CROWDFUNDING IN WIJKEN

CROWDFUNDING IN WIJKEN 7 december 2010

OP ZOEK NAAR ‘BEMINDE GELOVIGEN’ IN DE WIJK 2 CONCLUDEREND 6 DEELNEMERSLIJST 7

OP ZOEK NAAR ‘BEMINDE GELOVIGEN’ IN DE WIJK

Dit verslag is een uitgave van KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing en is geschreven door Fanny Gelissen, adviseur bij KEI. Recente verslagen: V71: KEI-partnerbijeenkomst 2010 V72: KEI-atelier Gaming: Spelen met stedelijke vernieuwing V73: KEI-atelier Particuliere woningvoorraad (Rotterdam Zuid) V74: KEI-atelier Natuurlijke Wijkvernieuwing de werkwijze V75: KEI-atelier Emmen Revisted KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing Kruisplein 25 r Rotterdam

KEI-rondetafelgesprek verkent mogelijkheden voor crowdfunding in wijken aandachtswijk.. Hoe “Ik zie nu een gigantische overlap tussen Afrika en de aandachtswijk kunnen we die overlap vertalen naar randvoorwaarden voor succesvolle crowdfunding in de wijken?” Aan het woord is Pim Betist, grondlegger van crowdfunding in Nederland en initiatiefnemer van Africa Unigned, een crowdfunding platform waar onbekend Afrikaans Afrikaans muziektalent een weg naar de studio – en hopelijk naar een internationale doorbraak – kan vinden. Tijdens een rondetafelgesprek, georganiseerd door KEI, zocht Betist met verschillende geïnteresseerde professionals uit de wijkvernieuwing naar de mogelijkheden mogelijkheden voor crowdfunding als businessmodel in de wijkaanpak. Belangrijkste conclusie: Hou het klein, zoek een niche, geef projecten een gezicht, zorg voor munitie vanuit de ondernemers en voorkom vrijblijvendheid.

Postbus 897 3000 AW Rotterdam T 010 282 51 55 F 010 413 02 51 [email protected] www.kei-centrum.nl Copyright 2011 KEI

Olof van de Wal, directeur van KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing, licht het idee achter een bijeenkomst over crowdfunding en stedelijke vernieuwing toe. KEI signaleert dat veel partijen in de stedelijke vernieuwing op een of andere manier nadenken over de mogelijkheden van crowdfunding – het collectief samenbrengen van geld en andere bronnen door mensen, vaak via internet, om met relatief kleine investeringen samen (grote) initiatieven van andere mensen of organisaties te ondersteunen en onder de aandacht te brengen – als middel om participatie en vooral betrokkenheid van bewoners een beter fundament te geven. KEI nam daarom het initiatief om een aantal patijen bij elkaar te brengen met als doel om te bepalen wat de toepassingsmogelijkheden kunnen zijn van crowdfunding in de wijken en zien we daarbij ook perspectief om snelle slagen te maken. Als grondlegger en ambassadeur van crowdfunding in Nederland werd Pim Betist door Olof uitgenodigd om in het gesprek zijn expertise en ervaringen te delen. Met zijn bedrijf Sellaband stond Pim aan de wieg van Nederlandse crowdfundinginitiatieven. Zijn idee: bandjes die de kans niet krijgen om een plaat te maken via de reguliere wegen toch de studio in krijgen op basis van kleine investeringen (10$) van fans die geloven in het toekomstige succes van die band. De fans worden daarmee aandeelhouder en delen op termijn in de

V76 / CROWDFUNDING IN WIJKEN

2

winst. Wanneer er 50.000$ bij elkaar is gebracht, kan de band de studio in. Een succesvolle start, met een minder succesvolle afloop. Sellaband werd verkocht en ging uiteindelijk aan het eigen succes ten onder. Iedereen kon er een profiel maken - dat werden er meer dan 15.000 – wat het voor potentiële investeerders te moeilijk maakt om in die massa het kaf van het koren te scheiden. De lessen die Pim bij Sellaband leerde past hij nu toe in een nieuw initiatief: Africa Unsigned, een crowdfunded uitgever van nieuwe Afrikaanse muziek. Pim Betist deelt deze lessen graag met de rest van de wereld. Nederland loopt wereldwijd voorop als het gaat om crowdfunding maar er valt nog veel van en aan elkaar te leren om die positie te versterken.

