vereniging voor Natuur- en Milieubescherming Pijnacker

De Verderkijker Jaargang 33, nummer 1

Januari 2014

vereniging voor Natuur- en Milieubescherming Pijnacker NMP

Colofon

Inhoud

De Verderkijker: Viermaal per jaar (januari, april, augustus en november) verschijnend periodiek van de vereniging voor Natuur- en Milieubescherming Pijnacker (NMP). Oplage: 380 stuks. Doelstelling vereniging: a. Behoud en verbetering van landschappelijke en natuurlijke waarden en van het leefmilieu, in het bijzonder in en rondom Pijnacker; b. Het opwekken, vergroten c.q. stimuleren van de belangstelling voor en de kennis van natuur, landschap en milieu. NMP is opgericht in 1961. Lidmaatschap vereniging: € 7,-- per jaar. Aanmelden van nieuwe leden door overmaking van dit bedrag op NL35 TRIO 0197 666 299 t.n.v. Natuur- en Milieubescherming Pijnacker (voluit) te Pijnacker, onder vermelding van ‘nieuw lid’. Opzegging schriftelijk vòòr het einde van het jaar bij het secretariaat (postbus). Ook verhuizingen graag melden via de postbus of per email. Voor adressen zie hieronder.

Van de redactie 3 Uitnodiging ALV 1 maart 2014 3 Notulen ALV 2013 4 Jaarverslag 2013 7 Oproep NL Doet zaterdag 22 maart 10 Digitale Vogelavond 19 februari 11 Van de werkgroep nestkasten 11 Op de voedertafel 11 Financieel verslag en begroting 12 Oproep paddentrek 13 Wat is er gaande 14 Puzzelen met een plant 16 Nachtvlinderen in de Ackerdijkse Plassen18 Pijnacker bespied 21 Vogelwaarnemingen in 2013 23 Natuur- en Milieu Agenda 27 Cursus 'Natuur Dichtbij' in 2014 28

Redactie Verderkijker: Marleen Lekkerkerk, e-mail: [email protected] en Nico van der Helm, e-mail : [email protected] Druk: Editoo B.V., Arnhem

Adressen Postbus: Website: E-mail: Voorzitter Secretaris Penningmeester Bestuurslid Bestuurslid Bestuurslid Bestuurslid

Postbus 26, 2640 AA Pijnacker www.nmpijnacker.nl [email protected] of [email protected] Nico van der Helm [email protected] VACATURE Teake Stavenga [email protected] Gerard de Hoog [email protected] Bert van den Braak [email protected] Cora Cox [email protected] Richard Smokers [email protected]

NMP

(015) 369 45 31

(015) 369 29 12 (015) 369 71 80 (015) 369 59 22 (015) 256 34 48 (015) 364 04 53

Naast bovengenoemde personen leveren enkele actieve leden hun bijdrage aan de activiteiten

2

Van de redactie Zoals in het vorige nummer van de Verderkijker al aangekondigd, zou het eerste nummer van 2014 er anders uit gaan zien. Nou, hier is ie dan: de Verderkijker nieuwe stijl! Wij hopen dat u het een succes vindt, wij in ieder geval wel. Er is duidelijk een kwaliteitsverbetering te zien en de kleurenfoto’s komen beter tot hun recht. Waarschijnlijk zullen er de komende edities nog wel wat veranderingen worden doorgevoerd; de mogelijkheden moeten nog verder worden verkend. Voor de redactie is het zeker even wennen. Wij zijn benieuwd wat u ervan vindt! U kunt ervoor kiezen om voortaan alleen een digitale versie te ontvangen. Daarvoor is een online versie beschikbaar, waar u doorheen kunt bladeren. Wilt u geen papieren Verderkijker meer, maar alleen een digitale versie? Geef dit dan door aan de redactie (gegevens zie colofon). Voor de eerste maal hebben we de oude vertrouwde uil op de voorkant gehandhaafd, maar die zal plaats gaan maken voor andere afbeeldingen en foto’s. Die kunt u zelf aan ons aanleveren, evenals alle andere bijdragen. Natuurlijk blijven uw tekst en artikelen welkom, maar in het bijzonder zijn wij nu in afwachting van uw foto’s (met bijschrift). U kunt ook zelf redactielid worden en rechtstreeks de artikelen en foto’s via het programma van Editoo aanleveren. Geef dit dan door aan de redactie, dan spreken we een wachtwoord af om in te loggen. Maar voor al uw bijdragen blijft het redactie-adres [email protected] beschikbaar, en ook het algemene e-mail adres van de vereniging: [email protected] De Verderkijker is een blad vòòr en dòòr de leden!

