taken toekomstig AMHK De taken van het AMHK zijn samengevat: Geven van advies en ondersteuning. Fungeren als meldpunt. Onderzoek naar aanleiding van een melding. Beoordelen welke stappen gezet moeten worden. In kennis stellen van een instantie voor passende professionele hulp. Hierbij behoudt het AMHK de verantwoordelijkheid om na verloop van tijd te controleren tot welk resultaat de ingeschakelde hulp leidt en of dus inderdaad sprake is van passende hulp. In kennis stellen van de politie of de Raad voor de Kinderbescherming. Het is van belang dat sprake is van eenduidigheid in de uitvoering van deze taak binnen het gebied waar de Raad voor de Kinderbescherming werkzaam is; dit is de provincie Gelderland als geheel (gevestigd in Arnhem). In kennis stellen van college van B&W in geval een verzoek tot onderzoek wordt ingediend bij de Raad voor de Kinderbescherming. Melder op de hoogte stellen van de stappen die naar aanleiding van de melding zijn ondernomen. Bij algemene maatregel van bestuur (amvb) zullen nadere regels worden gesteld voor de vereiste deskundigheid binnen het AMHK en over de werkwijze van het AMHK. Ook kunnen over de samenwerkingsopdracht aan gemeenten nadere regels gesteld worden. Het is niet de bedoeling van het Rijk om tot een blauwdruk AMHK te komen. Spectrum CMO Gelderland | Verkenning AMHK in Gelderland

11

Het AMHK wordt geen (jeugd)hulpaanbieder, maar moet zorgen dat de benodigde hulp op gang wordt gebracht. Het AMHK is aangewezen als organisatie waar de meldingen binnen komen. Artikelen in de Jeugdwet die toezien op de kwaliteit van de jeugdhulpaanbieders en gecertificeerde instelling, op de positie van jeugdigen en ouders en op de openbare verslaglegging gelden ook voor het AMHK. De Inspecties Jeugdzorg en Gezondheidszorg houden toezicht op de naleving van de wet en onderzoeken de kwaliteit van het AMHK. Ministers kunnen zo nodig handhavend optreden.

3

1.2 Gedachten achter de decentralisaties De vier decentralisaties jeugdzorg, awbz, participatiewet en passend onderwijs hebben deels overeenkomstige doelen. Samengevat komen deze neer op de volgende zeven punten: Stimuleren van eigen kracht en versterking van het sociaal netwerk De burger, de wijk, vrienden en familie moeten meer zelfstandig aan de slag wanneer zich levensvraagstukken voordoen. In eerste instantie probeer je zelf je problemen op te lossen, zonodig samen met het netwerk waardoor je wordt omringd. Als dit niet lukt of het niet waarschijnlijk is dat dit zal lukken, wordt professionele hulp ingeschakeld, waarbij wederom de burger zelf een belangrijke rol speelt (niet praten over, maar met). Inzet van vroeghulp om erger te voorkomen Als zich problemen voordoen in een huishouden en het lukt de burger niet om dit zelf (met het sociale netwerk) op te lossen, moet ondersteuning zo snel mogelijk starten, zodat de problemen niet groter worden. Hierdoor wordt een beroep op zware (en dure) vormen van hulp voorkomen. Korte en doeltreffende weg naar hulp, ontschotte toegang tot jeugdzorg Op dit moment zijn er verschillende organisaties waar sprake is van indicatiestelling, diverse potjes met geld en diverse ingangen om bij de hulp terecht te komen. De huidige organisatie van de hulpverlening in Nederland is ingewikkeld en duur. De decentralisaties moeten tot gevolg hebben dat dit vereenvoudigd, efficiënter en goedkoper wordt. Dicht bij huis/directe leefomgeving Organiseer de ondersteuning bij de burger in de buurt, zodat zo goed mogelijk aangesloten kan worden bij de vraagstukken uit de leefomgeving van deze burger. Gemeenten zijn in dit kader volop bezig met de ontwikkeling van wijkteams, lokale zorgnetwerken en dergelijke. Eén gezin, één plan, één regisseur: integraal, systeemgericht aanbod met minder schakels en minder gezichten Waar het ooit begon met één kind, één plan, wordt nu gesproken over één integrale, systeemgerichte aanpak bij problemen in een gezin. Een gezinslid is onderdeel van een systeem. Om een probleem op te lossen moet dit systeem als geheel bezien en betrokken worden. Daarbij kan het zijn dat meerdere hulpverleners betrokken zijn. 3

Deze uitgangspunten zijn afgeleid van de volgende documenten: ‘Intentieverklaring transformatie jeugdzorg Gelderland’ (Gelderland, 2-2-2012) ‘Marktanalyse in het kader van de transitie jeugdzorg’ (BMC, dec. 2011) ‘Factsheet Drie decentralisaties in het Sociaal Domein’ (VNG, 16-5-2013) ‘Regionale samenwerkingsprofielen jeugd’ (VNG, 20-06-2013) ‘Samenwerking voor de decentralisaties van AWBZ-taken naar de Wmo’ (VNG, 31-5-2013)

12


ICT-mogelijkheden kunnen bijdragen aan het realiseren van afstemming in het aanbod van deze hulpverleners. De zorg (hulp) heeft goede verbinding met algemene voorzieningen en leefdomeinen De burger en het sociale netwerk daaromheen moeten terecht kunnen bij zwaardere vormen van hulp als dit nodig is (opschalen). Het moet echter eveneens mogelijk zijn om van zwaardere zorg weer terug te kunnen naar minder zware zorg in de buurt of om terug te vallen op ondersteuning vanuit het sociale netwerk van de burger (afschalen). Behoud van de expertise van professionals in de zorg (hulpverlening) Als de burger een beroep moet doen op professionele zorg, moet de expertise van deze zorg geborgd zijn. Het is voor veel terreinen aan de gemeente om te bepalen welke schaalgrootte hiervoor noodzakelijk is, zo ook voor het toekomstig AMHK.

1.3 Rechten van de mens Nederland heeft de ‘Universele verklaring van de rechten van de mens’ ondertekend. Enkele belangrijke rechten uit deze verklaring die verwijzen naar de veiligheid van de mens: Artikel 5 Niemand zal onderworpen worden aan folteringen, noch aan wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing. Artikel 12 Niemand zal onderworpen worden aan willekeurige inmenging in zijn persoonlijke aangelegenheden, in zijn gezin, zijn tehuis of zijn briefwisseling, noch aan enige aantasting van zijn eer of goede naam. Tegen een dergelijke inmenging of aantasting heeft een ieder recht op bescherming door de wet. Artikel 16 1. Zonder enige beperking op grond van ras, nationaliteit of godsdienst, hebben mannen en vrouwen van huwbare leeftijd het recht om te huwen en een gezin te stichten. Zij hebben gelijke rechten wat het huwelijk betreft, tijdens het huwelijk en bij de ontbinding ervan. 2. Een huwelijk kan slechts worden gesloten met de vrije en volledige toestemming van de aanstaande echtgenoten. 3. Het gezin is de natuurlijke en fundamentele groepseenheid van de maatschappij en heeft recht op bescherming door de maatschappij en de Staat. Artikel 17 1. Een ieder heeft recht op eigendom, hetzij alleen, hetzij tezamen met anderen. 2. Niemand mag willekeurig van zijn eigendom worden beroofd.

1.4 Rechten van het kind Nederland heeft het ‘Internationale Verdrag van de Rechten van het Kind’ geratificeerd. In het verdrag is opgenomen dat het belang van het kind voorrang heeft op andere belangen, dus ook op de rechten die opgenomen zijn in de ‘Universele verklaring van de rechten van de mens’.


13

Enkele belangrijke rechten in dit verdrag die verwijzen naar de veiligheid van het kind: Artikel 12 – Participatie en hoorrecht Het kind heeft recht om zijn of haar mening te geven over alle zaken die het kind aangaan. De overheid zorgt ervoor dat het kind die mening kan uiten en dat er naar hem of haar wordt geluisterd. Dit geldt ook voor gerechtelijk en bestuurlijke procedures. Artikel 19 – Bescherming tegen kindermishandeling Het kind heeft recht op bescherming tegen alle vormen van lichamelijke en geestelijke mishandeling en verwaarlozing zowel in het gezin als daarbuiten. De overheid neemt maatregelen ter preventie en signalering hiervan en zorgt voor opvang en behandeling. Artikel 34 – Seksueel misbruik Het kind heeft recht op bescherming tegen seksuele uitbuiting en seksueel misbruik. De overheid moet maatregelen nemen om kinderprostitutie en kinderpornografie te voorkomen. Artikel 36 – Andere vormen van uitbuiting Het kind heeft recht op bescherming tegen alle andere vormen van uitbuiting die schadelijk zijn voor enig aspect van het welzijn van het kind. Artikel 39 – Bijzondere zorg voor slachtoffers Een kind dat slachtoffer is van oorlogsgeweld of van uitbuiting, misbruik, foltering of een andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing heeft recht op bijzondere zorg – in een omgeving die goed is voor het zelfrespect, de gezondheid en de waardigheid van het kind – om te herstellen en te herintegreren in de samenleving.

14


2. De huidige organisaties AMK en SHG’s en wensen voor het toekomstig AMHK

De gevoerde gesprekken geven veel informatie over mogelijkheden en wensen voor het toekomstig AMHK, evenals verbeterkansen. Dit hoofdstuk geeft een samenvatting van de verzamelde gegevens. In bijlage 4 leest u meer informatie over deze organisaties. In het volgende hoofdstuk wordt ingegaan op achterliggende visies van de organisaties die de basis vormen voor de uitgangspunten van het toekomstig AMHK.

2.1 Prestatiecijfers 2012 In het overzicht op de volgende bladzijde staan de prestatiecijfers van de SHG’s en het AMK in 2012. Deze zijn naast het aantal inwoners per regio centrumgemeente vrouwenopvang geplaatst.


15

Prestatiecijfers AMK en SHG in Gelderland (2012) 4

Regio centrumgemeente vrouwenopvang Gelderland-Noord

Aantal inwoners (1-1-2013)

SHG-contacten

513.038

Jeugdzorgregio’s: Noord-Veluwe, MiddenIJssel/Oost-Veluwe

167.653 (Noord-Veluwe) 345.385 (MiddenIJssel/Oost-Veluwe)

Politie: 1.640 Burger: 457 Professional: 283 Totaal: 2.380 (609+1771+2036)

SHG: WTH en complexe zaken

AMK-contacten adviezen/ondersteuning

AMK5 onderzoeken

Opgelegde WTH: 71

Onderzoek: 335 Advies: 1.458 Consultatie: 283 Totaal: 2.076

335

(22+49)

7

Complexe zaken : 141 (54+87)

(96+239)

(96+239)

(557+901) (102+181)

Deze cijfers zijn exclusief Hattem.

8

West-Veluwe/Vallei

250.740

Politie: 701 Burger: 65 Professional: 46 Totaal: 812

Opgelegde WTH: 36 9 Complexe zaken : 22 Totaal WTH-beoordelingen: 58

Onderzoek: 122 Advies: 415 Consultatie: 73 Totaal: 610

Regio Arnhem (inclusief Achterhoek)

704.520

Politie: 2.551 (1.862+689) Burger: 268 Professional: 132 Totaal: 2.951

Opgelegde WTH: 94 (57+37) 9 Complexe zaken : 51 (47+4) Totaal WTH-beoordelingen: 145


Jeugdzorgregio’s: Regio Arnhem Achterhoek

414.586 (Arnhem) 289.934 (Achterhoek)

4

122

(327+142)

469

(1.014+415) (235+144)

Het betreft hier alle contacten met het SHG. Verschillende contacten m.b.t. 1 casus zijn afzonderlijk meegerekend. Het gaat hier om het aantal onderzoeken dat het AMK heeft verricht naar aanleiding van meldingen. Wanneer er meerdere meldingen over 1 casus binnenkomen, wordt dit als één geteld. 6 MD Veluwe, 203 contacten: regio onbekend 7 Complexe zaken betreft hier zaken die bij het SHG zijn opgeschaald óf die na een WTH-melding niet tot een huisverbod hebben geleid. 8 Dit is inclusief Renkum: WTH en VHH voeren zij samen met West-Veluwe/Vallei uit. 9 Complexe zaken betreft hier alleen de zaken die zijn aangemeld vanuit de WTH, maar niet tot een huisverbod hebben geleid (geen opschaling vanuit SHG). 5

16


(327+142)

Regio centrumgemeente vrouwenopvang Gelderland-Zuid Jeugdzorgregio’s Rijk van Nijmegen Rivierenland

Aantal inwoners (1-1-2013)

SHG-contacten

538.493

Totaal Gelderland

2.006.791

320.215 (Nijmegen) 218.278 (Rivierenland)

4

SHG: WTH en complexe zaken

AMK-contacten adviezen/ondersteuning

AMK5 onderzoeken

Politie: 752 (25+567+16010) Burger: 126 Professional: 117 (44+60+1310) Totaal SHG: 995 11 VHH Rivierenland hg: 484 Totaal hg: 1.479

Opgelegde WTH: 58 (32+26)


287

Politie: 5.644 Burger: 916 Professional: 578 VHH Rivierenland hg: 484 Totaal: 7.622

Opgelegde WTH: 259

12

Complexe zaken : 206 (33+173)

Complexe zaken: 420 (onvergelijkbaar!)

(160+127) (665+510) (152+95)

Onderzoek: 1.213 Advies (regio’s): 4.477 Consultatie (regio’s): 982 13 Advies & consultatie: 1.689 Totaal: 8.361

Politie: 58 Burger: 389 Professional: 746 Totaal: 1.213

Noot: Tussen haakjes staan de cijfers per genoemde jeugdzorgregio’s genoteerd (daar waar dit mogelijk was).

10

1e getal is afkomstig van Moviera voor Gelderland-Zuid, 2e getal afkomstig van GGD Regio Nijmegen, 3e getal afkomstig van GGD Rivierenland. De productiecijfers van het Veiligheidshuis Rivierenland zijn niet meegenomen in de productiecijfers van het SHG Rivierenland. Om deze reden zijn deze cijfers hier afzonderlijk opgenomen. 12 In Rivierenland verricht het SHG werkzaamheden voor lichte en zware complexe casuïstiek, in het Rijk van Nijmegen wordt het SHG alleen ingezet voor zware complexe casuïstiek, lichtere vormen worden opgepakt in wijk- en regieteams. 13 BJz/AMK, 1.689 advies en consultatie: regio onbekend. 11


17

(160+127)

Aandachtspunten De cijfers van de SHG’s zijn niet op alle punten één op één vergelijkbaar. Kanttekeningen bij deze cijfers: o Definiëring van ‘complexe zaken’ verschilt per organisatie. o Casussen huiselijk geweld bij het MBZ in Rivierenland zijn exclusief de casussen die behandeld worden in het Veiligheidshuis. Om deze reden zijn ook de cijfers van het Veiligheidshuis Rivierenland opgenomen. Bij de overige SHG’s zijn deze cijfers inclusief de casussen huiselijk geweld bij de Veiligheidshuizen. Het AMK rekent een casus waarover meerdere meldingen binnen komen als één melding, terwijl de SHG’s iedere melding afzonderlijk rekenen. In Gelderland-Zuid liggen de SHG-contacten en uitvoeringen huisverbod lager dan in de andere regio’s. Een drietal redenen kan hieraan ten grondslag liggen: 1. De keuze van de regio voor een beperkte instroom van casussen bij het MBZ. Wijkteams (Nijmegen) en lokale zorgnetwerken (regiogemeenten) pakken diverse casussen op. Op het MBZ in Nijmegen wordt in principe alleen een beroep gedaan bij de meest complexe casussen OGGz, mogelijk heeft dit ook uitwerking naar de aanpak van huiselijk geweld. Leidt deze aanpak tot een beter functionerend voorveld en zijn de cijfers daardoor lager of wordt er minder gesignaleerd en opgepakt? 2. Mogelijk is er onvoldoende gerichte aandacht voor signalering en aanpak van huiselijk geweld door de gecombineerde aanpak van huiselijk geweld en (andere) multicomplexe problemen binnen de OGGz. 3. De organisatie in de aanpak van huiselijk geweld met een splitsing van taken tussen twee instanties (een centraal meldpunt bij Moviera en een regionaal steunpunt bij de GGD Gelderland-Zuid) leidt mogelijk tot verwarring bij burgers en professionals en werkt wellicht onbedoeld drempelverhogend. De politie is de belangrijkste bron voor meldingen van de SHG’s (ca. 75%). Bij het AMHK zijn de professionals in het veld de grootste melders (ca. 60%). Naast de in dit overzicht opgenomen AMK-contacten, ontvangt BJz Gelderland circa 2.000 zorgmeldingen per jaar. Dit zijn meldingen die niet bij de AMK-afdeling van BJz binnenkomen.

2.2 Belangrijke samenwerkingspartners De aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling bevindt zich op het snijvlak van zorg en strafrecht. Beide ketens zijn van belang om deze problematiek goed aan te pakken. Voor het AMHK is het noodzakelijk aansluiting te vinden bij de ontwikkelingen in de zorg (waarbij sprake is van decentralisatie) en de ontwikkelingen in de strafketen (waarbij sprake is van centralisatie). Veiligheidshuis/Veiligheidskamer (waarin in ieder geval vertegenwoordigd: politie, OM, AMK en SHG’s) Er moet specifieke aandacht zijn voor jeugdigen en volwassenen als het gaat om huiselijk geweld en kindermishandeling binnen het Veiligheidshuis. De jeugdbescherming, nu vertegenwoordigd door BJz, is een aparte expertise voor jeugdigen die hierbij betrokken moet blijven. De screening in huiselijk geweldzaken wordt door de betrokken partners hoog gewaardeerd en heeft hen veel opgeleverd. Het opgeven van de screening met deze partners is een stap terug in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling.

18


Mocht binnen de Veiligheidshuizen deze screening in de toekomst niet meer worden uitgevoerd, leg dan de taak om dit te organiseren neer bij het toekomstig AMHK, waarbij dezelfde partners betrokken blijven (eventueel aangevuld met maatschappelijk werk). De huidige betrokken zorgorganisaties (BJz en SHG’s) en de Veiligheidshuizen vragen nadrukkelijk om behoud van deze werkwijze. Meer informatie hierover leest u in bijlage 4. Politie De politie is een belangrijke partner in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling en vertegenwoordigt in het samenwerkingsverband van de Veiligheidshuizen. Sinds juni 2013 heeft zij een screeningsoverleg kindermishandeling met Bureau Jeugdzorg Gelderland. Hier worden de meldingen besproken die bij het AMK zijn binnengekomen, vindt afstemming plaats en worden afspraken over de aanpak gemaakt waar nodig. Dit overleg is vergelijkbaar met het screeningsoverleg in de Veiligheidshuizen. Deze aanpak zou bij de vorming van het AMHK meegenomen kunnen worden in de ontwikkeling van het screeningsoverleg huiselijk geweld met de Veiligheidshuizen. Raad voor de Kinderbescherming Een organisatie die voor de aanpak van kindermishandeling – daar waar de veiligheid van het kind niet gewaarborgd is –noodzakelijk is. De huidige aansluiting tussen BJz/AMK en de Raad voor de Kinderbescherming, de doorlooptijden en het convenant Beter Beschermd moeten onverstoord doorlopen. De problematiek van deze minderjarige kinderen is van dermate ernstige aard dat dit noodzakelijk is; iedere vertraging leidt tot meer schade en hogere kosten voor de samenleving. Spoedeisende zorg voor jeugdigen en volwassenen Daar waar direct handelen noodzakelijk is, moet zonder tijdverlies op de organisatie van de spoedeisende zorg kunnen worden teruggevallen. Dit geldt voor minder- en meerderjarigen. De spoedeisende zorg voor jeugdigen is op dit moment geregeld bij BJz Gelderland. Moviera realiseert spoedopvang voor volwassenen. De SHG’s zijn in alle regio’s 24/7 bereikbaar en kunnen zo nodig direct in actie te komen. De spoedeisende zorg kan ingezet worden voor 24/7 bereikbaarheid en wellicht dat de centrale telefonische contacten naar het AMHK ook hier ondergebracht kunnen worden (een centrale bureaudienst). Noodzakelijke voorwaarde hierbij is dat de professionals bij de spoedeisende zorg een integrale en systemische werkwijze hanteren en dat kennis en kunde voor jeugdigen en volwassenen aanwezig is. Lokale zorgnetwerken Voor alle organisaties vormen de lokale zorgnetwerken de basis voor het toekomstig AMHK. Signalering vindt hier plaats. Het AMHK moet deze netwerken met haar kennis ondersteunen. Als het nodig is moet opgeschaald worden naar het AMHK en als het kan moet vanuit het AMHK afgeschaald worden naar de lokale zorgnetwerken. Het verzorgen van voorlichting en trainingen vanuit het AMHK is van belang om dit veld van voldoende expertise te kunnen voorzien om kindermishandeling en huiselijk geweld te signaleren en zo vroeg mogelijk aan te pakken. Ook andere organisaties in de provincie hebben hierop een aanbod en kunnen hierbij ondersteunend zijn.


