Crowdfunding in Gelderland

Provincie Gelderland

Crowdfunding in Gelderland Onderzoek naar crowdfunding als middel van financiering voor het bedrijfsleven in Gelderland.

27-1-2014 Stefan Fiddelaar Gijsbert Geluk Boudewijn Zuijderhoudt Direction Subsidies & Groeifinanciering

Crowdfunding in Gelderland


Inhoud Samenvatting ....................................................................................................... 2 1.

Inleiding ........................................................................................................ 4 1.1. 1.2. 1.3.

2.

Stand van zaken ............................................................................................. 7 2.1. 2.2. 2.3.

3.

Interviews ondernemingen ....................................................................... 37 Conclusie ............................................................................................... 41

Stakeholders ................................................................................................ 42 7.1. 7.2.

8.

Wat zijn kritieke succesfactoren voor crowdfunding? ................................... 23 Aanwezigheid succesfactoren in projecten .................................................. 27 Conclusie ............................................................................................... 35

Toegevoegde waarde crowdfunding ................................................................. 36 6.1. 6.2.

7.

Ondernemingen ...................................................................................... 19 Publiek .................................................................................................. 21 Conclusie ............................................................................................... 22

Kritieke Succesfactoren .................................................................................. 23 5.1. 5.2. 5.3.

6.

Aspecten bij de opzet van een crowdfunding platform .................................. 10 Interviews crowdfunding platforms ............................................................ 13 Conclusie ............................................................................................... 18

Potentie van een crowdfunding platform .......................................................... 19 4.1. 4.2. 4.3.

5.

Bestaande initiatieven ............................................................................... 7 Volume van crowdfunding .......................................................................... 8 Initiatieven binnen Gelderland .................................................................... 9

Een crowdfunding platform ............................................................................. 10 3.1. 3.2. 3.3.

4.

Wat is crowdfunding? ................................................................................ 4 Crowdfunding in Gelderland ....................................................................... 5 Het onderzoek .......................................................................................... 6

Interviews actoren .................................................................................. 42 Conclusie ............................................................................................... 48

Conclusie ..................................................................................................... 49 8.1. 8.2. 8.3. 8.4. 8.5. 8.6. 8.7.

Aanleiding .............................................................................................. 49 Huidige situatie financierbaarheid van bedrijven in Gelderland ...................... 49 Potentieel Crowdfunding in Gelderland ....................................................... 49 Obstakels en kansen crowdfunding Gelderland............................................ 50 Een succesvol crowdfunding project .......................................................... 51 Potentieel Gelders crowdfunding platform .................................................. 51 Aanbevelingen ........................................................................................ 52

Literatuur ........................................................................................................... 54

1



Samenvatting Crowdfunding als middel om financiering beschikbaar te krijgen voor het MKB is in Nederland aan een snelle opmars bezig. Weliswaar is de omvang van het in 2013 opgehaalde bedrag van € 32 miljoen in relatie tot het totale uitstaande bedrag aan financieringen een druppel op een gloeiende plaat; als de huidige groei nog enkele jaren aanhoudt dan levert crowdfunding een welkome bijdrage aan het verkrijgen van financiering voor het MKB. Het ziet ernaar uit dat de reguliere banken zich de komende jaren nog terughoudend zullen blijven opstellen als het om het verstrekken van financieringen gaat. Daarnaast is financiering van het MKB voor bedragen tot € 500.000 qua behandelkosten relatief duur, waardoor een bank liever grotere bedragen financiert. Bovendien zijn bij grote bedrijven de risico’s doorgaans lager. De verwachting is daarom gerechtvaardigd dat het MKB in Gelderland geholpen is met alternatieve financieringsbronnen zoals deze geboden worden met behulp van crowdfunding. De bekendheid bij bedrijven om crowdfunding in te zetten als middel om financiering te verkrijgen is nog onvoldoende. Dat geldt voor particulieren in nog sterkere mate als het gaat om de bekendheid van het uitlenen van geld aan een bedrijf via crowdfunding. Ondanks deze onbekendheid is crowdfunding aan een snelle opmars bezig en ligt er nog een enorm potentieel als meer mensen hier bekend en vertrouwd mee worden. Bij crowdfunding voor ondernemingen kunnen binnen het leningen model twee vormen worden onderscheiden. Bij de eerste vorm zien investeerders crowdfunding als een middel om een financieel aantrekkelijke investering te doen: ‘Crowdfunding als middel tot Investment’. Een andere groep investeerders wordt vooral gedreven door de aansprekendheid van een project, de relatie met de ondernemer, het sociale of maatschappelijk belang of vindt dat een dergelijk initiatief er gewoon moet komen: ‘Crowdfunding als middel tot Involvement’ genoemd. De eerste groep gaat voor een goed rendement en is vooral gericht op de financieel economische aspecten en ziet het hoge rendement als een mooi alternatief voor de spaarrekening, al is het risico niet vergelijkbaar. De tweede groep investeerders is vaak nauw betrokken bij de ondernemer of het project, maken al deel uit van het netwerk, zijn of worden klant en worden ook een soort ambassadeur voor het project of bedrijf. Zij willen graag op de hoogte blijven van hoe het met de onderneming gaat. De ondernemer moet relatief veel tijd besteden aan invulling van de contacten en communicatie. Beide manieren zijn van grote toegevoegde waarde, want beide helpen een onderneming zijn of haar ambities waar te maken. Als ondernemer is het raadzaam om van tevoren te bepalen welke groep men wil aanspreken. De Provincie kan een rol spelen in het meer bekendheid geven aan de mogelijkheden van crowdfunding. Daarnaast raden wij de Provincie aan een website te initiëren waar ondernemers wegwijs gemaakt worden via welke weg zij het beste kunnen gaan crowdfunden. Beide manieren voor het verkrijgen van financiering kennen hun eigen kritieke succesfactoren die wij in dit onderzoek inzichtelijk hebben gemaakt. Momenteel zijn veel crowdfunding platforms nog niet rendabel. Als de groei doorzet zal een aantal platforms waarschijnlijk beter in staat zijn een economisch rendabele

2



exploitatie te realiseren. Het zou goed zijn als het aantal aanbieders van crowdfunding met een bestendige bedrijfsvoering toeneemt. De Provincie kan initiatieven op dit vlak financieel stimuleren. Een andere manier om crowdfunding te ondersteunen is door op te treden als cofinancier. Als dit zichtbaar gebeurt, kan dat extra vertrouwen geven en een stimulans zijn voor de crowd om te investeren. Deze vormen van ondersteuning helpen het MKB om financiering beter beschikbaar te krijgen, waardoor zij hun continuïteit kunnen verbeteren of kunnen groeien. Het MKB is één van de belangrijkste bronnen voor innovatie en draagt veel bij aan de economische groei van de provincie en de bevordering van de werkgelegenheid.

3



1. Inleiding Voor u ligt het onderzoek ‘Crowdfunding in Gelderland’. Het onderzoek is uitgevoerd door Direction Subsidies & Groeifinanciering in opdracht van de Provincie Gelderland. In dit onderzoek zijn verschillende aspecten op het gebied van crowdfunding in de provincie Gelderland onderzocht. Steeds meer signalen wijzen op het feit dat het MKB steeds moeilijker aan financiering komt via de banken. Soms lijkt hierdoor een negatieve spiraal te ontstaan: de sterk verminderde beschikbaarheid van financiering beperkt de onderneming in zijn plannen, waardoor de economische groei geen impuls krijgt. Als ondernemers hun plannen, groei of innovatie wel gefinancierd krijgen zal dat een impuls zijn voor de economie, zowel regionaal als landelijk. En niet onbelangrijk, ook de werkgelegenheid is daarmee gediend. Doel van dit onderzoek is om een antwoord te geven op de vraag of crowdfunding kan helpen om de beschikbaarheid van financiering te bevorderen voor de MKB-ondernemer in de provincie Gelderland.

1.1. Wat is crowdfunding? Crowdfunding is een middel om financiering te verkrijgen waarbij veel ‘kleine’ investeerders, de massa of ‘de crowd’, gezamenlijk investeren in een bepaalde financieringsvraag. Dit gebeurt meestal via het internet. De financieringsvraag kan zowel van een onderneming, een stichting als zelfs van particulieren afkomstig zijn en kan op verschillende manieren worden ingevuld. Crowdfunding is groot geworden in de Verenigde Staten waar platforms als Kickstarter en Indiegogo al meerdere jaren succesvol geld ophalen voor verschillende projecten. Ook in Nederland is crowdfunding sinds enkele jaren aan een opmars bezig. De afgelopen jaren groeide de totale financiering via crowdfunding van € 0,5 miljoen in 2010 naar € 2,5 miljoen in 2011, € 14 miljoen in 2012 en € 32 miljoen in 2013 (Douw&Koren, 2013a; Douw&Koren, 2014). Bij crowdfunding kunnen verschillende vormen worden onderscheiden. De belangrijkste vormen zijn: 

 

Leningen: Bij deze vorm lenen veel kleine investeerders een bedrag aan een geldvrager om zo een project of investering mogelijk te maken. De investeerders ontvangen na afloop van een afgesproken periode hun investering terug. Tijdens de looptijd of na afloop wordt tevens rente vergoed. Aandelen: Bij aandelen worden de investeerders in een project voor een klein stukje eigenaar van een onderneming. Rewards: Bij rewards wordt er aan investeerders een niet-geldelijke tegenprestatie geboden. Een investeerder ontvangt bijvoorbeeld een korting op een eindproduct dat met de investering wordt ontwikkeld.

4





Donaties: Bij donaties geeft een geldgever een bedrag aan een bepaald doel zonder dat hier een tegenprestatie tegenover staat.

Bovenstaande vormen van crowdfunding kunnen ook worden gecombineerd. Zo kan een geldvrager de investeerders naast rente ook een reward bieden. Het doel van een financieringsvraag hangt in sommige gevallen samen met de gebruikte vorm van crowdfunding. Zo komt de donatievorm vaak voor bij kunstprojecten en is er bij de aandelenvorm vaak sprake van innovatieve start-ups. Veel crowdfunding projecten worden uitgevoerd via de zogenaamde ‘platforms’. Dit zijn websites waarop verschillende crowdfunding projecten staan. Nederland kent verschillende van deze platforms waarbij sommige platforms zich richten op specifieke vormen van crowdfunding of branches terwijl andere een meer algemeen karakter hebben. Ook verschillen de platforms in de ondersteuning die zij de geldvrager bieden, eventuele kosten die zij in rekening brengen en een eventuele selectieprocedure voor geldvragers die een crowdfunding project op het platform willen plaatsen. Een term naast crowdfunding die vaak wordt gebruikt is ‘crowdfinance’ (Douw&Koren, 2013b). Hiermee wordt specifiek het financieren van een financieringsvraag van een onderneming bedoeld. Dit is de vorm waar dit onderzoek zich voornamelijk op richt. Toch zullen we in verband met de leesbaarheid, de term ‘crowdfunding’ gebruiken in dit gehele onderzoek. Een andere (alternatieve) vorm van financieren die veel gelijkenissen vertoont met crowdfunding is de kredietunie. Hierbij verenigen ondernemers zich om andere ondernemers financiering te verstrekken. Een belangrijk verschil met crowdfunding is dat er bij een kredietunie bepaalde vereisten zijn om als investeerder op te mogen treden (bijvoorbeeld op het gebied van regio of branche), bij crowdfunding is dit niet het geval.

1.2. Crowdfunding in Gelderland Ook in Gelderland zijn de laatste jaren de signalen over de problemen van het MKB om aan financiering te komen steeds luider geworden. Banken zijn terughoudender geworden in het financieren van deze ondernemingen. Ook ten opzichte van andere Europese landen komt het Nederlandse MKB moeilijk aan financiering bij een bank (CBS, 2011). De Provincie beschikt over diverse instrumenten om Gelderse ondernemers op dit vlak te ondersteunen. Voorbeelden hiervan zijn provinciale subsidies en kredieten. Nu crowdfunding ook een belangrijkere rol lijkt te gaan spelen in de financiering van het MKB wil de Provincie weten hoe zij het best op deze nieuwe mogelijkheid in kan spelen om zo ook dit instrument optimaal in te kunnen zetten voor het Gelderse MKB. Er zijn verschillende manieren waarop de Provincie gebruik kan maken van dit instrument. Denk bijvoorbeeld aan het actief onder de aandacht brengen van crowdfunding onder de bevolking, het financieel ondersteunen van provinciale crowdfunding projecten of het opzetten van een eigen crowdfunding platform. Om hier een weloverwogen besluit over te kunnen nemen wil de Provincie zich eerst een beter beeld vormen van crowdfunding

5



en de mogelijkheden die deze vorm van financieren biedt. Het doel hiervan is om het MKB in de provincie optimaal te kunnen faciliteren. Dit onderzoek heeft als doel om deze vraag te beantwoorden. De hoofdvraag van dit onderzoek luidt dan ook: ‘Kan crowdfunding bijdragen aan het verbeteren van de beschikbaarheid van financiering voor het bedrijfsleven in Gelderland, en zo ja hoe?’

1.3. Het onderzoek Om een beeld te krijgen van crowdfunding en de mogelijkheden van deze vorm van financiering voor ondernemingen in de provincie Gelderland worden er in dit onderzoek verschillende onderzoeksvragen behandeld om de eerder genoemde hoofdvraag te beantwoorden. Deze onderzoeksvragen worden in de volgende hoofdstukken behandeld: -

Hoofdstuk 2: Welke resultaten zijn tot op heden in Nederland bereikt via crowdfunding? Hoofdstuk 3: Wat komt erbij kijken om een crowdfunding platform op te zetten? Hoofdstuk 4: Wat is de potentie van een crowdfunding platform? Hoofdstuk 5: Aan welke criteria moet een crowdfunding project voldoen: wat zijn de kritieke succesfactoren? Hoofdstuk 6: Wat is de toegevoegde waarde van crowdfunding? Hoofdstuk 7: Welke stakeholders kunnen een rol spelen bij crowdfunding?

In hoofdstuk 8 zullen de resultaten van het onderzoek worden samengevat en zullen er enkele aanbevelingen worden gegeven aan de Provincie Gelderland. Om bovenstaande vragen te kunnen beantwoorden is er gebruik gemaakt van verschillende onderzoeksactiviteiten, te weten: -

Interviews met vertegenwoordigers van verschillende crowdfunding platforms. Een enquête onder ondernemingen. Een enquête onder particulieren. Een analyse van afgeronde crowdfunding projecten. Interviews met ondernemingen die een crowdfunding project hebben uitgevoerd. Interviews met ‘stakeholders’ in de Provincie Gelderland.

Naast deze onderzoeksactiviteiten is er voor dit rapport gebruik gemaakt van bestaande literatuur omtrent het onderwerp. De veelheid aan bronnen voor data correspondeert met het doel om een zo breed mogelijk beeld van crowdfunding te schetsen en het onderwerp van verschillende kanten te belichten. We willen dit onderzoek niet zijnde een wetenschappelijk onderzoek presenteren. De statistisch onderlegde wetenschapper zal ongetwijfeld op- of aanmerkingen kunnen maken bij bepaalde onderdelen van dit onderzoek. Er is echter bewust gekozen voor een praktijkgericht onderzoek dat de breedte van onderwerpen rond crowdfunding behandelt. Dit draagt het meest bij aan het doel van het rapport: onderzoeken of crowdfunding de financiering van het Gelderse bedrijfsleven kan verbeteren. Uiteraard is er in dit onderzoek wel alles aan gedaan om het onderzoek en de resultaten zo betrouwbaar mogelijk te presenteren.

6



2. Stand van zaken Om de mogelijkheden van crowdfunding voor Nederland of de Provincie Gelderland goed te kunnen inventariseren is het allereerst van belang om de huidige stand van zaken in kaart te brengen. Ondanks het feit dat crowdfunding nog een jong fenomeen is, kan er zowel nationaal als internationaal al data over gevonden worden. De bijbehorende onderzoeksvraag luidt: Welke resultaten zijn tot op heden in Nederland bereikt via crowdfunding? Het woord ‘resultaten’ verwijst in deze vraag naar zowel het geld dat projecten via crowdfunding hebben opgehaald als de verschillende initiatieven met betrekking tot crowdfunding, zoals de opgezette platforms.