Uitnodiging Algemene Ledenvergadering 1 maart 2014 Als bestuur nodigen wij u uit voor de Algemene Ledenvergadering (ALV) op: Zaterdag 1 maart 2014 U bent van harte welkom in de beheerboerderij van Natuurmonumenten bij Ackerdijk, adres Ackersdijkseweg 32, 2645 EB Delfgauw. De ingang is aan de Rijksstraatweg parallel aan de A13, het laatste pad vóór de manege, met een bord van Natuurmonumenten erbij. We starten om 13.30 uur. Als u wat eerder komt, kunt u nog van een kopje koffie of thee genieten. De ledenvergadering gebruiken we als bestuur om te vertellen wat er afgelopen jaar allemaal is gebeurd en ook om te praten over wat we dit jaar gaan doen. We nodigen u uit om langs te komen en van u te horen wat u bezig houdt op het gebied van natuur en milieu. Wat gaat er goed en natuurlijk, wat kan er beter. De ledenvergadering is een mooie gelegenheid om dat te doen. Onze vergaderingen zijn altijd heel informeel, we zijn geen vergadertijgers. We doorlopen ook enkele officiële punten, dat hoort er bij. Na de vergadering zullen we met geïnteresseerden nog een korte wandeling maken door het gebied van de Ackerdijkse Plassen. AGENDA 1. Opening en welkomstwoord door de voorzitter 2. Ingekomen stukken en afmeldingen 3. Notulen Algemene Ledenvergadering 2 maart 2013 (zie pag. 4 t/m 7) 4. Jaaroverzicht 2013 (zie pag. 7 t/m 10) en vooruitblik 5. Verslag van de penningmeester (zie pag. 12 t/m 13) 6. Verslag van de kascommissie (Arie de Jong en Pieter Bierma), decharge van de penningmeester 7. Verkiezing nieuwe kascommissie (Arie is aftredend) 8. Bestuurssamenstelling: Nico van der Helm, Cora Cox, Richard Smokers en Gerard de Hoog zijn aftredend bestuuslid. Cora, Richard en Gerard stellen zich herkiesbaar. Gerard vervult de rol van secretaris en wil verder als bestuurslid. Leden van de vereniging worden opgeroepen om eventuele andere kandidaten voor te dragen voor het bestuur. Kandidaten dienen door tenminste twee leden minimaal twee weken voor de ALV schriftelijk aan het bestuur gemeld te worden. 9. Vaststellen contributie 2014 10. Wat verder ter tafel komt / Rondvraag 11. Sluiting

3

Notulen ALV 2013 Aanwezig: het bestuur en 9 leden 1. Opening: De voorzitter opent de vergadering om 13:40 en heet iedereen van harte welkom. 2. Ingekomen stukken en afmeldingen: Geen. 3. Notulen ALV 3 maart 2012: Ten onrechte stond de datum 4 maart 2012 vermeld. Dit moet zijn 3 maart. Naar aanleiding van de vorig jaar gemelde overlast door paardenvijgen meldt de voorzitter dat dit is doorgegeven aan de gemeente (ambtenaar Gerald Stam). De gemeente komt pas in actie als er te veel overlast is. Ruiters en maneges hebben hierin een eigen verantwoordelijkheid en kunnen daarop ook worden aangesproken. In sommige omliggende gemeenten staan borden, die enig positief effect schijnen te hebben. Arie de Jong vraagt naar de ruil van percelen aan de Onderweg in het kader van de compensatiegebieden. Gerard de Hoog legt uit dat het om gebieden ging die in handen zijn van de overheid (BBL) en dat de voor weidevogels kwalitatief slechte gronden aan de Onderweg zijn geruild voor betere gebieden naast de bestaande compensatiegebieden langs de N470. Daardoor is er nu zowel een aaneengesloten gebied, als een gebied met hogere natuurwaarden. Over het functioneren van de klankbordgroep Groenzoom wordt gemeld dat dit na een gesprek met de projectleider is verbeterd. Hij erkende dat niet altijd goed werd teruggekoppeld wat er met adviezen van de klankbordgroep was gedaan. Bij de bespreking van het inrichtingsplan van de Groenzoom is bovendien wel geluisterd naar het commentaar, waardoor een plan met populieren van tafel is gegaan.