De praktijk van crowdfunding Africa Unsigned is een nieuw initiatief waarin meer focus en selectie aangebracht wordt. De focus ligt op een genre: de nieuwe generatie Afrikaanse artiesten, die onderbelicht worden en weinig kans krijgen om een internationaal publiek te bereiken. Door crowdfunding wordt het mogelijk om deze New African Sound naar Europa te halen en een podium te bieden. Met crowdfunding spring je in een gat van projecten waar in de traditionele markt geen plek voor is, maar waar wel degelijk markt voor is. En hoe groter dat gat, hoe groter de impact. Africa Unsigned weet daarbij veel partijen te mobiliseren die bijspringen. Veel mensen geloven in de New African Sound omdat het sterk gepositioneerd is: mensen met weinig kansen, maar veel talent willen met hun muziek de wereld veroveren. Dat trekt believers – investeerders - aan. Maar voor je zo’n sterke positionering voor elkaar hebt, moet je een selectie gemaakt hebben. De selectie is heel belangrijk, vooral in entertainmentbranche. Heeft de band/de muzikant het talent en de motivatie om ervoor te gaan? Want alleen dan kun je succesvol investeren. Africa Unsigned beperkt zich niet tot selectie door de crowd. In een samenwerking met ASN-bank bijvoorbeeld wordt het publiek de keuze uit twee artiesten voorgelegd. Waar zij voor kiezen en in investeren daar investeert ASN de helft ook in. Zo’n koppeling met een marktpartij zorgt voor vertrouwen, en ook voor de mogelijkheid om het voor elkaar te krijgen.

De kracht van crowdfunding Er zijn veel succesvolle crowdfunding-ondernemingen, maar geen enkele daarvan is winstgevend. Bij Sellaband ging het bij elkaar halen van genoeg geld als een trein, maar de kwaliteit van de producten was relatief laag. Het is interessant om te zien dat artiesten hard aan de slag gingen om het geld bij elkaar te krijgen en ook de mogelijkheden daarvoor zagen. Ze wisten hun eigen netwerken effectief in te schakelen en nieuwe netwerken via sociale media te bespelen. Selllaband was het eerste crowdfunding project voor muziek en de eerste artiesten hebben daar van geprofiteerd. Sellaband had een omzet van $3 miljoen, terwijl huidige crowdfundinginitiatieven veel minder succesvol zijn met een omzet van hoogstens een paar ton. Kiva en Kickstarter zijn daarin de uitzonderingen; daar gaan miljoenen in om. Maar ook in deze ondernemingen moet altijd extra geld gestoken worden. Africa Unsigned kan quitte draaien, maar alleen met een businessmodel waarbij de helft van de investeringen in de eigen organisatie gestoken wordt. Crowdfunding is dus weliswaar een middel om geld binnen te halen, maar dat is niet per se de meest effectieve manier. Waar ligt dan wel de kracht? Volgens Betist in het leggen van emotionele verbindingen tussen personen en projecten. Als mensen ergens zo sterk in geloven dat ze er geld in steken is dat een veel krachtiger signaal dan een stem uitbrengen of de straat op gaan met een bordje. Ergens in geloven, toon je door er geld in te stoppen. Je hebt voor producten op die manier dus ook een ontzettend krachtig marktonderzoekinstrument. Kickstarter, het meest succesvolle crowdfundingbedrijf van dit moment, laat dat goed zien. Een idee dat niet