2.1. Bestaande initiatieven Crowdfunding heeft de afgelopen jaren een grote opmars gemaakt. De groei valt onder meer af te lezen aan de toename van het aantal crowdfunding platforms en -projecten. Nederland kent momenteel al tientallen crowdfunding platforms. Sommige platforms zoals Voor de Kunst en 4 Just One richten zich vooral op donaties, al dan niet in combinatie met rewards. Het gaat hierbij vaak om sociale of artistieke projecten. Andere crowdfunding platforms richten zich (ook) op leningen voor ondernemingen. Enkele belangrijke Nederlandse crowdfunding platforms die zich richten op de financiering van ondernemingen zijn CrowdAboutNow, Geldvoorelkaar, Oneplanetcrowd, Share2Start, Symbid en Wekomenerwel (Douw&Koren, 2013b). Ook platforms als Leapfunder en het platform Seeds van ABN AMRO hebben zich gemeld op de crowdfundingmarkt voor ondernemingen. Een belangrijk crowdfunding initiatief van de afgelopen jaren in Nederland was ‘De Windcentrale’. Bij dit project werd een windmolen virtueel opgesplitst in duizenden kleine stukjes genaamd ‘winddelen’. Particulieren konden een dergelijk winddeel aanschaffen en betaalden daarnaast ook mee aan het onderhoud van de windmolen. Als beloning ontvingen zij daarvoor een klein stukje energie dat door de windmolen werd opgewekt. Praktisch werd dat vertaald doordat energieleverancier GreenChoice de stroomrekening van de investeerder verlaagde met de waarde van de energie die door het winddeel werd opgewekt. Het initiatief bleek een groot succes en in korte tijd werd er in totaal € 7 miljoen opgehaald voor de aanschaf van twee windmolens. Inmiddels is de aanschaf van meerdere windmolens op deze manier gefinancierd (www.windcentrale.nl). Naast de toegenomen activiteit met betrekking tot het aantal platforms en projecten is de gegroeide populariteit van crowdfunding ook af te lezen aan de toegenomen aandacht in de landelijke media en de ontwikkelingen op beleidsniveau. De Nederlandse overheid ziet crowdfunding als een interessant financieringsinstrument en heeft aangegeven crowdfunding voor ondernemingen de komende jaren te willen ondersteunen (Ministerie van Economische Zaken, 2013). Op Europees niveau is het ‘European Crowdfunding Network’ opgericht, een instituut dat zich bezighoudt met de promotie van en onderzoek naar crowdfunding op Europees niveau (www.europeancrowdfunding.org).

7



2.2. Volume van crowdfunding Naast het aantal platforms en voorbeelden van crowdfunding projecten is het geld dat via crowdfunding wordt geïnvesteerd een belangrijke indicator voor de resultaten van crowdfunding. In het rapport ‘Crowdfinance’ van crowdfunding-consultancy bureau Douw&Koren is het totaal aan opgehaalde bedragen voor ondernemingen middels crowdfunding in kaart gebracht. In 2010 werden de eerste Nederlandse crowdfunding platforms operationeel die zich specifiek richtten op de financiering van ondernemingen. In totaal werd er dat jaar voor € 50.000 via crowdfunding geïnvesteerd in ondernemingen. In 2011 groeiden de investeringen via crowdfunding: er werd dat jaar een totaal van € 875.000 in ondernemingen geïnvesteerd via crowdfunding. Ook daarna bleef crowdfunding groeien als financieringsinstrument voor ondernemingen. Bedrijven haalden in 2012 al € 11,4 miljoen op. Hierbij moet gezegd worden dat een groot deel hiervan voor rekening kwam van het eerder genoemde project ‘De Windcentrale’ (Douw&Koren, 2013). Ook in het jaar 2013 heeft de groei doorgezet. In dat jaar is er in totaal € 32 miljoen gefinancierd via crowdfunding. Het merendeel van deze crowdfunding (ruim 86%) is opgehaald door ondernemingen (Douw&Koren, 2013c; Douw&Koren, 2014). Ondanks het feit dat de onderzoeksvraag van dit hoofdstuk betrekking heeft op Nederland kan een blik over de grenzen bijdragen aan een completer beeld van de ontwikkeling van crowdfunding. Wereldwijd zijn de cijfers met betrekking tot crowdfunding nog indrukwekkender dan voor Nederland het geval is. In 2011 werd er wereldwijd ruim € 1,1 miljard opgehaald door crowdfunding platforms. De samengestelde jaarlijkse groei van crowdfunding in de periode 2009-2011 bedroeg 63%. In 2012 groeide het totaal aan financieringen via crowdfunding zelfs met 81% naar ruim € 2 miljard. Het grootste gedeelte van de investeringen via crowdfunding werd gedaan in Noord-Amerika maar ook Europa neemt een steeds groter gedeelte in van het wereldwijde totaal aan crowdfunding (Crowdsourcing LLC, 2012). Binnen Europa loopt Nederland voorop in deze trend. Douw&Koren heeft vastgesteld dat crowdfunding in Nederland relatief gezien harder groeit dan waar ook ter wereld (MKB Servicedesk, n.d.). Het is de vraag hoe crowdfunding zich de komende jaren gaat ontwikkelen. De verwachtingen voor de groei van crowdfunding wereldwijd in de komende jaren zijn hooggespannen. In ‘The Crowdfunding Industry Report 2013’ wordt geschat dat de totale financiering via crowdfunding voor 2013 ruim € 3,7 miljard zal bedragen (Massolution, 2013). Deze cijfers leiden tot grote verwachtingen van de impact die crowdfunding in de toekomst zou kunnen hebben. In een rapport van de Wereldbank (Crowdfunding’s Potential for the Developing World) wordt crowdfunding zelfs gepresenteerd als een instrument dat op termijn een bijdrage zou kunnen leveren aan het oplossen van financieringsproblemen in ontwikkelingslanden. Douw&Koren verwacht ook in Nederland een spectaculaire doorgroei van crowdfunding in de komende jaren. Op basis van het huidige volume van crowdfunding in Nederland en de groei in de afgelopen jaren voorspellen zij een totaal van € 255 miljoen aan financieringen via crowdfunding in 2015.

8



2.3. Initiatieven binnen Gelderland Al in 2012 werd er een specifiek Gelders crowdfunding initiatief gelanceerd. Het betrof hier de financiering van verschillende natuurprojecten van verschillende organisaties onder de noemer ‘Adopteer een stuk natuur’. Dit initiatief gold voor de Provincie tevens als een proef om te kijken welke mogelijkheden crowdfunding bood (Provincie Gelderland, 2012). Ook verschillende Gelderse ondernemingen hebben inmiddels de weg naar crowdfunding gevonden. Enkele voorbeelden hiervan zijn de onderneming ‘Vallei Vis’ uit Renkum, dat middels crowdfunding geld ophaalde voor de opzet van een duurzame viskwekerij en het bedrijf ‘Infixus’ uit Zutphen, dat een succesvolle crowdfunding campagne uitvoerde voor de aanschaf van een CNC freesmachine. Ondanks deze positieve signalen lijkt het MKB in de provincie Gelderland nog niet massaal aan te haken op de mogelijkheden van crowdfunding. Een korte inventarisatie van openstaande crowdfundingproposities leert dat Gelderse ondernemingen in vergelijking met de ondernemingen uit de Randstad zwaar ondervertegenwoordigd zijn op het gebied van crowdfunding. Hierbij moet uiteraard worden meegenomen dat er ook meer bedrijven gevestigd zijn in de Randstand maar toch lijkt het Gelders MKB hier momenteel nog mogelijkheden te missen.

9



3. Een crowdfunding platform Crowdfunding platforms maken een belangrijk onderdeel uit van crowdfunding. Veruit de meeste crowdfunding projecten worden geplaatst op deze platforms. Om een indicatie te geven: van de 118 ondernemingen die in 2012 in Nederland succesvol geld ophaalden via crowdfunding maakten 110 gebruik van een platform (Douw&Koren, 2013). De overige 8 hebben bijvoorbeeld van een eigen website gebruik gemaakt om het crowdfunding project te presenteren. Om de mogelijkheden van crowdfunding te onderzoeken is het zodoende belangrijk om de werking en perspectieven van crowdfunding platforms in kaart te brengen. De onderzoeksvraag hierbij luidt: ‘Wat komt erbij kijken om een crowdfunding platform op te zetten?’ Naast de opzet van een platform zal er in dit hoofdstuk ook dieper worden ingegaan op de exploitatie van een platform.

3.1. Aspecten bij de opzet van een crowdfunding platform Bij een crowdfunding platform komen veel verschillende aspecten kijken. De belangrijkste hiervan kunnen in drie categorieën worden onderverdeeld: -

financieel praktisch juridisch

Deze drie aspecten zijn zowel bij de opzet van een platform als bij de exploitatie van groot belang.

3.1.1. Financieel Met betrekking tot het financiële aspect is met name de investering in een website van belang. Om een aantrekkelijk platform neer te zetten moet er een aansprekende website worden ontwikkeld. De website moet niet alleen aansprekend zijn maar ook functionaliteiten bieden waarmee de transacties op een begrijpelijke en veilige manier worden uitgevoerd. Omdat sommige crowdfunding platforms een selectie maken van de projecten die op het platform geplaatst worden en daarnaast ondernemers begeleiden bij het uitvoeren hun crowdfunding projecten zijn er ook na de opzet kosten verbonden aan het beheren van een crowdfunding platform. Veel platforms hebben daarom een verdienmodel ingebouwd in het platform. Ondernemers die een crowdfunding project op een platform zetten betalen het platform meestal een percentage van het opgehaalde bedrag van een crowdfunding project. Deze fee hoeft in de regel alleen te worden betaald wanneer het vooraf vastgestelde doelbedrag wordt behaald. Dit percentage wordt in veel gevallen gecombineerd met een instapbedrag voor ondernemers die een project op een platform willen plaatsen. Investeerders betalen vaak een klein bedrag of percentage voor de transactiekosten bij het doen van een investering. Om een beter beeld te krijgen van de verschillende verdienmodellen zijn in de volgende tabel de cijfers van het verdienmodel per platform weergegeven. De lijst is gebaseerd op de crowdfunding platforms in het onderzoeksrapport ‘Crowdfinance’ (Douw&Koren, 2013).

10



In deze tabel zijn alleen de platforms uit het rapport ‘Crowdfinance’ meegenomen die eind 2013 operationeel waren en zich richten op leningen. De informatie is afkomstig van de websites van de crowdfunding platforms. Hierbij moet worden opgemerkt dat verschillende platforms hun tarieven in de afgelopen jaren soms hebben aangepast en dat niet uitgesloten kan worden dat deze tarieven in de toekomst veranderen. 1 Aan de tabel is een kolom toegevoegd die meer inzicht geeft in de verschillen in kosten tussen de platforms. In deze kolom is er berekend wat de kosten voor een ondernemer zouden zijn bij een crowdfundingproject van € 50.000 waarbij de lening lineair in vijf jaar wordt afgelost. Tabel 1. Verdienmodellen crowdfunding platforms leningen Platform

Plaatsingsfee

Succesfee

Investeerdersfee

Kosten voor ondernemer € 3.500

CrowdAboutNow

2% per jaar

€ 0,77

Geldvoorelkaar

1% van doelbedrag € 295

Eenmalig 0,9% van geïnvesteerd bedrag

€ 2.045

Oneplanetcrowd

€ 250

€ 0,90

€ 2.500

Share2start Wekomenerwel

€ 250

Eenmalig 1,25% + 0,75% per jaar looptijd Eenmalig 7%* Eenmalig 5% Eenmalig 3%

€ 1,50 -

€ 2.500 € 1.500

* In het geval van succes wordt de plaatsingsfee terug ontvangen.

3.1.2. Praktisch De opzet van het platform, de selectie van de projecten en de begeleiding van ondernemers brengt naast kosten ook praktische uitdagingen mee. Er moet een organisatie worden opgezet en bepaald worden welke zaken men extern inkoopt en welke zaken men intern regelt. Een platform moet beslissen of en waarop zij projecten en ondernemers wil screenen voor zij op het platform worden geplaatst en welke procedure hiervoor wordt gevolgd. Naast het screenen van projecten kan een platform ook ratings toekennen aan projecten die zichtbaar zijn voor de investeerders. Vervolgens moet een platform beslissen of en hoe zij begeleiding wil bieden aan ondernemers die een project op het platform plaatsen. Ten slotte moet een platform nadenken over de rol die het wil spelen wanneer er gevallen zouden optreden waarbij een ondernemer niet kan voldoen aan de terugbetalingsverplichtingen. Voor de huidige Nederlandse crowdfunding platforms waren de verschillende onderdelen van deze praktische invulling een extra uitdaging vanwege het feit dat crowdfunding nog onbekend was in Nederland. Op buitenlandse platforms na was er zodoende weinig referentiemateriaal. Daarbij moesten de platforms door de onbekendheid van het publiek en ondernemers met

1

Meest recente update van de gegevens dateert van januari 2014.

11



crowdfunding, extra aandacht schenken aan de promotie van crowdfunding als financieringsvorm.

3.1.3. Juridisch Met betrekking tot het juridische aspect is met name de zorgplicht van belang. De zorgplicht beoogt de consument te beschermen. Bedrijven hebben de plicht de consument goed te informeren over hun product of dienst zodat zij weten waar zij aan beginnen wanneer ze iets kopen en welke risico’s daaraan verbonden zijn. Deze zorgplicht krijgt langzamerhand een bredere werking en wordt steeds belangrijker voor bedrijven en instellingen. Ook crowdfunding platforms hebben een zorgplicht ten opzichte van de investeerders en krijgen in dit kader te maken met het toezichtregime van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Dit toezichtregime kan gaan om (1) een vergunning voor het bemiddelen in krediet; (2) om ontheffing voor het bemiddelen in opvorderbaar geld en (3) om vergunning voor het doorgeven van orders in financiële instrumenten. Het aanvragen van een ‘vergunning voor bemiddelen in krediet’ is vereist als er leningen worden verstrekt aan consumenten. Als er uitsluitend leningen worden verstrekt aan ondernemers dan is er sprake van opvorderbare gelden in de zin van de Wet op het Financieel Toezicht en moet een ontheffing worden aangevraagd. Als er geïnvesteerd wordt in aandelen en het platform faciliteert dit, dan is een ‘vergunning voor het doorgeven van orders in financiële instrumenten’ vereist (AFM, n.d.). Voor de Nederlandse crowdfunding platforms is meestal het ‘bemiddelen in opvorderbare gelden’ van toepassing. Een ontheffing is in dit geval dus verplicht. Bij een ontheffing moet aangetoond worden dat de belangen van de consument voldoende beschermd blijven. Om dit aan te tonen moeten de volgende zaken door een platform worden aangetoond:   

De betrouwbaarheid van personen die het beleid van een houder van een ontheffing bepalen staat buiten twijfel. De bedrijfsvoering van een bemiddelaar in opvorderbare gelden is integer en beheerst. De zeggenschapstructuur is inzichtelijk.

Zowel aan een vergunning als een ontheffing kan de AFM nadere voorschriften of beperkingen verbinden, bijvoorbeeld ten aanzien van de bedrijfsvoering en de doorbetaling van gelden. De eisen die aan een vergunning of ontheffing worden gesteld verschillen en de doorlopende toezichtregels die van toepassing zijn kunnen tevens verschillen. Voor de aanvraag voor een ontheffing moeten door een aanvrager verschillende stukken worden aangeleverd om bovenstaande punten te onderbouwen. Ook zijn er aan een dergelijke aanvraag kosten verbonden (AFM, 2013).

12



3.2. Interviews crowdfunding platforms Om een beter beeld te krijgen van de uitwerking van bovenstaande aspecten bij Nederlandse platforms in de praktijk, zijn er voor dit onderzoek interviews gehouden met een aantal belangrijke Nederlandse crowdfunding platforms. Er zijn semi-gestructureerde interviews gehouden met vijf van de belangrijkste Nederlandse platforms die gericht zijn op financiering van het MKB. Er is onder meer gesproken met vertegenwoordigers van de platforms ‘CrowdAboutNow’, ‘Geldvoorelkaar’, ‘Oneplanetcrowd’ en ‘Wekomenerwel’. Als aanvulling op de gesprekken is informatie van de websites van de platforms gebruikt om een compleet beeld te krijgen.

3.2.1. Opzet en organisatie Opzet platform De opzet van een crowdfunding platform blijkt in alle gevallen een langdurig en vaak ook kostbaar proces te zijn geweest. Gemiddeld genomen kostte het de initiatiefnemers ongeveer twee jaar om van idee tot een functioneel platform te komen. De kosten die gepaard gingen met het opzetten van het platform liepen flink uiteen tussen de verschillende platforms. Een platform gaf aan dat de opzet ruim € 500.000 kostte en ook bij verschillende andere platforms werden bedragen van meerdere tonnen genoemd. Hierbij moet worden aangetekend dat de opstartkosten in veel gevallen niet exact in kaart zijn gebracht en het hier schattingen betreft. Het merendeel van de investeringen in tijd en geld ging zitten in de juridische structuur rond het platform. Alle platforms geven aan dat het invullen van deze juridische structuur het grootste obstakel was bij het opzetten van het platform. Hierbij speelt uiteraard mee dat het ging om een nieuwe markt waarop bestaande regels en structuren niet altijd toegespitst waren. Alle platforms hebben in dit kader contact gehad met de AFM. Dit heeft voor sommige platforms geleid tot een vergunning van de AFM (CrowdAboutNow en Geldvoorelkaar) terwijl andere platforms een ontheffing hebben gekregen (o.a. Oneplanetcrowd en Wekomenerwel). Ook het opzetten van het IT gedeelte van het platform was een grote opgave. Voor de platforms was een structuur vereist waarbij projecten kunnen worden gepresenteerd en er daadwerkelijk geïnvesteerd kan worden. Verschillende platforms maken hiervoor gebruik van een ‘derde gelden rekening’ waarop geld tijdelijk geparkeerd kan worden. Bij de opzet hebben de meeste platforms hulp ingeschakeld van externe partijen voor de ontwikkeling van de website en het uitzoeken van de juridische vereisten voor het platform. Ook in de huidige bedrijfsvoering maken de platforms in meer of mindere mate gebruik van externe partijen. Naast het opzetten van het platform en het regelen van de juridische vereisten was in de opstartfase het werven van projecten een uitdaging voor de platforms. Omdat crowdfunding nog een relatief onbekend fenomeen was bij de opstart, kostte het in deze periode meer moeite om goede crowdfunding projecten te vinden. De platforms maakten op verscheidene manieren reclame voor hun platform en benaderden actief ondernemers voor het starten van een crowdfunding campagne.