Uitzicht naar het oosten over de Groenzoom vanaf de Klapwijkse Knoop

4

Zowel bij Keulseweg als in de Bergboezem blijven er open weidevogelgebieden. In de Bergboezem was moeras voorzien. Verzet van de boeren en kostenoverwegingen hebben ruimte gemaakt voor een soberder plan zonder moeras. Wij kunnen daar goed mee leven. Het plan moet nog gepresenteerd worden aan de bestuurders. Als er open gebied blijft, komen er voorwaarden voor de boeren voor het beheer (bijv. uitgestelde maaidatum). De voorzitter meldt dat een plan voor een natuurleerpad bij de manege bij het krekengebied in de ijskast is gezet. Een plannetje voor een natuurtuin bij de kinderopvang in Tolhek is niet doorgegaan omdat de betreffende kinderopvang daar inmiddels weg is. Caroline Elfferich vraagt naar de ledenwerving in Nootdorp. Er is via de cursus bekendheid gegeven aan NMP, maar resultaten zijn uitgebleven. Het aantal leden dat opzegt is niet groot, wel is een klein aantal wanbetalers afgevoerd. De notulen worden vastgesteld, met dank aan de notulist. 4. Jaaroverzicht 2012 en blik in de toekomst: De voorzitter wijst op de nog bestaande vacature voor secretaris. Er zal opnieuw gepoogd worden iemand te vinden via Bureau vrijwilligers. Caroline doet de suggestie te zorgen voor een goede taakomschrijving en een indicatie van de benodigde tijd. De secretaris moet echter wel enig inzicht hebben in wat er speelt. Uitgebreid wordt stilgestaan bij de plannen van de gemeente met de aansluiting van de Komkommerweg op de N470. Er is daarover overleg geweest met wethouder Van Staalduyne, maar daar bleek dat de gemeente niet bereid is de plannen aan te passen. De aansluiting op de N470 leidt ertoe dat een stuk(je) van de compensatiegebieden afgaat. Groter bezwaar is dat dit tot extra licht- en geluidhinder zal leiden. De bezwaren die in het verleden bij de provincie bestonden tegen een extra rotonde lijken niet meer aanwezig. We zullen ons verzetten tegen de aansluiting. Als die onverhoopt toch doorgaat, is compensatie en goede afscherming nodig. In het oostelijk deel van de Groen-Blauwe Slinger zorgt de oostelijke randweg (en rotonde) voor aantasting. Verder zijn tennisbanen en kassen voorzien, die eveneens afbreuk doen aan de kwaliteit van het gebied. Binnenkort wordt gesproken over ‘groene’ inpassing van de randweg. Het baart ons zorgen dat voortdurend stukjes worden ‘afgeknabbeld’ van het groen. De groene grenzen staan steeds onder druk, ook al zegt de gemeente dat er geen (grootschalige) uitbreidingsplannen meer zijn. Bij de aanleg van wegen lijkt bovendien geen reke-

ning te worden gehouden met de gewijzigde economische omstandigheden. Zo is de ontwikkeling (met FES-gelden) van bedrijven in het Oostland en aanleg van een weg om die te ontsluiten, inmiddels feitelijk achterhaald. De voorzitter meldt dat de vuurwerkproblematiek aan de orde is gesteld in het Milieuplatform. De gemeente neemt suggesties die daar zijn gedaan mee voor het overleg met andere gemeenten (in het kader van bespreking in VNG-verband). In het Milieuplatform is verder gesproken over de evaluatie van het mobiliteitsplan. Bij de gemeente is aangedrongen vooral uitvoering van bestaande voornemens ter hand te nemen bij nieuwe plannen. Wij zien geen noodzaak voor de aanleg van nieuwe wegen. In het kader van NLDoet is er in maart een dag waarop vrijwilligers gaan knotten bij Rodenburg aan de Zuideindseweg. Verheugd kan de voorzitter melding maken van het realiseren van de herinrichting van de compensatiegebieden. Dit heeft veel overleg en overreding gevergd, maar in oktober vorig jaar zijn de werkzaamheden verricht waarop lang was aangedrongen. Hierdoor zijn eindelijk gebieden ontstaan die geschikt zijn voor bijvoorbeeld grutto’s (niet te droog en niet te nat). Gerard wijst er wel op dat maaien dit voorjaar nodig is, vanwege de te verwachten verruiging en distelgroei. Hopelijk kan eenmalig maaien dit in de toekomst voorkomen. Uiteraard zullen dan maatregelen worden genomen om nesten te beschermen.

De compensatiepercelen werden aangepast

Het informatiebordenproject ondervond enige vertraging, maar lijkt binnenkort te worden afgerond. Er komen zes nieuwe borden (enkele ter vervanging van bestaande borden). De vertraging kwam mede omdat ook GZH vernoemd wilde worden op het bord bij de compensatiegebieden. Dit is nu geregeld, waarbij een financiële bijdrage van GZH zal worden gevraagd.