3

door de traditionele markt wordt opgepakt, wordt online voorgesteld met de vraag of mensen willen investeren. De succesvolle ideeën krijgen soms in notime hun investering bij elkaar en zelfs meer dan dat. Een voorbeeld van polsbandjes voor de ipod nano laat zien dat er $ 600.000 in geïnvesteerd wordt, waar er $15.000 gevraagd werd. De basis van het succes: het product is tastbaar. Er is markt voor, want mensen investeren, en er is direct startkapitaal om het product te ontwikkelen en in de markt te zetten. Het succes van crowdfunding is daarnaast ook met name te behalen in de Long tail, een begrip dat wordt gebruikt om een groot aanbod te beschrijven voor een klein publiek of niche, maar dat gezamenlijk een groter potentieel heeft dan de mainstream in de markt. Producten die maar weinig afnemers hebben of waar weinig vraag naar is, kunnen gezamenlijk een groter deel van de markt innemen dan de grote 'hits' in de industrie, zolang de winkel of het distributiekanaal maar groot genoeg is. Dit principe heeft bedrijven als Amazon en iTunes groot gemaakt en ligt ook aan de basis van succesvolle crowdfunding. Pim Betist wil stedelijke vernieuwers een aantal lessen meegeven voor het toepassen van crowdfunding in wijken:

Les 1: Balans Er moet een balans zijn tussen financiële return en emotionele return. Een project van Kiva – non-profitorganisatie die microkredieten verstrekt door middel van crowdfunding - geeft geen financiële return maar alleen emotionele return. Een goed gevoel, het idee dat het nut heeft en werkt ‘want ik heb m’n geld al weer terug’. Kies je daarvoor, zorg dan ook dat je die return geeft. In de wijk lijkt een focus op de emotionele return voor de handliggend, dus denk goed na hoe die te leveren is. Wil je crowdfunding succesvol inzetten in aandachtswijken, dan moet je het antwoord weten te geven op een tweetal belangrijke vragen. Wat is je primaire doel met crowdfunding? Is dat draagkracht creëren, een alternatieve manier van financiering vinden of een combinatie van die beiden? De return in wijken lijkt vaak alleen uit te drukken in termen als ‘leefbaarheid’. Dat is weinig concreet en moeilijk tastbaar te maken. Ook is het lastig om een directe link te leggen met de investering. Wil men daar dan wel voor betalen? Misschien is het daarom beter het te zoeken in de emotionele waarde. De tweede fundamentele vraag is of het crowdfundingproject geld mag kosten, omdat het bijvoorbeeld vooral gaat om crowdfunding als marketinginstrument, of moet het project financieel duurzaam zijn? In dat laatste geval zul je ook een goed businessmodel moeten maken. Dat blijkt een lastige opgave, want tot nog toe is geen van de initiatieven erin geslaagd een winstgevend model neer te zetten. Bedenk daarnaast ook dat een winstoogmerk in sommige situaties je geloofwaardigheid in gevaar kan brengen. Bij Africa Unsigned bleek bijvoorbeeld het idee van geld verdienen – als aandeelhouder – aan Afrikanen niet over te komen. De investeerders zien die doelgroep als armlastig en behoeftig, niet als een partij waar je zakelijk ook aan kunt verdienen.

Les 2: Everybody’s happy vs. clear & simple Er zijn heel veel projecten om iedereen gelukkig te krijgen. Dat levert vaak een heel complex concept op, wat niet meer uit te leggen valt aan de stakeholders. En zijn bij crowdfunding altijd drie stakeholders: degene die faciliteert, degene die het geld nodig heeft en de investeerder. Ze moeten alle drie tevreden zijn, maar je moet daarvoor wel keuzes durven maken. Kan crowdfunding, met dit in ogenschouw genomen, helpen om bewoners te mobiliseren en hun projecten van de grond te krijgen? Er moet een markt zijn voor de projecten, bij voorkeur een markt waar nog geen of weinig spelers zijn. Het is zoeken naar zaken waar de traditionele markt geen oog voor heeft, maar die kunnen groeien, omdat er wel markt voor ís. Zowel in de


4

profit als non-profitmarkt (denk aan ontwikkelingsorganisaties) zijn er niches om op in te springen met crowdfunding. Doorgaans kunnen de grote spelers niet buiten het oude vertrouwde model kijken, wat ruimte biedt aan nieuwe en onconventionele initiatieven, zoals te zien is bij Kiva en Kickstarter.