13



Organisatie De platforms zijn over het algemeen kleine organisaties. Het aantal fte bij de platforms varieert grofweg van één tot vijftien. De oprichters van de platforms zijn in de meeste gevallen de sleutelfiguren binnen de organisatie van een platform. Alle platforms geven aan dat crowdfunding nog steeds in een startfase zit en dat zij verwachten de komende jaren verder te groeien

3.2.2. Selectie van projecten Alle platforms krijgen een veelvoud aan aanvragen ten opzichte van het aantal uiteindelijk geplaatste projecten. Vaak komen er per dag bij een platform een of meerdere aanvragen binnen. Slechts een klein gedeelte van al deze financieringsvragen wordt daadwerkelijk op het platform geplaatst. Het aandeel van de aanvragen dat de platforms uiteindelijk plaatsen varieert van één tot twintig procent. Alle platforms gebruiken een beoordelingsproces om de aanvragen te filteren. De beoordelingsprocedures worden per platform verschillend ingevuld en ook worden er verschillende criteria gehanteerd. Bij de procedures is het voor de platforms in eerste instantie van belang dat de ondernemer de opgevraagde stukken daadwerkelijk en compleet aanlevert. Het gaat hier om zaken als een businessplan. Vervolgens maken de platforms gebruik van onder meer ingevulde vragenlijsten, bijeenkomsten en persoonlijke gesprekken met ondernemers om te bepalen wat zij geschikte projecten vinden om te plaatsen. Bij de platforms Wekomenerwel en CrowdAboutNow worden de initiatiefnemers van de projecten vooral gescreend op het vermogen van de ondernemer om een goede crowdfunding campagne te voeren. Dit kan bijvoorbeeld afgeleid worden uit het feit of de ondernemer al actief is op social media en via deze kanalen al veel mensen bereikt. Ook het eigen netwerk van de ondernemer kan een indicator zijn voor het slagen van een crowdfunding campagne. Een vergelijkbare focus is bij Oneplanetcrowd van toepassing. Bij dit platform wordt daarnaast extra nadruk gelegd op de inhoud van het project zelf. Tevens geldt bij Oneplanetcrowd het criterium dat projecten bij moeten dragen aan het milieu of een grote impact hebben op een maatschappelijk probleem. Het platform Geldvoorelkaar onderscheidt zich in de selectie van projecten duidelijk van eerder genoemde platforms. De nadruk ligt bij dit platform niet op de capaciteiten van de ondernemer om een goede campagne op te zetten maar op de financiële informatie van een onderneming die een financieringsvraag op het platform wil zetten. Hierbij wordt er bij bestaande ondernemingen vooral aandacht geschonken aan de jaarcijfers van de afgelopen jaren terwijl de nadruk bij starters op het businessplan ligt. Geldvoorelkaar onderscheidt zich tevens van bovenstaande platforms door het toekennen van een beoordeling (rating) aan projecten die op het platform komen. Met deze rating wordt aan potentiële investeerders aangegeven hoe hoog het risico van het desbetreffende project wordt geschat. Geldvoorelkaar kent de projecten zelf een rating toe en laat daarnaast kredietbeoordelaar Graydon een extra rating toekennen aan projecten op het platform.

14



3.2.3. Crowdfunding campagnes Campagne Alle platforms geven aan dat zij de ondernemer begeleiding bieden bij het uitvoeren van de crowdfunding campagne. In veel gevallen wordt er eerst met de ondernemer samen een plan opgesteld voor de strategie van de campagne. Daarnaast wordt de ondernemer geadviseerd over het gebruik van social media en het benaderen van het eigen netwerk. In sommige gevallen maken de (medewerkers van) platforms zelf ook promotie voor een project, bijvoorbeeld via de eigen social media. Verschillende platforms geven aan dat de begeleiding belangrijk is voor het slagen van de campagne omdat de ondernemer zich niet altijd realiseert wat de meest effectieve manier is om een campagne te voeren. De platforms krijgen ook te maken met ondernemers die zich door een externe partij laten begeleiden voor het voeren van de campagne. De meningen hierover zijn verdeeld. Oneplanetcrowd en Geldvoorelkaar geven aan dit in bepaalde gevallen toe te juichen omdat het de ondernemer kan helpen met zaken waar hij zelf weinig verstand van heeft zoals het opstellen van een businessplan of het voeren van een marketingcampagne. Platform CrowdAboutNow geeft juist aan het jammer te vinden als een ondernemer een externe partij inschakelt omdat dit het directe contact tussen ondernemer en investeerder wegneemt. Wel geeft dit platform aan dat het bij bepaalde projecten wel een toegevoegde waarde zou kunnen bieden. Verschillende platforms geven aan dat de inzet van de ondernemer zelf van cruciaal belang is voor het slagen van de crowdfunding campagne.

Investeerders Volgens de meeste platforms komt het grootste gedeelte van de investeerders af op individuele projecten en niet op het platform. De meeste platforms geven aan dat ongeveer een derde van de investeerders afkomstig is uit het eigen netwerk van de ondernemer, een derde geactiveerd wordt door de campagne en ongeveer een derde bestaat uit overige investeerders die vaak standaard actief zijn op het platform en in verschillende projecten investeren. De platforms Wekomenerwel en Oneplanetcrowd geven tevens aan dat investeerders die in eerste instantie op een bepaald project afkomen in sommige gevallen worden ‘vastgehouden’ en doorgroeien naar een vaste investeerder op het platform. Geldvoorelkaar vormt een uitzondering op eerder genoemde verdeling, dit platform geeft aan dat naar schatting 80% van de investeerders op het platform afkomt en dat de overige investeerders binnen komen via een specifiek project. Als motieven van investeerders om crowdfunding projecten te financieren noemen de platforms onder meer het financiële rendement of de tegenprestatie, het gunnen van de ondernemer en het gunnen of waarderen van een specifiek project. Maar ook het idee van ‘samen mogelijk maken’ wordt genoemd. De platforms verschillen wel in de nadruk die zij op de verschillende motieven leggen. Sommige platforms zien rendement als de belangrijkste factor, terwijl anderen het gunnen van het project of de ondernemer als het meest essentiële motief zien. Een platform geeft in dit kader aan dat wanneer de gunfactor meer meespeelt een financier eerder een hoog bedrag zal investeren.

15



Defaults Geen van de platforms heeft al te maken gehad met defaults: ondernemingen die hun lening via crowdfunding uiteindelijk niet konden terugbetalen. Wel zijn er bij meerdere platforms al projecten succesvol afbetaald. De platforms geven aan dat zij zich realiseren dat defaults uiteindelijk onvermijdelijk zullen zijn en dat het afwachten is hoe de markt op deze gevallen zal reageren. Platform Geldvoorelkaar verwacht, gebaseerd op de ervaringen uit het buitenland, dat het percentage defaults in de toekomst tussen de 3en 4% zal liggen. Alle platforms zien hun eigen functie als faciliterend en geven aan niet verantwoordelijk te zijn voor eventuele defaults. Uiteindelijk is het de verantwoordelijkheid van de investeerders zelf in welke projecten zij investeren. Alle geïnterviewde platforms geven op hun website duidelijk aan dat er risico’s verbonden zijn aan het investeren via crowdfunding. Verschillende platforms geven wel aan dat zij een bemiddelende rol zouden kunnen spelen tussen de ondernemer en de investeerders in gevallen van problemen met de terugbetaling.

3.2.4. Toekomst en aanbevelingen Toekomst crowdfunding in Nederland De platforms zien crowdfunding als een aanvulling op de financieringsmogelijkheden voor het bedrijfsleven. Oneplanetcrowd en Geldvoorelkaar zien crowdfunding niet als een concurrent van de bank maar als een alternatief instrument dat financiering kan bieden waar het voor de bank simpelweg niet goed mogelijk is om financiering te bieden. Geldvoorelkaar geeft aan dat crowdfunding samen met een aantal andere alternatieve financieringsvormen inspeelt op het financieren van de relatief kleinere bedragen (tot € 500.000) die voor banken minder interessant zijn. De platforms Wekomenerwel en CrowdAboutNow geven aan dat de bijdrage van crowdfunding zich niet beperkt tot de financiering van MKB maar ook bijdraagt aan het versterken van de ondernemer zelf, doordat deze gestimuleerd wordt om een actievere houding aan te nemen bij de zoektocht naar financiering. Crowdfunding is nog een betrekkelijk jong fenomeen in Nederland en alle platforms verwachten dat crowdfunding in Nederland de komende jaren verder door zal groeien. De omvang van deze groei vinden de platforms moeilijk in te schatten. Wekomenerwel geeft aan dat de toekomstige groei in Nederland niet vergeleken mag worden met de volumes die de afgelopen jaren in onder meer de V.S en Groot Brittannië zijn bereikt omdat de Nederlandse markt simpelweg veel kleiner is. Een ander platform geeft aan dat de groei per vorm zou kunnen verschillen waarbij het donatiemodel in bijvoorbeeld de kunstsector klein zal blijven maar dat het leningenmodel de komende jaren zal groeien. Op langere termijn zou ook het aandelen model populairder kunnen worden.

16



Aanbevelingen Provincie Gelderland De geïnterviewde crowdfunding platforms hebben verschillende aanbevelingen voor de Provincie Gelderland. Geldvoorelkaar geeft aan dat de Provincie borgstellingen zou kunnen verzorgen voor investeringen via crowdfunding. Dit zou investeerders meer zekerheid bieden waardoor zij eerder geneigd zouden zijn om te investeren in crowdfunding projecten waarmee lokale markten een grote impuls zouden krijgen. Ook zou de Provincie zelf, bijvoorbeeld via participatiebedrijf PPM Oost, kunnen investeren in crowdfunding projecten. Een ander platform noemt deze zaken juist onwenselijk omdat dit de natuurlijke marktwerking van crowdfunding zou verstoren. Uiteindelijk zijn de meeste platforms het erover eens dat het opzetten van een eigen platform niet de meest voor de hand liggende optie is voor de Provincie. Ook kan de vraag gesteld worden of dit überhaupt de taak van een overheid is. De belangrijkste aanbeveling die door alle platforms wordt gedaan is het promoten van crowdfunding. De platforms noemen hierbij zowel het promoten van specifieke crowdfunding projecten als het promoten van crowdfunding in het algemeen. Het grote manco van crowdfunding is op het moment nog de onbekendheid van veel mensen met het concept. Het ontbreekt de platforms zelf aan de mogelijkheden om crowdfunding grootschalig onder de aandacht te brengen bij het publiek. Zij zien de Provincie als een instantie die hier bij uitstek geschikt voor is vanwege haar grote bereik onder de bevolking. Het regionale aspect van crowdfunding wordt door verschillende crowdfunding platforms genoemd als aanknopingspunt voor de Provincie. Juist omdat een regionale of lokale betrokkenheid met projecten een motivatie voor een investering kan zijn, is het voor de Provincie interessant om hierop aan te sluiten wanneer zij zou inzetten op promotie, borgstellingen of investeringen.

17



3.3. Conclusie Crowdfunding platforms spelen een zeer belangrijke rol bij het concept crowdfunding. Hun rol beperkt zich niet tot het bijhouden van een website maar komt vooral tot uiting in de voorselectie van projecten en begeleiding van campagnes. In een enkel geval is zelfs het toekennen van een rating aan projecten onderdeel van de werkzaamheden van een platform. De onderzoeksvraag van dit hoofdstuk luidde: ‘Wat komt erbij kijken om een crowdfunding platform op te zetten?’ Uit de informatie afkomstig uit bestaande literatuur en interviews met diverse Nederlandse crowdfunding platforms blijkt dat het een gecompliceerde taak is om een crowdfunding platform op te zetten en dit vervolgens succesvol draaiende te houden. De kosten voor de opzet zijn hoog en verschillende barrières op juridisch en praktisch gebied moeten worden overkomen. Wanneer de inkomsten van de crowdfunding platforms (verdienmodellen en aantallen projecten) worden afgezet tegen geschatte kosten, kan worden gesteld dat de exploitatie van een platform in veel gevallen nog niet erg winstgevend kan zijn. Verschillende platforms geven ook aan dat de opbrengsten niet aanzienlijk zijn. Op financieel gebied lijkt de sleutel te liggen bij de verwachte groei van crowdfunding in de toekomst, zoals tevens beschreven in hoofdstuk 1 van dit rapport. Ook de platforms zelf geven aan in de (lastige) opstartfase te zitten waarbij de toekomstige groei meer mogelijkheden met zich mee zal brengen.

18



4. Potentie van een crowdfunding platform Om de potentie van crowdfunding in het algemeen of specifiek een crowdfunding platform in kaart te brengen zijn verschillende factoren van belang. Allereerst moeten er ondernemingen zijn die in crowdfunding een goed instrument zien om hun financieringsvraag te beantwoorden. Naast landelijke cijfers over de interesse van ondernemingen is het voor de Provincie Gelderland specifiek van belang om de interesse van Gelderse ondernemingen in crowdfunding in kaart te brengen. De bijbehorende onderzoeksvraag luidt: ‘Hoe is het marktpotentieel binnen de doelgroep bedrijven?’ Om hier zicht op te krijgen is er in het kader van dit onderzoek een enquête uitgezet onder Gelderse ondernemingen. Daarnaast is er voor de beantwoording van deze vraag gebruik gemaakt van bestaande data. Ten tweede moeten investeerders (het publiek) vervolgens bereid zijn om via crowdfunding te investeren in ondernemingen. Crowdfunding is als nieuwe vorm van financiering nog niet bij iedereen bekend, wat een afwachtende houding van het publiek tot gevolg zou kunnen hebben. De onderzoeksvraag die bij dit onderdeel hoort luidt: ‘Hoe is de bereidheid van het publiek om geld te investeren?’ Naast de mate van bereidheid is het relevant om in dit kader in kaart te brengen wat het publiek als redenen beschouwt om al dan niet in crowdfunding te investeren. Voor deze vragen is naast bestaande informatie een enquête uitgezet onder particulieren uit heel Nederland.

4.1. Ondernemingen Voor ‘vraag’ naar crowdfunding moet er onder ondernemingen allereerst een algemene behoefte bestaan aan financieringen. Wanneer deze behoefte vervolgens niet of slechts ten dele kan worden ingevuld middels de reguliere kanalen zou er bij ondernemers vraag kunnen ontstaan naar alternatieve vormen als crowdfunding. Uit cijfers van de Commissie Hoek (2013) blijkt dat in 2013 circa 20% van het MKB behoefte had aan nieuwe financiering buiten de bestaande kredietruimte. Ondanks het feit dat deze behoefte door de crisis is afgenomen (daling van 4% ten opzichte van 2012) is deze dus nog steeds in substantiële mate aanwezig. Banken spelen in Nederland een centrale rol in het verzorgen van deze financiering. Een groot deel van het MKB is (deels) met vreemd vermogen (leningen en kredieten) gefinancierd. Hiervan verloopt meer dan 80% via banken, hoofdzakelijk via de drie grootbanken (ter vergelijking: in de VS 25%). Het MKB is dus kwetsbaar voor afnemende kredietverlening via banken. Uit de cijfers van de Stuurgroep Kredietverlening blijkt dat de kredietverlening van banken aan het MKB daalt en dat dit sterker geldt naarmate het krediet kleiner van omvang is. Tussen januari 2010 en december 2012 daalde het totaal uitstaande volume van leningen tot een bedrag van € 10 miljoen, bij de drie grootbanken met 2%. Voor kleinere leningen tot en met € 250.000 is de daling van het uitstaande volume over genoemde periode in totaal 11%. Uit de EIM Financieringsmonitor (Panteia, 2013) komt naar voren dat ruim een kwart van het bedrijfsleven er het afgelopen jaar niet in geslaagd is de gezochte financiering aan te trekken. Voor het kleinbedrijf geldt dit voor

19



42% van de ondervraagde bedrijven. Het percentage bedrijven dat er niet in is geslaagd de gezochte financiering geheel of gedeeltelijk te verkrijgen is gestegen ten opzichte van voorgaande jaren. Gezien de situatie waar de banken zich momenteel in bevinden lijkt de opstelling van de banken de komende jaren nog niet snel te veranderen. De behoefte aan financieringen bij het Nederlandse MKB is kortom wel gedaald maar nog steeds aanwezig terwijl de verstrekking van leningen door banken als belangrijkste bron van deze financieringen sterk is gedaald. Het is dus aannemelijk te veronderstellen dat het Nederlandse MKB behoefte heeft aan alternatieve vormen van financiering. Gegevens uit het Statistisch Zakboek Provincie Gelderland (2012) geven aan dat het Gelderse bedrijfsleven op verschillende gebieden niet wezenlijk verschilt van het landelijke bedrijfsleven. De verdeling van bedrijvigheid over de verschillende sectoren in Gelderland verschilt niet veel van het landelijk gemiddelde en de omvang van de bedrijven uitgedrukt in aantal banen per vestiging is bijna gelijk aan het landelijk gemiddelde. De overeenkomsten geven reden om aan te nemen dat de vastgestelde knelpunten met betrekking tot financiering voor het landelijk bedrijfsleven ook van toepassing zullen zijn op het Gelderse bedrijfsleven. Dat landelijke ondernemers crowdfunding in toenemende mate zien als een alternatief om hun financieringsvraag in te vullen blijkt uit het feit dat het aantal ondernemingen dat via crowdfunding financiering heeft opgehaald is toegenomen. Het aantal ondernemingen in Nederland dat via crowdfunding gefinancierd werd steeg van 5 in 2010 naar 28 in 2011, 118 in 2012 en 367 in 2013 (Douw&Koren, 2013b, Douw&Koren, 2014). Om te onderzoeken of ook het Gelders bedrijfsleven crowdfunding als een mogelijke bron van financiering ziet is er voor dit onderzoek een enquête uitgezet bij Gelderse ondernemingen.