In plaats van de aanschaf van een vogelherkenbord (voor in de uitkijktoren) komt er een in eigen beheer gemaakt bord, met foto’s van Gerard. Gevraagd naar de kosten hiervan (door Caroline) zegt de voorzitter dat dit project dankzij subsidies ons per saldo niets kost. Bij het onderdeel Landschapsonderhoud vraagt Chris Rodenburg naar mogelijke verlichting langs het toegangspad bij Ackerdijk. Daarover wordt gedacht, maar concrete plannen zijn er niet. Wij zijn tegen gewone verlichting, maar bijvoorbeeld wegmarkering of aangepast licht zou wel kunnen. Gemeld wordt dat tegenwoordig ook soms door de week aan landschapsonderhoud wordt gedaan. Naar aanleiding van vragen over zwerfafval in het buitengebied is er contact van Nico en Teake Stavenga met de boswachter van Staatsbosbeheer (SBB). SBB plaatst geen bakken bij bankjes langs fietspaden, maar ruimt na melding wel de rommel op. Wij zijn sceptisch over deze aanpak. Gekeken zal worden of via een opruimdag (bijvoorbeeld bij de Dobbeplas) iets kan worden gedaan aan bewustwording. De ervaring leert dat als ergens rommel ligt, de drempel om meer te dumpen lager wordt. Vanuit het bestuur is steun gegeven aan het verzet van bewoners tegen de nieuwbouwplannen bij de RK-kerk. Een deel van het groen (knotessen) bij de kerk gaat daardoor verloren. Wij vinden dat de plannen zodanig worden aangepast dat het bestaande groenstrookje met essen blijft bestaan. Uitgebreid wordt gesproken over de plannen voor de komst van windmolens. Naar aanleiding van een verzoek van tuinders heeft de gemeente een locatiestudie laten verrichten. Op basis van landelijke criteria zijn twaalf mogelijke locaties overgebleven. Onze bezwaren hebben zich vanaf het begin gericht tegen de komst van windmolens langs de N470, vanwege de te verwachten aantasting van natuurwaarden in de Zuidpolder. Op andere gronden keren bewoners uit Delfgauw zich hier eveneens tegen. Wij staan echter niet volstrekt afwijzend tegen de komst van windmolens, maar willen wel dat bij de beoordeling van locaties ook rekening wordt gehouden met natuur en met mogelijke nieuwe bouwlocaties. In de inspraak zal dat worden ingebracht. Als dat wordt toegevoegd blijven er feitelijk maar twee of drie locaties over (Heron, Boezem). Plaatsing verder van de N470 af zou ook kunnen. Arie wijst op de mogelijke negatieve effecten van slagschaduwen bij kassen. Er zijn echter voorbeelden van windmolens die een deel van de dag worden stilgezet om dat te voorkomen. De algemene lijn van NMP is ‘ja, mits’. Op 5 maart is er een bijeenkomst met forumdiscussie.

5

Voor de cursus die dit voorjaar door Cora Cox en Caroline wordt gegeven, is veel belangstelling (32 aanmeldingen). Er zijn zelfs enkele mensen op een wachtlijst terecht gekomen. Arie vraagt naar het opruimen van het afval bij de boerderij van Sonneveld langs de N470. De gemeente heeft daarvan een deel weggehaald. Inmiddels zijn door onze vrijwilligers ook de bomen geknot. Dat moet over vier jaar opnieuw gebeuren. Caroline vraagt of, vanwege de aanblik, bij het gemaaltje in het krekengebied om-en-om geknot kan worden. Gerard zegt dat dit niet praktisch is. 5. Verslag van de penningmeester:. De penningmeester meldt er in 2013 een positief saldo is. Eerder ontvangen subsidies voor het bordenproject waren al ingeboekt, maar zijn nog niet uitgegeven. De vermogenspositie van de vereniging is goed. Er zijn stappen gezet om de rekeningen over te zetten naar de Triodos Bank, maar dat verloopt moeizamer dan voorzien. Bij het bestuur leven gedachten om de Verderkijker te restylen en te voorzien van kleurenfoto’s. Vooralsnog is er nog een aantal omslagen en pas als die op zijn, kan dit eventueel worden doorgevoerd. Er zitten echter wel kosten aan en wellicht een contributieverhoging als we dit bij een reguliere copyshop laten doen. Er is een bedrijf die dit relatief voordelig kan verzorgen, maar daarin is tevens de verzending gekoppeld en dat zorgt wel voor extra kosten (nu gebeurt dat immers door vrijwilligers). Jan Kromkamp vraagt in verband hiermee of dat bedrijf niet alle exemplaren naar één adres kan sturen (dat wordt uitgezocht). De behoefte aan kleurenfoto’s blijkt niet groot. Bekeken kan nog worden of dit beperkt kan blijven tot het middendeel van jaarlijks één nummer. Het bestuur onderzoekt wat haalbaar is.