Les 3: facilitating vs. adding value Dit is heel belangrijk voor de duurzaamheid van het project. Je moet een goede keuze maken tussen faciliteren en waarde toevoegen. Kies je voor faciliteren, dan moet de overhead zo laag mogelijk gehouden worden. Je begint dan klein en gaat voor een geleidelijke groei. Kies je voor adding value dan moet je ook producten naar een hoger niveau tillen. Daarvoor moet je een professionele organisatie opzetten. Als team moet je jezelf een gedeelte van de funding toe-eigenen: bij Africa Unsigned is dat bijvoorbeeld 50%. Je voegt waarde toe door PR, publiciteit en kwaliteit. Dit vraagt om een duidelijke keuze; als je in het midden gaat zitten val je om.

Les 4: Wisdom of the crowds vs expertise Hoe slim is de ‘crowd’ en hoe belangrijk is het om experts mee te laten denken? Als je daar geen balans in vindt gaat het mis. Bij Sellaband was er te weinig expertise in het selecteren van artiesten. Iedereen kon een profiel maken. Als een investeerder dan gaat zoeken duurt het heel lang voor hij iets vindt dat bij hem past. De artiesten moeten dus gefilterd worden. Bij Africa Unsigned gebeurt dat door de drummer van Fela Kuti, een beroemde Afrikaanse zanger. Dat levert nu tien artiesten op, wat misschien weer wat weinig is, maar dat kan rustig opgebouwd worden. Je wordt geprikkeld door talent, enthousiasme en passie. Ook hier zien we een verband met de wijk. Als mensen echt iets willen omdat er urgentie is of emotie achter zit, dan heb je een basis om aan de slag te gaan. Is die ergens gevonden dan zie je vaak weerstand ontstaan op de traditionele wegen. Crowdfunding kan dan een alternatief zijn om via een andere weg die passie om te zetten in succesvolle projecten. Maar er zijn veel dingen waarbij dat niet zo is. Ofwel de passie ontbreekt, waardoor het initiatief niet van de grond komt, ofwel er bestaan verkeerde verwachtingen, waardoor investeerders niet willen investeren. Men vindt bijvoorbeeld dat probleem X waar project Y een oplossing voor biedt een taak is voor de overheid om op te pakken en niet iets om zelf in te investeren. Selectie en positionering van je projecten is dus cruciaal. ‘Wisdom of the crowds’ is een mooi idee, maar de werkelijkheid wijst uit dat het publiek helaas niet slim genoeg is. Mensen die schrijven en projecten becommentariëren - zoals de bands van Sellaband - zijn vaak de grootste criticasters, op het onredelijke af. Wat je dus aan feedback krijgt is daarom verre van representatief. Het aanbod van je projecten moet daarom gefilterd worden. Zet daar bijvoorbeeld een onbetwiste autoriteit voor in of een onafhankelijk panel.

Les 5. pushing vs pulling Hieraan gekoppeld is een duidelijke ‘call for action’, en geen vrijblijvendheid, zowel bij de artiest als bij de investeerder. Een bandje kan het gevoel hebben: ik ben geselecteerd en nu gaan ze 10.000 $ in mij investeren. Dat kan een houding van achterover leunen tot gevolg hebben. Maar het begint dan juist pas: zo’n band moet gaan bewijzen dat ze die 10.000 $ waard is. Je moet die vrijblijvendheid dus wegnemen bij selectie. En duidelijke afspraken maken: wij verwachten dit dat en dat van je, want anders gaan we nooit dat geld bij elkaar krijgen. Keihard knokken om het geld bij elkaar te krijgen, en dat geldt niet alleen voor de artiesten, maar ook voor de supporters.