19

2.3 Schaalgrootte De voorkeur voor schaalgrootte van de huidige organisaties BJz/AMK en SHG’s hangt samen met hoe de betreffende organisatie op dit moment is ingebed. Zij hebben allen dan ook andere wensen en ideeën hieromtrent. De cijfers van 1 tot 3 geven aan welke schaalgrootte de meeste voorkeur geniet van de betreffende organisatie, waarbij 1 de eerste keuze betreft. Organisatie

Provinciaal (1)

Veiligheidsregio (3)

Vrouwenopvang (4)

BJz/AMK

1

2

3

Moviera

1

2

2

MD Veluwe

1

2

GGD Gld-Zuid

1

1

Jeugdzorg (7)

1

Belangenorganisaties

1

Veiligheidshuizen Politie Geënquêteerden (periferie)

Geen voorkeur/ Anders

1 1

1 2

1

Toelichting schaalvoorkeuren Uit het overzicht blijkt dat er een lichte voorkeur is voor een AMHK op veiligheidsregioniveau, direct gevolgd door een AMHK op provinciaal niveau. De andere opties krijgen minder bijval. Een AMHK op jeugdzorgregioniveau wordt door velen wel als ideaal gezien voor de aansluiting op lokale en regionale zorgnetwerken, maar als niet haalbaar in de uitvoering. De voorkeuren van gemeenten en provincie zijn niet opgenomen in het overzicht, hoewel ook zij hier hun ideeën bij hebben. De gemeenten willen echter weten wat andere organisaties wensen en voorstaan. De provincie heeft geen zeggenschap in de toekomstige schaalgrootte. Een toelichting op de voorkeuren en afsluitend enkele woorden van gemeenten en provincie staat hieronder. BJz/AMK Eén organisatie AMHK in Gelderland met uitvoeringseenheden op regionaal niveau is de wens van BJz/AMK. Dit regionaal niveau is gekoppeld aan de veiligheidsregio’s (3) of de regio’s vrouwenopvang (4) voor de uitvoering van onderzoek en de koppeling met de Veiligheidshuizen. Voor het inzetten van hulpverlening met behulp van voorliggende voorzieningen is een relatie met de jeugdzorgregio’s en gemeenten van belang. Het ‘casusvolume’ in een regio is het uitgangspunt om de expertise van medewerkers te kunnen waarborgen. Door één organisatie te realiseren worden de verschillen tussen de drie SHG’s in Gelderland makkelijker opgeheven. Wanneer besloten wordt tot realisatie van drie of vier AMHK’s in Gelderland moeten deze onderling sterk verbonden zijn om synergie- en efficiencyvoordelen te kunnen realiseren. Eén AMHK-organisatie in Gelderland voorkomt versnippering. Het AMHK opknippen in zeven regio’s is niet reëel. Zo zijn er bijvoorbeeld 7 vertrouwensartsen bij BJz Gelderland in dienst. Beschikbaarheid van één vertrouwensarts per regio is te 20


kwetsbaar, biedt onvoldoende continuïteit in beschikbaarheid en onvoldoende mogelijkheden voor borging van de deskundigheid. Steunpunten Huiselijk Geweld Moviera geeft de voorkeur aan één Gelders AMHK met een heldere verdeling in centraal (provinciaal) en decentraal (regionaal) georganiseerde diensten. Eén provinciaal meldpunt waarin centraal een aantal diensten worden georganiseerd; het telefonisch beantwoorden van vragen voor advies, consultatie en meldingen huiselijk geweld en kindermishandeling. Ook de organisatie van voorlichting en training kan vanuit dit punt georganiseerd worden. Uitvoering vindt plaats in de regio in nauwe aansluiting bij de lokale partijen (zoals Moviera dit nu ook doet). In de verschillende regionale steunpunten wordt uitvoering gegeven aan onderzoek, preventie-activiteiten en het opstarten van hulp met aansluiting op de lokale zorgnetwerken, wijkteams en dergelijke. Met deze constructie kan optimaal gebruik worden gemaakt van de aanwezige expertise binnen de nieuwe organisatie én de aansluiting op het lokale niveau. Op deze wijze hebben essentiële partners als politie en OM bij de integrale aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling te maken met één provinciale organisatie. Zo kan bijvoorbeeld de Wet Tijdelijk Huisverbod ook uniform worden vormgegeven. De triages en screeningen vinden in de regio plaats binnen de Veiligheidshuizen en wijkteams. Moviera geeft aan voorkeur te hebben voor de organisatie van de regionale steunpunten op jeugdzorgregioniveau, als tweede voorkeur op vrouwenopvangregioniveau of veiligheidsregioniveau. Met een centraal provinciaal meldpunt verwacht zij meer efficiencywinst en uniformiteit te kunnen realiseren. Met regionale steunpunten verwacht zij beter aan te kunnen sluiten bij de vragen van burgers en professionals. De regionale verschillen in vragen door onder meer demografische opbouw, taal en cultuur vragen om regionale oplossingen. Een naam als ‘Centrum Veilig Thuis’ heeft de voorkeur. Dit benadrukt het doel van de organisatie en niet de problematiek. GGD Gelderland-Zuid heeft voorkeur voor organisatie op het niveau van de Veiligheidsregio. Hiermee wordt de aansluiting op het Veiligheidshuis én de lokale ontwikkelingen het beste geborgd. Deze schaalgrootte is voldoende om kwaliteit en efficiency te realiseren. Het onderbrengen van de onderzoekskennis van het AMK bij deze organisatie levert een goede integrale onderzoeksaanpak op. Voor de GGD Gelderland-Zuid is het niet zozeer de organisatie (als bedrijf) die centraal staat, maar de vraag hoe je de functies van het AMHK binnen de lokaal een regionaal georganiseerde zorgnetwerkstructuren kunt borgen (wijkteams, lokale zorgnetwerken e.d.). Een (nieuw) instituut voor de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling is niet nodig. Een deel van de werkzaamheden kan naar de lokale zorgnetwerken en wijkteams. Een ander deel kan ondergebracht worden bij het regionale coördinatiepunt welke in Gelderland-Zuid wordt opgericht. De publieke functie van het AMHK moet dan geborgd worden binnen de lokale zorgnetwerken. De taken van het AMHK worden dan gesplitst. MD Veluwe geeft de voorkeur aan een regionaal AMHK, bij voorkeur georganiseerd op het niveau van de veiligheidsregioniveau. Voor de strafketen in de Achterhoek geeft deze regiokeuze duidelijkheid. Mocht er gekozen worden voor een provinciaal AMHK dan is het van belang dat er sprake is van regionale verankering met een stevige aansluiting op de lokale zorgnetwerken. Dit moet Spectrum CMO Gelderland | Verkenning AMHK in Gelderland

21

goed geborgd zijn. Een provinciale organisatie heeft als voordeel dat kruisbestuiving van kennis de meeste kansen heeft. Voordeel van meer regionale organisaties is dat er minder risico is op een logge organisatie waarin de kansen voor aansluiting op regionale en lokale vraagstukken onder druk staan, met name in de mogelijkheid voor snelle beleidsbesluiten. Hoe groter de regio, hoe meer mensen in dienst, hoe groter de kans dat de gezichten in de regio en bij gemeenten minder bekend zijn. Belangenorganisaties Voor de burger is het vooral van belang hoe dichtbij en toegankelijk het georganiseerd wordt. Hoe groot de organisatie is die erachter zit, is minder van belang. De burger mag vooral geen hinder van die organisatie ondervinden, maar moet goed geholpen worden aansluitend op de persoonlijke levensbeschouwing. Veiligheidshuizen De Veiligheidshuizen hebben sterke voorkeur voor organisatie van het AMHK op het niveau van de veiligheidsregio. Bij grotere regiovorming wijzen zij op het belang van het realiseren van aansluiting op lokale situaties. Aansluiting op het niveau van de regio-indeling vrouwenopvang is niet wenselijk, omdat het niet past bij de regio-indeling van het OM en de politie. Politie Politie en Openbaar Ministerie geven de voorkeur aan aansluiting op veiligheidsregioniveau of de schaal waarop de politieregio is ingedeeld en het Openbaar Ministerie werkzaam is (Gelderland en Overijssel samen). Dit laatste betekent een provinciale organisatie. De politie benadrukt het belang van één meldpunt voor het doen van (zorg)meldingen rondom burgers. Het gaat dan om meldingen voor spoedeisende zorg en om meldingen bij zorgen rondom minder- en meerderjarigen. Eén meldpunt voor de provincie is voor hen werkbaar, maar ook drie meldpunten gerealiseerd op veiligheidsregioniveau. Wanneer dit meldpunt wordt georganiseerd op basis van de regio-indeling centrumgemeenten vrouwenopvang, komen de regio’s niet overeen met de indeling van de politieregio’s en geldt dat de politie binnen één regio met meerdere meldpunten te maken krijgt. Het gaat hier dan om de regio’s West-Veluwe/Vallei (vallend onder de veiligheidsregio Arnhem) en Achterhoek (vallend onder de veiligheidsregio Noordoost Gelderland). Geënquêteerden (periferie-organisaties) De respondenten geven voorkeur aan een AMHK op jeugdzorgregioniveau. Gezien het hoge aantal respondenten dat werkt met of voor jeugdigen is dit niet verwonderlijk. 14 Bij het voorliggend veld krijgt de schaal van de regio’s vrouwenopvang de minste bijval. 15 Het achterliggend veld voelt het minst voor vorming van een AMHK op provinciaal niveau. Beide velden geven aan een goede aansluiting op het regionale en lokale veld essentieel te vinden en verwachten dat een AMHK op kleinere schaal hiertoe beter in staat zal zijn. 14

Voor de enquête zijn de volgende branches in het voorliggend veld benaderd: - Huisartsen/Huisartsenposten - Onderwijs - Jeugdgezondheidszorg - Thuiszorg - Kinderopvang/peuterspeelzalen - Ziekenhuizen 15

Voor de enquête zijn de volgende branches in het achterliggend veld benaderd: - GGZ-aanbieders - Maatschappelijk werk - Gehandicaptenzorg - Politie - Jeugdzorgaanbieders - Vrouwenopvang

22


Gemeenten en provincie De gemeenteambtenaren vinden nabijheid van het toekomstig AMHK belangrijk. Daarbij denken zij in eerste instantie aan een kleinere schaal dan de provinciale schaal. Wethouders hebben bij de opdracht van dit onderzoek het verzoek gedaan vooral te kijken naar mogelijkheden voor vorming van het AMHK op veiligheidsregioniveau. Voor de bepaling van de schaalgrootte stellen de ambtenaren centraal dat deze het belang van burger én professional moet dienen, opdat de burger in nood zo goed mogelijk geholpen wordt. Aansluiting bij lokale identiteit en organisaties is een voorwaarde voor een goed functionerend AMHK voor gemeenten. De provincie heeft hierin geen zeggenschap. Het AMHK moet in ieder geval bovenlokaal georganiseerd worden, waarbij de provincie een opsplitsing naar de zeven jeugdzorgregio’s niet reëel acht.


23

24


3. Uitgangspunten voor het AMHK in Gelderland

Voor de vorming van het AMHK in Gelderland kunnen onderstaande uitgangspunten als basis worden genomen. Deze uitgangspunten sluiten aan bij weten regelgeving en worden gedragen door de organisaties die bij het onderzoek zijn betrokken. De uitgangspunten zijn afgeleid uit de vorige hoofdstukken en de visies van de betrokken organisatie bij de verkenning (zie bijlage 5). 1. Veiligheid centraal 2. Dichtbij 3. Onafhankelijk 4. Experts voor alle specifieke doelgroepen 5. Integraal en systeemgericht Voor al deze uitgangspunten geldt dat deze het belang van de burger (moeten) dienen.

3.1 Veiligheid centraal Het gaat bij huiselijk geweld en kindermishandeling om bescherming van de meest kwetsbare mensen in onze samenleving. Snelle hulp is noodzakelijk. Het is van belang dat deze snelheid gewaarborgd wordt door de mogelijkheid om voldoende personeel hiervoor in te kunnen zetten en acuut in te kunnen spelen bij veiligheidsvraagstukken. Een oplossingsen actiegerichte werkwijze bij het AMHK is hiervoor nodig. Bij huiselijk geweld en kindermishandeling leiden wachtlijsten tot het vergroten van de schade bij het slachtoffer en daarmee op toenemende kosten in de aanpak. Het voorkomen van wachtlijsten bij het AMHK is een voorwaarde voor een efficiënte aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Bij deze kwetsbare groep kan het niet zo zijn dat zij in de wacht geplaatst worden alvorens onderzoek en/of hulp gestart wordt. Bij het borgen van veiligheid spelen verschillende wetten en organisaties een rol. Het belang van het kind wordt hierbij boven het belang van volwassenen gesteld. Wet Tijdelijk huisverbod Wanneer uitvoering gegeven moet worden aan de Wet Tijdelijk Huisverbod (WTH), is er sprake van een onveilige situatie voor één of meerdere burgers. Uitvoering van de taken conform deze wet vraagt om een directe en stevige inzet. Wanneer zich enkele meldingen gelijktijdig voordoen, is voldoende schaalgrootte van de organisatie essentieel om goed uitvoering te kunnen geven aan de WTH-taken. Veiligheidshuizen Bij kindermishandeling en huiselijk geweld gaat het niet zelden om strafbare feiten. Bestaande korte lijnen met de politie en het Openbaar Ministerie moeten in stand gehouden 16 worden. In de huidige Veiligheidshuizen in de Achterhoek, Gelderland-Midden en -Zuid treffen de zorgpartners (BJz/AMK en SHG) en strafpartners (Openbaar Ministerie en politie) elkaar. De screening (triage) die hier plaatsvindt wordt door betrokkenen in GelderlandMidden en –Zuid als zeer positief en onmisbaar beoordeeld. Het levert tijdwinst en een goede afstemming tussen de zorgen de strafketen op. Behoudt deze afstemming. In de Achterhoek is sprake van een pilot in de screening sinds september 2013. 16

In Gelderland-Noord is sprake van Veiligheidskamers. De constructie is hier iets anders van opzet dan in Gelderland-Midden en –Zuid. Voor de leesbaarheid van het verslag is gekozen voor de term Veiligheidshuis als algemene term. Hiermee worden dus ook de Veiligheidskamers in Gelderland-Noord bedoeld. Spectrum CMO Gelderland | Verkenning AMHK in Gelderland

25

Deze screening is tevens van belang bij kindermishandeling. BJz Gelderland en politie zijn hiermee gestart in juni 2013 Spoedeisende zorg Om de veiligheid in acute situaties te borgen is 24/7 bereikbaarheid noodzakelijk, zowel voor volwassenen als jeugdigen. De Steunpunten Huiselijk Geweld in Gelderland hebben alle een 24/7 bereikbaarheid. Voor de jeugdzorg is dit geregeld bij de Spoedeisende zorg (hier komen overigens niet alleen casussen kindermishandeling binnen). Het AMHK moet een directe aansluiting realiseren met de spoedeisende zorg voor jeugdigen en de opvang voor volwassenen van Moviera. Raad voor de Kinderbescherming Voor de veiligheid van het kind is – wanneer ouders niet bereid zijn om hulp te aanvaarden – het soms noodzakelijk de Raad voor de Kinderbescherming in te schakelen. Dit is een laatste middel dat ingezet wordt om de veiligheid van het kind te waarborgen. Snelle doorlooptijden zijn hierbij van belang. Deze snelheid is in de afgelopen jaren gerealiseerd door afspraken tussen BJz/AMK, het Openbaar Ministerie en de Raad voor de Kinderbescherming. De afspraken die in het convenant ‘Beter beschermd’ zijn gemaakt moeten (onverstoord) voortgezet worden en integraal overgeheveld naar het AMHK. Naast de Raad voor de Kinderbescherming is het van belang dat het AMHK in staat is om drang toe te passen om op die manier medewerking van ouders of partners te krijgen en een strafrechtelijk traject te voorkomen. Monitoring Als de veiligheid van de burger centraal staat, is monitoring op de casussen in de zorgsector vanzelfsprekend. Door monitoring weten alle betrokkenen (zorg en straf) wat er gebeurt en waar het zorgen/of justitiële traject eventueel stagneert. Monitoring van de zorgtrajecten is op dit moment nog geen vanzelfsprekendheid en vraagt om verdere ontwikkeling. Het belang van de burger Wanneer er sprake is van een situatie waarin de veiligheid van de burger in het geding is, is snelle actie noodzakelijk. Als de burger of professional belt of aanklopt bij de organisatie zonder gehoor te krijgen door onderbezetting of op een wachtlijst geplaatst wordt, is dit schadelijk voor zowel het vertrouwen van deze burger en professional in de organisatie als ook voor de verdere gevolgen van het huiselijk geweld en/of de kindermishandeling. Daarbij is de burger gebaat bij een goede afstemming tussen zorg en straf, zodat niet steeds opnieuw het verhaal gedaan hoeft te worden en een integrale aanpak gerealiseerd kan worden. De burger heeft een goede actie- en oplossingsgerichte organisatie nodig voor spoedeisende zorg, opvang, kinderbescherming en uitvoering van de Wet Tijdelijk Huisverbod.

3.2 Dichtbij Het AMHK moet aansluiten op het lokale domein en de lokale kleur van gemeenten. Zij moet dichtbij de burgers en professionals georganiseerd zijn. Centra voor jeugd en gezin (CJG), wijkteams, lokale zorgnetwerken, regieteams, enkele namen die gemeenten geven aan de ontwikkeling van zorg op lokaal niveau. Het is van belang dat het AMHK aansluit op deze teams. Het gaat daarbij zowel om mogelijkheden voor het opschalen: er zijn ernstige zorgen en het AMHK wordt ingezet voor haar expertise.

26


Als ook voor afschalen: uit het onderzoek bij het AMHK blijkt de situatie niet bedreigend en betrokkenen zijn bereid hulp te aanvaarden welke op lokaal niveau ingezet kan worden. Naast deze lokale structuurontwikkeling van zorgnetwerken, is het voor een organisatie als het AMHK noodzakelijk dat zij bekend is met en in staat is om aan te sluiten bij lokale kenmerken als geloofsovertuiging en cultuur. Dichtbij betekent ook laagdrempelig. Het AMHK moet zichtbaar, bereikbaar en herkenbaar zijn. Met de decentralisatie kunnen gemeenten kiezen voor één centraal punt voor zorgmeldingen. De politie stelt dit als voorwaarde om haar werk rondom zorgmeldingen goed uit te kunnen voeren en het biedt duidelijkheid aan burgers. Op pagina 24 van de Memorie van Toelichting op de Jeugdwet (§ 4.1 – laagdrempelige en herkenbare jeugdhulp) staat: ‘De gemeente kan er eveneens voor kiezen om, naast meldingen over huiselijk geweld, alle zorgmeldingen bij het AMHK te laten melden (dus in de huidige situatie, de meldingen van zowel de toegangsfunctie van Bureau Jeugdzorg als van het advies- en meldpunt kindermishandeling (AMK) en van politie en leerplicht).’ Het is aan gemeenten om te bepalen hoe breed zij het AMHK wil inzetten voor zorgmeldingen. Het belang van de burger Voor goede en passende hulp is aansluiting op de belevingswereld van de burger essentieel, waarbij zorg zo dicht mogelijk bij huis de voorkeur geniet en het sociale netwerk van deze burger ingeschakeld wordt. Voor huiselijk geweld en kindermishandeling geldt hierbij wel de voorwaarde dat de situatie voor het slachtoffer veilig moet zijn in de lokale omgeving. Helaas zal het soms noodzakelijk zijn voor veiligheid zorg te dragen buiten de directe leefomgeving.

3.3 Onafhankelijk Het AMHK moet onderzoek kunnen doen bij vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling, onafhankelijk van de hulp die reeds aanwezig is in het gezin. Een AMHK-medewerker mag zelf geen hulp verlenen, maar schakelt hulp in. Zowel belangenorganisaties als BJz/AMK en de SHG’s onderschrijven dit belang. Belangenorganisaties hebben ervaren dat meldingen van ouders waarbij Bureau Jeugdzorg reeds in het gezin aanwezig is, niet worden opgepakt door het AMK, terwijl er wellicht 17 terechte zorgen zijn . BJz/AMK onderschrijft dit belang. Samen met de SHG’s constateren zij dat bij hulpverleners veelal vertroebeling ontstaat in het beeld van het gezin wanneer zij daar een nauwe relatie mee hebben. Dit is geen onwil of ondeskundigheid. Huiselijk geweld en kindermishandeling zijn verborgen en bevinden zich in een taboesfeer. Daarbij is het van belang dat ouders en kinderen zich gehoord voelen door het AMHK. Relaties waarnaar zij verwijzen moeten gehoord worden, zodat niet alleen de contacten gelegd worden die genoemd worden door een professional of de persoon die melding heeft gedaan. Dit geeft ouders en jeugdigen een oneerlijk gevoel over het onderzoek. Met name de belangenorganisaties wijzen hierop.