7. Verkiezing nieuwe kascommissie: Jan ’t Hart treedt af en Arie de Jong is herkiesbaar. Als nieuw lid wordt benoemd Pieter Bierma. 8. Bestuurssamenstelling: Bert van den Braak wordt herkozen als bestuurslid. Er zijn geen andere kandidaten aangemeld. 9. Contributie 2013: In het licht van de uitkomst van de discussie over de Verderkijker wordt besloten het bedrag onveranderd te laten. 10. Wat verder ter tafel komt: Jan Kromkamp doet de suggestie meer gebruik te maken van de mogelijkheden van social media, met name ook voor foto’s. De voorzitter meldt dat de vereniging is aangemeld bij Linkedin (vooral zakelijke contacten). Het plaatsen van foto’s op de eigen website moet na de upgrading van de site eenvoudiger worden. Caroline Elfferich doet de suggestie een nieuwe oproep te plaatsen, bijvoorbeeld via de Vrijwilligersbank (het bestuur zal dit oppakken). Gevraagd wordt naar de graafwerkzaamheden in de groenzoom. Er is – vooral na aandringen van Gerard – enig toezicht. Als iemand op dat vlak zaken ziet, die hij/zij niet vertrouwt, kan dit het beste direct worden gemeld (bij Gerard of Michel). Arie de Jong spreekt zijn waardering uit over het overzicht van vogelwaarnemingen in de Verderkijker. 11. Sluiting: Nico van der Helm sluit de vergadering om 15.55 uur. Daarna volgt er een korte excursie door het gebied van de Ackerdijkse Plassen. Bert van den Braak, 14 maart 2013

Er vindt verder een discussie plaats over de besteding van de Lansbergen-gelden. Het mooiste zou zijn een groter project, waarbij ook externe subsidie kan worden betrokken. Suggesties zijn onder meer: publiciteit, het natuurleerpad, een kleinschalige natuurproject, adoptiegroen, de aanleg van een haag en het via een klassieke windmolen tot stand brengen van stromend water. Er komt een nieuwe oproep voor ideeën en samen met Michel Barendse wordt bekeken welke mogelijkheden er zijn voor samenwerking met de gemeente. Het toekomstige onderhoud moet steeds in het achterhoofd worden gehouden. 6. Verslag van de kascommissie: Jan ‘t Hart meldt mede namens Arie de Jong dat de financiële administratie er overzichtelijk en verzorgd uitziet. De goedkeuring is schriftelijk vastgelegd. De penningmeester wordt gedechargeerd.

6

Uitzicht tijdens een winterse wandeling in Ackerdijk

Jaarverslag 2013 Het afgelopen jaar stond vooral in het teken van alternatieve energie. Op allerlei gebieden was hier veel om te doen in onze gemeente. Er was een discussieavond over windmolens die de gemoederen hoog deed oplaaien en dat werd nog eens over gedaan in de discussie rondom de structuurvisie waarin diezelfde windmolens worden genoemd. Ook waren er bijeenkomsten om na te denken over andere vormen van alternatieve energie, er was een energie-atelier en er is een website bij de gemeente ingericht, www.energiekpn.nl. Langzamerhand begint een kentering te ontstaan in het denken over ons energieconsumptie. Het is mooi om vast te stellen dat we als vereniging daar een behoorlijke steen aan bij hebben kunnen dragen in 2013. We zijn er natuurlijk nog lang niet, we zullen er onze persoonlijke energie in blijven steken.

Organisatie van NMP in 2013 Ons bestuur bestond in 2013 uit zes koppen. Bert van de Braak was aftredend bestuurslid en werd direct herkozen. De zes vullen allemaal verschillende taken in. Er is een aantal vaste functies in het bestuur. Gerard de Hoog is bestuurslid en neemt de functie van secretaris waar. Er is een vacature voor die functie, maar het lukt ons niet om deze door een andere persoon in te laten vullen. Naast secretariële taken coördineert Gerard de buitenwerkzaamheden en het landschapsonderhoud en neemt hij deel aan een aantal overleggroepen. Teake Stavenga is penningmeester en verzorgt de financiële huishouding. Nico van der Helm is voorzitter, schrijft inspraakreacties en neemt ook deel aan diverse overleggen.