4.1.1. Analyse enquête ondernemers crowdfunding Voor de enquête over crowdfunding zijn ondernemers benaderd via social media en het eigen netwerk. In totaal hebben 94 ondernemers de enquête volledig ingevuld. De enquête is openbaar toegankelijk gemaakt waardoor het niet uit te sluiten is dat ook ondernemers van buiten Gelderland de enquête hebben ingevuld. Wel zijn Gelderse ondernemers persoonlijk uitgenodigd om de enquête in te vullen waardoor aan mag worden genomen dat het gros van de respondenten uit de Provincie Gelderland afkomstig is. De meeste ondernemers, ruim 85%, zijn al bekend met het begrip crowdfunding al geeft ruim 22% aan eigenlijk niet precies te weten wat crowdfunding inhoudt. Drie van de ondervraagde ondernemers hebben in het verleden wel eens van crowdfunding gebruik gemaakt. Na een korte uitleg in de enquête over crowdfunding geeft een kleine 60% van de geënquêteerden aan dat zij wellicht van crowdfunding gebruik zouden willen maken bij het zoeken van financiering in de toekomst. Ondernemers die voor de enquête al wisten wat crowdfunding inhield geven vaker (in 66% van de gevallen) aan in de toekomst wellicht gebruik te willen maken van crowdfunding als financieringsbron dan ondernemers die vooraf nog niet van het fenomeen crowdfunding of de exacte inhoud op de hoogte waren (46%). Dit wijst op de mogelijkheid dat de onbekendheid met

20



crowdfunding een van de drempels is om gebruik te maken van deze nog betrekkelijk nieuwe vorm van financieren. De ondernemers die aangeven crowdfunding niet te willen gebruiken voor het zoeken naar financiering noemen het feit dat andere vormen van externe financiering hen reeds voldoende mogelijkheden beiden als belangrijkste oorzaak. Daarnaast worden er enkele specifieke aspecten van crowdfunding genoemd als reden om deze vorm van financiering niet te gebruiken. Het betreft hier met name het in de openbaarheid brengen van de financieringsvraag en het hebben van verplichtingen aan particulieren. Van de ondernemers die crowdfunding wel als een mogelijke bron zien voor toekomstige financieringsbehoeften geeft het grootste deel (ruim 70%) aan dat het begeleiding in zou willen schakelen bij een crowdfunding campagne. Naast het feit dat een crowdfunding campagne een intensief traject is waarbij begeleiding zeer wenselijk kan zijn, is het goed mogelijk dat ook de onbekendheid van ondernemers met het doorlopen van een crowdfunding campagne een oorzaak is voor dit hoge percentage. Bij veel crowdfunding campagnes is het inzetten van het eigen netwerk een belangrijk startpunt voor het werven van investeerders. De ondernemers is daarom gevraagd of zij hun netwerk succesvol zouden kunnen aanspreken voor financiering. De meeste ondernemers verwachten dat de bereidheid van hun netwerk niet groot maar ook niet klein zal zijn om te investeren in een mogelijk crowdfunding project. Het feit dat het erg onzeker is of de ondernemer überhaupt een crowdfunding project gaat doen zou verantwoordelijk kunnen zijn voor de erg gemiddelde antwoorden op deze vraag. Van de ondernemers die aangeven mogelijk van crowdfunding gebruik te willen maken in de toekomst geeft een kleine 75% aan dat de mogelijkheden om reclame te maken en klanten te binden middels een crowdfunding campagne, redenen zouden zijn om crowdfunding te prefereren boven andere vormen van financiering. Overigens zijn de meeste ondernemers niet van plan om zelf te investeren in andere crowdfunding projecten. Slechts een kleine 15% geeft aan het waarschijnlijk of zeer waarschijnlijk te achten in de toekomst in een crowdfunding project te investeren. Ondernemers die zelf crowdfunding als financieringsbron overwegen staan positiever tegenover het zelf optreden als investeerder dan ondernemers die geen crowdfunding overwegen in de toekomst.

4.2. Publiek De bereidheid van het publiek om te investeren via crowdfunding is onder meer onderzocht in het Nationaal Crowdfunding Onderzoek 2013, waaraan 1277 respondenten deelnamen (Van den Akker, Kleverlaan, Koren & Van Vliet, 2013). In dit onderzoek geeft maarliefst 38% van de respondenten aan wel eens een financiële bijdrage te hebben geleverd middels crowdfunding. Van de respondenten die aangaven nog nooit iets via crowdfunding te hebben gefinancierd gaf 47% aan dit wel eens overwogen te hebben. De onderzoekers geven hierbij wel aan dat de manier van werving ertoe geleid kan hebben dat deze cijfers niet geheel representatief voor heel Nederland zijn. Desalniettemin zijn de cijfers een aanwijzing dat er onder het Nederlandse publiek bereidheid is om te financieren middels crowdfunding.

21



In het kader van dit onderzoek is er nog een eigen enquête uitgezet onder particulieren met betrekking tot hun interesse in crowdfunding. Deze enquête is door 64 respondenten ingevuld. Deze enquête is verspreid via social media en het eigen netwerk. Ook bij de uitkomsten uit deze enquête moet daarom worden gemeld dat de resultaten beïnvloed kunnen zijn door de kanalen waardoor de enquête is verspreid. Er is in deze enquête specifiek ingegaan op de motivaties die een rol spelen bij het crowdfunden van ondernemingen. Opvallend is dat slechts twee personen (3,7%) aangeven wel eens in een crowdfunding project geïnvesteerd te hebben. Naast de investeringen in het verleden is er in dit onderzoek ook gevraagd naar de verwachtingen voor de toekomst. 11% van de ondervraagden geeft aan het waarschijnlijk of zeer waarschijnlijk te vinden in de komende twee jaar in crowdfunding projecten te investeren. Een gedeelte van de particulieren verwacht zijn of haar geld de komende jaren in te zetten via aandelen (17,2%), obligaties (9,4%) en spaardeposito (8,9%). Het de komende jaren inzetten van vermogen op een spaarrekening (82,9%) of voor extra aflossing van de hypotheek (40,6%) werden door de respondenten veel vaker waarschijnlijk of zeer waarschijnlijk geacht. Van de respondenten die aangeven de komende twee jaar middels crowdfunding te willen investeren geeft ruim de helft aan niet meer dan € 1.000 in totaal te willen investeren in crowdfunding projecten.

4.3. Conclusie In dit hoofdstuk is ingegaan op de vraag wat de potentie van crowdfunding, en specifiek een crowdfunding platform in Gelderland, is. Hiervoor is het marktpotentieel binnen de doelgroep bedrijven geanalyseerd en is gekeken naar de bereidheid van het publiek om te investeren middels crowdfunding. Uit verschillende cijfers blijkt duidelijk dat het Nederlandse MKB moeilijk aan financiering komt. Het Gelderse MKB lijkt hierop geen uitzondering te zijn. Toch hebben nog niet veel ondernemers al gebruik gemaakt van crowdfunding voor het verkrijgen van geld. Dat er wel potentie voor crowdfunding is blijkt uit het feit dat Gelderse ondernemers aangeven open te staan voor crowdfunding voor het invullen van hun financieringsbehoefte. De potentie voor crowdfunding komt ook tot uiting in de bereidheid van het publiek om hierin te investeren. Voor samenbrengen van de vraag- en aanbodkant zijn crowdfunding platforms van belang. Er is interesse in crowdfunding bij beide kanten en er kan zodoende worden gesteld dat er voldoende potentie is voor een crowdfunding platform. In de huidige markt zijn er echter al verschillende platforms actief. De vraag of er potentie is voor nieuwe platforms is moeilijker te beantwoorden. De doorlopende opstart van nieuwe platforms lijkt aan te geven dat verschillende mensen deze vraag met ‘ja’ beantwoorden. De daadwerkelijke realisatie van de voorspelde groei van crowdfunding voor ondernemingen in de komende jaren zal hier in ieder geval invloed op hebben.

22



5. Kritieke Succesfactoren Wanneer zowel de vraag (ondernemers) als het aanbod (particulieren) voor crowdfunding aanwezig zijn, is het ten slotte afhankelijk van de match tussen deze partijen of er daadwerkelijk succesvolle crowdfunding tot stand komt. Deze match is onder meer afhankelijk van de kwaliteit van de gepresenteerde projecten. De onderzoeksvraag hierbij is: Aan welke criteria moet een projectfinanciering voldoen: wat zijn de kritieke succesfactoren?. Ook behandelt dit hoofdstuk de vraag op welke manier er door crowdfunding projecten in de praktijk inhoud wordt gegeven aan de succesfactoren voor een project en hoe de focus hiervan per crowdfunding platform kan verschillen. Voor de beantwoording van deze vraag wordt naast de eerder genoemde enquête onder investeerders gebruik gemaakt van een analyse van geslaagde Nederlandse crowdfunding projecten.

5.1. Wat zijn kritieke succesfactoren voor crowdfunding? Waar de algemene bereidheid tot investeren onder meer afhankelijk kan zijn van zaken als inkomen, leeftijd of toekomstperspectief kunnen er op case niveau specifieke kenmerken van een project bestaan die voor een potentiële investeerder van belang zijn. Deze kritieke succesfactoren hebben invloed op de keuze van een investeerder om al dan niet te investeren in het desbetreffende project. Wanneer een investeerder actief in meerdere projecten investeert kunnen deze succesfactoren voor een project bepalen of het wordt verkozen boven andere projecten.

5.1.1. Kritieke succesfactoren financiering algemeen Crowdfunding is een alternatieve vorm van financiering voor het bedrijfsleven. De factoren die van belang zijn voor het succes van financieringsvragen in het algemeen zullen daarom in meer of mindere mate ook gelden voor crowdfunding. Enkele succesfactoren die bij verschillende vormen van bedrijfsfinanciering terugkomen zijn: 1. De ondernemer Een ondernemer die positieve resultaten uit het verleden kan overleggen zal meer kans maken op het verkrijgen van financiering. Weliswaar zijn resultaten uit het verleden geen garantie voor de toekomst maar een positief track record geeft wel vertrouwen. 2. Financieel -Verdienmodel: Hoe en waarmee verdient een bedrijf geld, zijn de vaste kosten hoog, hoeveel andere spelers zijn er op de markt, is de markt verzadigd of biedt deze nog ruimte voor nieuwe toetreders etc. Dit zijn allemaal economische aspecten die het verdienmodel raken en daarmee de continuïteit van het bedrijf of project.

23



-Solvabiliteit: Hoe meer reserves een bedrijf heeft hoe beter een financiële tegenvaller kan worden opgevangen. De verplichtingen uit hoofde van een financiering kunnen door een bedrijf vaak langer opgebracht worden als het bedrijf meer buffer, eigen vermogen heeft. Dit verkleint de kans dat de investeerder zijn geld niet terugkrijgt. -De vergoeding: In het algemeen kan gesteld worden hoe hoger de (rente)vergoeding is, hoe aantrekkelijker het is om hier geld aan te verstrekken. Anderzijds kan een relatief hoge vergoeding wellicht ook geassocieerd worden met meer risico. 3. Aard van het product Hoe duidelijker het probleem is wat het product of de dienst oplost hoe beter het zichzelf verkoopt. Aan producten die moeilijk te begrijpen zijn of waarvan niet duidelijk is uit te leggen welke oplossing het biedt, zal mogelijk minder behoefte zijn. Een investeerder zal eerder een project financieren wanneer hij een goede afname verwacht.

5.1.2. Kritieke succesfactoren crowdfunding Bovengenoemde succesfactoren voor financieringsvragen in het algemeen zullen deels ook van toepassing zijn op crowdfunding. Toch geven deze factoren niet het complete beeld. Crowdfunding onderscheidt zich op meerdere vlakken van andere vormen van financiering. Hierdoor kunnen er extra succesfactoren worden onderscheiden naast de drie genoemde succesfactoren voor financiering in het algemeen. 4. Innovatief product Een van de succesfactoren die specifiek bij crowdfunding kan spelen is de innovativiteit van het product dat door een crowdfunding project ontwikkeld kan worden. Dit feit kan investeerders motiveren om in een bepaald project te investeren. Deze succesfactor lijkt in eerste instantie gelijk aan de succesfactor ‘aard van het product’. Een verschil hier is dat voor een crowdfunder specifiek de overweging kan meespelen dat er een reward wordt geboden en hij dus het innovatieve product zelf (als eerst) in handen kan krijgen (Motivaties investeren via crowdfunding, n.d.). Ook in het Nationaal Crowdfunding Onderzoek 2013 zijn de motivaties van crowdfunders onderzocht. Er is in het onderzoek aan de 1277 respondenten gevraagd welke factoren zij belangrijk zouden vinden bij het al dan niet leveren van een financiële bijdrage aan een crowdfunding project2. In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de factoren die respondenten het belangrijkst vonden.

2

In het Nationaal crowdfunding onderzoek zijn de motieven voor crowdfunding in het algemeen onderzocht. Dit rapport legt de focus echter op investeringen in ondernemingen.

24



Tabel 2. Factoren crowdfunding (NCO, 2013)

Factoren

Gemiddelde waardering (1-5)

Platform Betrokkenheid betrouwbare partner bij platform

3.68

Het project Kwaliteit project/onderneming

4.38

Informatie over het project of onderneming

4.30

Informatie doelstellingen van het project

4.29

Redenen bestaan project/onderneming

4.22

Uitleg besteding benodigde bedrag

4.03

Betrokkenheid betrouwbare partners bij project

3.81

Informatie financiële planning project

3.46

Informatie eerder uitgevoerde projecten

3.40

Informatie over risico’s project

3.30

Tegenprestatie die wordt geboden

3.25

Totaalbedrag dat nodig is

3.05

Percentage bedrag dat al gehaald is

2.91

Hoogte bijdragen van anderen

2.43

De projecteigenaar Passie van de persoon achter het project

4.38

Kennis en kunde persoon achter het project

4.00

Informatie over persoon achter het project

3.99

Relatie met persoon achter het project

2.99

(1= zeer onbelangrijk; 3 = neutraal; 5 = zeer belangrijk) Verschillende succesfactoren die geïdentificeerd zijn voor financiering in het algemeen worden door het Nationaal Crowdfunding Onderzoek bevestigd voor specifiek crowdfunding. Uit bovenstaande tabel valt op te maken dat zowel aspecten met betrekking tot de kwaliteiten en inzet van de ondernemer als de financiële kansen en risico’s van het project door investeerders van belang worden geacht bij een investering via crowdfunding. 5. Samenwerking Uit de tabel blijkt tevens dat investeerders waarde hechten aan de betrokkenheid van betrouwbare partners bij een project. De aanwezigheid van betrouwbare partners zorgt voor een groter vertrouwen in het project waardoor investeerders een project eerder zullen crowdfunden. Van andere financieringsvormen is tevens bekend dat dit effect nog versterkt kan worden wanneer deze partners ook financieel een inbreng hebben in het project.

6. Maatschappelijk belang In het Nationaal Crowdfunding Onderzoek werd naast bovenstaande factoren een aantal stellingen voorgelegd aan de respondenten die aangaven in een crowdfunding project

25



geïnvesteerd te hebben. De stellingen ‘Ik lever graag een financiële bijdrage om een maatschappelijk project te ondersteunen’ en ‘Ik lever graag een financiële bijdrage om een cultureel of creatief project te ondersteunen’ scoorden met een ‘4’, op een schaal van 1 tot en met 5, hoog. Deze uitkomsten verwijzen naar de waarde van een maatschappelijk belang van crowdfunding projecten.