17

BJz heeft deze interne afspraak gemaakt om het aantal hulpverleners in het gezin te beperken en te voorkomen dat werk wordt overgedaan. BJz- en AMK-medewerkers werken bij dezelfde organisatie en dragen zorg voor onderlinge afstemming (toelichting van BJz Gelderland). Spectrum CMO Gelderland | Verkenning AMHK in Gelderland

27

Het belang van de burger Voor de burger is een onafhankelijk onderzoek noodzakelijk om een betrouwbaar AMHK te zijn. Hoewel het soms wellicht niet noodzakelijk is om alles en iedereen te horen, is het voor de burger van essentieel belang om zich gehoord te voelen én te weten dat de partners die hij/zij heeft genoemd ook gehoord zijn. Dat geeft vertrouwen in de objectiviteit en onafhankelijkheid van het onderzoek bij dit zware onderwerp.

3.4 Experts voor alle specifieke doelgroepen Het AMHK is er voor verschillende doelgroepen, verschillende leeftijden en verschillende vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling. De organisatie moet in staat zijn om op deze diversiteit in te spelen. Het AMHK is er voor de burger die een melding wil doen, voor slachtoffer en dader en de professional. Er is bij het AMHK kennis en expertise in huis rondom huiselijk geweld en kindermishandeling gericht op alle leeftijden van nul tot honderd jaar en in alle mogelijke vormen. Huiselijk geweld en kindermishandeling zijn doorgaans omgeven met een sfeer van schaamte. Er bestaan vele vormen van mishandeling die ieder een eigen expertise vragen, denk bijvoorbeeld aan eergerelateerd geweld, Münchhausen by proxy en ouderenmishandeling. Het gaat daarbij veelal om problematiek die verborgen zit onder tal van andere problemen en waar je als hulpverlener of onderzoeker doorheen moet kunnen prikken. De wijze van communicatie met daders en slachtoffers is een belangrijk punt van aandacht. Het AMHK moet in staat zijn om de expertise op beide gebieden van het AMK en SHG in stand te houden. In de Memorie van toelichting op de Jeugdwet (pagina 203) wordt gesteld dat het AMHK dient te beschikken over voldoende ervaring en kennis om voor alle mogelijke gevallen van huiselijk geweld en kindermishandeling een passend advies te geven. Om de expertise van medewerkers van huiselijk geweld en kindermishandeling in stand te kunnen houden, is het noodzakelijk dat zij met voldoende casuïstiek te maken hebben. Hiervoor is de schaalgrootte van belang. Het belang van de burger Het is in het belang van de burger dat het AMHK beschikbaar is voor het hele spectrum aan doelgroepen, leeftijden en mogelijke vormen van mishandeling en verwaarlozing, zodat iedereen waarbij dit nodig is geholpen kan worden. De burger en professional heeft experts nodig die de complexiteit en de taboesfeer van huiselijk geweld en kindermishandeling kennen en weten hoe zij daar zorgvuldig mee om kunnen gaan zonder het onderwerp te schuwen en die beschikken over specifieke kennis van bepaalde vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling. De AMHK-professionals moeten durven en kunnen doorpakken in het belang (en de veiligheid) van de burger.

28


3.5 Integraal en systeemgericht Een open deur. In vrijwel alle beleidsnota’s en werkwijzen van organisaties wordt dit genoemd. Realisatie van een integrale en systeemgerichte aanpak vraagt echter nog wel om nadrukkelijke aandacht. Het gaat bij de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling om een integrale aanpak tussen jeugd- en volwassenenzorg én de strafketen. De integrale aanpak in samenwerking met de geestelijke gezondheidszorg vraagt in het bijzonder om verdere ontwikkeling. Jeugd- en volwassenenzorg Bij zowel huiselijk geweld als kindermishandeling is veelal een volwassene de dader. Om integraal en systeemgericht te kunnen werken – en te kunnen komen tot één gezin, één plan, één regisseur – is een goede verbinding met jeugdhulp, jeugdbescherming en volwassenenzorg noodzakelijk. Ook in de Jeugdwet wordt op deze tweezijdige inbedding van het AMHK gewezen (pagina 28, § 4.5). Ouders en kinderen moeten snel geholpen worden wanneer sprake is van kindermishandeling. Er zijn afspraken tussen BJz/AMK en de jeugdzorg in Gelderland voor snelle hulp bij kindermishandeling als dit nodig is. Deze afspraken moeten geborgd worden in het toekomstig AMHK. Er liggen ook afspraken tussen de SHG’s en diverse vormen van hulp voor volwassenen, welke in eveneens in het AMHK behouden moeten blijven. Strafketen Bij huiselijk geweld en kindermishandeling gaat het niet zelden om strafbare feiten waarbij het strafrecht ingezet kan worden. Bij jeugdigen is het soms nodig de veiligheid van het kind te waarborgen middels een jeugdbeschermingsmaatregel, waarvoor de Raad voor de Kinderbescherming wordt ingeschakeld. Voor uitvoering van de Wet Tijdelijk Huisverbod is afstemming met het Openbaar Ministerie (de hulpofficier van justitie) nodig. Borging van een integrale aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling tussen de zorgen strafketen kan gerealiseerd worden via de Veiligheidshuizen waar de partners reeds een gezamenlijke werkwijze hebben gerealiseerd. De screening van kindermishandelingszaken door politie en BJz kan hierbij opgepakt worden. Het belang van de burger Een goede doorlopende lijn van lichte, vrijwillige hulp tot hulp in het gedwongen kader is voor kind en volwassene essentieel. Daarbij moet de mogelijkheid bestaan voor zowel opschaling als afschaling om de meest passende vorm van hulp aan kind en gezin te kunnen bieden. Hierbij is aandacht voor het gezin als systeem onontkoombaar als de hulp op maat moet zijn. Er moet sprake zijn van afstemming tussen de zorgen strafketen.


29

30


4. Scenario’s voor het toekomstig AMHK

Onderstaande scenario’s zijn opgesteld op basis van de gevoerde gesprekken, de enquête en de huidige organisatie van de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling binnen de regio’s in Gelderland. Dit naast de rijksopdracht voor de vorming van het AMHK in de toekomstige Jeugdwet en Wmo. De uitgesproken voorkeur van de opdrachtgevers (de wethouders van de vier centrumgemeenten vrouwenopvang) om te komen tot AMHK’s op het niveau van de Veiligheidsregio (met als eventuele tussenstap het niveau van de centrumgemeenten vrouwenopvang) is één van de scenario’s. De adviezen in dit hoofdstuk worden gedaan door Spectrum CMO Gelderland, tenzij anders aangegeven. De volgende drie scenario’s worden voorgelegd: 1. Vier AMHK’s in Gelderland op basis van de huidige indeling centrumgemeenten vrouwenopvang. 2. Drie AMHK’s in Gelderland op veiligheidsregioniveau. 3. Eén AMHK in Gelderland met borging op jeugdzorgregioniveau. De laatste twee scenario’s bieden verschillende ontwikkelingsrichtingen die benoemd worden. De voor- en nadelen van het scenario worden geschetst. Er wordt aandacht besteed aan de uitgangspunten van het AMHK zoals opgenomen in hoofdstuk 4 in relatie tot de schaalgrootte. En de gevolgen voor de vier regiogemeenten vrouwenopvang worden in kaart gebracht. Als er is gekozen voor een scenario door de bestuurders, is een nadere verkenning naar en een experimenteerperiode voor de beste wijze van het integreren van de AMK- en SHGwerkzaamheden in het AMHK noodzakelijk en de verbinding met de samenwerkingspartners in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling.

4.1 Vier AMHK’s in Gelderland binnen de regio’s van de centrumgemeenten vrouwenopvang Vorming van het AMK op het niveau van de regio vrouwenopvang wordt afgeraden. Hiervoor zijn de volgende argumenten: Groot verschil in burgeraantallen tussen de vier regio’s. Inwoners per vrouwenopvangregio (1-1-2013, CBS): Centrumgemeente Apeldoorn : 513.038 Centrumgemeente Arnhem : 713.520 Centrumgemeente Ede : 250.740 Centrumgemeente Nijmegen : 538.493 In bijlage 1 zijn de bijbehorende gemeenten per vrouwenopvangregio opgenomen. Onvoldoende waarborging van beschikbaarheid, kwaliteit en expertise AMHK-personeel. Met name de regio West-Veluwe/Vallei (centrumgemeente Ede) heeft hierin een kwetsbare positie door haar relatief kleine aantal burgers. Er zal slechts één vertrouwensarts vanuit het huidige AMK in het AMHK West-Veluwe/Vallei geplaatst kunnen worden.


31

Afwijkende regio-indeling van zorg- én strafketen Het is onhandig om een andere regio-indeling te kiezen dan de regio-indelingen waar het AMHK nauwe aansluiting mee moet realiseren. Voor de politie betekent een AMHK op dit niveau dat zij binnen twee van haar regio’s (Gelderland-Midden en Gelderland-Noord) te maken krijgt met twee verschillende AMHK’s en daarmee twee verschillende meldpunten. Dit is geen werkbare situatie. Huidige werkwijze in de regio’s West-Veluwe/Vallei is niet georganiseerd op het niveau van de centrumgemeente vrouwenopvang alleen Het huidige SHG in de regio West-Veluwe Vallei functioneert zelfstandig, maar is ondergebracht bij Moviera evenals het SHG voor de regio Arnhem. In Arnhem bevindt zich het centraal bureau, ook voor de regio Ede. Er is geen reden om het AMHK onafhankelijker te positioneren dan het huidige SHG in West-Veluwe/Vallei. De huidige constructie voldoet naar ieders tevredenheid. o In Arnhem is het centrale meldpunt georganiseerd, ook voor de regio WestVeluwe/Vallei. o Binnen het Veiligheidshuis is de screening huiselijk geweld voor Arnhem en Ede gezamenlijk vormgegeven, omdat deze werkwijze anders niet mogelijk was geweest: een te zware belasting voor de vier betrokken organisaties (BJz/AMK, SHG, politie en OM) om dagelijks op twee plaatsen aanwezig te zijn voor de screening. Regio vrouwenopvang als tussenstap naar de vorming van een AMHK op veiligheidsregioniveau De vorming van een AMHK op veiligheidsregioniveau met als tussenstap de regio vrouwenopvang wordt eveneens ontraden. De regio Achterhoek komt daarmee in een spagaat: voor de vrouwenopvang/huiselijk geweld is zij aangesloten bij de centrumgemeente Arnhem, terwijl zij bij de veiligheidsregio Noordoost-Gelderland (Apeldoorn) hoort. Voor deze regio is het noodzakelijk direct een heldere regiokeuze te maken zonder tussenstap.

4.2 Drie AMHK’s in Gelderland op veiligheidsregioniveau Een AMHK op dit niveau is mogelijk volgens alle betrokkenen. Dit wordt gebaseerd op basis van de volgende informatie: Er is sprake van drie regio’s met ieder ruim 500.000 inwoners. Inwoners per veiligheidsregio (1-1-2013, CBS): Noordoost-Gelderland (Apeldoorn, incl. Achterhoek) : 811.972 Midden-Gelderland (Arnhem en Ede) : 665.326 Gelderland-Zuid (Rijk van Nijmegen en Rivierenland) : 538.493 In bijlage 1 zijn de bijbehorende gemeenten per veiligheidsregio opgenomen. De basiskwaliteit en deskundigheid kan met deze schaalgrootte in stand worden gehouden voor de professionals in zowel de aanpak van huiselijk geweld als kindermishandeling. Regio-indeling Op dit moment zijn de Veiligheidshuizen georganiseerd op veiligheidsregioniveau, waarmee een keuze voor deze regio hier directe aansluiting bij vindt. Aansluiting bij de jeugdzorgregio’s Binnen de veiligheidsregio kan opdracht gegeven worden aan het AMHK om een regionaal steunpunt op jeugdzorgregioniveau te realiseren. BJz Gelderland is fysiek

32


georganiseerd over acht regio’s in de provincie. De SHG’s hebben een fysiek steunpunt in de jeugdzorgregio’s met uitzondering van de Achterhoek. Varianten voor de vorming van AMHK’s op veiligheidsregioniveau Voor de vorming van AMHK’s op veiligheidsregioniveau zijn twee mogelijkheden die aansluiten bij bestaande ontwikkelingen: 1. Doorontwikkeling van de huidige SHG’s. 2. AMHK als onderdeel van het Veiligheidshuis. 3. Drie zelfstandige, nieuw AMHK’s met provinciale ‘kop’. Variant 1 – Doorontwikkeling van de huidige SHG’s Doorbouwen op het huidige SHG-bouwwerk en daaraan de taken en mensen van het AMK toevoegen. Een keuze voor deze variant is organisatorisch de minst ingrijpende vorm voor gemeenten en de aanpak van huiselijk geweld. Voor de aanpak van kindermishandeling is het de meest ingrijpende vorm. Het huidige AMK wordt gesplitst en de medewerkers zullen aansluiting moeten vinden bij één van de bestaande organisaties. Zij worden opgenomen in een bestaande, decentrale structuur. Bij de toevoeging van het AMK aan de SHG-organisaties vraagt het behoud van de specifieke jeugdexpertise van het AMK om expliciete aandacht, evenals de huidige afspraken binnen het AMK met de zorgen strafketen (o.a. de Raad voor de Kinderbescherming). Variant 2 – AMHK als onderdeel van het Veiligheidshuis Het onderbrengen van het AMHK bij de Veiligheidshuizen/-kamers is mogelijk, mits deze Veiligheidshuizen worden uitgebreid naar Zorg- en Veiligheidshuizen (zoals in MiddenBrabant, Tilburg). Deze kans is benoemd door het Veiligheidshuis Gelderland-Zuid. Deze ontwikkeling ligt niet in de lijn van de landelijke ontwikkelingen naar een top-x aanpak binnen de Veiligheidshuizen. Gemeenten zijn echter opdrachtgever voor de Veiligheidshuizen en het is aan hen om hierover te besluiten. Op dit moment zijn de (Zorg- en) Veiligheidshuizen geen rechtspersoon. Het betreft een samenwerkingsverband, zoals ook de CJG’s dat doorgaans zijn. Als het AMHK ondergebracht wordt bij de Veiligheidshuizen, moeten deze omgevormd worden naar een rechtspersoon. Voor alle betrokken partijen heeft deze ontwikkeling grote gevolgen, er ontstaat een nieuwe organisatie. Variant 3 – Drie zelfstandige, nieuwe AMHK’s met provinciale ‘kop’ Een zelfstandig, nieuw AMHK betekent het realiseren van een onafhankelijke organisatie in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. De AMHK’s worden georganiseerd op veiligheidsregioniveau met een ‘kop’ voor regio-overstijgende problematieken en vraagstukken. Het organiseren van voorlichting en scholing kan op bovenregionaal niveau georganiseerd worden, evenals de inzet van vertrouwensartsen en deskundigen op specifieke vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling (denk bijvoorbeeld aan Münchhausen by proxy en eergerelateerd geweld). Op veiligheidsregioniveau wordt de aansluiting met de strafketen gerealiseerd. Borging naar de jeugdzorgregio’s en aansluiting op lokale en regionale zorgstructuren vindt plaats vanuit de drie AMHK’s. Een keuze voor deze variant sluit aan bij de huidige schaalgrootte van huiselijk geweld, de AMK-taken worden voor een groot deel verspreid over drie regio’s, waarbij specifieke kennis Spectrum CMO Gelderland | Verkenning AMHK in Gelderland

33

en expertise behouden blijft op provinciaal niveau en ingezet kan worden binnen alle drie de regio’s. Hiervoor moeten bovenregionale afspraken worden gemaakt. Voor alle organisaties is dit een ingrijpende vorm, waarmee voor iedereen veel veranderingen gepaard gaan. Er zal een nieuwe organisatie met een eigen cultuur ontstaan. Voor- en nadelen van het AMHK op veiligheidsregioniveau Inbedding van het AMHK op veiligheidsregioniveau sluit aan bij de bestaande beleidsmatige ontwikkelingen in de aanpak van huiselijk geweld. Het onderbrengen van het AMHK bij de diverse organisaties maakt dat het AMHK niet één gezicht krijgt. Dit kan voor burger en professional verwarrend zijn. Het verkleint de kans op een nieuw sterk ‘merk’ AMHK, zoals het AMK dat nu is. Zeker als de uitvoering in handen gelegd wordt van verschillende organisaties (vrouwenopvang, GGD en maatschappelijke dienstverlening) verkleint dit de kans op een uniform gezicht van het toekomstig AMHK. De varianten 2 en 3 geven een oplossing voor deze versnippering. Voor behoud van specifieke expertise (specifieke vormen van kindermishandeling en huiselijk geweld en de inzet van vertrouwensartsen) moeten bovenregionale afspraken worden gemaakt. De schaalgrootte is van onvoldoende omvang om dit binnen iedere regio goed te kunnen waarborgen. Een versnippering in organisaties voor de uitvoering van het AMHK vraagt extra investering in het maken van eenduidige afspraken met bovenregionale partijen, waaronder de strafketen en de Raad voor de Kinderbescherming. De organisaties en gemeenten binnen Gelderland zullen hierover met elkaar in gesprek moeten. Over regio-overschrijdende casussen (denk aan echtscheiding waarbij de ouders binnen twee regio’s woonachtig zijn) moeten afspraken worden gemaakt en samenwerking worden gerealiseerd tussen de AMHK’s. Met de keuze voor een nieuwe organisatie wordt een onafhankelijke organisatie gerealiseerd, wat tegemoet komt aan de wens van burgers en professionals in de periferie. AMHK op veiligheidsregioniveau en de AMHK-uitgangspunten Wat betekent een keuze voor dit regioniveau voor de geschetste uitgangspunten in het vorige hoofdstuk. Veiligheid centraal Binnen iedere regio moeten afspraken gemaakt worden over 24/7 bereikbaarheid voor acute situaties. Aansluiting op de spoedeisende zorg voor jeugdigen, die op dit moment wordt uitgevoerd door Bureau Jeugdzorg, moet gerealiseerd worden. De huidige afspraken rondom (vrouwen)opvang kunnen in stand gehouden worden. Aandacht wordt gevraagd voor het realiseren van één meldpunt bij zorgen per regio. De verbinding met de Raad voor de Kinderbescherming gaat lopen via drie AMHKorganisaties in Gelderland. Het is noodzakelijk dat de werkwijze en afspraken met de Raad voor de Kinderbescherming onverstoord overgaan naar deze AMHK’s en niet per regio gaan verschillen. Hierover moeten bovenregionale afspraken gemaakt worden. Dichtbij De huidige SHG’s hebben de aanpak van huiselijk geweld vormgegeven in opdracht van de (centrum)gemeenten en sluiten aan of zijn bezig met aansluiting op de lokale zorgstructuren zoals deze zich op dit moment ontwikkelen in het kader van de transities. Voor jeugdigen zal 34


de aansluiting van de huidige AMK-taken op de lokale en regionale structuren aandacht moeten krijgen. Onafhankelijk Voor alle huidige organisaties die de taken van het SHG uitvoeren geldt dat zij meer doen dan alleen de vormgeving van het Steunpunt Huiselijk Geweld. Bij alle organisaties is dan ook sprake van enige belangenverstrengeling en staat onafhankelijkheid onder druk. Daartegenover biedt het de mogelijkheid tot het realiseren van korte lijnen door samenwerking met interne afdelingen van deze organisaties. Het zal vooral een opdracht aan deze organisaties moeten zijn dat zij iedere melding serieus nemen en slachtoffers en mogelijke daders goed horen. Ook wanneer er al hulp in het gezin aanwezig is (ook vanuit de eigen organisatie!), zal het AMHK de opdracht moeten hebben om nader onderzoek te kunnen doen. Van belang is dat dit in afstemming gebeurt met deze hulpverleners. Een zelfstandig, nieuw AMHK neemt een onafhankelijke positie in. Experts voor alle specifieke doelgroepen De basiskwaliteit is op deze schaal geborgd volgens alle betrokkenen bij deze verkenning. Bij de keuze voor deze schaalgrootte is het realiseren van nauwe samenwerking tussen de drie AMHK’s belangrijk voor de instandhouding en inzet van specifieke expertise. Bij de verdeling van de huidige zeven vertrouwensartsen, zijn ongeveer twee vertrouwensartsen per regio beschikbaar, dit blijft kwetsbaar. Ook voor de expertise op specifieke domeinen van huiselijk geweld en/of kindermishandeling zal bovenregionale samenwerking nodig zijn om de expertise in stand te houden. Denk hierbij aan eergerelateerd geweld, Münchhausen by proxy of vrouwelijke genitale verminking. Vormen van mishandeling die voorkomen maar niet op grote schaal. Uitvoering van taken door het AMHK en verwachte expertise zal geformuleerd moeten worden in een expliciete opdracht aan de AMHK-organisatie. Om duidelijkheid te krijgen over resultaten is het van belang dat monitoring plaatsvindt en dat cijfers en financiën met betrekking tot huiselijk geweld en kindermishandeling goed gescheiden kunnen worden van andere werkzaamheden van de organisatie. Ook voor aanlevering van informatie aan inspectie en Rijk (wat naar verwachting gevraagd gaat worden) is dit noodzakelijk. Integraal en systeemgericht Alle organisaties vinden dit een basisvoorwaarde voor de werkwijze van het AMHK. Dit vraagt nog wel de nodige aandacht, niet alleen bij medewerkers van het toekomstig AMHK, maar ook bij de professionals waarmee het AMHK moet samenwerken voor hulpverlening. Gevolgen voor de huidige regio’s vrouwenopvang Voor iedere regio heeft een keuze voor organisatie van het AMHK op veiligheidsregioniveau verschillende gevolgen. Gelderland-Zuid (centrumgemeente Nijmegen) De keuze voor deze regio-indeling heeft relatief weinig gevolgen voor de regio GelderlandZuid. Wel is het van belang dat de huidige verdeling in taken tussen Moviera en GGD wordt opgeheven en er één AMHK-organisatie wordt aangewezen. Voor lokale borging kan de variant in Gelderland-Noord als voorbeeld dienen. Tevens wordt aan het Rijk van Nijmegen geadviseerd het toekomstig AMHK niet onder te brengen in het politiebureau in verband met de stigmatiserende en mogelijk drempelSpectrum CMO Gelderland | Verkenning AMHK in Gelderland