Bert van de Braak, Richard Smokers en Cora Cox zijn algemeen bestuurslid. Bert maakt de notulen van vergaderingen en werkt mee in de zaterdaggroep in Ackerdijk. Richard onderhoudt de website, verstuurt de digitale nieuwsbrief en is deskundige op het gebied van milieuzaken. Cora doet publiciteit en voorlichting, vooral door cursussen en haar creatieve inbreng bij de informatiestands. Het bestuur vergaderde in 2013 8 keer en de ALV was op zaterdag 2 maart in Ackerdijk. Een paar actviteiten doen we in de vorm van werkgroepen. Er is de werkgroep Landschapsonderhoud onder regie van Gerard de Hoog. Een groep van in totaliteit zo’n twintig mensen is hierin actief en op bijna elke zaterdagmiddag is er een groep in Ackerdijk bezig. Steeds vaker wordt er ook op andere plekken gewerkt. Verderop leest u meer hierover. De werkgroep Duurzaamheid heeft afgelopen jaar veel gedaan in het kader van gemeentelijke acties rondom alternatieve energie. Er is meegedacht in workshops en in een energie-atelier. Ook is men actief geweest bij discussieavonden en zijn we bij de opzet van de website van de gemeente betrokken. Cora Cox doet de werkgroep Natuur in eigen omgeving. Afgelopen jaar organiseerde Cora samen met Caroline Elfferich een succesvolle cursus Natuur in Pijnacker-Nootdorp. Ook in 2014 komt er weer een cursus. Ook wordt gesproken met de gemeente over een informatieavond over ecologie. Een kleine groep onderhoudt, onder coordinatie van Hans Holtring, de nestkasten die overal in onze gemeente zijn opgehangen. Deze moeten, liefst 2 keer per jaar, worden schoongemaakt en indien nodig gerepareerd of vervangen. Marleen Lekkerkerk doet de eindredactie van de Verderkijker en coördineert de verspreiding. Afgelopen jaar is besloten om naar een nieuwe drukker te gaan en met een nieuwe layout te gaan werken. Marleen heeft dit allemaal voorbereid. Overleg Om onze doelstellingen te bereiken nemen we ook deel aan verschillende overlegstructuren. Natuurlijk om de belangen van u als natuurliefhebber te vertegenwoordigen, maar ook om in samenwerking met de deelnemende partijen, tot constructieve oplossingen te komen op het gebied van natuur en milieu. Onze belangrijkste gesprekspartner is de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Wethouders, raadsleden en ambtenaren spreken we in verschillende fora. In juni was er bestuurlijk overleg met wethouder Van Staalduijne en een belangrijk onderwerp was de verlengde Komkommerweg in Pijnacker. We spreken met ambtenaren over inrichting en beheer van het openbare groen en via het Milieuplatform over zaken rondom duurzaamheid.

7

We nemen deel aan de klankbordgroep Groenzoom, waar wordt gesproken over de inrichting van het gebied dat ligt tussen het Balijbos bij Zoetermeer en de Bergboezem bij Oude Leede. Tegen alle verwachtingen in werd er afgelopen jaar een alternatief plan voor inrichitng van de Bergboezem vastgesteld, waardoor een groot deel van de waardevolle veenweidegebieden niet omgevormd worden tot moeras. Vooral door de inspanningen van De Vrienden van de Bergboezem die het plan maakten en de andere leden van de klankbordgroep waaronder NMP die het plan steunden, kon dit door de politiek worden geloodst. Inmiddels zijn de werkzaamheden gestart die de polder gaan omvormen tot een gebied dat geschikt is voor waterberging, recreatie en weidevogelvriendelijke landbouw. Ook werd in de klankbordgroep nagedacht over het toekomstig beheer van de Groenzoom. Afgelopen jaar werd drie keer vergaderd in het Milieuplatform. Het platform is een adviesorgaan van het College van B&W waaraan een aantal organisaties deelnemen waaronder NMP. In 2013 werd o.a. gesproken over windmolenlocaties, alternatieve energiebronnen en de structuurvisie. Helaas worden de adviezen van het Milieuplatform regelmatig niet gehoord of zonder opgaaf van redenen niet overgenomen door het College. Dat is natuurlijk frustrerend, zeker omdat er veel tijd wordt besteed aan een zorgvuldig advies. We werken eraan om dat in 2014 beter te laten lopen.

nieuwe exemplaren op, soms op plekken die alleen per boot/ponton zijn te bereiken. Door te voorkomen dat de boom opnieuw gaat uitzaaien, lukt het echter wel steeds beter om het ‘probleem’ onder controle te krijgen. Een tweede terugkerend werk is het verwijderen van wilgenopslag (en enkele berken) uit de drassige gebieden. Die liggen vooral tussen de Plassen en de Zweth. Deze klus is vele weken uitgevoerd, in verschillende weersomstandigheden en in uiteenlopende soorten terrein. Dat ging soms om zeer drassig moeras. Ook hier geldt dat goed verwijderen van boompjes, takken en stronken nodig is, om terugkeer van de bomen te voorkomen. Zonder dit onderhoud zouden deze plas-drasgebieden op den duur dichtgroeien met bomen. In het voorjaar wordt door het afzetten met een losse afrastering-met-schrikdraad voorkomen dat met name de vos broedende weidevogels verstoort. Het gaat om een flink gebied en daarom moeten er vele paaltjes worden geplaatst en veel gaas opgehangen. Nadien is geregeld onderhoud nodig om te voorkomen dat de stroom gaat weglekken en het schrikdraad minder goed werkt. Onderhoud op kleinere schaal is er geregeld aan