Enquête Ook in de eerder genoemde enquête, die in het kader van dit onderzoek is gehouden onder particulieren (investeerders), is ingegaan op de factoren die van belang zijn bij het investeren in een project. In deze enquête is specifiek aangegeven dat de vragen betrekking hadden op crowdfunding voor ondernemingen. De aspecten die direct samenhangen met betrouwbaarheid worden het hoogst gewaardeerd. Het belangrijkst blijkt het vertrouwen in het slagen van het project te zijn waarin geïnvesteerd wordt. Bijna 97% van de ondervraagden geeft aan dit aspect belangrijk of zeer belangrijk te vinden. Ook vertrouwen in het voortbestaan van de onderneming wordt door veel particulieren als een belangrijke of zeer belangrijke factor genoemd (89%). De eigen inschatting van het risico van de investering en de betrouwbaarheid van het crowdfunding platform worden door de geënquêteerden met 87,5% en respectievelijk 84,4% als (zeer) belangrijk ingeschaald. Ook de persoonlijke betrokkenheid blijkt voor investeerders relevant. Het persoonlijk kennen van de ondernemer (71,9%) of de onderneming (73,4%) beoordelen de ondervraagden ook als een (zeer) belangrijk aspect. De vraag of een project een duurzaam of sociaal aspect heeft speelde voor de ondervraagden een minder grote rol. Minder dan de helft van de ondervraagden vond deze aspecten belangrijk of zeer belangrijk bij de overweging om te investeren in een project. Het verschil met de waarde die de respondenten uit het Nationaal Crowdfunding Onderzoek aan deze aspecten toekenden zou samen kunnen hangen met dat er in laatstgenoemd onderzoek naar crowdfunding in het algemeen is gevraagd, terwijl er in dit onderzoek specifiek naar crowdfunding voor bedrijfsfinancieringen is gevraagd. Wellicht speelt de factor maatschappelijk belang een kleinere grote rol bij bedrijfsinvesteringen dan bijvoorbeeld bij donatie crowdfunding. Een kwart van de ondervraagden gaf aan waarde te hechten aan de vraag of een onderneming in de buurt gevestigd was. Er kan niet worden uitgesloten dat het belang van lokaliteit in de praktijk groter is omdat dit de kans op het persoonlijk kennen van de onderneming vergroot, dit laatste aspect wordt door investeerders erg belangrijk gevonden. 7. Interactie met investeerder Uit de enquête blijkt dat particulieren graag betrokken willen zijn bij het project waar zij in investeren. Zo geeft ruim 81% van de ondervraagden aan graag de mogelijkheid te willen hebben om feedback te geven op het project waarin zij geïnvesteerd hebben. Het belang van deze interactie komt overigens ook in het Nationaal Crowdfunding Onderzoek

26



naar voren. De ondervraagden geven in dat onderzoek aan het belangrijk te vinden om van het project op de hoogte gehouden te worden. Bij crowdfunding zou het voor de geldvrager zodoende kunnen lonen om de gewenste interactie met de investeerder te faciliteren. Door de investeerder mogelijkheden te bieden om actief bij het project betrokken te worden kunnen investeerders worden gestimuleerd om via crowdfunding in een bepaald project te investeren. 8. Zichtbaarheid Als laatste succesfactor voor een crowdfunding project kan de zichtbaarheid worden genoemd. Een sterke campagne met veel verworven bekendheid via verschillende kanalen bevordert het trekken van veel investeerders voor een project. Omdat crowdfunding uitgaat van de kracht van de massa, is het bereiken van zo veel mogelijk potentiële investeerders belangrijk voor de slaagkans van een project. Het feit dat verschillende platforms de projecten die zich aanmelden op deze factor beoordelen (zie hoofdstuk 2) geeft aan dat dit als een niet te onderschatten factor is.

5.2. Aanwezigheid succesfactoren in projecten Van de succesfactoren zoals eerder beschreven kan worden aangenomen dat zij aanwezig zijn in geslaagde crowdfunding projecten. Of en in welke mate deze factoren terugkomen, wordt onderzocht middels een analyse van succesvolle crowdfunding projecten. Er is een steekproef gedaan waarin circa 10% van de succesvolle crowdfunding projecten van ondernemingen in Nederland tot nu toe is meegenomen.

5.2.1. Opzet Voor de analyse van succesvolle crowdfunding projecten is er gebruik gemaakt van de informatie over afgeronde (geslaagde) projecten die op verschillende platforms te vinden zijn. Er is in de analyse alleen gekeken naar succesvolle crowdfunding projecten ten behoeve van bedrijfsfinanciering.3 Als uitgangspunt zijn alleen projecten geanalyseerd die € 35.000 of meer aan crowdfunding hebben opgehaald. Op basis van het onderzoek ‘Crowdfinance’ van Douw&Koren (2013) is gekozen om de analyse in eerste instantie te richten op crowdfunding projecten die geplaatst zijn op de vier grootste crowdfunding platforms van Nederland (meeste crowdfunding opgehaald). Dit zijn:    

Geldvoorelkaar Symbid Oneplanetcrowd CrowdAboutNow

3

Een analyse waarbij ook niet-geslaagde projecten zouden zijn meegenomen had meer informatie opgeleverd. De niet geslaagde projecten worden echter meestal verwijderd van de platforms waardoor ze niet meer geanalyseerd konden worden.

27



Daarnaast is er van zowel het platform Share2start als het platform Greencrowd één project meegenomen in de analyse. Dit leidt tot de verdeling van geanalyseerde projecten in onderstaande tabel. Tabel 3. – Verdeling geanalyseerde projecten

crowdfunding platform

Aantal projecten analyse

Symbid

6

CrowdAboutNow

6

Oneplanetcrowd

6

Geldvoorelkaar

6

Share2start

1

Greencrowd

1

Totaal

26

Belangrijk uitgangspunt bij de opzet van een analyse van de kritieke succesfactoren was dat deze indicatoren zo objectief mogelijk zijn en kunnen leiden tot een binaire variabele (ja of nee). Bij de analyse is er voor de scores voor de categorieën een gemiddelde genomen van de score op de indicatoren waar de betreffende categorie uit is opgebouwd.

28



Tabel 4. – Kritieke succesfactoren per categorie Categorie kritieke succesfactoren 1. Ondernemer identificeerbaar 2. Financiële onderbouwing

3. Consumentenproduct 4. Innovatief 5. Samenwerking 6. Maatschappelijk belang

7. Interactie met investeerders 8. Zichtbaarheid

Indicatoren Ondernemer(s) identificeerbaar op platform Financiële cijfers Duidelijk omschreven verdienmodel (incl. kwantitatieve onderbouwing) Risicoclassificatie door platform Consumentenproduct of –dienst Project speelt in op behoefte/probleem consument Innovatief product/dienst Andere investeerders Partners (samenwerking andere partijen) Regionaal karakter Duurzaam doel Sociaal doel Updates ondernemer op platform Aanwezigheid in media Website Groot bereik social media

De informatie voor de meeste indicatoren is verkregen via de crowdfunding proposities op de platforms. Er is per indicator gekeken of hierover informatie beschikbaar was in de propositie en waar in de propositie aandacht aan werd gegeven. Voor onderstaande indicatoren is op internet gekeken naar beschikbare informatie:    

Website: Hiervoor is, als dit niet was vermeld op het platform, met behulp van Google gezocht naar de website. Aanwezigheid in media: Hiervoor is gekeken of een zoekopdracht met Google meerdere resultaten buiten de eigen website en het crowdfunding platform gaf. Bereik Facebook: Hiervoor is gekeken naar het aantal likes op Facebook op de Facebook pagina van het project of van de onderneming. Bij 100 likes of meer is het project geïdentificeerd als zijnde een project met een groot bereik. Bereik Twitter: Hiervoor is gekeken naar het aantal volgers op de Twitter account van het project of van de onderneming. Bij 100 volgers of meer is het project geïdentificeerd als zijnde een project met een groot bereik.

Naast bovenstaande factoren is het rendement van de lening (rentepercentage van de lening per jaar) een belangrijke succesfactor. Dit kan niet gemeten worden als een binaire variabele. Daarom is deze factor los meegenomen in de analyse. Bij de aandelen variant is een rentepercentage niet van toepassing. Deze projecten zijn daarom buiten de analyse van het rentepercentage gelaten. Wanneer een rentepercentage van een project uit twee categorieën bestond is een gemiddelde genomen.

29



5.2.2. Resultaten In de volgende figuur is de gemiddelde score van alle projecten per succesfactor weergegeven.4 5 100% 77%

73%

75%

85%

81%

55% 50% 32%

38%

46%

25%

0%

Figuur 1. – Gemiddelde score projecten kritieke succesfactoren Uit de tabel en figuur kunnen we opmaken dat de projecten gemiddeld hoog scoorden op een aantal kritieke succesfactoren. De indicatoren van de volgende kritieke succesfactoren kwamen gemiddeld meer dan 50% voor in de projecten:     

Aanwezigheid op internet Consumentenproduct Innovatief Ondernemer identificeerbaar Interactie met investeerder

De geslaagde crowdfunding projecten beschikken dus vaak over deze succeskenmerken. De projecten leggen een sterke focus op hun zichtbaarheid. De begeleiding en adviezen van de crowdfunding platforms met betrekking tot het opzetten van een campagne zouden hierbij een rol kunnen spelen. Ook het hoge percentage innovatieve producten en diensten is opvallend. Het vaker terugkerende beeld van innovatieve projecten die middels crowdfunding worden gefinancierd wordt hierin bevestigd.

4

Bij CrowdAboutNow waren updates van ondernemer soms niet meer te zien. Daardoor was in drie van de projecten niet bekend of de ondernemer updates postte. Bij het totaalpercentage is CrowdAboutNow daarom niet meegeteld. 5

Bij financiële cijfers waren drie categorieën mogelijk: nee/alleen kort vermeld in tekst/ business- of marketingplan beschikbaar. Deze werden aangeduid met een score 0, 1 of 2. Projecten met een score 1 en 2 scoren positief op de indicator financiële cijfers.

30



Verrassend is dat de indicatoren van de volgende kritieke succesfactoren gemiddeld minder dan 50% voorkwamen in de projecten:   

Samenwerking Financiële onderbouwing Maatschappelijk belang

Er zou kunnen worden gesteld dat een aantal van de vooraf geselecteerde succesfactoren (samenwerking, financiële onderbouwing en maatschappelijk belang) niet belangrijk zijn voor het slagen van een crowdfunding project. Veel van de projecten zijn immers geslaagd zonder aan deze voorwaarden voldaan te hebben. Omdat er geen projecten zijn geanalyseerd die niet geslaagd zijn kan deze conclusie echter niet zonder meer worden getrokken. Een toekomstige analyse waarin zowel geslaagde als nietgeslaagde projecten mee worden genomen zou meer inzicht kunnen geven in de oorzaken van het al dan niet slagen van projecten. Een andere kanttekening bij deze analyse is dat veelal slechts de aanwezigheid van bepaalde informatie is gemeten. Dit zegt echter nog niets over de kwaliteit van deze informatie. Mocht een investeerder bijvoorbeeld veel waarde hechten aan de ondernemer achter het project, dan is de aanwezigheid van informatie over deze ondernemer niet noodzakelijk een positief punt. Uit deze informatie zou bijvoorbeeld kunnen blijken dat de ondernemer nog erg onervaren is. Dit zou de investeerder juist afhouden van het doen van een investering. Er kan wel gesteld worden dat wanneer de achtergrond van de ondernemer belangrijk wordt geacht, hier in ieder geval informatie over beschikbaar moet zijn wil de investeerder een investering zelfs maar overwegen. Rentepercentage

In de volgende figuur is het gemiddelde rentepercentage van de geanalyseerde projecten per platform weergegeven. 10,0%

8,7%

7,5% 5,4% 5,0%

5,0%

4,2%

2,5%

0,0% Crowdaboutnow

Oneplanetcrowd

Geldvoorelkaar

Greencrowd

Rente lening (%/jaar)

Figuur 2. – Gemiddeld rendement per platform

31



Bij alle geanalyseerde crowdfunding projecten wordt er een rentepercentage aangeboden dat aanzienlijk hoger is dan de gemiddelde rente op een spaarrekening. Ten opzichte van sparen is de rentevergoeding voor crowdfunding dus een veelgebruikte ‘succesfactor’. Wel brengt een investering in een onderneming een hoger risico met zich mee dan sparen bij een bank. Ook valt op te maken dat op Geldvoorelkaar gemiddeld een veel hoger rendement (8,7%) wordt geboden dan op de andere platforms die leningen bieden (gemiddelde overige platforms is 4,9%).

5.2.3. Twee modellen Een nadere beschouwing van de aanwezigheid van indicatoren voor succesfactoren in de succesvolle crowdfunding projecten leert dat er een aantal interessante verschillen zijn tussen de projecten op verschillende platforms. In onderstaande figuur zijn de scores op kritieke succesfactoren per platform te zien. 100%

75%

50% Totaal 25%

Symbid Crowdaboutnow

0%

Oneplanetcrowd Geldvoorelkaar

Figuur 3. – Gemiddelde score projecten kritieke succesfactoren per platform In de figuur is te zien dat de projecten op het platform Geldvoorelkaar op alle kritieke succesfactoren opvallend afwijken van de projecten op de andere platforms. In de volgende figuur is dit nog duidelijker te zien. Hierin zijn de scores van de projecten van Geldvoorelkaar vergeleken met het totale gemiddelde van alle projecten. In de figuur valt op dat Geldvoorelkaar substantieel lager scoort op alle kritieke succesfactoren in vergelijking tot de andere platforms, behalve op financiële onderbouwing. Op deze factor scoort Geldvoorelkaar substantieel hoger.

32



100% 77% 75%

67%

73%

85%

81%

55% 50%

42%

38%

32% 25%

17%

17%

17%

56%

46%

17% 0%

0%

Geldvoorelkaar

Totaal

Figuur 4. – Gemiddelde score projecten kritieke succesfactoren Geldvoorelkaar in vergelijking tot totaal Op basis van deze informatie kunnen twee mogelijke scenario’s voor succesvolle crowdfunding projecten geïdentificeerd worden: ‘crowdfunding als investment’ en ‘crowdfunding als involvement’. Bij crowdfunding als middel voor investment ligt de nadruk op het verwerven van financiering. Bij crowdfunding als middel voor involvement gaat het naast het verwerven van financiering vooral om het werven van betrokken investeerders. Onderstaand overzicht verduidelijkt de kenmerken van de projecten binnen de twee scenario’s. Bij crowdfunding als involvement zijn steeds de gemiddelden genomen van de geanalyseerde projecten op Symbid, CrowdAboutNow en Oneplanetcrowd. (De resultaten van de projecten op de platforms Share2start en Greencrowd zijn niet meegenomen omdat voor deze platforms maar één project is geanalyseerd. Op basis daarvan kan geen profiel gemaakt worden van deze platforms.)

33



Scenario 1: crowdfunding als investment

Kenmerken van het project  Platform: Geldvoorelkaar  Financieringsdoel: Projecten richten zich op een nieuw product, innovatie of dienst, maar ook op financiering van werkkapitaal of in objecten.  Relatief weinig start-ups (33,3%) Opgehaalde financiering  Het geïnvesteerde bedrag is hoger dan gemiddeld. Het aantal investeerders is lager dan gemiddeld. Gemiddeld wordt € 808,74 per persoon geïnvesteerd. Het gemiddeld aantal investeerders is 78,2.  Gemiddeld een kleiner aantal investeerders, dat een hoger bedrag per persoon investeert. Kritieke succesfactoren  Gemiddeld rendement lening is 8,7% per jaar. Gemiddelde looptijd van de lening is 52 maanden. 

De projecten op het platform voldeden gemiddeld vaker aan de indicatoren voor de succesfactor financiële onderbouwing vergeleken met projecten op andere platforms. Ook boden de projecten op dit platform gemiddeld een hoger rentepercentage.



De indicatoren voor andere succesfactoren waren bij de projecten op dit platform gemiddeld minder vaak aanwezig dan bij de projecten op andere platforms.

Scenario 2: crowdfunding als involvement

Kenmerken van het project  Platforms: Symbid, CrowdAboutNow en Oneplanetcrowd.  Financieringsdoel: Projecten richten zich voornamelijk op een nieuw product, innovatie of dienst.  Iets meer dan de helft (61%) van de projecten is een start-up. Opgehaalde financiering Gemiddeld wordt € 573,86 per persoon geïnvesteerd. Het gemiddeld aantal investeerders is 219,26. Kritieke succesfactoren

 

6

Gemiddeld rendement lening is 4,8% per jaar. Gemiddelde looptijd van de lening is 39,9 maanden. (Bij Oneplanetcrowd was de looptijd van een aantal projecten niet meer inzichtelijk. Deze projecten zijn buiten dit gemiddelde gehouden). Voor de projecten op CrowdAboutNow, Oneplanetcrowd en Symbid geldt dat de indicatoren van de volgende kritieke succesfactoren gemiddeld meer dan 50% voorkwamen in de projecten: o Aanwezigheid op internet

Eén project op CrowdAboutNow is niet meegenomen omdat het sterk afweek van het gemiddelde.

34





o Consumentenproduct o Innovatief o Maatschappelijk belang o Ondernemer identificeerbaar o Interactie met investeerders De projecten scoren substantieel hoger dan Geldvoorelkaar op alle succesfactoren, behalve op financiële onderbouwing en rendement.

5.3. Conclusie In dit hoofdstuk is er ingegaan op de vraag wat de kritieke succesfactoren voor crowdfunding zijn. Op basis van succesfactoren voor financiering in het algemeen en specifieke succesfactoren voor crowdfunding konden er acht categorieën van kritieke succesfactoren voor crowdfunding voor ondernemingen worden geïdentificeerd: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Ondernemer identificeerbaar Financieel Aard van het product Maatschappelijk belang Innovatief product Samenwerking Maatschappelijk belang Zichtbaarheid

Van deze categorieën is vervolgens onderzocht in hoeverre zij daadwerkelijk terugkwamen in de geslaagde crowdfunding projecten. Waar de indicatoren voor de meeste succesfactoren gemiddeld meer dan 50% voorkwamen in de projecten, gold dit niet voor de categorieën samenwerking, financiële onderbouwing en maatschappelijk belang. Uit de analyse van de aanwezigheid van de succesfactoren bij de projecten blijkt verder dat er sprake lijkt te zijn van twee verschillende modellen van crowdfunding voor ondernemingen: crowdfunding als investment en crowdfunding als involvement. In het eerste model heeft crowdfunding veel weg van een lening bij een bank. Het rentepercentage is hoog maar zaken als innovativiteit of maatschappelijke waarde spelen geen grote rol. Bij crowdfunding als involvement is het rentepercentage lager maar spelen de andere factoren wel een belangrijke rol. Dit model is gericht op het werven van betrokken investeerders. De projecten volgens het eerste model zijn veelal te vinden op platform Geldvoorelkaar terwijl de projecten volgens het tweede model bij verschillende andere platforms terugkomen. Het identificeren van crowdfunding als investment laat zien dat de veelgehoorde kreet dat ‘crowdfunding altijd erg sociaal is’, niet altijd opgaat. Bij crowdfunding als investment speelt de interactie tussen ondernemer en investeerder slechts een zeer beperkte rol.