35

verhogende werking hiervan voor mensen die de stap naar hulp willen zetten bij huiselijk geweld en/of kindermishandeling. Met de gemeenten Gennep en Mook & Middelaar moet besproken worden bij welk AMHK zij aansluiten (Limburg of Gelderland-Zuid). West-Veluwe/Vallei (centrumgemeente Ede) De aanpak van huiselijk geweld is net als in de regio Arnhem ondergebracht bij Moviera. Het Veiligheidshuis in Ede werkt nauw samen met het Veiligheidshuis in Arnhem. De huidige werkwijze kan worden voortgezet. Ede en de omliggende regiogemeenten hechten aan een voorziening die dicht bij de burger zit. De Utrechtse gemeenten sluiten aan bij Amersfoort voor het AMHK. Gelderland-Midden (centrumgemeente Arnhem) Voor de regio Arnhem levert de keuze voor de veiligheidsregio een vraagstuk op rondom de Achterhoek en Ede. Op dit moment hoort de Achterhoek bij deze regio voor de aanpak van huiselijk geweld, maar zij valt binnen de veiligheidsregio van Noordoost-Gelderland (Apeldoorn). Voor de aanpak van huiselijk geweld vormt Ede een zelfstandige centrumgemeente, maar valt qua veiligheidsregio onder Gelderland-Midden samen met de regio Arnhem. Achterhoek Voor de Achterhoek geldt dat bij de keuze voor vorming van het AMHK op veiligheidsregioniveau aansluiting bij de veiligheidsregio Noordoost-Gelderland logisch lijkt. Op dit moment zijn zij voor de aanpak van huiselijk geweld ondergebracht bij de centrumgemeente Arnhem. Bestuurlijke besluitvorming zal hierover moeten plaatsvinden. Gelderland-Noord (centrumgemeente Apeldoorn) De huidige samenstelling van deze regio zou uitgebreid kunnen worden met de regio Achterhoek (na bestuurlijke besluitvorming). Als gekozen wordt voor het aanhaken van het AMHK bij NOG Veiligerhuis, zal nader onderzoek plaats moeten vinden hoe dit vorm te geven. Op dit moment hebben deze Veiligheidskamers niet de beschikking over een eigen accommodatie. De frequentie van de casusoverleggen en de screening huiselijk geweld zal verhoogd moeten worden als het AMHK onderdeel wordt van NOG Veiligerhuis. Op dit moment draait in de Achterhoek een pilot waarin screeningsoverleg twee maal per week plaatsvindt. Met Hattem moet besproken worden bij welk AMHK zij aansluiten (IJsselland of Midden IJssel/Oost Veluwe).

4.3 Eén AMHK in Gelderland ingebed in de jeugdzorgregio’s De organisatie van een AMHK op dit niveau betekent dat er een centraal bureau voor heel Gelderland komt dat een provinciale meldpuntfunctie heeft. Hier komen alle telefonische meldingen binnen en worden de afspraken gemaakt met bovenregionale organisaties zoals de Raad voor de Kinderbescherming, het Openbaar Ministerie en de politie om een uniforme werkwijze in de jeugdzorgregio’s richting deze organisaties te realiseren. De uitvoering wordt vormgegeven op jeugdzorgregioniveau. Binnen iedere regio wordt een fysiek regionaal steunpunt van het AMHK gerealiseerd. Deze steunpunten zijn goed ingebed in de regio en onderhouden directe lijnen met de lokale zorgnetwerken. Als voorbeeld

36


kunnen hier de SHG’s in Ede en Harderwijk dienen. Er is ruimte voor deze locaties om invulling te geven aan de werkzaamheden voor aansluiting op lokale organisaties, identiteit en werkwijze. Deze regio-AMHK’s worden ondersteund vanuit een centraal bureau en kunnen terugvallen op specifieke expertise die binnen het AMHK als geheel aanwezig is. De mogelijkheid voor realisatie van een AMHK op dit niveau wordt gebaseerd op basis van de volgende informatie: De provincie Gelderland telt ruim 2 miljoen inwoners, welke als volgt verdeeld zijn over de zeven jeugdzorgregio’s. Inwoners per jeugdzorgregio (1-1-2013, CBS): Achterhoek : 298.934 Arnhem : 451.994 Food Valley : 213.332 (excl. de 3 gemeenten in provincie Utrecht) Midden IJssel/Oost Veluwe : 345.385 Noord Veluwe : 167.653 Rijk van Nijmegen : 320.215 (excl. Mook en Middelaar, Limburg) Rivierenland : 218.278 Provincie Gelderland : 2.015.791 In bijlage 1 zijn de bijbehorende gemeenten per jeugdzorgregio opgenomen. De basiskwaliteit en borging van specifieke kennis en functies (zoals de vertrouwensartsen) kan op dit niveau binnen één organisatie gerealiseerd worden. Regio-indeling Er wordt aangesloten bij de jeugdzorgregio’s, wat de voorkeur heeft van vele organisaties die met jeugdigen werken, zo bleek uit de enquête. Vanuit de regionale steunpunten kan de lokale kleur van het AMHK invulling krijgen. Aansluiting van het AMHK op de Veiligheidshuizen wordt op veiligheidsregio gerealiseerd. Dit is mogelijk, zo blijkt uit de huidige samenwerking in de Veiligheidshuizen: zowel het huidige BJz/AMK als ook de politie en het Openbaar Ministerie zijn aangesloten bij de Veiligheidshuizen. Zij zijn op grotere schaal georganiseerd dan de veiligheidsregio (ook Moviera), maar dit levert geen belemmeringen op. Varianten voor de vorming van één AMHK in Gelderland Voor het organiseren van het AMHK op provinciaal niveau met borging op jeugdzorgregioniveau zijn twee mogelijkheden: 1. AMHK aangehaakt bij een reeds bestaande, provinciaal werkende organisatie. 2. Zelfstandige, nieuwe organisatie AMHK Gelderland. Variant 1 – AMHK aangehaakt bij een bestaande, provinciaal werkende organisatie Het AMHK kan worden vormgegeven door een bestaande, provinciaal werkende organisatie. Meest voor de hand liggend is het om daarbij te kiezen voor een organisatie die op dit moment ook uitvoering geeft aan de aanpak van kindermishandeling of huiselijk geweld. Het gaat dan om het huidige Bureau Jeugdzorg en Moviera. AMHK als onderdeel van een integrale jeugdbeschermingsorganisatie Het huidige Bureau Jeugdzorg stelt voor één provinciale organisatie te realiseren die vorm geeft aan de jeugdbescherming in al zijn facetten. Dit heeft als voordeel dat binnen deze organisatie gebruik kan worden gemaakt van een combinatie van de expertise van het AMHK in het doen van onderzoek en kennis en kunde rondom de aanpak van


37

kindermishandeling en de methodes en kennis van de jeugdbescherming. Er kan snel doorgepakt worden wanneer de veiligheid van het kind in het geding is. De onafhankelijkheid van het AMHK is in deze organisatie geborgd. Het is immers de rechter die een jeugdbeschermingsmaatregel uitspreekt en niet de jeugdbeschermingsorganisatie zelf. Een nadeel van deze variant is dat de nadruk in deze organisatie sterk ligt op jeugdigen, terwijl het AMHK er is voor iedereen (0-100). Het huidige Bureau Jeugdzorg heeft ervaring met het werken op jeugdzorgregioniveau. Op dit moment hebben zij fysieke kantoren op acht plaatsen in Gelderland (MiddenIJssel en Oost-Veluwe hebben ieder een eigen kantoor). Wanneer voor deze variant gekozen wordt, ziet het huidige Bureau Jeugdzorg de mogelijkheid om de 15% bezuinigingsmaatregel van het Rijk geheel op te vangen. AMHK als onderdeel van Moviera Moviera is een organisatie die jarenlange ervaring heeft in de aanpak van huiselijk geweld en het werken met ouders (in het bijzonder vrouwen) en kinderen (ambulante hulp en opvang). Hun kennis en expertise op dit terrein wordt door alle betrokken organisaties bij deze verkenning erkend. Moviera heeft ervaring in het werken met een regionaal steunpunt in de regio West-Veluwe/Vallei, waarbij een provinciaal meldpunt in Arnhem is gepositioneerd. De onafhankelijkheid van een AMHK dat ondergebracht wordt bij Moviera is een aandachtspunt. Moviera is een organisatie die ambulante hulp en opvang biedt. Hier zit geen rechterlijke macht tussen zoals bij de jeugdbescherming. Variant 2 – Zelfstandige, nieuwe organisatie AMHK Gelderland Een zelfstandige, nieuwe AMHK-organisatie betekent de realisatie van een onafhankelijke organisatie in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Belangenorganisaties en organisaties in de periferie hechten hieraan belang. De borging van goede bestaande en eventuele nieuwe samenwerkingsafspraken met zowel de zorg- als ook de strafketen moet worden gerealiseerd. Voor alle organisaties en gemeenten is dit een ingrijpende vorm, waarmee voor iedereen veel veranderingen gepaard gaan. Er zal een nieuwe organisatie met een eigen cultuur ontstaan. Voor- en nadelen van het AMHK op provinciaal en jeugdzorgniveau Deze schaalgrootte garandeert behoud en borging van (specifieke) expertise en de inzetbaarheid daarvan voor alle regio’s. Bovenregionale afspraken kunnen centraal worden gemaakt, zonder dat hiervoor afzonderlijk onderlinge afstemming tussen verschillende AMHK-organisaties en (centrum)gemeenten nodig is. De regionale steunpunten zijn dichtbij georganiseerd en dragen zorg voor herkenbaarheid door het werken met vaste mensen per regio. Tegelijkertijd is het mogelijk inval (of bijval) te realiseren vanuit het centraal bureau wanneer dit onverhoopt nodig is. Er is geen versnippering over drie regio’s. Daar waar sprake is van casuïstiek die regiooverschrijdend is (denk aan echtscheidingen), is afstemming eenvoudig te realiseren. Bij provincie-overstijgende casuïstiek blijven afspraken met andere AMHK’s noodzakelijk. Er bestaat risico op een logge, bureaucratische organisatie. Hiervoor moet gewaakt worden. Subsidieafspraken moeten gemaakt worden met de huidige vier 38


centrumgemeenten. Afspraken over uitvoering van zorgcoördinatie kan eventueel op gemeentelijk niveau (zoals in Gelderland-Noord). Dit vraagt een stevige investering van de AMHK-organisatie, maar draagt zorg voor directe betrokkenheid van en bekendheid bij alle gemeenten. Provinciale naamgeving biedt herkenbaarheid. Daarbij kan gekozen worden voor een naam waarbij het accent op het doel en niet op de problematiek ligt, bijvoorbeeld het ‘Centrum Veilig Thuis’. Met de keuze voor een nieuwe organisatie wordt een onafhankelijke organisatie gerealiseerd, wat tegemoet komt aan de wens van burgers en professionals in de periferie. Eén AMHK in Gelderland ingebed in de jeugdzorgregio’s en de AMHKuitgangspunten Wat betekent een keuze voor dit regioniveau voor de geschetste uitgangspunten in hoofdstuk 3? Veiligheid centraal Een AMHK op provinciaal niveau biedt de kans om de 24/7 bereikbaarheid te realiseren in combinatie met de spoedeisende zorg voor jeugdigen en volwassenen. Dit kan onderdeel zijn van het toekomstig AMHK. Er kunnen op provinciaal niveau afspraken gemaakt worden met de strafketen en de Raad voor de Kinderbescherming, waarmee een eenduidige werkwijze per jeugdzorgregio gerealiseerd kan worden aangestuurd vanuit het centraal bureau. Gemeenten kunnen het AMHK de opdracht verstrekken dit te regelen. De uitvoering van de Wet Tijdelijk Huisverbod geeft veel werk in korte tijd. De druk die dit met zich meebrengt, zeker wanneer enkele tijdelijke huisverboden (vrijwel) tegelijkertijd uitgesproken worden, kan in een grotere organisatie makkelijker opgevangen worden. De uitvoering van een tijdelijk huisverbod kan tevens ondergebracht worden bij de 24/7 bereikbaarheidsdienst in combinatie met de spoedeisende zorg, waarmee het direct oppakken van casussen geborgd is. De aansluiting op de Veiligheidshuizen kan gerealiseerd worden per veiligheidsregio zoals dat ook nu het geval is. Dichtbij Hoewel een provinciaal georganiseerd AMHK op grotere afstand lijkt te staan, wordt met de realisatie van fysieke steunpunten op jeugdzorgregioniveau een organisatie neergezet die dichtbij de professionals en burgers staat. Het sluit tevens aan bij de wens van vele organisaties in de periferie. Vanuit het regionale steunpunt kan een vast gezicht gerealiseerd worden en aansluiting op regionale en lokale zorgstructuren. Tegelijkertijd is het mogelijk om aansluiting bij de strafketen centraal te organiseren. Voor het realiseren van een sterke lokale inbedding kan gekozen worden voor de werkwijze in Noord-Gelderland, waarbij gemeenten zelf besluiten waar zij de opdracht voor zorgcoördinatie beleggen. Gemeenten kunnen dit in eigen hand houden, maar deze opdracht ook neerleggen bij een lokale of regionale organisatie dan wel het toekomstig AMHK. De zorgcoördinatoren werken nauw samen met het AMHK. Er moeten afspraken worden gemaakt over de ondersteuning van de zorgcoördinatoren vanuit het AMHK, bijvoorbeeld wanneer de caseload te groot dreigt te worden door meerdere casussen die zich (vrijwel) tegelijkertijd aandienen.


39

Onafhankelijk De mate van onafhankelijkheid hangt samen met de keuze van gemeenten binnen welke organisatie zij het toekomstig AMHK onderbrengen. Voor alle huidige organisaties die de taken in de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld uitvoeren geldt dat zij meer doen dan uitvoering geven aan deze taken. Bij alle huidige organisaties is dan ook sprake van enige belangenverstrengeling, maar eveneens van de mogelijkheid tot het realiseren van korte lijnen door samenwerking met interne afdelingen van deze organisaties. Het moet een opdracht aan de toekomstige AMHK-organisatie zijn dat zij iedere melding serieus nemen en slachtoffers en mogelijke daders goed horen. Wanneer er al hulp in het gezin aanwezig is (ook vanuit de eigen organisatie!), zal het AMHK de opdracht moeten hebben om nader onderzoek te kunnen doen. Van belang is dat dit in afstemming gebeurt met deze hulpverleners. Experts voor alle specifieke doelgroepen De kwaliteit en de benodigde aanwezige specifieke expertise (voor bijvoorbeeld eergerelateerd geweld, Münchhausen by proxy en vrouwelijke genitale verminking) wordt op deze schaal geborgd. De vertrouwensartsen kunnen regionaal ingezet worden (vaste gezichten) met de mogelijkheid voor inval of bijval wanneer dit nodig is. Een nieuwe organisatie AMHK moet opgezet worden met behoud van de huidige AMK- en SHG-expertise. Borging van deze expertise, zowel op problematiek als op regionale en lokale kennis, moet direct gerealiseerd worden in de nieuwe organisatie. Om duidelijkheid te krijgen over resultaten is het van belang dat monitoring plaatsvindt en dat cijfers en financiën met betrekking tot huiselijk geweld en kindermishandeling goed gescheiden worden. Ook voor aanlevering van informatie aan inspectie en Rijk (wat naar verwachting gevraagd gaat worden) is dit noodzakelijk. Integraal en systeemgericht Alle organisaties vinden dit een basis voor de werkwijze van het AMHK. Het vraagt nog wel de nodige aandacht. Niet alleen bij medewerkers van het toekomstig AMHK, maar vooral ook bij de professionals waarmee het AMHK moet samenwerking voor hulpverlening. Gevolgen voor de huidige regio’s vrouwenopvang Voor alle regio’s geldt dat vanuit een gezamenlijke inspanning van gemeenten en in het bijzonder de huidige centrumgemeenten vrouwenopvang, het AMHK tot stand komt en in stand wordt gehouden. (Centrum)gemeenten moeten hierbij alert zijn en blijven op de aansluiting van het AMHK op het jeugdzorgregioniveau en het lokale niveau. In GelderlandNoord is ervoor gekozen om het realiseren van zorgcoördinatie bij huiselijk geweld neer te leggen bij de regiogemeenten. Iedere gemeente bepaalt zelf bij welke organisatie zij de zorgcoördinatie onderbrengen. Deze zorgcoördinatie wordt bekostigd vanuit gemeentelijke middelen. Gelderland-Zuid (centrumgemeente Nijmegen) De keuze voor een provinciaal AMHK met fysieke steunpunten in de jeugdzorgregio’s, betekent voor Gelderland-Zuid dat er nieuwe afspraken gemaakt moeten worden met de GGD Gelderland-Zuid voor wat betreft hun taken in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Mogelijk komen deze taken te vervallen. Een andere optie is te werken naar voorbeeld van de huidige constructie in Gelderland-Noord. Gemeenten bepalen hier waar de zorgcoördinator voor hun regio wordt aangesteld. Dit kan de GGD zijn.

40


Met de gemeenten Gennep en Mook & Middelaar moet besproken worden bij welk AMHK zij aansluiten (Limburg of Gelderland). West-Veluwe/Vallei (centrumgemeente Ede) De huidige coördinatoren huiselijk geweld kunnen het gezicht blijven van deze regio. De huidige werkwijze met een centraal meldpunt en een regionaal steunpunt kan worden voortgezet. Afhankelijk van de keuze binnen welke organisatie het AMHK wordt vormgegeven, zullen de taken van Moviera bezien moeten worden. Wanneer het AMHK niet bij Moviera wordt ondergebracht, komt haar SHG-taak te vervallen. De Utrechtse gemeenten sluiten aan bij Amersfoort voor het AMHK. Gelderland-Midden (centrumgemeente Arnhem) Afhankelijk van de keuze bij welke organisatie het AMHK vorm krijgt, zijn de gevolgen voor deze regio verschillend. Mocht dit bij Moviera zijn, dan zijn de gevolgen voor deze regio beperkt. Uiteraard moet wel de aanpak van kindermishandeling en de aansluiting op de jeugdzorgstructuren voor alle regio’s aandacht krijgen en goed ingebed worden, evenals het integreren van de kennis en kunde huiselijk geweld van de regio’s Noord en Zuid. Wanneer het AMHK niet bij Moviera wordt ondergebracht, komt de SHG-taak van Moviera te vervallen. Gelderland-Noord (centrumgemeente Apeldoorn) De SHG-taken komen te vervallen bij MD Veluwe. Wel kunnen de afspraken in stand gehouden worden rondom de zorgcoördinatie waarbij iedere gemeente zelfstandig besluiten kan nemen. In deze regio is de frequentie van casusoverleggen en screening in de Veiligheidskamers een aandachtspunt. In de Achterhoek is een pilot gestart waarbij de frequentie is verhoogd en het aantal partners is uitgebreid. Bij positieve resultaten zal uitrol naar de gehele regio plaatsvinden. Met Hattem moet besproken worden bij welk AMHK zij aansluiten (Overijssel of Gelderland).