Leden Ons ledenaantal was op 31 december 2013 362. Mede door de cursus en de Bieslandse dagen werd een aantal mensen lid. Mensen die hun lidmaatschap niet betalen moeten we als lid uitschrijven en dat moesten we helaas bij een paar mensen doen. Ook zijn een paar leden overleden. Daardoor bleef in 2013 het ledenaantal stabiel. Landschapsonderhoud en andere buitenwerkzaamheden door vrijwilligers In 2013 is er vrijwel wekelijks op zaterdagen in de natuur gewerkt door vrijwilligers. Het totale aantal vrijwilligers op de zaterdag is ca. twintig, maar uiteraard is niet iedereen altijd aanwezig. De aanwezigheid lag tussen de drie en twaalf. Het ging hoofdzakelijk om natuuronderhoud in de Ackerdijkse Plassen. Andere plaatsen waar onderhoud plaatsvond waren het Krekengebied in het Bieslandse Bos, bij de oeverzwaluwwand in de woonwijk Rietlanden in Pijnacker en bij de boerderij van Rodenburg aan de Zuideindseweg in Delfgauw. Dat laatste was in het kader van NL-Doet. In Ackerdijk zijn veel werkzaamheden terugkerend. Zo worden geregeld esdoorns opgespoord en verwijderd. Esdoorns horen niet in het gebied, omdat ze zich snel verspreiden en daarmee lagere begroeiing gaan overwoekeren. Ondanks vele jaren opsporing en bestrijding duiken er toch steeds weer

8

Landschapsonderhoud op een zaterdagmiddag in Ackerdijk

rietmatten, onverharde paden (zoals het uitrijden van houtsnippers), de excursieroute (het wegknippen van overhangende takken en bramen en aanbrengen van nieuwe stronken op het pad). Als op de hooilandjes is gemaaid, zorgen de vrijwilligers dat de balen hooi eerst per ponton en vervolgens met de tractor worden afgevoerd naar een boer die het als voer en voor de mest gebruikt. Geregeld wordt, zeker in de zomermaanden, door enkele vrijwilligers rond de boerderij gewerkt. Het gaat dan zowel om het weghalen van onkruid langs de boerderij als onderhoud aan de fruitbomen in de boomgaard. Door enkele stormen waren er dit jaar geregeld bomen in de terecht sloten gekomen en die zijn indien nodig op de kant gehaald. Dat is vaak niet een echt eenvoudige klus, maar de aanwezigheid van een ponton maakt het wat gemakkelijker. Die ponton deed ook goede dienst bij het herbouwen van een brug. Het verwijderen van de oude brug en plaatsen van palen en brugdelen is zeker niet eenvoudig, maar gelukkig is in de loop van de jaren op dat gebied de nodige ervaring opgedaan. En het bouwen van een nieuwe brug biedt uiteraard altijd veel voldoening. In het najaar zijn vanaf de ponton overhangende takken en geheel of gedeeltelijk omgevallen bomen uit de sloten verwijderd. De afgezaagde takken en stronken zijn in het gebied gedeponeerd. Verder werd het dak in de silo die als kijkhut wordt gebruikt, 20 centimeter verhoogd. Bij het pad naar de silo zijn houtsnippers uitgereden. Helaas verliep het dit jaar wat moeizaam met de aansturing van de vrijwilligers door Natuurmonumenten, deels door een wisseling van terreinbeheerder. We zijn in overleg met hen om dit te verbeteren en vertrouwen er op dat dit in 2014 gaat lukken. Inspraak Twee inspraakreacties slokten dit jaar veel tijd. Als eerste het plan om met het verlengen van de Komkommerweg deze aan te sluiten met een rotonde op de N470. Wij zijn tegen dit plan omdat de rotonde ten koste gaat van een deel van de compensatiepercelen. Deze percelen zijn er juist om door bebouwing verloren gegaan veenweidegebied, te compenseren. Ook zal de rotonde extra verstoring introduceren door licht van de lantaarnpalen en licht uit de koplampen van roterend verkeer. Samen met de KNNV hebben we ingesproken en ook overleg gehad met de wethouder over dit onderwerp. Wij pleiten voor een andere ontsluiting van het kassengebied via de nieuwe wijk in aanbouw Tuindershof. Helaas leidde het niet tot aanpassing van de plannen. De gemeente biedt een schade vergoeding van 7500,- euro om elders gebied te compenseren. Wat nog op de loer ligt is het volgende. Als deze rotonde er komt, moet de rotonde bij Keizershof verdwijnen. De provincie wil namelijk niet teveel rotondes in de N470. Het verkeer uit Oude Leede