5

CONCLUDEREND Na de presentatie van Pim zien zijn alle aanwezigen geïnspireerd en hebben het gevoel dat er mogelijkheden liggen, al moet ieder nog verder nadenken over zijn of haar rol in het geheel. Voor de overheid ligt met name de grote vraag wat haar rol hierin kan of moet zijn. Hoe kun je dit als overheid dit soort ideeën verder brengen, juist ook zonder geld. En is de wijk wel het juiste schaalniveau om een crowd te mobiliseren die voldoende omvang heeft om succesvol te zijn? Het internet en de sociale media (facebook, twitter, etc.) overstijgen dat niveau, waardoor je ook buiten de wijk de vleugels uit kunt slaan. En, niet onbelangrijk, de verkooppunten zijn niet beperkt tot de wijk. Een lokale focus betekent niet noodzakelijk een lokale funding. Crowdfunding is een inspirerend concept waar zeker bij initiatieven vanuit de wijken een plek voor is. Wat is het ideale plaatje om mee te beginnen: een lage drempel, waardoor met een kleine investering veel impact voor de wijk wordt veroorzaakt. Zorg daarnaast dat er een gezicht gekoppeld is aan een project: je geeft liever aan een gezicht dan aan een instituut en dat moet niet vrijblijvend zijn. Investeer in herkenbaarheid, niet alleen door het geven van een gezicht, maar ook de plek die je kunt laden met van alles. Zoek daarbij naar de niche en hou het lokaal. Dat trekt ook lokale media, free publicity en mond-tot-mondreclame aan. Dit heel belangrijk bij crowdfunding. Een andere conlcusie is dat de bal niet volledig bij de bewoners neergelegd kan worden. In de vergelijking met Africa Unsigned zijn zij de ‘bandjes’ en de professionals de facilitatoren die talent en wilskracht moeten herkennen en een podium moeten creëren. Het initiatief ligt meer bij de professionals. Een mogelijk idee is een wedstrijd voor de herbestemming van een leegstaand pand. Lokale initiatiefnemers kunnen hun plannen presenteren en wie het beste idee heeft, of de meest investeerders achter zich krijgt mag z’n gang gaan in die ruimte. Dat kun je heel gericht op een paar plekken uitzetten en bij succes landelijk uitrollen, misschien zelfs in de vorm van een televisieformat: ‘Voor de wijk.’ Een andere suggestie is een plein wat ‘een grijs niets’ is, maar waar enorm veel verkeer langskomt en aanloop is. Hier kun je crowdfunding inzetten om het plein meer gezicht te geven. Laat investeerders bijvoorbeeld zelf een tegel kopen op het plein, die je vervolgens hetzij digitaal of in werkelijkheid ook van je eigen spreuk kunt voorzien. Dat is een tastbaar product, dat je kunt personaliseren en waarmee je een behoefte vervult waar iedereen van profiteert: het plein wordt opgeknapt en iedereen heeft bijgedragen. KEI stelt voor om de verkenning voort te zetten en op zoek te gaan naar kansrijke initiatieven en de juiste partij of partijen om als facilitator op te treden. In 2011 treedt KEI daarom als ambassadeur om crowdfunding voor wijken te promoten.


6

DEELNEMERSLIJST -

Pim Betist; Africa unsigned Henk Cornelissen; LSA Wim Reedijk; Aedes Dille Kamps; Ministerie BZK Bianca Lubbers; Ministerie BZK Yung Lie; De Beuk Willem Stam; LPB Corian Hugenholtz; Greenwish Olof van de Wal, KEI Fanny Gelissen, KEI Axel Dees, KEI (verslag)


7

CROWDFUNDING IN WIJKEN

Recommend Documents