41

42


5. Aandachtspunten

De geschetste scenario’s in hoofdstuk 4 zijn een weergave van de conclusies van het verkenningsonderzoek over de mogelijkheden voor positionering van het AMHK in Gelderland. Hierbij zijn aanbevelingen gedaan. Naast deze scenario’s zijn tijdens de gesprekken en in de digitale enquête aandachtspunten naar voren gekomen die van belang zijn voor het toekomstig AMHK. Voor deze punten wordt in dit hoofdstuk aandacht gevraagd. Afsluitend wordt een termijnplanning gegeven om het AMHK in Gelderland op 1 januari 2015 te kunnen realiseren. 5.1 Prestatiecijfers De prestatiecijfers van de SHG’s verschillen per regio. Iedere organisatie/regio hanteert een eigen registratiesysteem en verantwoordingsmethodiek. Ook het AMK heeft haar eigen registratiesysteem en verantwoordingsafspraken met de provincie. De cijfers tussen de SHG’s zijn moeilijk vergelijkbaar, evenals de cijfers tussen de SHG’s en het AMK. Voor een goed zicht op de prestaties per regio is het van belang dat eenduidige afspraken gemaakt worden over definities en registratiewijze. Gemeenten kunnen dit aan de organisaties nadrukkelijk vragen na onderlinge afstemming. De organisaties moeten een duidelijke, eenduidige opdracht krijgen, waardoor vergelijking mogelijk wordt. 5.2 Personele inzet Het beschikbare aantal fte’s is op verzoek van de begeleidingsgroep (26-8-2013) niet opgenomen in het rapport. Het aantal fte’s dat per organisatie beschikbaar is, is niet zonder meer vergelijkbaar. Er is sprake van inzet van personeel over verschillende regio’s bij Moviera. Bij GGD Gelderland-Zuid is het personeel beschikbaar voor OGGz-zaken en SHGzaken. Bij BJz zijn er naast de AMK-meldingen de zorgmeldingen waarvoor aandacht gevraagd wordt. Nadere analyse van beschikbaarheid en personele inzet is nodig. 5.3 Voorlichting en training Moviera heeft een aanbod voorlichting en training in alle Gelderse regio’s. De kosten hiervoor worden voornamelijk gedekt vanuit de gelden die zij ontvangen voor de ambulante hulp en vrouwenopvang. Op dit moment wordt door drie jeugdzorgregio’s expliciet geld ingezet voor voorlichting en training, dit betreffen Arnhem, Ede en Noord-west Veluwe (opdracht aan MD Veluwe). In deze regio’s is het aanbod voorlichting en trainingen groter dan in de andere regio’s. Het expertisecentrum van BJz/AMK biedt trainingen tegen kostprijs. BJz/AMK ontvangt voor dit aanbod geen geoormerkte gelden van de provincie. Met de vorming van het AMHK, waarbij ondersteuning van de lokale en regionale professionals van belang is, vraagt de mogelijkheid voor het bieden van voorlichting en training nadrukkelijk aandacht. Tevens zal het nieuwe AMHK haar naamsbekendheid en werkwijze moeten promoten en uitzetten. 5.4 BJz Zorgmeldingen Bij BJz is op dit moment sprake van ontwikkeling van een integraal meldpunt voor BJzzorgmeldingen en AMK-meldingen. Deze ontwikkeling houdt onder andere verband met de integrale samenwerking met politie en justitie in het Veiligheidshuis. Met de transitie jeugdzorg is het aan gemeenten om te bepalen waar zij de huidige zorgmeldingen van BJz


43

wil onderbrengen. De Jeugdwet biedt ruimte om dit als opdracht bij het AMHK neer te leggen, maar gemeenten mogen er ook voor kiezen om dit elders te positioneren. De politie benadrukt het belang van één meldpunt voor al haar zorgmeldingen. Er komen bij BJz ongeveer 2.000 zorgmeldingen per jaar binnen naast de meldingen die zij ontvangen bij het AMK. 5.5 Meldingen bij de Raad voor de Kinderbescherming Met de invoering van de Jeugdwet wordt het voor gemeenten mogelijk om meerdere organisaties aan te wijzen die melding mogen doen bij de Raad voor de Kinderbescherming. Wat betekent dit voor de rol van het toekomstig AMHK? Moeten meldingen die mogelijk betrekking hebben op kindermishandeling eerst terugverwezen worden naar het AMHK, zodat de kansen voor de inzet van vrijwillige hulp aangegrepen kunnen worden? Of wordt het AMHK het voorportaal naar de Raad voor de Kinderbescherming en wijst u als gemeente alleen deze organisatie aan voor meldingen bij de Raad voor de Kinderbescherming? In alle gevallen wordt een melding bij de Raad voor de Kinderbescherming gemeld aan de burgemeester, conform de huidige tekst van de (concept)Jeugdwet. 5.6 AMHK-taken als onderdeel van regionale zorgnetwerken In de regio Gelderland-Zuid is tijdens het interview gesproken over de mogelijkheid om de taken van het toekomstig AMHK los te zien van de organisatie (het bedrijf) AMHK en deze werkzaamheden integraal onderdeel te maken van de zorgnetwerkstructuren zoals deze op dit moment vorm krijgen in de regio. Deze gedachte past niet bij de opdracht van het Rijk voor de vorming van een AMHK en de aanpak van de specifieke problematiek van huiselijk geweld en kindermishandeling die vaak verborgen is. Afgelopen jaren is vanuit het Rijk sterk ingezet op het doorbreken van het taboe huiselijk geweld en kindermishandeling en het vergroten van de expertise op dit terrein bij vele professionals. Deze specifieke aandacht loslaten, maakt de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling onderdeel van de meer reguliere zorg, waarbij de kans groot is dat de specifieke aandacht en aanpak die deze problematiek vraagt zal verdwijnen. Dit is niet wenselijk daar het hier gaat om de meest kwetsbare burgers in onze samenleving waarbij de (individuele) veiligheid in het geding kan zijn. 5.7 Herkenbaar en bereikbaar AMHK Voor een goed functionerend AMHK is het van belang dat zij eenvoudig te vinden is voor burger en professional (1 meldpunt) en zichtbaar is in de omgeving. Draag zorg voor eenduidige AMHK’s binnen de provincie met borging op jeugdzorgregioniveau. Kies voor een naam die het doel benadrukt en niet de problematiek, er is een voorstel gedaan voor de naam ‘Centrum Veilig Thuis’. 5.8 Subsidiegelden Naast de gelden van de centrumgemeenten investeren ook een aantal regiogemeenten in het SHG. Voor het verdere financiële onderzoek voor het toekomstig AMHK is het van belang dat er een helder overzicht komt van het geheel aan subsidiegelden van overheden dat ieder SHG ontvangt. 5.9 Rol van gemeenten Neem als gemeente een procesmatige en begeleidende rol in. Geef professionals van het huidige AMK en SHG en het toekomstig AMHK de ruimte om invulling te geven aan een goede integrale, systeemgerichte aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling.

44


Faciliteer het AMHK: stuur op doelmatigheid (het tijdig beschikbaar zijn van de zorg) en doeltreffendheid (hulp moet doen wat het beoogt te doen). 5.10 Acties en planning AMHK per 1 januari 2015 Gemeenten krijgen de opdracht van het Rijk om op 1 januari 2015 bovenlokaal georganiseerde Advies- en Meldpunten Huiselijk Geweld te realiseren. Er resteert hiervoor nog 1 jaar en 3 maanden. De ontwikkeling van het AMHK in Gelderland vraagt om snelle, maar zorgvuldige stappen. Onderstaande planning moet aangehouden worden om het door het rijk aangegeven tijdspad te halen. 2 oktober 2013

Bestuurlijk overleg rapport verkenningstraject AMHK in Gelderland. Besluitvorming over vervolgstappen.

okt.-nov. 2013

Opstellen intentieverklaring tot samenwerking BJz/AMK en SHG’s. Afstemming met regiogemeenten door de centrumgemeenten (waarbij speciale aandacht gevraagd voor de Achterhoek).


januari 2014


januari 2015

Bestuurlijk besluit voor vorming AMHK’s in Gelderland, inclusief intentieverklaring van betrokken partijen tot deze vorming. Het ministerie van VWS en de VNG op de hoogte stellen van dit besluit voor 1 januari 2014. Zo snel mogelijk vaststellen van het budget voor het toekomstig AMHK . Start experimenten AMK en SHG’s om tot uitvoering van het bestuurlijk besluit AMHK te komen. Verdere uitwerking vormgeving AMHK’s met in ieder geval aandacht voor: Inbedding AMHK in lokale en regionale zorgstructuren en Veiligheidshuizen Aansluiting op de decentralisatie-afspraken (met de provincie). Provinciale afspraken met de strafketen (politie, OM en Raad voor de Kinderbescherming). Juridische uitwerking AMHK(’s). Financiële uitwerking AMHK(‘s). Bedrijfsvoering AMHK(‘s). Uitwerken van contracten en convenanten voor het AMHK.

Ondertekening convenant(en)/fusiedocument(en)/oprichtingsakte(s) AMHK(‘s). De organisatie AMHK is een feit.

Zowel direct als indirect betrokken professionals en burgers moeten tijdig geïnformeerd worden over de wijzigingen en (telefonische) bereikbaarheid van het AMHK. Dit moet in het tijdpad meegenomen worden.


45

46


6. Lijst van afkortingen

AMHK

Advies- en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling

AMK

Advies- en Meldpunt Kindermishandeling

Amvd

Algemene maatregel van bestuur

AWBZ

Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten

BJz

Bureau Jeugdzorg

CJG

Centrum voor Jeugd en Gezin

fte

fulltime eenheid (in de betrokken sectoren: 36 uur per week)

HovJ

Hulpofficier van Justitie

LZN

Lokale Zorgnetwerken

MBZ

Meldpunt Bijzondere Zorg (afdeling binnen GGD Gelderland-Zuid)

MD

Maatschappelijke Dienst

OGGz

Openbare Geestelijke Gezondheidszorg

OM

Openbaar Ministerie

RCP

Regionaal Coördinatie Punt

RvdK

Raad voor de Kinderbescherming

SHG

Steunpunt Huiselijk Geweld

VNG

Vereniging Nederlandse Gemeenten

VWS

Ministerie van Volkgsgezondheid, Welzijn en Sport

Wmo

Wet maatschappelijke ondersteuning

WTH

Wet Tijdelijk Huisverbod


47

48


7. Literatuur ‘Acht is meer dan duizend. Plan van aanpak voor de implementatie van jeugdhulp bij de samenwerkende gemeenten in de regio Rotterdam – Rijnmond per 1 januari 2015 (273-2013) Actieplan ‘Ouderen in veilige handen’ (VWS, 30 maart 2011) Concept van de Jeugdwet (27-6-2013) ‘De onmacht voorbij. Weerbaar en beschermd. Regionale meerjarenvisie en plan van aanpak voor het voorkomen, signaleren en bestrijden van geweld in afhankelijkheidsrelaties en de opvang van slachtoffers van dit geweld 2012 tot en met 2015’ (Gelderland-Noord, 6-2-2012) Factsheet Drie decentralisaties in het Sociaal Domein (VNG, 16-05-2013) Factsheet ‘Ouderen in veilige handen’ (VWS, maart 2012) Factsheet Ouderenmishandeilng – Factsheet IV: Ontspoorde zorg, risico op ouderenmishandeling bij mantelzorg (Movisie, datum onbekend) Gemeentelijke visie op een Veilig Thuis. Advies aan de wethouders van de G4 (28-2-2013) ‘Het beste resultaat voor kinderen en gezinnen. We komen in de buurt!’, Koersdocument Bureau Jeugdzorg Gelderland (11-7-2013) Intentieverklaring van de Gelderse gemeenten en provincie Gelderland over transformatie van de jeugdzorg ‘Op weg naar de transformatie van de jeugdzorg in de Gelderse regio’s’ (2-2-2012) Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind (Verenigde Naties, 20-11-1989) ‘Koersnotitie samengaan AMK en SHG regio’s Utrecht, Arnhem-Achterhoek, Nijmegen-Rivierenland en West-Veluwe/Vallei. Eén Advies en Meldpunt Geweld in Afhankelijkheidsrelaties’, (Moviera, 27-2-2013) ‘Landelijke ontwikkelingen aanpak kindermishandeling en huiselijk geweld’ (Stelselwijziging Jeugd, juni 2013) Marktanalyse in het kader van de transitie jeugdzorg (VWS, december 2011) Memorie van Toelichting op concept van de jeugdwet (27-6-2013) Regionale samenwerkingsprofielen jeugd (VNG, 20-06-2013) Samenwerking voor de decentralisatie van AWBZ-taken naar de Wmo. Eerste inventarisatie (31-5-2013) Universele verklaring van de rechten van de mens (Verenigde Naties, 10-12-1948)


49

50


Bijlagen

1. Overzicht regio-indelingen in Gelderland 2. Geïnterviewden en geënquêteerden voor de verkenning 3. Cijfers huiselijk geweld Gelderse gemeenten 4. De huidige organisaties AMK, SHG’s en Veiligheidshuizen in Gelderland 5. Samenvatting visies van de betrokken organisaties bij de verkenning


51

52


Bijlage 1

Overzicht regio-indelingen in Gelderland

In deze bijlage leest u over de indeling van gemeenten bij de volgende regio’s in Gelderland: 1. Regio’s vrouwenopvang/huiselijk geweld (4) 2. Veiligheidsregio’s (3) 3. Politie-/OM-regio (Gelderland + Overijssel met 3+2 politiedistricten) 4. Jeugdzorgregio’s vanaf 2015 (7)

1.

Regio’s vrouwenopvang/huiselijk geweld

Centrumgemeente Apeldoorn 1. Apeldoorn 2. Brummen 3. Epe 4. Heerde 5. Lochem 6. Voorst 7. Zutphen

Noord-Veluwe 1. Elburg 2. Ermelo 3. Harderwijk 4. Nunspeet 5. Oldebroek 6. Putten

Vallend onder en op dit moment meegaand met regio IJsselland (centrumgemeente Zwolle), gelegen in Gelderland: Hattem.

Centrumgemeente Arnhem 1. Arnhem 2. Doesburg 3. Duiven 4. Lingewaard 5. Overbetuwe 6. Renkum 7. Rheden 8. Rijnwaarden 9. Rozendaal 10. Westervoort 11. Zevenaar

Achterhoek 1. Aalten 2. Berkelland 3. Bronkhorst 4. Doetinchem 5. Montferland 6. Oost Gelre 7. Oude IJsselstreek 8. Winterswijk

Centrumgemeente Ede 1. Barneveld 2. Ede 3. Nijkerk (formeel vallend onder Amersfoort) 4. Scherpenzeel 5. Wageningen Formeel vallend onder centrumgemeente Ede, maar aangesloten bij SHG Eemland Heuvelrug (centrumgemeente Amersfoort) en gelegen in de provincie Utrecht: Renswoude en Rhenen.


53

Centrumgemeente Nijmegen Rijk van Nijmegen 1. Beuningen 2. Druten 3. Groesbeek 4. Heumen 5. Millingen aan de Rijn 6. Nijmegen 7. Ubbergen 8. West Maas en Waal 9. Wijchen

Rivierenland 1. Buren 2. Culemborg 3. Geldermalsen 4. Lingewaal 5. Maasdriel (formeel vallend onder Den Bosch) 6. Neder-Betuwe 7. Neerijnen 8. Tiel 9. Zaltbommel (formeel vallend onder Den Bosch)

Formeel vallend onder centrumgemeente Nijmegen, maar op dit moment aangesloten bij SHG Noord- en Midden Limburg (centrumgemeente Venlo) en gelegen in Limburg: Gennep en Mook en Middelaar.

2.

Veiligheidsregio’s

Veiligheidsregio Noord- en Oost Gelderland 1. Aalten 9. Ermelo 2. Apeldoorn 10. Harderwijk 3. Berkelland 11. Hattem 4. Bronckhorst 12. Heerde 5. Brummen 13. Lochem 6. Doetinchem 14. Montferland 7. Elburg 15. Nunspeet 8. Epe 16. Oldebroek

Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden (VGGM) 1. Arnhem 7. Nijkerk 2. Barneveld 8. Overbetuwe 3. Doesburg 9. Renkum 4. Duiven 10. Rheden 5. Ede 11. Rijnwaarden 6. Lingewaard 12. Rozendaal

Veiligheidsregio Gelderland-Zuid 1. Beuningen 2. Buren 3. Culemborg 4. Druten 5. Geldermalsen 6. Groesbeek

54

7. 8. 9. 10. 11. 12.

Heumen Lingewaal Maasdriel Millingen aan de Rijn Neder-Betuwe Neerijnen

17. 18. 19. 20. 21. 22.

Oost Gelre Oude IJsselstreek Putten Voorst Winterwijk Zutphen

13. 14. 15. 16.

Scherpenzeel Wageningen Westervoort Zevenaar

13. 14. 15. 16. 17. 18.

Nijmegen Tiel Ubbergen West Maas en Waal Wijchen Zaltbommel


3.

Politie- en OM-regio Midden-Nederland (Gelderland en Overijssel) met indeling in politiedistricten (veiligheidsregio’s)


55

4. Jeugdzorgregio’s vanaf 2015 Deze indeling is afkomstig van de website www.regioatlas.nl (23-9-2013).

Achterhoek 1. Aalten 2. Berkelland 3. Bronckhorst 4. Doetinchem 5. Montferland 6. Oost Gelre 7. Oude IJsselstreek 8. Winterswijk Arnhem 1. Arnhem 2. Doesburg 3. Duiven 4. Lingewaard 5. Overbetuwe 6. Renkum 7. Rheden 8. Rijnwaarden 9. Rozendaal 10. Wageningen 11. Westervoort 12. Zevenaar Food Valley 1. Barneveld 2. Ede 3. Nijkerk 4. Renswoude (prov. Utrecht) 5. Rhenen (prov. Utrecht) 6. Scherpenzeel 7. Veenendaal (prov. Utrecht)

Nijmegen 1. Beuningen 2. Druten 3. Groesbeek 4. Heumen 5. Millingen aan de Rijn 6. Mook en Middelaar (prov. Limburg) 7. Nijmegen 8. Ubbergen 9. Wijchen Noord-Veluwe 1. Elburg 2. Ermelo 3. Harderwijk 4. Nunspeet 5. Oldebroek 6. Putten Rivierenland 1. Buren 2. Culemborg 3. Geldermalsen 4. Lingewaal 5. Maasdriel 6. Neder-Betuwe 7. Neerijnen 8. Tiel 9. West Maas en Waal 10. Zaltbommel

Midden IJssel/Oost Veluwe 1. Apeldoorn 2. Brummen 3. Epe 4. Hattem 5. Heerde 6. Lochem 7. Voorst 8. Zutphen

56


Bijlage 2

Geïnterviewden en geënquêteerden voor de verkenning

Overheid Gemeente Apeldoorn – Jaap Herforth en Monique te Wierik Gemeente Arnhem – Désirée Veer Gemeente Doetinchem – Gonnie Jansen (telefonisch) Gemeente Nijmegen – Angela Koopmans, Saskia Kastein en Gretha Oosterhout (Rivierenland) Gemeente Ede – Dineke van Engelenburg Gemeente Barneveld – Gert-Jan Kraan (telefonisch) Provincie Gelderland – Martine Wilmering en Elke Zeijl BJz/AMK en SHG’s BJz/AMK – Cees Verdonk, Nic Drion, Ruud Kuijvenhoven en Hans Lomans GGD Gelderland-Zuid (MBZ) – Alice Tjaden en Ilse Kunst Moviera – Miranda Hendriksen, Manon Wijnhout en Annette Rijsemus MD Veluwe – Mariëlle Buijsse en Eelke Brouwer Veiligheidshuizen Veiligheidshuis Arnhem/Ede – Henk Banus Veiligheidshuis Nijmegen/Rivierenland – Carmen Polman en Johan Bakker NOG Veiligerhuis – Aart Schoenmaker en Abdullah Demir (mailcontact) Politie (telefonisch) Ron Willemsen en Rainier Thé Belangenorganisaties (telefonisch) Zorgbelang Gelderland – Annemieke Spijker Oudernetwerk jeugdzorg Gelderland – Petra van Amersfoort Jongerenplatform Gelderland – Chanine van Veenendaal Enquête Bij de digitale enquête is onderscheid gemaakt in het ‘voorliggend veld’ en het ‘achterliggend veld’. Onder het voorliggend veld worden die organisaties verstaan die werken met mensen en kinderen, maar geen hulpverlenende organisatie zijn. Het achterliggend veld zijn de organisaties waarnaar AMK en SHG’s hun cliënten kunnen verwijzen voor hulp. Er zijn in totaal 248 vragenlijsten ingevuld, waarvan 173 door organisaties in het voorliggend veld (uitgezet: 743 vragenlijsten, respons: 23%) en 75 enquêtes door organisaties in het achterliggend veld (uitgezet: 132 vragenlijsten, respons: 57%). Informatie over de uitkomsten van de enquête leest u in bijlage 5, punt 7.