35



6. Toegevoegde waarde crowdfunding De ontwikkeling van crowdfunding geeft aan dat het concept voor verschillende actoren waarde heeft. Om deze waarde beter in kaart te brengen wordt in dit hoofdstuk dieper ingegaan op de onderzoeksvraag: ‘Wat is de toegevoegde waarde van crowdfunding?’ De toegevoegde waarde kan betrekking hebben op zowel de waarde voor ondernemingen als de waarde voor investeerders. Voor investeerders kan de toegevoegde waarde van crowdfunding bestaan uit het rendement (financieel of via een reward) dat via de investering wordt verkregen. Daarnaast kan de toegevoegde waarde voor een investeerder bestaan uit het gevoel een goed project of een persoonlijk bekende ondernemer gesteund te hebben. Waar het rendement een toegevoegde waarde is die overeenkomt met andere vormen van investeren, zijn de meer intrinsieke motivaties vaak niet of in mindere mate aanwezig bij andere investeringsvormen. Voor ondernemers bestaat de grootste toegevoegde waarde van crowdfunding uit het verkrijgen van vreemd vermogen. Crowdfunding kan echter ook op andere manieren een toegevoegde waarde hebben voor een ondernemer. De crowdfunding campagne kan worden gebruikt om investeerders te werven die ook in een latere fase betrokken blijven bij de onderneming of zelfs toekomstige afnemers worden van de producten van de onderneming. De vraag is hoe de toegevoegde waarde zich verhoudt tot de toegevoegde waarde van andere vormen van het verkrijgen van financiering. In andere woorden: waarom zou een ondernemer zijn financiering middels crowdfunding proberen te verkrijgen in plaats van via een andere weg. Twee mogelijkheden zouden de keuze voor crowdfunding kunnen verklaren. Crowdfunding zou ten eerste ingezet kunnen worden wanneer een ondernemer geen succes heeft via andere vormen van financiering en zou ten tweede ook geprefereerd kunnen worden door de ondernemer boven andere vormen van financiering. In dit laatste geval kunnen de voorwaarden bij een lening zoals rente en looptijd doorslaggevend zijn of kunnen de toegevoegde waarden van crowdfunding op het gebied van het creëren van betrokken investeerders een rol spelen. Om de toegevoegde waarde van crowdfunding voor ondernemingen in kaart te brengen zijn er in het kader van dit onderzoek interviews gehouden met vijf ondernemingen die zelf een crowdfunding campagne hebben doorlopen. Naast inzicht in de toegevoegde waarde van crowdfunding bieden deze interviews een beter zicht op het proces van een crowdfunding project bezien vanuit een ondernemer. Omdat de interviews betrekking hebben op projecten bij verschillende platforms, kan er ten slotte ook een vergelijking tussen de campagnes bij verschillende platforms worden getrokken.

36



6.1. Interviews ondernemingen Voor het onderzoek zijn er semi-gestructureerde interviews gehouden met vijf ondernemingen die een crowdfunding campagne hebben doorlopen. Drie van de vijf bedrijven waren starter, de twee anderen waren al langer gevestigd. Het betrof de volgende ondernemingen:     

BrandMission ValleiVis Voorne Gas Prevdent Infixus

: : : : :

winkel duurzame kleding, fairtrade en biologische stoffen, starter. duurzame kweek van Europese vis, starter. opslag- afvullen en overslag van gassen, bestaand bedrijf. tandverzorging, bestaand bedrijf in transitie naar nieuw product. prototyping en engineering bedrijf, starter.

Bij alle ondernemingen betrof het crowdfunding in de vorm van een lening. Bij BrandMission kan hierbij worden opgemerkt dat de rente ook in waardebonnen voor het product kon worden uitgekeerd. Hierbij is dus in een bepaalde mate ook sprake van een reward. In onderstaande tabel is weergegeven bij welke platforms de campagnes zijn uitgevoerd, wat de looptijd van de campagne was en wat het doelbedrag was. Tabel 5. Geïnterviewde ondernemingen Onderneming BrandMission ValleiVis Infixus Prevdent Voorne Gas

Platform Wekomenerwel CrowdAboutNow Geldvoorelkaar Geldvoorelkaar Geldvoorelkaar

Looptijd campagne 2011 feb/apr 2012 nov12-feb13 29 aug 2013 18 sept 2013

Doelbedrag € € € € €

40.000 30.000 35.000 149.300 99.800

Bij de gebruikte platforms is er een nadrukkelijke vertegenwoordiging van Geldvoorelkaar, dit is echter in overeenstemming met hun grote marktaandeel in de markt voor bedrijfsfinanciering via crowdfunding.

6.1.1. Motivatie De vijf geïnterviewde bedrijven hebben één belangrijke overeenkomst: allen hadden zich in eerste instantie gewend tot een reguliere bank waarbij de financieringsvraag (grotendeels) werd afgewezen. Dit feit was voor de ondernemingen de aanleiding om verder te zoeken naar alternatieve bronnen. Geen van de ondernemers was vooraf bekend met de mogelijkheden van crowdfunding of zelfs bekend met het bestaan van deze financieringsbron. Alle ondernemingen zijn door anderen op de mogelijkheid van crowdfunding geattendeerd. Geen van de geïnterviewde ondernemers heeft onderzocht of een ander platform beter aan zou sluiten op het project of goedkoper zou zijn. Onderlinge concurrentie tussen de platforms was er dus feitelijk niet. Crowdfunding als nieuwe optie voor financiering werd door de ondernemers direct geprobeerd zonder dat de alternatieven uit deze onverwachte hoek werden onderzocht.

37



6.1.2. Proces Aanmelding bij het platform De ondernemingen moesten bij de platforms verschillende stukken aanleveren ter onderbouwing van hun project. Bij Geldvoorelkaar moesten de natuurlijke personen in alle drie de gevallen meetekenen ondanks het feit dat de activiteiten ondergebracht waren in een bv. Dat was een opstelling die de ondernemingen herkenden van aanvragen bij de bank. Bij de andere twee platforms was het niet nodig dat de natuurlijke personen mee tekenden. Bij Geldvoorelkaar werd een verklaring van de accountant als voorwaarde gesteld in alle drie de gevallen. Ook valt op dat de ondernemingen die hun project hier hebben uitgevoerd aangeven dat de beoordeling van de betalingscapaciteit veel aandacht kreeg. De ondernemers hoefden geen onderbouwing van de waardes van hun activa of zekerheden (bezittingen van het bedrijf waarop de schuldeiser zich kan verhalen) op te geven bij de aanvraag. Deze zaken worden bij banken vaak wel opgevraagd. Gemiddeld hadden de ondernemers drie maanden nodig voor het opstellen van een businessplan en de beschrijving van het project op de website. Het platform had daarnaast tijd nodig om de gegevens te verwerken en te beoordelen. Als het project werd goedgekeurd en geplaatst kostte uiteraard ook de wervingscampagne tijd. Volgens de ondernemingen kostte het maken van de documentatie die op de website van het platform geplaatst werd, minder tijd dan het opstellen van de documentatie voor een financieringsaanvraag bij een bank.

Rating De bedrijven die hun campagne bij Geldvoorelkaar uitvoerden kregen een rating van het platform die zichtbaar werd gemaakt voor de potentiële investeerders. Bij de campagnes bij Wekomenerwel en CrowdAboutNow was dit niet het geval. Infixus, Prevdent en Voorne Gas die een rating kregen toegekend ervoeren dit allemaal als een vorm van erkenning en genoegdoening na de afwijzing van de banken. Voor één van de ondernemers gold de rating tevens als feedback. De ondernemer gaf aan dat hij bij een rating die op een zeer hoog risico duidde, het project wellicht niet had doorgezet.

Looptijd Het project van BrandMission dat werd uitgevoerd op platform Wekomenerwel vereiste veel tijd voor de werving. De doorlooptijd van BrandMission was het langst van de geïnterviewde platforms. BrandMission startte drie jaar geleden met crowdfunding en deed er ongeveer een jaar over om haar geld bij elkaar te krijgen. De onervarenheid van zowel platform als onderneming met de meest effectieve manier om een campagne te voeren speelde hierbij een rol. Uiteraard kan in dit kader ook gewezen worden op de onbekendheid van het publiek met crowdfunding, waardoor het in deze fase moeilijker was om investeerders aan te trekken. Ook ValleiVis heeft een intensieve campagne gevoerd. De campagnes bestonden onder meer uit: updates plaatsen via sociale

38



netwerken, het geven van presentaties, een presentatie op TV en het (laten) maken van een artikel voor een krant. De crowdfunding campagnes van ValleiVis en Infixus namen enkele maanden in beslag. Deze campagnes werden uitgevoerd in een periode dat crowdfunding al wat verder ontwikkeld was (2012-2013). De snelheid van de campagnes van Prevdent en Voorne Gas, beiden bij platform Geldvoorelkaar, is opvallend hoog. Bij deze projecten was de investeringsmogelijkheid binnen 24 uur volgetekend. De ondernemers werden zelf compleet verrast door de snelheid van de campagne. De verschillen in looptijd van de campagnes kunnen verschillende oorzaken hebben. De campagnes van Prevdent en Voorne Gas werden uitgevoerd in de maanden augustus respectievelijk september van 2013, waarmee mogelijk geprofiteerd werd van de gegroeide bekendheid van crowdfunding onder het publiek. De ondernemers van Prevdent en Voorne Gas geven aan dat zij betrekkelijk weinig inspanning hoefden te leveren om voldoende investeerders te vinden. Dit volgt logischerwijs ook uit het feit dat deze projecten binnen 24 uur waren volgetekend. De opvallende snelheid van de projecten lijkt samen te hangen met het gebruikte platform, Geldvoorelkaar, waar veel investeerders actief zijn op het platform en deze projecten snel konden financieren. Ook het feit dat beide ondernemingen al langer bestonden is een opvallende overeenkomst bij de snelste campagnes.

Begeleiding De begeleiding om tot een succesvolle plaatsing te komen is volgens de ondernemingen die gebruik hebben gemaakt van het platform Geldvoorelkaar, beperkt. Wel geven de ondernemers aan dat zij bij dit platform gebruik hebben kunnen maken van het netwerk van investeerders dat al eens eerder had geïnvesteerd. Dit was voor hen van grote toegevoegde waarde. Ook bij de andere platforms was begeleiding volgens de geïnterviewde ondernemingen beperkt, maar omdat deze platforms destijds nog in de pioniersfase waren was er meer overleg tussen platform en ondernemer tijdens de campagne.

6.1.3. Resultaat Succesfactoren Bij de projecten van BrandMission en ValleiVis was de campagne onder meer gericht op duurzaamheid, maatschappelijke verantwoordelijkheid en de noodzaak van het project. Bij de campagnes bij Geldvoorelkaar werd de focus met name op het economische aspect gelegd. De redenen voor het slagen van hun crowdfunding campagnes worden door de ondernemers verschillend beoordeeld. De ondernemers die veel persoonlijke inzet in de campagne hebben gestoken noemen dit aspect als een succesfactor. In de gevallen dat er bijna geen campagne gevoerd hoefde te worden is het voor de ondernemers moeilijker om aan te geven wat de redenen voor succes waren. Het lage risico in combinatie met de relatief hoge rentevergoeding zou volgens de ondernemers

39



een oorzaak geweest kunnen zijn. De rente bij de drie projecten van Geldvoorelkaar is opvallend hoger dan bij de twee andere platforms. Mogelijk gaan de investeerders uit het netwerk van Geldvoorelkaar meer voor een interessante rentevergoeding voor een deel van hun vrij beschikbare vermogen ten opzichte van de huidige spaarrente bij banken, dan de investeerders van de andere twee platforms. Bij deze andere platforms spelen ook argumenten als duurzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Toegevoegde waarde Voor Infixus, Prevdent en Voorne Gas was de financiering eigenlijk de enige toegevoegde waarde waar naar werd gestreefd. De campagne bij Geldvoorelkaar voldeed dus goed aan hun wensen op dit gebied. Een van de veronderstelde toegevoegde waarden van crowdfunding, namelijk het creëren van een actieve groep investeerders, was bij deze projecten niet van belang. Bij Geldvoorelkaar konden de investeerders in het crowdfunding project anoniem blijven. Uit de interviews bleek dat de ondernemingen die hun campagne via dit platform uitvoerden daardoor logischerwijs een afstandelijker houding ontwikkelden tot de investeerders in vergelijking met BrandMission en ValleiVis. Geldvoorelkaar wordt door de ondernemingen vooral als een alternatief voor de bank gezien. De benadering van de aanvraag bij het platform wordt deels dan ook ervaren als een beoordeling door een bank. Communicatie tijdens de wervingscampagne is er daardoor niet of veel minder. Ook in dit opzicht lijkt Geldvoorelkaar veel op een financiering via een bank. Uit de interviews met de ondernemers die een campagne bij Geldvoorelkaar hebben uitgevoerd blijkt inderdaad dat zij weinig interesse hadden in andere toegevoegde waarden van crowdfunding. Bij de projecten van BrandMission (Wekomenerwel) en ValleiVis (CrowdAboutNow), worden de investeerders meer gezien als ambassadeurs die voor het project pleiten, reclame maken of klant worden. Er ontstaat in sommige gevallen zelfs een vorm van samenwerking. Voorbeelden hiervan waren een installateur die de benodigde installaties ging leveren en een aannemer die de bouw ging uitvoeren. Bij deze projecten valt op dat de investeerders praktisch allemaal persoonlijk bekend zijn en er ook regelmatig met hen wordt gecommuniceerd. Zij steunen het project niet alleen met het geld dat zij investeerden maar zijn ook verder betrokken of klant geworden.

6.1.4. Ervaring Alle geïnterviewden kijken positief terug op hun crowdfunding ervaring. Ze zouden het allemaal opnieuw doen. Wel ervaren ze een extra druk om te zorgen dat de plannen slagen. Vooral wanneer de ondernemer niet anoniem blijft, is dat gevoel aanwezig. De ondernemers geven aan dat dit druk oplevert: als de plannen mislukken, ligt alles op straat en weten al je bekenden in je eigen netwerk ervan. De schaamte die hiermee gepaard zou gaan zou volgens sommigen een argument kunnen zijn om geen crowdfunding project te doen. De ondernemingen geven aan dat er verschillende kosten bij de crowdfunding campagne kwamen kijken. Hierbij kan worden gedacht aan: tijd, kosten voor een accountant, plaatsingsvergoeding van het platform en een succesvergoeding van het platform. De inspanningen die met de campagne gepaard gingen waren volgens enkele ondernemers

40



overigens kleiner dan bij de financieringsaanvraag bij de bank. Ondanks de moeite en tijd die de crowdfunding campagne met zich mee bracht gaven alle ondernemers aan dat de baten opwogen tegen de kosten van het project. Hierbij moet uiteraard wel worden meegenomen dat het hier alleen ondernemers betreft die hun financieringsdoel uiteindelijk hebben bereikt.

6.2. Conclusie De onderzoeksvraag van dit hoofdstuk luidde: ‘Wat is de toegevoegde waarde van crowdfunding’. Door middel van interviews met vijf ondernemingen die crowdfunding campagnes hebben uitgevoerd is de toegevoegde waarde voor ondernemingen onderzocht. Alle geïnterviewde ondernemers hebben zich in eerste instantie tot hun bank hebben gewend voor financiering. Hieruit kan echter niet geconcludeerd worden dat financiering via de bank boven financiering via crowdfunding werd verkozen. Geen van de ondernemers was immers al bekend met crowdfunding waardoor er geen vergelijking te maken viel. De ondernemers werden door anderen op de mogelijkheid van crowdfunding gewezen of kwamen er via internet terecht. Een ondernemer gaf aan met een nieuw project bezig te zijn waarvoor hij niet van plan was om een financieringsaanvraag bij de bank in te dienen maar in plaats daarvan direct een crowdfunding campagne te starten. Dit wijst op het feit dat wanneer ondernemers bekend raken met crowdfunding deze vorm in sommige gevallen geprefereerd kan worden boven een aanvraag bij een bank. Alle geïnterviewde ondernemers geven aan dat crowdfunding een toegevoegde waarde biedt. Voor drie van de ondernemers bestaat deze toegevoegde waarde enkel uit het ophalen van financiering. Twee andere ondernemers geven aan dat zij ook de betrokkenheid van de investeerders als een toegevoegde waarde beschouwden. Dit is ook ten opzichte van een bankfinanciering een toegevoegde waarde te noemen. Verschillende ondernemers geven aan dat tegenover de voordelen van crowdfunding wel staat dat een campagne een intensief project is waar zowel tijd als geld in gaat zitten. Toch wordt de campagne als positief beschouwd. Met betrekking tot de toegevoegde waarde van crowdfunding blijkt uit de interviews dat het platform waarbij een campagne wordt uitgevoerd mede bepalend is voor de vormen van toegevoegde waarde. Bij platform Geldvoorelkaar ligt de nadruk met name op het verkrijgen van financiering terwijl de platforms CrowdAboutNow en Wekomenerwel duidelijk ook inzetten op de betrokkenheid van de investeerders als toegevoegde waarde voor de ondernemer. Dit valt onder meer op te maken uit het feit dat de investeerders anoniem blijven bij Geldvoorelkaar terwijl dit bij de andere platforms niet het geval is. Opvallend is verder dat enkele projecten in een zeer kort tijdsbestek werden volgetekend. Er was in deze gevallen dus geen tijd om uitgebreid campagne te voeren. Dit plaatst kanttekeningen bij de veelgehoorde stelling dat een goede campagne een vereiste is voor het slagen van een crowdfundingproject.