Spectrum, CMO Gelderland

|


57

58


|


Bijlage 3

Cijfers huiselijk geweld Gelderse gemeenten

Eén op de vijftien Nederlanders (6,67%) is slachtoffer van huiselijk geweld (geweest). Hoewel dit niet betekent dat in iedere gemeente 6,67% van de bevolking slachtoffer is, geven onderstaande cijfers wel een indicatie van de omvang van de problematiek. Het is mogelijk dat in de ene gemeente bijvoorbeeld 3% van de gemeentelijke bevolking te maken heeft (gehad) met een vorm van huiselijk geweld en in een andere gemeente 11% van de bevolking. Onderstaande cijfers zijn dan ook indicatief. Gemeente (per jeugdzorgregio)

Inwoners

Slachtoffers (6,67%)

Food Valley (Gelders) Ede

109.823

7.325

Barneveld

53.751

3.585

Nijkerk

40.355

2.692

9.403

627

213.332

14.229

149.827

9.993

Scherpenzeel Totaal Food Valley (Gelders) regio Arnhem Arnhem Doesburg

11.539

770

Duiven

25.554

1.704

Lingewaard

45.818

3.056

Overbetuwe

46.531

3.104

Renkum

31.565

2.105

Rheden

43.679

2.913

Rijnwaarden

10.968

732

1.501

100

Wageningen

37.408

2.495

Westervoort

15.199

1.014

Zevenaar

32.405

2.161

451.994

30.148

Doetinchem

56.414

3.763

Aalten

27.082

1.806

Berkelland

44.769

2.986

Bronckhorst

37.216

2.482

Montferland

34.834

2.323

Oost Gelre

29.873

1.993

Oude IJsselstreek

39.779

2.653

Winterswijk

28.967

1.932

298.934

19.939

Rozendaal

Totaal regio Arnhem Achterhoek

Totaal Achterhoek


|


59

Gemeente (per jeugdzorgregio)

Inwoners

Slachtoffers (6,67%)

Apeldoorn

157.315

10.493

Brummen

21.245

1.417

Epe

32.385

2.160

Hattem

11.769

785

Heerde

18.399

1.227

Lochem

33.308

2.222

Voorst

23.724

1.582

Midden IJssel/Oost-Veluwe

Zutphen

47.240

3.151

345.385

23.037

Harderwijk

45.650

3.045

Elburg

22.510

1.501

Ermelo

26.120

1.742

Nunspeet

26.628

1.776

Oldebroek

22.774

1.519

Putten

23.971

1.599

167.653

11.182

Nijmegen

166.382

11.098

Beuningen

25.324

1.689

Druten

18.203

1.214

Groesbeek

19.009

1.268

Heumen

16.455

1.098

Millingen aan de Rijn

5.924

395

Ubbergen

9.504

634

West Maas en Waal

18.410

1.228

Wijchen

41.004

2.735

320.215

21.358

Tiel

41.751

2.785

Buren

25.939

1.730

Culemborg

27.681

1.846

Geldermalsen

26.240

1.750

Lingewaal

11.007

734

Neder-Betuwe

22.593

1.507

Neerijnen

12.022

802

Totaal Midden-IJssel/Oost-Veluwe Noord-Veluwe

Totaal Noord-Veluwe Rijk van Nijmegen (Gelders)

Totaal Rijk van Nijmegen (Gelders) Rivierenland

Maasdriel Totaal Rivierenland

60

24.092

1.607

191.325

12.761


|


Bijlage 4

De huidige organisaties AMK, SHG’s en Veiligheidshuizen in Gelderland

Deze bijlage geeft een schets van het huidige Advies- en Meldpunt Kindermishandeling en de drie organisaties die uitvoering geven aan de taken van het Steunpunt Huiselijk Geweld in Gelderland. Cijfers en de grote lijnen van de organisaties staan hier centraal. Hoeveel vragen en casussen verwerken zij per jaar en wie zijn de belangrijkste partners waarmee zij samenwerken? Afsluitend wordt de werkwijze en rol van de Veiligheidshuizen in Gelderland in de aanpak van huiselijk geweld (en kindermishandeling) besproken.

1. Advies- en Meldpunt Kindermishandeling van Bureau Jeugdzorg Gelderland Het Advies en Meldpunt Kindermishandeling is onderdeel van Bureau Jeugdzorg Gelderland. BJz/AMK is één organisatie in de provincie met drie teams (Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen) en één centrale bureaudienst. Vanuit de drie teams wordt binnen acht regio’s uitvoering gegeven aan de BJz-taken. Dit betreft de regio’s Noord-Veluwe (Harderwijk), Oost-Veluwe (Apeldoorn), Midden-IJssel (Zutphen), West-Veluwe/Vallei (Ede), Achterhoek (Doetinchem), regio Arnhem (Arnhem), Rijk van Nijmegen (Nijmegen) en Rivierenland (Tiel). Vertrouwensartsen De vertrouwensarts is de enige medische discipline binnen de jeugdzorg waarbij sprake is van specialistische kennis over de lichamelijke en psychische effecten van mishandeling en kennis over psychiatrische stoornissen. Vertrouwensartsen zijn belangrijke gesprekspartners voor de medische wereld en fungeren voor hen als vraagbaak. Zij worden onder andere gebruikt voor collegiale consultatie (stap 2 van de meldcode) en de verbinding naar het forensisch achterveld. Bureaudienst AMK Hier worden de dagelijkse telefoontjes naar het AMK afgehandeld. Er zijn op werkdagen één vertrouwensarts en vijf maatschappelijk werkers beschikbaar. Buiten kantoortijden is een vertrouwensarts bereikbaar en beschikbaar via de spoedeisende zorg. Productiecijfers 2012 AMK-Adviezen AMK-Consulten (meermalige contacten mbt één casus) AMK-Meldingen (waarvan afgesloten onderzoeken 1.160) (BJz-zorgmeldingen Totaal

: 5.992 : 1.156 : 1.206 : 2.000 (afgerond)) : 10.354

Advies: 1 uur Consult: 4 uur Onderzoek: 24 uur


|


61

Zorgmeldingen Bureau Jeugdzorg Zorgmeldingen en AMK-meldingen komen op twee plaatsen binnen: de zorgmeldingen bij Bureau Jeugdzorg en de AMK-meldingen bij ‘de afdeling’ Advies- en Meldpunt Kindermishandeling. Er ligt doorgaans de afspraak met tal van professionals (o.a. SHG’s en politie) dat zij melding doen over zorgen bij het BJz en niet bij ‘de afdeling’ AMK. BJz beoordeelt vervolgens of directe inzet van een medewerker van BJz voor het starten van hulp mogelijk is of dat mogelijk toch sprake is van een AMK-melding waarbij een AMK-onderzoek gedaan moet worden. Bureau Jeugdzorg Gelderland heeft onlangs besloten om deze zorgmeldingen en AMKmeldingen te integreren in één integrale toegang, waardoor het volume van de meldingen bij dit ene punt zal toenemen. Vanuit dat punt wordt besloten hoe de melding verder afgehandeld wordt. Met deze aangepaste werkwijze wordt een integrale aanpak gerealiseerd van alle meldingen bij Bureau Jeugdzorg en Advies- en Meldpunt Kindermishandeling. Belangrijke samenwerkingspartners Binnen Bureau Jeugdzorg werken jeugdbescherming (gedwongen hulp na rechterlijke uitspraak) en AMK samen wanneer drang of dwang moet worden uitgeoefend om de veiligheid van het kind te kunnen garanderen. Deze samenwerking leidt ertoe dat niet alle casussen door hoeven naar de Raad voor de Kinderbescherming. Door drang uit te oefenen, zijn ouders soms bereid mee te werken en wordt een rechterlijke uitspraak voorkomen. Deze samenwerking met de jeugdbescherming is voor de hulp aan kinderen waarbij sprake is van een vorm van mishandeling van groot belang, aldus BJz. Daarnaast is er intensieve samenwerking met de volgende organisaties: Raad voor de Kinderbescherming Er zijn heldere afspraken met de Raad voor de Kinderbescherming. Deze afspraken zijn vastgelegd in het convenant ‘Beter Beschermd‘, waarbij sprake is van strakke, landelijk vastgestelde doorlooptijden. In dit overleg wordt nauw samengewerkt met het AMK, Jeugdbescherming, Jeugdreclassering en het zorgmeldingenteam. Veiligheidshuizen BJz is vertegenwoordigd in de Veiligheidshuizen in Gelderland-Midden en -Zuid. De Veiligheidskamers in Gelderland-Noord zijn nog minder actief. BJz fungeert als vertegenwoordiger/beschermer van het kind in deze overleggen, waarbij systeemgericht gekeken wordt naar casussen, zowel t.b.v. het casusoverleg jeugd in de strafketen als in het casusoverleg huiselijk geweld. In Gelderland-Midden en –Zuid vindt screening plaats van casussen huiselijk geweld samen met het SHG, politie en Openbaar Ministerie (OM). Politie Naast de samenwerking in het Veiligheidshuis, vindt screening plaats van de binnengekomen AMK-meldingen met de politie sinds juni 2013. De werkwijze is vergelijkbaar met de screening in het Veiligheidshuis voor zaken huiselijk geweld. SHG’s BJz heeft contacten met alle SHG-organisaties in Gelderland. In Gelderland-Midden en -Zuid loopt dit goed via de Veiligheidshuizen. In Gelderland-Noord zijn met MD Veluwe wekelijkse screeningsafspraken gemaakt.

62


|


2. De Steunpunten Huiselijk Geweld in Gelderland In Gelderland zijn zes fysieke Steunpunten voor Huiselijk Geweld ingericht binnen de vier regio’s. Deze zijn gevestigd in de gemeenten Harderwijk, Apeldoorn, Ede, Arnhem, Nijmegen en Tiel. Drie organisaties geven in Gelderland uitvoering aan de SHG-taken, dit zijn MD Veluwe (Gelderland-Noord), Moviera (Gelderland-Midden en –Zuid) en GGD Gelderland-Zuid. Alle SHG’s hebben naar samenwerking met de (jeugd)zorgen strafketen.

Centrumgemeente Apeldoorn (regio’s Noord-Veluwe, Midden-IJssel en West-Veluwe) In deze regio is het SHG ondergebracht bij MD Veluwe, een brede maatschappelijke dienstverleningsorganisatie. Naast de uitvoering van SHG-taken, verricht zij onder andere taken in het algemeen maatschappelijk werk en fungeert zij als steunpunt mantelzorg. De organisatie is met haar diversiteit aan werkzaamheden lokaal verankerd in de regio. De centrumgemeente Apeldoorn heeft in samenspraak met de regiogemeenten en MD Veluwe een regiovisie op de aanpak van huiselijk geweld ontwikkeld, die loopt over de periode van 2012 tot en met 2015. Hierin zijn afspraken gemaakt over verantwoordelijkheden van de centrumgemeente en van regiogemeenten. De ontwikkeling van deze regiovisie heeft de aanpak van huiselijk geweld op alle gemeentelijke agenda’s geplaatst en er aan bijgedragen dat alle gemeenten gelden hebben gereserveerd voor de aanpak van huiselijk geweld. Gemeenten bekostigen zelf de lokale zorgcoördinatoren. Naast de vestiging in Apeldoorn is in Harderwijk een lokaal Steunpunt Huiselijk Geweld ingericht voor de regio West-Veluwe. Zorgcoördinatoren De zorgcoördinatoren geven uitvoering aan opgelegde huisverboden in het kader van de WTH en pakken door het SHG-aangemelde casussen en complexe casussen op. De gemeenten Voorst en Brummen hebben eigen coördinatoren in dienst. De zorgcoördinatoren van MD Veluwe pakken voor deze gemeente geen casuïstiek op, tenzij dit noodzakelijk is door meerdere meldingen (vrijwel) tegelijkertijd. Zij vormen een achtervang voor deze gemeenten. Door de keuze voor lokale zorgcoördinatoren is de aanpak van huiselijk geweld in GelderlandNoord lokaal verankerd. Productiecijfers 2012 Informatie en advies Consultatie Herhaalde incidentmelding Melding ter registratie Melding ter opvolging Totaal incidenten

: 149 : 51 : 102 : 962 : 1.116 (waarvan 71 WTH en 141 complexe zaken) : 2.380

Complexe casussen: 17,5 uur WTH: 40 uur


|


63

Belangrijke samenwerkingspartners MD Veluwe is een organisatie die als maatschappelijk dienstverlener geworteld is in tal van lokale en regionale zorgnetwerken. Zij is onderdeel van de Centra voor Jeugd en Gezin in Gelderland-Noord (CJg4Kracht). MD Veluwe werkt voor de aanpak van huiselijk geweld onder andere samen met: Veiligheidskamers Er is een maandelijks overleg. MD Veluwe ziet graag een verdere ontwikkeling van dit overleg en de integrale samenwerking tussen de zorgen strafketen. Bureau Jeugdzorg Gelderland MD Veluwe en BJz hebben samen een wekelijkse screening voor casussen, dit staat los van de activiteiten van de Veiligheidskamers. Met het AMK heeft MD Veluwe minder contact, alleen bij WTH-meldingen (dit is verplicht). Verder lopen de contacten via BJz Gelderland. De gezamenlijke screening met OM en politie is komen te vervallen met de komst van de Veiligheidskamers. Er is nog geen integrale screening huiselijk geweld binnen de Veiligheidskamers in Noordoost-Gelderland gestart. Politie Veel meldingen zijn afkomstig van de politie. Er is sprake van een automatisch koppeling van het digitale systeem van de politie naar een melding van huiselijk geweld bij MD Veluwe. Lokale zorgnetwerken MD Veluwe onderhoudt intensieve contacten met zorgorganisaties op lokaal (en regionaal) niveau.

Centrumgemeente Arnhem (regio’s Arnhem en Achterhoek) Moviera geeft uitvoering aan de SHG-taken in de regio Arnhem (Achterhoek en Arnhem). Er is een centraal meldpunt en fysiek kantoor in Arnhem. Naast de uitvoering van de SHG-taken, is Moviera tevens een voorziening voor opvang en ambulante hulp bij huiselijk geweld in de provincie Gelderland als geheel. Moviera is ook in Utrecht werkzaam (na een fusie tussen Vieja en HERA eind 2012). De ontwikkeling van de regiovisie zit in een startfase. De centrumgemeente is hiermee bezig. Productiecijfers 2012 Meldingen

Huisverboden Complexe zaken Totaal

64

: 2.951 (politiemeldingen -2551) en telefonische instroom -400) Dit betreft adviezen, consulten en meldingen naar aanleiding waarvan actie ondernomen is. : 94 : 51 : 3.096


|


Belangrijke samenwerkingspartners Binnen Moviera is nauwe samenwerking met de ambulante hulp en opvang wanneer dit nodig is. Buiten Moviera is een belangrijke samenwerkingspartner: Veiligheidshuizen Arnhem en West-Veluwe/Vallei (Ede) Er is sprake van een dagelijkse screening van zaken huiselijk geweld met Bureau Jeugdzorg Gelderland, politie en Openbaar Ministerie (OM). Voor beide regio’s gebeurt dit in Arnhem. Casusbesprekingen vinden op regioniveau plaats (Arnhem en Ede). Moviera heeft voor Gelderland-Midden de functie van procesregisseur huiselijk geweld in het Veiligheidshuis in opdracht van de centrumgemeenten Arnhem en Ede.

Centrumgemeente Ede (regio West-Veluwe Vallei) Ook hier geeft Moviera uitvoering aan de SHG-taken. De taken voor het centraal meldpunt worden in het kantoor in Arnhem uitgevoerd. Alle telefoontjes komen hier binnen. Deze ‘frontoffice’ is het telefonisch meldpunt en pakt meldingen huiselijk geweld op die door politie, burgers en professionals worden gedaan. Er is een regionaal steunpunt in Ede gevestigd bij het Veiligheidshuis West-Veluwe/Vallei. In het Veiligheidshuis zijn twee coördinatoren/procesregisseurs huiselijk geweld gehuisvest. Coördinatie en gedeeltelijke uitvoering van preventie-activiteiten en voorlichting gebeurt hier. Er is een nauwe verbinding tussen de centrumgemeente Ede en regiogemeenten in WestVeluwe/Vallei als het gaat om betrokkenheid bij de aanpak van huiselijk geweld. Er is nog geen regiovisie huiselijk geweld. Productiecijfers 2012 Meldingen

: 812 (politiemeldingen -701) en telefonische instroom -111) Dit betreft adviezen, consulten en meldingen naar aanleiding waarvan actie ondernomen is. : 33 (+3 Renkum) : 22 : 867

Huisverboden Complexe zaken Totaal

Belangrijke samenwerkingspartners Binnen Moviera is nauwe samenwerking met de ambulante hulp en opvang wanneer dit nodig is. Buiten Moviera zijn belangrijke samenwerkingspartners: Veiligheidshuis West-Veluwe/Vallei. Er is sprake van een dagelijkse screening van zaken huiselijk geweld met Bureau Jeugdzorg Gelderland, politie en Openbaar Ministerie (OM). Dit vindt plaats in Arnhem. Lokale organisaties Er wordt nauw samenwerkt met het maatschappelijk werk.

Centrumgemeente Nijmegen (regio’s Rijk van Nijmegen en Rivierenland) In Gelderland-Zuid is de uitvoering van de taken van het SHG verdeeld tussen Moviera (gevestigd in Arnhem) en de GGD Gelderland-Zuid (afdeling Meldpunt Bijzondere Zorg) gevestigd in Nijmegen en Tiel. Beide organisaties geven aan dat de afspraken over de taakverdeling onvoldoende duidelijk zijn.


|


65

Moviera verricht de werkzaamheden als centraal meldpunt voor algemene publieksvragen en vragen waarbij zorg door de burger zelf ingezet kan worden. Het landelijke 0900-nummer komt bij Moviera uit voor Gelderland-Zuid. Burgermeldingen en adviesvragen worden door hen afgehandeld. Als professionals zich melden bij Moviera, worden zij doorverwezen naar de GGD Gelderland-Zuid wanneer sprake is van een multicomplexe zaak en de professional zelf geen resultaat behaald. De ontwikkeling van de regiovisie zit in een startfase. De centrumgemeente is hiermee bezig. De GGD Gelderland-Zuid ontvangt gelden voor uitvoering van SHG-taken bij het Meldpunt Bijzondere Zorg (OGGz), waarbij geen expliciet onderscheid wordt gemaakt in de aanpak van huiselijk geweld. Voor tijdelijke huisverboden ontvangt zij geoormerkte gelden. Productiecijfers 2012 Moviera 195 (politie -25 doorverwezen naar MBZ + tel. Instroom – 170) MBZ Rivierenland WTH 26 SHG 188 (inclusief loverboys), waarvan Geen melding 16 Advies en consultatie 19 Regulier 127 Registratie 15 (loverboys) Regie 6 Interventie 5 Veiligheidshuis Rivierenland hg 484 MBZ Regio Nijmegen WTH 32 SHG 627, waarvan Consultatie 60 Trajectindicering 176 Veiligheidshuis advisering 391 Belangrijke samenwerkingspartners De GGD is een brede voorziening voor gezondheidszorg, aangestuurd door gemeenten. Er is afstemming binnen de GGD met de jeugdgezondheidszorg (partner in de CJG’s), SOA/Sense (seksualiteitsvraagstukken) en forensisch artsen. Belangrijke partners buiten de GGD zijn: Veiligheidshuizen Er is een intensieve samenwerking binnen de Veiligheidshuizen Rijk van Nijmegen en Rivierenland. Het MBZ in Nijmegen is gevestigd in het hoofdkantoor van politie met de partners van het Veiligheidshuis. In Tiel is het MBZ gevestigd in het GGD-gebouw, hier is een medewerker van het MBZ aangewezen als ‘ketenregisseur kamer huiselijk geweld’. In Nijmegen wordt dit uitgevoerd door een medewerker van de gemeente in het Veiligheidshuis. Er is sprake van een screening van zaken huiselijk geweld met Bureau Jeugdzorg Gelderland, politie en Openbaar Ministerie (OM). In Nijmegen vindt dit twee keer per week plaats, in Rivierenland één keer per week. In de beide Veiligheidshuizen in Gelderland-Zuid speelt het MBZ een centrale rol in de aanpak van huiselijk geweld. Lokale zorgnetwerken (LZN)

66


|


Het MBZ onderhoudt contacten met de lokale zorgnetwerken (in de stad Nijmegen met de wijk- en regieteams). In enkele gemeenten is dit LZN nog in ontwikkeling. Professionals binnen een LZN moeten straks terug kunnen vallen op zogenaamde ‘hulplijnen’. Dit zijn experts vanuit organisaties op specifieke vraagstukken. Zij kunnen worden ingeschakeld op afroep. De hulplijnen richten zich op casusgerichte uitvoering. In de nabije toekomst zullen de LZN’s ondersteund worden door het Regionaal Coördinatiepunt (RCP). Het RCP heeft een coördinerende taak bij meer complexe casussen.