41



7. Stakeholders In de vorige hoofdstukken zijn de drie belangrijkste groepen actoren op het gebied van crowdfunding aan bod gekomen: de ondernemingen, de investeerders en de platforms. Naast deze actoren zijn er echter nog andere partijen die een rol vervullen bij crowdfunding of hier een rol in zouden kunnen spelen in de toekomst. Wanneer de Provincie Gelderland zou overwegen om zich intensief bezig te gaan houden met crowdfunding, dan is de mogelijke input van deze ‘stakeholders’ relevant. De onderzoeksvraag van dit hoofdstuk luidt daarom: ’Welke stakeholders kunnen een rol spelen bij crowdfunding?’ Uiteraard beperkt eventuele inbreng van stakeholders zich niet tot een rol bij de opzet van een crowdfunding platform. Ook wanneer de Provincie op een andere manier een inbreng zou hebben in crowdfunding door bijvoorbeeld promotie of eigen investeringen, kunnen bepaalde stakeholders een belangrijke rol spelen. Met in totaal vijf verschillende actoren zijn er interviews gehouden. Al deze actoren zouden vanuit hun functie een rol kunnen vervullen bij crowdfunding. In de interviews is er onder meer ingegaan op de ontwikkeling van crowdfunding in het algemeen, de toekomst van Crowdfunding in Gelderland en de rol die de Provincie hierin zou kunnen spelen.

7.1. Interviews actoren De volgende partijen zijn geïnterviewd:     

Provincie Gelderland : Oost NV: Gemeente Ermelo: VNO NCW Midden: Rabobank Noord-Veluwe:

Bart van Moorsel en Marijke Deegens René Reijtenbagh Roelof Siepel Theo Eggink Bessel Woudenberg

7.1.1. Introductie actoren Provincie Gelderland Er is gesproken met Bart van Moorsel en Marijke Deegens. Bart van Moorsel is Programmamanager van de subsidieprogramma’s ‘Health’ en ‘Topsectoren en Innovatie’. Marijke Deegens is adviseur/projectleider team MKB en Innovatie. De Provincie verstrekt subsidies en daarnaast leningen en participaties vanuit PPM Oost.

42



Oost NV Er is gesproken met René Reijtenbagh van Ontwikkelingsmaatschappij Oost NV. Hij is hier senior projectmanager Ontwikkeling & Innovatie. Daarnaast is hij Vice President van EBAN (European Trade Association for Business Angels, Seed Funds and other early stage market players) en bestuurslid van BAN Nederland (Business Angels Netwerken Nederland). Oost NV ontwikkelt en begeleidt innovatieprojecten voor de provincies Gelderland en Overijssel en helpt ze te financieren. PPM-Oost (Participatiemaatschappij Oost Nederland NV) investeert met risicodragend kapitaal.

Gemeente Ermelo Roelof Siepel is beleidsmedewerker Economische Zaken. De Gemeente Ermelo geeft niet direct subsidie aan bedrijven. Wel probeert zij het lokale bedrijfsleven in sommige gevallen te stimuleren met kleine opstartsubsidies van € 2.500.

VNO NCW Midden Er is gesproken met Theo Eggink, Regiomanager Noord-Veluwe – Flevoland. VNO NCW is de grootste ondernemingsorganisatie van Nederland. VNO NCW is een lobby-organisatie die zich sterk maakt voor een goed ondernemings- en investeringsklimaat en de gemeenschappelijke belangen van het Nederlandse bedrijfsleven behartigt. VNO NCW Midden is één van de vijf regionale afdelingen binnen de gehele organisatie.

Rabobank Noord-Veluwe Bessel Woudenberg is Manager MKB bij Rabobank Noord-Veluwe. De Rabobank verstrekt financieringen aan bedrijven.

7.1.2. Financiering MKB Algemeen beeld Het algemene beeld is dat het door de huidige financiële crisis lastig is voor MKB om aan financiering te komen. Dit beeld wordt door alle partijen bevestigd. Oost NV en de Provincie Gelderland merken dat het aantal financieringsaanvragen stijgt. Onder meer Oost NV geeft aan dat eisen op het gebied van kredietverstrekking zijn verscherpt. Andere partijen menen juist dat de eisen gelijk zijn gebleven. Volgens de Rabobank zijn de beoordelingscriteria van de bank gelijk gebleven, maar zijn de omstandigheden van ondernemers veranderd. De bedrijfsresultaten dalen en

Box 1 - Gevolgen crisis voor Rabobank De Rabobank krijgt te maken met een enorme toename van regelgeving waardoor o.a. kapitaaleisen zijn verscherpt. Daarnaast is de financieringsportefeuille onderhevig aan sterke herwaardering door waardevermindering van commercieel vastgoed. Hierdoor zal bezuinigd moeten worden op de kosten. Een gevolg hiervan is dat in 2016 30% minder mensen bij de bank zullen werken. In de toekomst zullen bij de Rabobank steeds meer financieringsaanvragen worden geautomatiseerd. Het plan is om in 2016 aanvragen tot €1 miljoen in eerste instantie via internet te laten plaatsvinden. Het doel is om dan 80% van de aanvragen via internet te laten lopen.

43



ondernemers investeren minder snel. Veel startende ondernemers zijn vanuit werkloosheid zelfstandige geworden en zijn daardoor vaak geen echte ondernemers en niet goed voorbereid. Daarnaast zijn voor de bank de eisen voor waardering van zekerheden bij financiering van bedrijven verscherpt. Het percentage afwijzingen van financieringsvragen tot € 250.000 is gegroeid van 10% naar 30%. VNO NCW zegt dat het nog steeds mogelijk is om financiering te krijgen vanuit de bank als bedrijven met goede plannen komen. VNO NCW ziet dat er bestuurlijk veel verandert. Partijen als de nationale overheid, gemeentes en KvK moeten flink bezuinigen. Er is nog steeds geld vanuit de overheid, maar ondernemers moeten zelf met goede plannen en initiatieven komen.

Wat zijn kritieke succesfactoren voor financiering? Nu het voor ondernemingen moeilijker is geworden om aan financiering te komen worden de succesfactoren bij een financieringsaanvraag in toenemende mate van belang. Bij elke bron van financiering gelden verschillende aandachtspunten bij de verstrekking. Volgens Oost NV zoeken Box 2 – Kritieke succesfactoren volgens business angels business angels (informele Volgens Oost NV beoordelen business angels een investeerders) in het algemeen naar propositie op de volgende punten:  Team: Er wordt gekeken naar het verleden, waar het de beste ondernemer met de beste team nu mee komt en hoe ze zijn. Is het team in staat propositie. De Provincie onderschrijft om plannen tot een succes te brengen? dit voor kredieten vanuit PPM Oost.  Propositie: Wordt er een wezenlijk probleem Voor de Provincie is de ondernemer opgelost? Biedt het toegevoegde waarde aan de maatschappij? Hoe uniek is de oplossing? Is de hierbij het belangrijkst: ‘eerst de vent, oplossing wezenlijk nieuw? Is het niet makkelijk na te dan de tent’. In wezen gelden deze maken? Hoe groot is de markt? Heeft het criteria ook voor subsidies, hoewel bij groeipotentie? Zijn er al klanten (werkt de marketing strategie)? Is het schaalbaar? Wat is een mogelijke exit subsidies in sommige gevallen ook en hoe interessant is die? aanvullende criteria gelden. 

Wat voor toegevoegde waarde kan de investeerder bieden? De kunst bij een beoordeling is om net iets verder te denken dan hoe de markt nu is.

Een verschil tussen financiering door bijvoorbeeld een bank en financiering door business angels is volgens Oost NV dat deze laatste groep bewust kijkt naar wat door hun eigen inbreng nog versterkt kan worden. Er wordt dus niet alleen gekeken naar de harde cijfers. Hierdoor kan een business angel ook investeren als de ondernemer bijvoorbeeld niet over alle benodigde capaciteiten beschikt omdat de business angel kijkt naar wat nog versterkt kan worden en wat hij zelf kan inbrengen. De Rabobank kijkt bij een financieringspropositie naar de cijfers: Rentabiliteit (dekking van de financiering), zekerheid en vermogenspositie. Maar het belangrijkste zijn de kwaliteiten van de ondernemer.

44



Kritieke Succesfactoren crowdfunding Bij crowdfunding spelen andere kritieke succesfactoren een rol dan bij andere financieringsvormen. VNO NCW en de Gemeente Ermelo denken dat voor crowdfunding geldt dat het idee belangrijker is dan het rendement. De Provincie vindt het rendement erg belangrijk. Volgens VNO NCW is met name persoonlijk contact en vertrouwen belangrijk.

7.1.3. Crowdfunding in Gelderland Huidige invloed Over het algemeen wordt crowdfunding door de geïnterviewden gezien als een positieve ontwikkeling met veel potentie. Rabobank ziet dat ondernemers momenteel nog weinig gebruik maken van crowdfunding en denkt dat er meer kansen voor crowdfunding zijn dan er op dit moment geboden en genomen worden. Crowdfunding platforms zijn onvoldoende bekend en de schaal waarop er crowdfunding plaatsvindt is nog heel klein. VNO NCW denkt dat crowdfunding vooral wordt gezien als ‘fun’ en denkt niet dat het een erg grote invloed heeft op de financiering van ondernemingen. De Provincie ziet crowdfunding als een belangrijke toevoeging voor het instrumentarium van bedrijven. Rabobank, VNO NCW en Gemeente Ermelo zien niet veel crowdfunding initiatieven in Gelderland. De Provincie signaleert verschillende initiatieven op dit gebied, met name bij kleine start-ups.

Potentie VNO NCW ziet wel kansen voor crowdfunding als tegenreactie op de macht van grote banken en ziet vooral mogelijkheden voor crowdfunding voor kleine, minder risicovolle projecten. Gemeente Ermelo ziet kansen voor crowdfunding vanwege de mogelijkheid om via deze vorm van financiering ook betrokken ambassadeurs te vinden voor een bepaald project. Daarom ziet de Gemeente de meeste kansen voor projecten waar mensen in geloven of interesse in hebben. VNO NCW schat in dat in de toekomst het ‘ons kent ons’ principe weer heel belangrijk wordt. Dit zou aan kunnen sluiten op de mogelijkheden die crowdfunding biedt op het gebied van persoonlijk contact tussen ondernemer en investeerder. De Provincie ziet het potentieel voor crowdfunding vooral bij regionale projecten en start-ups. De stakeholders verschillen in mening over de meest kansrijke vorm van crowdfunding. Rabobank ziet de meeste toekomst in de vorm van achtergestelde leningen. Oost NV gelooft vooral in financiering voor maatschappelijke projecten waarbij rewards worden gebruikt. Ook voor de vorm van leningen is volgens Oost NV plaats in de toekomst, maar zij ziet hierin momenteel nog veel risico’s. Zowel de Rabobank als Oost NV zijn minder enthousiast over de aandelen variant.

45



Risico’s Als belangrijkste risico wordt door de stakeholders genoemd dat in de juridische structuur van crowdfunding platforms nog niet voldoende duidelijk is hoe er wordt omgegaan met defaults. Er wordt nu nog onvoldoende rekening gehouden met bedrijfsrisico’s. Rabobank en Oost NV zeggen dat doordat strenge selectie ontbreekt nu leningen worden verstrekt aan zwakkere bedrijven waardoor niet zeker is of bedrijven financieringslasten kunnen terugbetalen. Volgens Oost NV wordt crowdfunding door ondernemers daardoor soms gezien als laatste mogelijkheid. De Provincie geeft aan dat een mislukking van een bedrijf een negatief effect kan hebben op crowdfunding als geheel, door negatieve aandacht vanuit de pers. Tegelijkertijd waarschuwen Oost NV, VNO NCW en Gemeente Ermelo voor te rigide regelgeving. De Gemeente vindt dat in dit kader de zelfregulering vanuit ondernemers belangrijk is en dat de overheid niet van bovenaf regels moet opleggen.

Gelders crowdfunding platform De meeste partijen hebben twijfels bij een Provinciaal crowdfunding platform vanwege de relatief kleine schaal waar dit platform op zou opereren. De meeste stakeholders zien wel het belang en de potentie van geografische binding in crowdfunding en denken dat een platform daar gebruik van zou kunnen maken. Volgens de geïnterviewden zou een lokale of regionale binding eerder een prikkel kunnen zijn om te investeren dan een binding op provinciaal niveau. Mensen voelen zich vaak weinig verbonden met Gelderland als provincie maar wel met een regio zoals de Veluwe of het Rivierengebied.

7.1.4. Ideeën en kansen voor Crowdfunding in Gelderland De geïnterviewde actoren hebben verschillende ideeën en suggesties met betrekking tot Crowdfunding in Gelderland.

Informatieverstrekking Veel actoren geven aan dat er meer bekendheid aan crowdfunding gegeven moet worden. Momenteel zijn veel initiatieven nog niet zichtbaar. De Provincie en Oost NV vinden het belangrijk dat bedrijven inzicht krijgen in het aanbod van crowdfunding platforms en dat ze kunnen kiezen welk platform bij hun past. Hiervoor zou gedacht kunnen worden aan een website waar bestaande crowdfunding platforms inzichtelijk worden gemaakt. De gemeente komt met het idee om investeerders de mogelijkheid te geven gericht te zoeken naar lokale initiatieven op bestaande platforms.

Vermogende particulieren Door veel van de geïnterviewde stakeholders wordt de potentie van particulier kapitaal in Gelderland voor crowdfunding genoemd. Er wordt aangegeven dat er in Gelderland veel kapitaal onder particulieren is. Dit zou in principe via crowdfunding bij ondernemingen met financieringsvragen terecht kunnen komen. De Provincie ziet crowdfunding als een kans om de durfkapitalisten van de toekomst te creëren. Crowdfunding kan een belangrijke stap zijn voor vermogende particulieren om ervaring op te doen met

46



investeren. Hiermee kan een vermogende particulier eventueel doorgroeien naar een informele investeerder die meer regelmatig investeringen doet. Ook de Rabobank ziet mogelijkheden met betrekking tot vermogende particulieren. Volgens de Rabobank zijn veel vermogende particulieren op dit moment ontevreden over het rentepercentage dat ze krijgen bij de bank. Deze particulieren zouden gemakkelijk een hoger percentage kunnen krijgen door te investeren in crowdfunding. Daarnaast geldt in het algemeen dat investeerders een gevoel bij hun investering willen hebben en over het algemeen regionaal investeren. Dit zijn beide kenmerken die terugkomen bij crowdfunding. Banken zouden particuliere klanten meer dan nu kunnen adviseren om in crowdfunding te investeren. Op dit moment doet de Rabobank dat nog niet, maar zij ziet hierin voor zichzelf wel een rol weggelegd in de toekomst.

Samenwerking In de ontwikkeling van regionale crowdfunding wordt samenwerking tussen verschillende partijen als cruciaal gezien. VNO NCW meent dat om bedrijven financieel te steunen de samenwerking tussen de ‘drie O’s’ (onderwijs, overheid en ondernemers) erg belangrijk is. Voorheen had de Kamer van Koophandel (KvK) een belangrijke rol in het samenbrengen van deze partijen. Door grote bezuinigingen bij de KvK is deze rol nu echter grotendeels weggevallen, waardoor het veel moeilijker geworden is om samenwerking tussen de drie O’s tot stand te brengen. Volgens de Gemeente zou een regionaal crowdfunding platform gedragen moeten worden door lokale ondernemingsorganisaties, bijvoorbeeld bedrijvenkringen per gemeente. Dit zou de lokale verankering van crowdfunding borgen.

Cofinancieringen De Provincie oppert de mogelijkheid dat crowdfunding gecombineerd zou kunnen worden met financieringen uit andere bronnen, bijvoorbeeld leningen vanuit PPM Oost. Crowdfunding zou niet direct als kwaliteitsstempel kunnen dienen voor beoordelingen van financieringsaanvragen bij PPM Oost, maar het zou wel een gunstige aanwijzing voor het project kunnen zijn waarvoor een ondernemer een lening vraagt. Een succesvol crowdfunding project kan namelijk duiden op behoefte aan een product of project. Na crowdfunding en een aanvraag bij PPM Oost zou een volgende stap kunnen zijn om bij een bank aan te kloppen. De Rabobank geeft aan dat crowdfunding net zo goed als cofinanciering kan fungeren als geld uit het directe netwerk van de ondernemer. Crowdfunding treedt zo op als katalysator voor het verkrijgen van financiering bij PPM Oost en een bank. Ook andere geïnterviewden benoemen de kansen van dergelijke stapeling en noemen daarbij het voordeel dat bij financiering uit verschillende bronnen het risico wordt gespreid. Het katalyserende effect kan ook andersom werken. Oost NV geeft aan dat een lening vanuit PPM Oost vertrouwen zou kunnen geven aan investeerders op een crowdfunding platform, die hierdoor eerder in dit project zouden investeren.