3. Veiligheidshuizen De Veiligheidshuizen in Gelderland verschillen in ontwikkeling. In Noordoost-Gelderland wordt gesproken over Veiligheidskamers (in het NOG Veiligerhuis). Voor het lezersgemak wordt de term Veiligheidshuis in het algemeen gebruikt. Betreft het specifiek Noordoost Gelderland, dan wordt gesproken van Veiligheidskamers. De Veiligheidshuizen zijn ingericht op veiligheidsregioniveau, waarbij getracht is zo dicht mogelijk aan te sluiten bij de burger. De grenzen overschrijden niet de provinciegrenzen. Er zijn in Gelderland 8 Veiligheidshuizen, georganiseerd op de schaal van de Jeugdzorgregio’s. De jeugdzorgregio Oost-Veluwe/Midden IJssel kent twee Veiligheidskamers (Apeldoorn en Zutphen). Het Openbaar Ministerie stelt circa 1 fte beschikbaar per veiligheidsregio (dus ca. 3 fte voor Gelderland als geheel) voor de overleggen in de Veiligheidshuizen. De aandachtsgebieden van de Veiligheidshuizen richten zich op huiselijk geweld, veelplegers, nazorg en jeugdigen (zowel preventief als curatief). Bij de doorontwikkeling van de Veiligheidshuizen zal de nadruk op deze vier groepen verdwijnen en gaat gewerkt worden met de zogenaamde top-x aanpak. Top-x betekent dat binnen de Veiligheidshuizen alleen nog de meest complexe casussen besproken zullen worden. Zaken die afgedaan kunnen worden via alleen de strafketen of alleen de zorgketen komen hier buiten te vallen. Bij de politie en het OM is sprake van organisatie op grotere schaal: Oost-Nederland (Overijssel en Gelderland). Zij hebben binnen dit gebied te maken met 10 Veiligheidshuizen en 81 gemeenten. Er is nauwe samenwerking met de SHG’s en Bureau Jeugdzorg. Wanneer een onderzoek naar mogelijke kindermishandeling noodzakelijk is, wordt dit door Bureau Jeugdzorg uitgezet bij het AMK. Als dit niet nodig is, zet Bureau Jeugdzorg direct de hulplijnen uit die nodig zijn. Noordoost Gelderland Bij de veiligheidsregio Noordoost-Gelderland horen de regio’s Noordwest-Veluwe, Apeldoorn, IJsselstreek en Achterhoek. Het Veiligheidshuis functioneert onder de naam NOG Veiligerhuis. Binnen dit Veiligheidshuis zijn vier Veiligheidskamers gepositioneerd, welke gevestigd zijn in Harderwijk (Noordwest Veluwe), Apeldoorn, Zutphen (IJsselstreek) en Doetinchem (Achterhoek). Er is geen eigen gebouw waar de samenwerkingspartners bij elkaar komen. Voor casusoverleggen huiselijk geweld is een vergaderruimte en werkplek beschikbaar bij de


|


67

genoemde gemeenten. Voor de betrokken partners is de OGGz-monitor als registratieinstrument beschikbaar. Het doel van NOG Veiligerhuis is het verbeteren van de samenwerking tussen de gemeenten, de politie en het openbaar ministerie en het in gezamenlijkheid aanpakken van veiligheidsproblemen binnen de regio Noord- en Oost-Gelderland. In de Veiligheidskamers Apeldoorn, IJsselstreek en Noordwest Veluwe vindt een maandelijks casusoverleg huiselijk geweld plaats. In dit casusoverleg wordt complexe casuïstiek ingebracht waarvoor in gezamenlijkheid een plan van aanpak wordt opgesteld met aandacht voor zorg en straf. Deelnemers aan het casusoverleg zijn: politie, openbaar ministerie, Bureau Jeugdzorg, Steunpunt Huiselijk Geweld (MD Veluwe), Tactus Reclassering en Reclassering Nederland en Moviera. Verder is er een link tussen het casusoverleg huiselijk geweld en de lokale zorgnetwerken of vangnetoverleggen. Alle meldingen huiselijk geweld worden door het Steunpunt Huiselijk geweld gescreend en verwerkt. De Veiligheidskamer in de regio Achterhoek kende een 2-wekelijks screenings- en casusoverleg. Door toename van het aantal meldingen huiselijk geweld voldeed dit 2-wekelijks overleg niet meer. Met ingang van 2 september 2013 is een pilot gestart met een wekelijks screeningsoverleg huiselijk geweld en een maandelijks casusoverleg. Hierbij zijn politie, openbaar ministerie, BJz, SHG (Moviera), reclassering, Iriszorg en GGNet betrokken. Als de pilot positief wordt beoordeeld, vindt uitrol naar de overige regio’s in Noordoost-Gelderland plaats. Gelderland-Midden Bij Gelderland-Midden horen de regio’s Arnhem en Ede. Beide regio’s hebben een eigen, fysiek Veiligheidshuis. In Arnhem is dit ondergebracht in een vleugel van het stadhuis, in Ede betreft het een zelfstandig pand van de gemeente, buiten het gemeentehuis. Binnen deze Veiligheidshuizen worden onder andere casussen huiselijk geweld besproken en de lijnen naar zorgen strafrecht uitgezet. Dagelijks is sprake van een screening van zaken huiselijk geweld bij het Veiligheidshuis in Arnhem, ook voor Ede. Deze screening vindt plaats op deze gezamenlijke locatie in Arnhem, omdat het voor betrokken partners (Moviera, BJz, OM, politie en coördinator Veiligheidshuis) ondoenlijk is om op één dag op twee locaties screeningsgesprekken (Arnhem én Ede) te voeren. De keuze voor Arnhem hangt samen met de vestiging van de meeste betrokken organisaties in deze gemeente. Jaarlijks worden circa 3.000 meldingen huiselijk geweld gescreend. Gemiddeld heeft 2/3 deel betrekking op de regio Arnhem en 1/3 deel op regio West-Veluwe/Vallei. Ongeveer 20% van alle zaken in de screening wordt doorgeleid naar het periodieke casusoverleg in Ede of Arnhem. Dit betreft de casussen waarbij sprake is van complexiteit en/of ketenoverstijgende vraagstukken. De samenwerking met en kennis van Moviera en BJz in deze Veiligheidshuizen wordt hoog gewaardeerd. Gelderland-Zuid Er is sprake van één Veiligheidshuis in Gelderland-Zuid met twee zelfstandige locaties in de regio’s Rijk van Nijmegen en Rivierenland. In Nijmegen is het Veiligheidshuis ondergebracht bij het hoofdkantoor van politie. In Rivierenland is er sprake van een zelfstandig pand in Tiel. Zaken huiselijk geweld worden twee maal per week gescreend in het Veiligheidshuis in Nijmegen en één maal per week in Rivierenland. In Nijmegen vindt voorafgaande aan deze

68


|


screening consultatie plaats bij dader en slachtoffer door MBZ (als er geen kinderen betrokken zijn) of door BJz (als er wel kinderen betrokken zijn). Deze consultatie levert een betere doorgeleiding naar de juiste hulpvorm op, omdat er meer zicht is op de problematiek bij de screening. Vanuit lokale zorgnetwerken kan bij complexe problematiek opgeschaald worden naar het Veiligheidshuis. Afschaling vanuit het Veiligheidshuis naar lokale partners en zorgnetwerken moet ontwikkeld worden. Met de doorontwikkeling naar een top-x lijst voor de Veiligheidshuis is deze afschalingsmogelijkheid belangrijk, casussen moeten dan weggezet kunnen worden op lokaal niveau. Jaarlijks vinden in deze regio circa 2.000 mutaties plaats (screening). De samenwerking met en kennis van het Meldpunt Bijzondere Zorg van de GGD en BJz in deze Veiligheidshuizen wordt hoog gewaardeerd.


|


69

Bijlage 5

Samenvatting visies van betrokken organisaties bij de verkenning

In deze bijlage worden de visies en uitgangspunten geschetst voor het toekomstig AMHK die genoemd zijn door de organisaties betrokken bij het verkenningstraject in Gelderland. Het gaat om: de vier centrumgemeenten Apeldoorn, Arnhem, Ede en Nijmegen (ambtelijke gesprekken). Bureau Jeugdzorg Gelderland/AMK. de drie organisaties die nu in opdracht van de centrumgemeenten een Steunpunt Huiselijk Geweld uitvoeren: GGD Gelderland-Zuid, MD Veluwe en Moviera. drie belangenorganisaties: Zorgbelang Gelderland, Oudernetwerk jeugdzorg Gelderland en Jongerenplatform Gelderland. drie Veiligheidshuizen: Gelderland-Zuid, Gelderland-Midden en Noordoost Gelderland. de provincie Gelderland (ambtelijk gesprek). 18 Uitkomsten van de digitale enquête onder periferieorganisaties .

1. De vier centrumgemeenten (ambtelijke gesprekken) De ambtenaren stellen het belang van de burger centraal bij de aanpak van huiselijk geweld en daarmee de ontwikkeling van het toekomstig AMHK. De professional moet in staat worden gesteld de burger zo goed mogelijk te ondersteunen. Een AMHK richt zich dus enerzijds op de burger en zijn/haar omgeving en anderzijds op professionele werkers. Naast dit primaire uitgangspunt worden de volgende punten genoemd voor het toekomstige AMHK: 1. Goede lokale en regionale inbedding (met korte lijnen) De regioschaal van het AMHK moet groot genoeg zijn om de expertise van de professionals in stand te houden, maar wel de mogelijkheid bieden voor lokaal maatwerk waarbij uitvoering wordt gegeven aan één gezin, één plan, één regisseur. Er moet aandacht zijn voor en aanpassing aan de lokale kleur bij de aanpak van huiselijk geweld. Daarbij is het van belang dat (minimaal) per veiligheidsregio vaste gezichten (medewerkers) aangesteld zijn bij het AMHK. Gemeenten zien deze vaste medewerkers liefst op zo klein mogelijke schaal georganiseerd, zo mogelijk op lokaal niveau. Bestaande lokale zorgnetwerken moeten zo veel mogelijk op lokale schaal casussen oppakken. Dit betekent dat opschaling naar en afschaling vanuit het AMHK gerealiseerd moet worden. 2. Doen! Het AMHK moet doorpakken daar waar anderen dat niet kunnen om de veiligheid van alle betrokkenen te waarborgen.

18

Voor de enquête zijn de volgende branches benaderd: Huisartsen/Huisartsenposten Jeugdgezondheidszorg Kinderopvang/peuterspeelzalen Ziekenhuizen Politie Maatschappelijk werk GGZ-organisaties Gehandicaptenzorg

70

Onderwijs Thuiszorg Jeugdzorgaanbieders Vrouwenopvang


|


3.

4.

5.

6.

7. 8. 9. 10.

11.

12.

Behoud van (lokale) kennis en expertise De aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling vraagt om specialistische kennis. De huidige kennis en ervaring bij het AMK en de SHG’s mag niet verloren gaan bij de vorming naar het AMHK. Gemeenten zijn tevreden over het huidige functioneren van het SHG, evenzo de provincie over het AMK. Borging van de aanpak over de gehele levenslijn (0 tot 100) en alle vormen De specifieke expertise voor de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld moet behouden blijven binnen het toekomstig AMHK. Het gaat hierbij onder andere om specifieke vormen van mishandeling waaronder ouderenmishandeling, eergerelateerd geweld, vrouwelijke genitale verminking (meisjesbesnijdenis) en Münchhausen by proxy. Integrale systeemaanpak Bij de aanpak van huiselijk geweld moet het gaan om een integrale systeemaanpak. De aanpak moet gericht zijn op hulp aan dader(s) en slachtoffer(s) binnen één plan. Ontwikkeling van gedeelde maatschappelijke zorg Je mag je als burger zorgen maken om je medemens en elkaar wijzen op beperkingen en daarbij ondersteunen. De burger moet hierin minder terughoudend worden; versterken van de eigen kracht en het sociale netwerk. Huiselijk geweld en kindermishandeling zijn ingrijpende gebeurtenissen. Als de burger zijn verantwoordelijkheid neemt bij zo’n gebeurtenis, moet hij kunnen vertrouwen op de ondersteuning van professionals wanneer dat nodig is. Efficiëntie en effectiviteit Het AMHK moet efficiënt en effectief haar werk kunnen uitvoeren. Behoud van de banden en procesafspraken met de Raad voor de Kinderbescherming Het is van belang dat deze in de toekomst gestroomlijnd blijven, zoals ook nu het geval is. Laagdrempelig Zichtbaar en bereikbaar voor de doelgroepen (zowel burgers als professionals). Borging van aansluiting op het Veiligheidshuis In de aanpak van huiselijk geweld spelen politie en het Openbaar Ministerie een belangrijke rol. Voor de regio’s Gelderland-Midden en –Zuid moet de spilfunctie van het huidige SHG in de Veiligheidshuizen ook een taak zijn van het toekomstig AMHK. Alle regio’s hechten belang aan voorlichting, preventie en training van de professionals in het veld om de vaardigheden in het signaleren, communiceren en doorpakken waar nodig te vergroten. In de regio’s Arnhem, Ede en Noord-west Veluwe worden hiervoor door de gemeente(n) op dit moment middelen ter beschikking gesteld aan het SHG. Arnhem en Nijmegen benadrukken het belang van meer helderheid over de resultaten van de werkzaamheden van het toekomstig AMHK. Niet alleen cijfers, maar ook wat de daadwerkelijke resultaten zijn.

2. Visie Bureau Jeugdzorg Gelderland In de gesprekken met Bureau Jeugdzorg kwam naar voren dat voor hen de veiligheid van het kind centraal staat in het toekomstig AMHK. Om de veiligheid van kinderen te kunnen waarborgen, heeft BJz/AMK in de afgelopen jaren diverse convenanten gesloten en samenwerkingsafspraken gemaakt. Voor de toekomstige bescherming van het kwetsbare kind, wil zij een integrale organisatie neerzetten met jeugdbescherming, jeugdreclassering en het AMHK (zie ‘Het beste resultaat voor kinderen en gezinnen. We komen in de buurt!’, koersdocument Bureau Jeugdzorg Gelderland, 11-07-2013).


|


71

Naast de visie van Bureau Jeugdzorg, is het AMK gehouden aan wettelijke doorlooptijden bij meldingen van (mogelijke) kindermishandeling. Het toekomstig AMHK zal moeten voldoen aan deze wettelijke eisen om de veiligheid van het kind zo goed mogelijk te kunnen waarborgen. Bureau Jeugdzorg heeft voor het toekomstig AMHK de volgende uitgangspunten: 1. AMHK als deel van een brede jeugdbeschermingsgedachte Als het AMHK de diverse diensten van het AMHK en de jeugdbescherming (en jeugdreclassering) in één organisatievorm beschikbaar heeft, is het mogelijk om bij meldingen kinderen onmiddellijk te beschermen zonder direct gebruik te maken van een wettelijk (gedwongen) kader, maar wel met de deskundigheid van deze gedwongen hulp. Een integraal meldpunt. 2. Behoud van opgebouwde kwaliteit, kennis en kunde De huidige professionals behouden en inzetten in het AMHK. Snelle besluitvorming over het toekomstig AMHK is van belang om deze mensen rust en zekerheid te kunnen bieden voor de toekomst en een soepele overgang naar de nieuwe situatie voor cliënten (en personeel) te kunnen bewerkstelligen. 3. Specialistische aanpak en uniformiteit Het betreft de meest kwetsbare groep burgers en een problematiek die vaak verscholen is en/of toegedekt met diverse andere problematiek (schulden, verslaving, psychiatrie enz.) en waar een taboe op rust. 4. Beschikbaarheid van specifieke expertise Bij kindermishandeling gaat het soms om specifieke problematiek als Münchhausen by proxy, shaken baby syndroom en dergelijke. Het is van belang hiervoor experts te kunnen inzetten. 5. Efficiënte en adequate bedrijfsvoering Organisatie van het AMHK op grotere schaal levert voordelen in de bedrijfsvoering op. Meerdere steunpunten in de provincie kunnen profiteren van een centraal ingericht bedrijfsbureau. 6. Eén toegang Door splitsing van het AMHK over meerdere regio’s is de kans op kwaliteitsverlies door versnippering groot. Eén centrale toegang biedt kansen voor het realiseren van uniformiteit in de toegang. Het is van belang dat er één telefoonnummer beschikbaar is 24/7 voor het AMHK en de spoedeisende zorg. 7. Ondersteuning van professionals in het veld De professionals van het AMHK met specifieke expertise op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling moeten ondersteuning bieden aan het voorliggende veld zoals het onderwijs, het maatschappelijk werk of wijkteams, maar ook aan hulpverleners in de verslavingszorg of de psychiatrie. Door deze mensen te versterken, kan het gezin als systeem ondersteund worden en daarmee de kracht binnen het gezin. 8. Goede samenwerking met het lokale veld tot en met de Raad voor de Kinderbescherming Het AMHK moet geworteld zijn in het voorliggend veld en ondersteunen bij het opstellen van integrale plannen waar nodig. Tegelijkertijd moet snel en makkelijk naar zwaardere varianten van hulp kunnen worden opgeschaald. Ook afschaling naar lichtere vormen van hulp moet mogelijk zijn. De huidige samenwerking met politie en het Openbaar Ministerie in het Veiligheidshuis moet gewaarborgd blijven, dit is essentieel.

72


|


Grootschalig denken, kleinschalig doen Inhoudelijke problematiek dicht bij de gemeente organiseren, terwijl het bedrijfsbureau op provinciaal niveau vormgegeven kan worden. Er moeten vaste AMHK-gezichten gerealiseerd worden voor wijkteams, Veiligheidshuizen en dergelijke. 10. Onafhankelijk AMHK Het AMHK moet onafhankelijk onderzoek kunnen doen bij vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling, ook als er al hulp aanwezig is. Er is behoefte aan ‘casemanagement veiligheid’ waarbij een professional vanuit het perspectief van de veiligheid van de kinderen de betrokken instellingen, het gezin en het netwerk ‘regisseert’. 9.

3. Visie SHG’s in Gelderland Uit de gesprekken met de organisaties die invulling geven aan de Steunpunten Huiselijk Geweld in Gelderland, bleek dat er verschil is in visie op de ontwikkeling naar een AMHK. Het betreft hier de organisaties MD Veluwe (Gelderland-Noord), Moviera (Gelderland-Midden en –Zuid) en GGD Gelderland-Zuid. Zij delen de volgende punten voor het toekomstig AMHK: 1. Sterke lokale verankering en aansluiting Het AMHK moet betrokken zijn bij lokale partijen, waarbij opschaling en afschaling goed geregeld is. Het is van belang dat er vaste gezichten zijn en dat medewerkers de eigenheid van de lokale/regionale gemeenschap goed kennen. Door meer kleinschalige verankering zoals de SHG’s in Harderwijk en Ede is het mogelijk lokale contacten stevig neer te zetten. Als specialist in de aanpak van huiselijk geweld (en kindermishandeling) vervult het AMHK een spilfunctie. Het toekomstig AMHK heeft een taak in afstemming met de buurt en wijkteams als het gaat om het verbreden van kennis op het gebied van signaleren en voorkomen (preventie) van huiselijk geweld en kindermishandeling. Zij kan met haar expertise een rol spelen in de triages. 2. Cliënt centraal Dat is waarvoor je het doet. De werkzaamheden en organisatie van het AMHK moeten dienend zijn aan de burger. 3. Systeemgerichte aanpak Huiselijk geweld en kindermishandeling is alleen te stoppen door een systeemgerichte aanpak. De hulp aan dader en slachtoffer moet integraal en systeemgericht zijn. 4. Voeren van regie op de uitvoering Het SHG geeft uivoering aan proces en casusregie. Bij complexe casussen en SHGmeldingen wordt direct systeemgerichte hulp ingezet. Het SHG trekt zich terug zodra de hulpverlening wordt opgepakt en er een casemanager is aangesteld. Het systeemgericht uitzetten is één van de taken van het SHG. In Nijmegen is de trajectregie een taak van de lokale zorgnetwerken. MBZ is toeleider naar de zorg. Bij complexe casussen huiselijk geweld is het MBZ procesregisseur gedurende de trajectindicering. 5. 24-uurs bereikbaarheid Dit kan eventueel vormgegeven worden met de Spoedeisende zorg van het huidige BJz. Voorwaarde is dat deze spoedeisende zorg dan breder wordt getrokken naar volwassenen- en ouderenzorg. Ook uitvoering geven aan een tijdelijk huisverbod (buiten kantooruren) moet hier opgepakt kunnen worden. En er moet sprake zijn van een integrale, systeemgerichte aanpak.


|


73

6.

Vroegtijdige ondersteuning Zodra er vermoedens bestaan, moeten experts van het AMHK beschikbaar zijn voor ondersteuning van professionals in lokale zorgteams, wijknetwerken en dergelijke. 7. Goede aansluiting bij de Veiligheidshuizen De samenwerking tussen de zorg en de strafketen moet behouden blijven. Voor Gelderland-Midden en –Zuid is dit een cruciaal onderdeel van de integrale aanpak. 8. Behoud (of ontwikkeling) van screening/triage bij de Veiligheidshuizen In Gelderland-Noord is dit nog in ontwikkeling. In de regio’s -Midden en -Zuid is hiermee een start gemaakt met positieve resultaten in de doorlooptijd en afhandeling van casussen huiselijk geweld en kindermishandeling. 9. Bieden van voorlichting en deskundigheidsbevordering Aansluiten bij landelijke campagnes, maar de mogelijkheid hebben om deze lokaal in te kleuren. 10. Een laagdrempelige voorziening Zichtbaar voor burger en professional, bereikbaar en herkenbaar. Verschillen in visie De aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling wordt door Moviera en MD Veluwe beschouwd als een specifieke expertise die vooral behouden moet blijven. Het gaat gepaard met veel schaamte, is door verborgenheid omgeven en wordt vaak verbloemd door allerlei andere problemen. Dit doorprikken en aanpakken vraagt om een specialistische aanpak en kennis. Binnen de multiproblem casuïstiek wordt kindermishandeling en huiselijk geweld niet zelden over het hoofd gezien. Het normaliseren van de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling heeft grenzen. Een landelijk telefoonnummer geniet de voorkeur. Dit zorgt voor eenduidigheid en herkenbaarheid, waardoor de drempel voor de burger verlaagd wordt. Waar het telefoonnummer uitkomt is minder van belang, dit kan op meer centraal niveau geregeld worden. Goede telefonische afhandeling van meldingen van huiselijk geweld en kindermishandeling is een expertise op zich. GGD Gelderland-Zuid beschouwt de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling als een onderdeel van de aanpak van multicomplexe problematiek. De OGGz-taken en de SHGtaken zijn in deze organisatie met elkaar verweven. Zij hanteren een integrale werkwijze die voldoet bij multicomplexe casussen, waaronder huiselijk geweld. In hun optiek is er voor de aanpak van huiselijk geweld geen sprake van een specialistische expertise. Deze expertise zit in de aanpak van multicomplexe zaken. Een centraal telefoonnummer is niet nodig. De expertise achter de telefoon moet aanwezig zijn om adequaat te kunnen reageren. Waar het om gaat is dat de burger niet hoeft te zoeken, anoniem informatie kan halen en snel in behandeling kan worden genomen. Hiervoor is geen landelijk telefoonnummer nodig. Dit kan (in de toekomst) binnen de constructie van de Lokale Zorgnetwerken in Gelderland-Zuid belegd worden.

74


|


4. Visie van belangenorganisaties in Gelderland Er zijn telefonische gesprekken geweest met Zorgbelang Gelderland, Oudernetwerk jeugdzorg Gelderland en het Jongerenplatform Gelderland. Deze organisaties hebben relatief weinig contacten met het SHG. Meer contacten hebben zij met het AMK. De meeste aanbevelingen en wensen voor het toekomstig AMHK komen voort uit hun contacten en ervaringen met het AMK van Bureau Jeugdzorg Gelderland. Voor de belangenorganisaties springen er twee punten duidelijk uit, dit betreft: 1. Het AMHK moet een onafhankelijke organisatie zijn voor onderzoek bij (vermoedens van) kindermishandeling en/of huiselijk geweld Op dit moment verwijst het AMK terug naar hulpverlenende instanties als deze reeds in het gezin aanwezig zijn. Dit is niet goed. Een melding moet altijd serieus genomen worden. Het AMHK moet kunnen fungeren als organisatie die een second opinion uitvoert. Ook een hulpverlener kan zaken over het hoofd zien, waarbij de expertise van AM(H)Kmedewerkers dan van belang is. 2. Ouders en kinderen moeten goed gehoord worden Hieronder wordt ook verstaan het horen van de partijen die de kinderen en ouders aanwijzen als belangrijke partners. Alle drie de belangenorganisaties ervaren hier een tekortkoming. Er moet goed uitgezocht worden wat er aan de hand is, het horen van alle partijen is daarbij essentieel. Ook bij vechtscheidingen, want vooral daar wordt ervaren dat een ouder niet serieus genomen wordt. Een contact met AMK of SHG is ingrijpend en goed gehoord worden is juist dan belangrijk. Als het mis gaat bij deze contacten, kan het helaas niet een beetje mis gaan, maar gaat het gelijk goed mis. Ofwel doordat niet goed ingegrepen wordt ofwel doordat te hard ingegrepen wordt. Doe goed onderzoek en aan waarheidsvinding! Overige punten die genoemd zijn voor het toekomstig AMHK: 3. Een oplossingsgerichte werkwijze Kijk naar de kansen en mogelijkheden in een gezin. 4. Korte lijnen tussen alle betrokken partijen Wijs één supervisor aan die al deze betrokkenen goed informeert en het gezin volgt. Tevens is het belangrijk dat het gezin ‘gevolgd’ wordt, zowel in het vrijwillige als het gedwongen kader. Dit geeft kans voor een evaluatie (is de hulp passend?) en zet een stok achter de deur voor betrokken ouders. Een onafhankelijk AMHK zou deze functie moeten kunnen invullen. Ook een burger die melding doet, is een betrokkene. Geef na melding van een burger een korte terugkoppeling; hiermee behoud je de goodwill van de burger. 5. Als er een voogd in het gezin komt, realiseer zo snel mogelijk (liefst direct) een vaste voogd. 6. Ga het gesprek open aan met ouders en kinderen. Heb het in het eerste gesprek niet direct over mogelijke uithuisplaatsing van kinderen. Hierdoor schieten ouders én kinderen in de weerstand vanuit de dreiging die zij ervaren. Het heeft een averechtse werking. Zoek de samenwerking met ouders. Ook de naam van het AMK en het SHG is hierin weinig behulpzaam. Het is echter de vraag of een andere naam hiervoor een oplossing biedt: het blijft een organisatie die zich richt op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling.


|


75

7.

Burgers moeten zelf meer verantwoordelijkheid (leren) nemen. Ga als burger in gesprek met volwassenen als je je zorgen maakt en maak niet als eerste stap het telefoontje naar het AMHK. De betrokkenheid en verantwoordelijkheid van burgers moet worden vergroot. Een melding bij het AMHK moet een achtervang zijn voor als het echt niet anders meer kan. 8. Organiseer zo snel mogelijk steun voor het gezin. Het gaat hier om twee vormen van steun: a. Steun na een melding om hiermee om te kunnen gaan. Dit is een heftige gebeurtenis voor ouders en kinderen. b. Hulp voor het gezin wanneer daadwerkelijk sprake is van huiselijk geweld en/of kindermishandeling. 9. Behoud van expertise van de medewerkers van het AMK (en SHG). Het zijn doorgaans kundige mensen die adequaat reageren, dit wordt zeer gewaardeerd. 10. Een integrale, systeemgerichte aanpak Het gezin moet als geheel geholpen worden, niet alleen het kind of de dader. De belangen van het kind vallen vaak samen met die van de ouder.

5. Visie van de Veiligheidshuizen De Veiligheidshuizen benadrukken het belang van de huidige screening van casussen huiselijk geweld. Dit heeft in Gelderland-Midden geleid tot meer processen verbaal door de politie en in alle regio’s tot snellere doorlooptijden voor afhandeling naar zorg en justitie. De politie is nu beter in staat om de afhandeling van casussen huiselijk geweld te volgen. Een belangrijk punt van aandacht is de monitoring in de zorg. Bij de politie is duidelijk hoeveel casussen er zijn, hoeveel daarvan in behandeling zijn of nog op de plank liggen (strafrechttraject). Als een zorgtraject uitgezet wordt, is niet helder wat er wordt gedaan. Wanneer een casus opnieuw gemeld wordt bij het Veiligheidshuis en sprake is van recidive wordt duidelijk dat de zorg niet het gewenste (blijvende) effect heeft gehad. Onduidelijk blijft daarbij het hoe en waarom: wat gebeurt en wel en niet in die zorg en waar gaat het wel en niet goed. Dit is onbekend. Het Veiligheidshuis Arnhem zegt hierover: ‘Ultieme samenwerking is ook durven zeggen dat iets niet lukt of dat er een te grote caseload ligt. Die openheid maakt dat je elkaar als partners kunt ondersteunen en versterken. Hier is winst te halen!’ Aandachtspunten voor de aanpak van huiselijk geweld binnen de Veiligheidshuizen: 1. Screening van huiselijk geweld zaken met OM, politie, SHG en BJz De screening wordt gebruikt als triage-instrument en realiseert een koppeling tussen zorg en strafrecht. Dit kan niet gerealiseerd worden op lokaal niveau. Hiervoor worden drie argumenten aangevoerd: a. Het Openbaar Ministerie haakt af, omdat het een te kleinschalig niveau betreft waarop zij niet kunnen inspelen. b. Frequentie van de screening wordt verminderd naar bijvoorbeeld eens per maand, waarmee de behaalde snelle afhandeling van casussen huiselijk geweld binnen de Veiligheidshuizen verloren gaat.

76


|


c.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Het is ingewikkeld om de juiste partijen op een vast moment en vaste plaats structureel bij elkaar te brengen. Dit is in de Veiligheidshuizen gelukt, maar nog kwetsbaar. Hoe meer partijen, hoe moeilijker te realiseren. Borging van de expliciete kennis waarin het belang van de jeugdige centraal staat. De aanwezigheid van specifieke jeugd-expertise voor de behartiging van het belang van het kind (met een systeemgerichte blik) moet binnen het Veiligheidshuis geborgd blijven. Is dit iets voor de CJG’s, een nieuwe jeugdbeschermingsorganisatie of het toekomstig AMHK (komen er dan twee medewerkers van het AMHK bij dit overleg)? Een integrale aanpak Het Veiligheidshuis is een middel om zorg en strafrecht bij elkaar te brengen en tot een integrale, gezamenlijke aanpak te komen bij complexe casussen van huiselijk geweld. Deze partijen versterken elkaar in de aanpak van huiselijk geweld door de mogelijkheid om drang en dwang toe te passen. Het Veiligheidshuis fungeert hierbinnen als informatieknooppunt. De integrale aanpak van huiselijk geweld binnen zorg en strafrecht is de belangrijkste meerwaarde en moet behouden blijven. Snelle actie Door regelmatige screening (minimaal eens per week, bij voorkeur vaker) kan snel actie ondernomen worden door zowel de keten van het strafrecht als de zorg. Monitoring en verantwoording vanuit de zorg De verantwoording over de gezette stappen bij zorginstellingen is nu onvoldoende, waardoor niet duidelijk is wat er met een casus gebeurt na doorgeleiding. Ook als hiernaar gevraagd wordt, blijft dit diffuus. Het is echter niet een taak van het Veiligheidshuis om alle uitgezette acties in de screening te monitoren. Zij monitort alleen casuïstiek waar zij actieve regie op voert (complexe zaken). Er is geen andere partij die de overige casuïstiek monitort. Regionale aandacht voor huiselijk geweld en kindermishandeling Voorlichting en campagnes zouden meer toegespitst moeten worden op de lokale/regionale vraag en situatie. Er is nu vooral sprake van landelijke campagnes. Om de burger echt te bereiken moet je meer gebruik maken van de lokale en regionale identiteit en kenmerken. Directe inzet van zorg Vanuit het Veiligheidshuis moet direct aanspraak gemaakt kunnen worden op zorg zonder wachttijd. Dit moet geregeld worden. Registratie Er zijn verschillende registratievormen bij de verschillende partners in het Veiligheidshuis. Dit vraagt om aandacht.

6. Visie van de provincie Gelderland (ambtelijk gesprek) De ambtenaren van de provincie benadrukken dat de gemeenten aan zet zijn en het niet aan de provincie is om hierover besluiten te nemen. Vanuit de ervaring van de provincie met het AMK, geven zij de volgende aandachtspunten mee.


|


77

Met betrekking tot het huidige AMK Binnen haar jeugdzorgbeleid heeft de provincie met betrekking tot het AMK de volgende aandachtspunten: 1. Cliëntveiligheid centraal Het gaat om een bijzonder kwetsbare groep burgers, waarbij de basisveiligheid in het geding is. Het AMK mag daarom geen wachtlijst hebben. 2. Voldoe aan de huidige wettelijke doorlooptijden en samenwerkingsafspraken 19 Het gaat hier om doorlooptijden bij het onderzoek van het AMK én om doorlooptijden als de Raad voor de Kinderbescherming wordt ingeschakeld. De relatie met de Raad voor de Kinderbescherming is in het huidige AMK goed geborgd. De provincie waardeert de proactieve houding van het AMK bij de preventieve aanpak van kindermishandeling in de vorm van het bieden van trainingen en het geven van voorlichting. Met betrekking tot ontwikkelingen richting het AMHK 1. Borg de specialistische kennis van het AMK Het is van belang dat specifieke kennis aangaande kindermishandeling niet verloren gaat. Handhaaf de sterke punten van het huidige AMK. 2. Bovenlokale organisatie De borging van kennis en kunde vraagt – met name gegeven de prevalentie van kindermishandeling – om een bovenlokale organisatie. 3. Goede integratie in lokale werkprocessen Een bovenlokale organisatie sluit een goede integratie in lokale werkprocessen niet uit. De werkprocessen kunnen zoveel mogelijk in de regio worden georganiseerd, zodat er snelle en goede verbindingen ontstaan in het veld en er snel geschakeld kan worden indien nodig. 4. Draag zorg voor een goede verbinding tussen de vrijwillige hulp en het gedwongen kader. Met de transitie verdwijnen oude, bestaande verbindingen en is het van belang nieuwe verbindingen tussen partijen te smeden en te borgen. Regel de procesregie en draag zorg voor een opschalingsmogelijkheid vanuit de lokale zorgstructuren en voor afschalingsmogelijkheden vanuit de hulp in het gedwongen kader. 5. Doe dingen tijdig De tijd tot de overdracht is kort. Ga voortvarend te werk. Maak kennis met elkaar. Leer elkaar kennen en experimenteer.

19

Doorlooptijden AMK-onderzoek: binnen 5 dagen moet zijn vastgesteld of de melding aanleiding geeft tot onderzoek. Binnen 10 weken na aanvang van het onderzoek moeten vervolgstappen bekend zijn.

78


|


7. Uitkomsten van de enquête onder organisaties in de periferie Eind juni is een enquête uitgezet onder de volgende organisaties in Gelderland: Voorliggend veld onderwijs (alle vormen) kinderopvang en peuterspeelzalen jeugdgezondheidszorg ziekenhuizen huisartsen thuiszorg

Achterliggend veld politie maatschappelijk werk jeugdzorg geestelijke gezondheidszorg gehandicaptenzorg vrouwenopvang

Voor verzending van de enquête is gebruik gemaakt van het adressenbestand van Spectrum CMO Gelderland. Het doel van de enquête was informatie te achterhalen over de punten waarop deze organisaties tevreden en minder tevreden zijn bij het huidige AMK en de SHG’s en de wensen die zij hebben voor het toekomstig AMHK. Het voorliggend veld heeft een iets kortere enquête ontvangen dan het achterliggend veld. Bij het achterliggend veld zijn extra vragen toegevoegd over de contacten tijdens de hulpverlening. De enquête heeft veel informatie opgeleverd, waarvan in deze paragraaf een samenvatting gegeven wordt. De verschillen tussen het voorliggend en achterliggend veld waren doorgaans niet groot. Daar waar verschillen zichtbaar zijn geworden, worden deze expliciet genoemd. Het volledige verslag van de enquête met de uitgezette vragenlijsten is op te vragen bij Spectrum.

Respons In het voorliggend veld is er een respons van 23% op de uitgezette enquêtes, concreet betekent dit dat er 173 ingevulde vragenlijsten zijn ontvangen (743 uitgezet). Reacties vanuit de verschillende branches: Onderwijs (alle vormen) 101 Kinderopvang en peuterspeelzalen 44 Ziekenhuizen 5 Jeugdgezondheidszorg 1 Huisartsen 1 Thuiszorg 0 Overig/onbekend 21 (waarvan 3x maatsch. werk) Totaal 173 De respons van het achterliggend veld lag met 57% aanzienlijk hoger. Het gaat hier echter om een werkveld met een minder groot aantal organisaties. Er zijn 75 enquêtes ingevuld ontvangen vanuit dit veld (132 uitgezet).


|


79

Reacties vanuit de verschillende branches Politie 7 Maatschappelijk werk 19 Jeugdzorg 13 Geestelijke gezondheidszorg 7 Gehandicaptenzorg 3 Vrouwenopvang 1 Overig/onbekend 25 (waarvan 1x thuiszorg en 2x jgz) Totaal 75

Bekendheid AMK en SHG Het AMK is bekender bij het voorliggend veld (98%) dan het SHG (52%). Bij het achterliggend veld is het SHG bekender (72%), 96% van de respondenten kent hier het AMK. Het aantal contacten met het AMK ligt bij zowel het voorliggend als het achterliggend veld aanzienlijk hoger dan met het SHG. Hiermee moet rekening worden gehouden bij het lezen van de resultaten van de enquête. Vooral de relatief grote onbekendheid met het SHG bij het voorveld kleurt de resultaten. Belangrijk hierbij is tevens het gegeven dat er aanzienlijk meer organisaties bestaan (en geënquêteerd zijn) voor jeugdigen dan voor volwassenen (denk hierbij aan het onderwijs en de kinderopvang). Dit is zeer waarschijnlijk één van de belangrijkste verklaringen voor de hogere bekendheid van en contacten met het AMK in het voorveld.

Tevredenheid over AMK en SHG Beide organisaties krijgen een goede beoordeling op de huidige taken die zij verrichten. Voor voorlichting, advies en consultatie/ondersteuning scoren zij rond de 4 (op een schaal van 0 tot 5). Het AMK scoort op de afhandeling van meldingen een 3,5. Het SHG krijgt hiervoor een 3,9 en scoort net iets beter. Daarbij direct de opmerking dat het aantal respondenten op deze vraag bij het SHG laag was en het verschil in score daardoor niet significant genoemd kan worden. De deskundigheid van medewerkers en kwaliteit van de adviezen wordt hoog gewaardeerd. Daarbij wordt wel de opmerking gemaakt dat dit samenhangt met de persoon in kwestie. Een aantal respondenten geeft deze persoonsafhankelijkheid expliciet aan. Een opvallend verschil zit er in de bereidheid om aan te kloppen bij het AMK en SHG bij het voor- en achterveld wanneer er zorgen zijn om een situatie van mogelijk huiselijk geweld of kindermishandeling. Deze bereidheid hangt mogelijk samen met de bekendheid met de organisatie van het AMK en SHG. Het achterliggend veld lijkt doorgaans sneller bereid tot inschakeling van het AMK of SHG.

AMK – ik klop aan AMK – ik klop misschien aan SHG – ik klop aan SHG – ik klop misschien aan

76

Voorliggend veld 56% 43% 44% 56%

Achterliggend veld 68% 30% 83% 14%


|


De contacten met het AMK en het SHG wanneer sprake is van crisisopvang worden positief beoordeeld. Het SHG scoort hierin hoger (4,0) dan het AMK (3,5). De uitvoering van de Wet Tijdelijk Huisverbod door de SHG’s krijgt ook een goede beoordeling (4,0). Enkele punten van kritiek betreffen de terugkoppeling na melding, ten tijde van het onderzoek en na afloop van het onderzoek, de beperking van het AMK voor het doen van onderzoek wanneer er reeds hulp in het gezin aanwezig is en de bereikbaarheid van het SHG.

Wensen en verbeterkansen voor het AMHK Uit de enquête komen de volgende punten naar voren. Blijf laagdrempelig en toegankelijk. Draag zorg voor een integrale, systeemgerichte aanpak. Start vanuit het AMHK hulp op, biedt hierop coördinatie en zo nodig procesregie. Regel een vaste contactpersoon/aanspreekpunt voor professionals. Organiseer goede en snelle terugkoppeling (na melding zijn de zorgen van de melder niet weg!). Uitspraken die op papier worden vastgelegd in het cliëntdossier ter controle terugleggen bij de betreffende professional. Geef een nieuwsbrief uit voor kennisverspreiding en het vergroten van de naamsbekendheid. Maak daarin ook duidelijk wat het AMHK doet en niet doet (waar liggen grenzen en verantwoordelijkheden). Realiseer samenwerking met het CJG. Waak voor een grote, logge, bureaucratische organisatie. Realiseer een AMHK dat snel werkt en doorpakt. Creëer een persoonlijke benadering bij contacten met het AMHK. Waarborg directe hulp in noodsituaties. Zorg voor snelle en adequate terugkoppeling na meldingen. Houdt contact met de professional(s). Behoud de advies- en consultatie/ondersteuningsfunctie. Kom ook in actie bij signalen als er al hulp in het gezin aanwezig is. Volg een casus, ook als de hulpverlening is gestart. Draag zorg voor lokale kennis en feeling bij de medewerkers. Aandacht wordt gevraagd voor casussen die grensoverstijgend zijn; een respondent geeft aan dat de communicatie tussen de huidige AMK’s niet goed verloopt in deze situaties. Veel respondenten vinden de ontwikkeling naar één Meldpunt voor huiselijk geweld en kindermishandeling positief: het biedt duidelijkheid voor burger en professional waar je moet zijn. Een andere belangrijke meerwaarde van het AMHK verwachten respondenten in een verbetering van het integraal en systeemgericht werken.


|


77

Verkenning AMHK in Gelderland

Recommend Documents