47



Rollen stakeholders De Gemeente ziet een mogelijke rol voor zichzelf weggelegd in het zichtbaar maken en promoten van crowdfunding. Rabobank vindt wel dat er een rol denkbaar is in een regionaal platform. Het is in het belang van Rabobank omdat zij regionale economie wil stimuleren. Rabobank zou kunnen helpen door advies te geven. Daarnaast zou ze verbinding kunnen leggen met potentiële investeerders door private klanten op de mogelijkheid te wijzen geld te investeren in crowdfunding. VNO NCW ziet een verbindende rol tussen partijen voor zich weggelegd, onder meer door middel van voorlichting.

7.2. Conclusie Alle partijen bevestigen het bestaande beeld dat het door de financiële crisis lastig is voor MKB om aan financiering te komen. Een aantal partijen geeft aan dat eisen op het gebied van kredietverstrekking zijn verscherpt. Volgens de Rabobank zijn de beoordelingscriteria van de bank gelijk gebleven, maar zijn de omstandigheden van ondernemers veranderd. Crowdfunding wordt door de geïnterviewde stakeholders over het algemeen gezien als een positieve ontwikkeling met veel potentie. Crowdfunding zou het aanwezige kapitaal onder Gelderse particulieren kunnen aanwenden voor investeringen in ondernemingen. Wel wordt aangegeven dat in de juridische structuur van crowdfunding platforms nog niet voldoende duidelijk is hoe wordt omgegaan met defaults en dat strenge selectie van crowdfunding projecten vaak ontbreekt. Tegelijkertijd wordt gewaarschuwd voor te rigide regelgeving en wordt het belang van zelfregulering genoemd. De meeste geïnterviewden zien weinig perspectief in een Gelders crowdfunding platform vanwege de te kleine schaal waarop een dergelijk platform zou opereren. Wel zien de actoren andere kansen voor Crowdfunding in Gelderland. Verschillende stakeholders zien hier ook een rol voor zichzelf in weggelegd. Er wordt aangegeven dat er in de provincie meer bekendheid zou moeten worden gegeven aan crowdfunding. Bedrijven zouden hierbij specifiek informatie moeten krijgen over het aanbod van crowdfunding platforms. Daarnaast adviseren de stakeholders om crowdfunding te gebruiken als cofinanciering voor andere financieringsaanvragen. Een voordeel van cofinancieringen is dat het risico gespreid wordt. Crowdfunding kan zo optreden als katalysator.

48



8.Conclusie 8.1. Aanleiding De sterk verminderde beschikbaarheid van financiering beperkt bedrijven in Gelderland om hun plannen, groei of innovatie gefinancierd te krijgen. Dit vermindert economische groei en heeft een negatief effect op de werkgelegenheid in de provincie. Crowdfunding zou gezien kunnen worden als mogelijke alternatieve financieringsbron. Dit onderzoek, in opdracht van de Provincie Gelderland, heeft als doel om een antwoord te geven op de vraag: Kan crowdfunding bijdragen om de beschikbaarheid van financiering voor het bedrijfsleven in Gelderland te verbeteren, en zo ja hoe? Met dit onderzoek is geprobeerd een volledig beeld van crowdfunding te schetsen dat de Provincie handvatten kan bieden bij beslissingen over de rol die zij kan innemen in crowdfunding om het bedrijfsleven in Gelderland te stimuleren.

8.2. Huidige situatie financierbaarheid van bedrijven in Gelderland Uit het onderzoek kan worden geconcludeerd dat bedrijvigheid en de huidige problemen rond financierbaarheid in Gelderland vergelijkbaar zijn met de landelijke situatie. Als gevolg van de economische crisis stellen veel banken zich terughoudend op bij het verstrekken van financiering. Vooral kleinere bedragen zijn voor de banken minder rendabel waardoor vooral MKB hiervan de dupe is. Daarnaast zijn de alternatieve financieringsbronnen voor het MKB beperkt. Mede vanwege de stringente regelgeving vanuit de Basel Akkoorden is de verwachting dat banken zich nog een aantal jaren terughoudend blijven opstellen in het verstrekken van financiering. Daarnaast zal de vraag naar financiering in de toekomst toenemen als de economische groei weer aantrekt.

8.3. Potentieel Crowdfunding in Gelderland Landelijk wordt crowdfunding door ondernemers in toenemende mate gezien als een geschikte alternatieve vorm voor het verkrijgen van financiering. Als we kijken naar de huidige stand van zaken van crowdfunding in Nederland blijkt dat financiering uit crowdfunding relatief klein is in vergelijking tot andere financieringsvormen. Vanuit die optiek lijkt crowdfunding nog niet van grote betekenis. Crowdfunding heeft echter wereldwijd en in Nederland de afgelopen jaren een spectaculaire groei laten zien. De verwachting is dat deze groei in hoog tempo door zal zetten en dat crowdfunding in de komende jaren een wezenlijke bijdrage levert als alternatieve financieringsbron voor het MKB. De vraag of crowdfunding de beschikbaarheid van financiering voor het bedrijfsleven in Gelderland kan verbeteren kan duidelijk met ‘ja’ worden beantwoord. Verschillende conclusies uit dit onderzoek liggen ten grondslag aan dit antwoord:

49


-

-

-


De Gelderse bedrijvigheid verschilt niet fundamenteel van de landelijke ondernemingen waardoor ook binnen de provincie een groei van crowdfunding verwacht kan worden. In Gelderland zijn veel vermogende particulieren die hun kapitaal nu nog niet beleggen in crowdfunding. 11% van de potentiële investeerders in Gelderland zegt (zeer) waarschijnlijk in de komende 2 jaar in crowdfunding projecten te investeren. 60% van de Gelderse ondernemers geeft aan wellicht in de toekomst gebruik te willen maken van crowdfunding. Crowdfunding wordt landelijk door ondernemers steeds meer als volwaardige alternatieve financieringsbron gezien. In sommige gevallen hoeft geld ophalen via crowdfunding niet meer tijd te kosten dan het aanvragen van een reguliere bankfinanciering. Daarnaast wordt betrokkenheid van investeerders als toegevoegde waarde beschouwd ten opzichte van andere financieringsbronnen.

8.4. Obstakels en kansen crowdfunding Gelderland Ondanks dat de Gelderse bedrijvigheid niet fundamenteel verschilt van de landelijke situatie zien we dat op dit moment het aantal crowdfunding projecten in Gelderland zwaar ondervertegenwoordigd is in vergelijking met de Randstad. Uit zowel de enquête onder de bedrijven als de interviews met de crowdfunding platforms en actoren in de provincie blijkt dat de onbekendheid met crowdfunding op dit moment nog remmend werkt op het benutten van de potentie van deze financieringsbron. De platforms spreken de wens uit dat de Provincie zich inzet voor de promotie van crowdfunding omdat hierin nog veel kansen liggen. Uit de enquête blijkt dat ondernemers die beter bekend zijn met crowdfunding, eerder verwachten er gebruik van te maken in de toekomst.

50



8.5. Een succesvol crowdfunding project 70% van de Gelderse ondernemers geeft aan begeleiding te willen inschakelen bij een crowdfunding campagne. Voor bedrijven is het van groot belang om te weten welke kritieke succesfactoren kunnen leiden tot een succesvolle crowdfunding campagne. Op basis van een analyse van succesvolle crowdfunding projecten en interviews met de belangrijkste Nederlandse crowdfunding platforms concluderen we dat er binnen crowdfunding voor bedrijfsfinanciering twee modellen te onderscheiden zijn. Hieronder zijn de kenmerken per model weergegeven. crowdfunding als investment Geldvoorelkaar Relatief hoge rente Projecten scoren hoog voor de kritieke succesfactor financiële onderbouwing

Vaak anonieme investeerders Na afloop weinig communicatie met investeerders Beknopte projectomschrijving op platform Doel: financiering verkrijgen

crowdfunding als involvement O.a. Crowdaboutnow, Oneplanetcrowd, Wekomenerwel. Relatief lagere rente Projecten scoren hoog voor de kritieke succesfactoren: Zichtbaarheid in de media, consumentenproduct, innovatief, maatschappelijk belang, ondernemer is identificeerbaar en interactie met investeerders Vaak betrokken investeerders Na afloop communicatie met investeerders Uitgebreide projectomschrijving op platform Doel: financiering verkrijgen, reclame maken, betrokken investeerders werven, klanten werven

Hieruit blijkt dat de keuze voor een aansluitend platform bepalend kan zijn voor het succes van een crowdfunding project. Uit interviews met ondernemers komt naar voren dat op dit moment de verschillende platforms nog weinig tegen elkaar worden afgewogen.

8.6. Potentieel Gelders crowdfunding platform De rol van de crowdfunding platforms bestaat niet enkel uit het faciliteren van een website en betaalwijze maar komt met name tot uiting in de selectie van projecten en de begeleiding van ondernemers. Uit interviews met de platforms blijkt dat er in de opzet en exploitatie van een platform veel tijd en geld gaat zitten. Kijkend naar de opbrengsten en kosten zijn veel platforms nog niet rendabel. Met name de juridische structuur en hoe om te gaan met defaults zijn nog risico’s die moeten worden opgelost. De grote potentie van crowdfunding geven echter wel kansen voor de toekomst. Door de grote hoeveelheid van al bestaande, meestal nog niet rendabele platforms lijkt een vergelijkbaar crowdfunding platform gericht op Gelderland niet haalbaar. Op langere termijn zou een platform dat zich alleen op Gelderse ondernemingen richt zich onnodig beperken in het aantal projecten.

51



Het tweede gedeelte van de hoofdvraag gaat in op de vraag op welke manier crowdfunding kan bijdragen aan de beschikbaarheid van financiering voor het Gelderse bedrijfsleven. Om hier invulling aan te geven worden in het volgende hoofdstuk enkele aanbevelingen gegeven op basis van de verworven informatie in dit onderzoek.

8.7. Aanbevelingen Uit het onderzoek blijkt dat crowdfunding grote potentie heeft om bij te dragen aan de financierbaarheid van het Gelderse bedrijfsleven. De Provincie Gelderland kan hier een bijdrage aan leveren. Hieronder doen wij enkele korte aanbevelingen waarop de Provincie de werking van crowdfunding kan faciliteren.

Geef bekendheid aan crowdfunding en licht ondernemers voor Het belangrijkste knelpunt voor Crowdfunding in Gelderland is op dit moment de onbekendheid van zowel ondernemers als particulieren met deze alternatieve financieringsvorm. De Provincie zou de bekendheid van crowdfunding kunnen stimuleren door hierover informatie te verstrekken aan zowel ondernemers als particulieren. Gedacht zou kunnen worden aan het plaatsen van informatie op de website van de Provincie en het organiseren van voorlichtingsdagen voor ondernemers. Naast algemene informatie om ondernemers bekend te maken met crowdfunding is het belangrijk dat ondernemers worden voorgelicht en begeleid in het succesvol uitvoeren van een crowdfunding campagne. De verschillen tussen crowdfunding platforms zorgen ervoor dat de keuze voor het juiste platform bepalend kan zijn voor het wel of niet bereiken van een financieringsdoel. De Provincie zou ondernemers specifiek over deze keuze kunnen informeren, bijvoorbeeld door de opzet van een website waar ondernemers een overzicht kunnen krijgen van het aanbod van crowdfunding platforms. Op deze website zouden ondernemers met behulp van een tool kunnen checken of hun idee voldoet aan de kritieke succesfactoren en vervolgens worden geleid naar het meest geschikte crowdfunding platform voor hun projectidee. Tijdens het uitvoeren van de crowdfunding campagne zouden ondernemers op deze website terecht moeten kunnen voor advies om de campagne tot een succes te maken.

Faciliteer cofinancieringen Uit interviews met zowel verschillende actoren in de provincie als met de crowdfundingplatforms komt de mogelijkheid naar voren om crowdfunding te koppelen met andere financieringsvormen. Door kredieten vanuit de bank of leningen vanuit PPM Oost actief te koppelen aan crowdfunding kan een totaalpakket aan financieringen aangeboden worden aan ondernemers. Crowdfunding kan zo optreden als katalysator. Een idee zou zijn om een provinciaal platform op te richten dat deze mogelijkheid biedt. De verwachting is dat dit nieuwe concept wel rendabel kan zijn omdat dit onderscheidend is en een toegevoegde waarde kan bieden ten opzichte van bestaande platforms. Een dergelijk platform kan ervoor zorgen dat het Gelderse MKB optimaal tegemoet kan worden gekomen in haar financieringsbehoefte.

52



Crowdfunding is een groeiend financieringsinstrument dat naast financiering ook gebruikt kan worden voor het werven van betrokken investeerders. Ondanks het feit dat crowdfunding momenteel een klein aandeel van de totale bedrijfsfinancieringen faciliteert, geven de uitkomsten van dit onderzoek reden om aan te nemen dat crowdfunding steeds belangrijker zal worden voor de financiering van het MKB in de Provincie Gelderland. Met bovenstaande aanbevelingen wordt crowdfunding als financieringsbron voor het Gelderse MKB gestimuleerd door Provincie Gelderland. Dit stelt het bedrijfsleven in staat om optimaal van deze vorm gebruik te maken. Op termijn zal dit ook de Gelderse economie en werkgelegenheid ten goede gaan komen.

53



Literatuur Akker, P. van den., Kleverlaan, R. Koren, G., Van Vliet, K. (2013). Samen mogelijk maken. Onderzoek naar de motivaties van crowdfunders in Nederland. AFM (n.d.). DNB en AFM geven interpretatie over crowdfunding. Online verkregen via http://www.afm.nl/~/media/files/crowdfunding/interpretatie-dnb-afm.ashx. AFM (2013). Wanneer is het toegestaan te bemiddelen in opvorderbare gelden?. Online verkregen via http://www.afm.nl/nl/professionals/diensten/starters/wetregelgeving/ontheffing-bemidd-opvorderbare-gelden.aspx. CBS (2011). Nederlandse MKB’er krijgt moeilijker banklening dan Europese. CBS Webmagazine. Online verkregen via http://www.cbs.nl/nlNL/menu/themas/bedrijven/publicaties/artikelen/archief/2011/2011-3495-wm.htm. Commissie Hoek (2013). Verkenning MKB Financiering. Commissie Hoek Catshuisoverleg Den Haag, 2 juli 2013. Crowdsourcing, LLC (2012). Crowdfunding Industry Report. Market Trends, Composition and Crowdfunding Platforms (Research Report, abridged version). Douw&Koren (2013a). Crowdfunding in Nederland 2012. Crowdfunding in Nederland: de cijfers. Douw&Koren (2013b). Crowdfinance. Crowdfunding voor startende ondernemingen en het MKB: status knelpunten en kansen. Advies aan het Ministerie van Economische Zaken, mei 2013. Douw&Koren (2014). Crowdfunding in Nederland 2013. De status van crowdfunding in Nederland. Geld.rubriek.nl (n.d.). Motivaties investeren via crowdfunding. Online verkregen via http://rubriek.nl/geld/motivaties_crowdfunding.php. Massolution (2013). The Crowdfunding Industry Report 2013 (exerpt version). http://www.crowdsourcing.org/research. Ministerie van Economische Zaken (2013) Kamerbrief over ontwikkelingen in bedrijfsfinanciering. Online verkregen via http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2012/12/17/meer-steun-voor-kredietverlening-aanbedrijven.html. MKB Servicedesk (n.d.). Nederland snelst groeiende crowdfundingland. Online verkregen via http://www.MKBservicedesk.nl/7431/nederland-snelst-groeiendecrowdfundingland.htm. Panteia (2013). Financieringsmonitor 2013-1. Onderzoek naar de financiering van het Nederlandse bedrijfsleven. Zoetermeer, april 2013.

54



Provincie Gelderland (n.d.). Help natuurprojecten realiseren via sociale media. Online verkregen via http://www.gelderland.nl/4/Home/HomeActueel/Nieuws/Nieuwsarchief/2012/2012-3ekwartaal/Help-natuurprojecten-realiseren-via-sociale-media.html. Provincie Gelderland (2012). Statistisch Zakboek Gelderland 2012. Online verkregen via http://www.gelderland.databank.nl/. Stuurgroep Kredietverlening (2013). Kredietverlening aan het MKB. Online verkregen via http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/rapporten/2013/06/25/kredietverlening-aan-het-MKB.html. World Bank (2013). Crowdfunding’s Potential for the Developing World. infoDev, Finance and Private Sector Development Department. Washington, DC: World Bank.

55



Alle informatie in dit document is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Toch is het, mede door het dynamische karakter van subsidies en groeifinanciering, niet uit te sluiten dat informatie niet juist, onvolledig en/of niet up-to-date is. Wij kunnen hiervoor niet aansprakelijk worden gehouden. Tevens kunnen er op geen enkele wijze rechten worden ontleend aan de in dit document aangeboden informatie.

56

Crowdfunding in Gelderland

Recommend Documents