zal dan over een nieuw aan te leggen parallelweg langs de N470 moeten gaan rijden naar de verderopgelegen rotonde. Deze parallelweg zal ook weer ten koste gaan van veenweidegebied van de Zuidpolder waaronder een deel van een compensatieperceel. De bekende salamitactiek. We hebben daarom besloten om beroep aan te tekenen tegen het plan bij de Raad van State. Een tweede stuk met grote impact waar we op inspraken is de Structuurvisie. Dit plan geeft in hoofdlijnen het ruimtelijk beleid tot 2040 voor onze gemeente weer. We hebben een paar kritische kanttekeningen gesteld. Met name over het ontbreken van concrete besluiten over windmolenlocaties en het voorstel van een nieuw bedrijventerrein bij Ruijven in Delfgauw. In ‘Wat is er gaande’ in deze Verderkijker treft u meer details aan. Verder spraken we in op het Mobiliteitsplan, de voorontwerp- bestemmingsplannen Ackerswoude, Lint Oude Leede II en Tuindershof. Ook kijken we via de Milieufederatie mee naar plannen op provinciaal niveau. Publiciteit en informatievoorziening Cora organiseerde samen met Caroline Elfferich de curus Natuur in Pijnacker-Nootdorp. Ditmaal was het aantal inschrijvingen zo hoog dat we mensen moesten teleurstellen omdat de inschrijving vol was. Met verschillende sprekers werden verschillende onderwerpen onder de loep genomen. De deelnermers waren zo enthousiast dat er zelfs een extra plantenexcursie werd georganiseerd. Cora is ook al weer bezig met een nieuwe cursus. In september konden we eindelijk zes nieuwe informatieborden plaatsen. We hadden er eerst zeven door de gemeente verspreid staan, maar op drie plaatsen hebben we ze weg moeten halen vanwege functieveranderingen in het gebied. De gemeente Pijnacker-Nootdorp, Fonds 1818 en Prins Bernhard Cultuurfonds betaalden mee aan zes nieuwe borden. Omdat ze ook op een bord worden genoemd, kregen we een financiële bijdrage van de Vrienden van Biesland. De nieuwe borden staan bij Ackerdijk (aan de oostkant), aan het einde van het Virulypad bij de Bieslandse Polder, bij de oeverzwaluwwand in Rietlanden en drie borden bij de compensatiepercelen in de Zuidpolder van Delfgauw. De oude borden staan bij het gemaaltje in het Krekengebied van het Bieslandse bos, aan de Zuideindseweg van Delfgauw (eendenkooi) en langs de Boezemweg bij de Bergboezem van Oude Leede. Een vogelherkenningsbord (gefinancierd door Vogelbescherming Nederland, de gemeente en door NMP zelf) is in de maak en zal binnenkort worden geplaatst op de kijktoren bij de compensatiepercelen.

9

Er kwamen vier Verderkijkers uit onder eindredactie van Marleen Lekkerkerk. We hebben een aantal mensen die er regelmatig stukjes in schrijven met als uitschieter natuurlijk Caroline Elfferich. Daarnaast is er een aantal vrijwilligers die de blaadjes rondbrachten. Vanaf dit jaar hoeft dat niet meer, omdat de Verderkijker per post verspreid zal gaan worden. Uiteraard bedankten we die vrijwilligers voor hun trouwe diensten met een aardigheidje. Richard Smokers doet het beheer van de website en stuurde een digitale nieuwsbrief. We hopen binnenkort een nieuwe versie van de website te lanceren. Ook dit jaar stonden we weer op de Bieslandse dagen. Door het mooie weer en de leuke kwis van Cora, trokken we aardig wat belangstellenden. Peter Elfferich organiseerde in mei een fietstocht langs enkele leuke vogelkijkpunten. Dit sloot ook aan bij de cursus van Cora. Helaas was het die dag koud en nat waardoor een deel van de fietsers eerder moest afhaken. Desalniettemin konden we een aantal leuke waarnemingen bijschrijven. Caroline Elfferich publiceert regelmatig een leuk stukje over de natuur in onze buurt in de Telstar. Andere leuke feitjes De door de provincie beloofde aanpassingen bij de Klapwijkse Knoop (het grote kruispunt tussen Pijnacker en Lansingerland) hebben gestalte gekregen. Het fietspad aan de oostkant is verlegd, ecologische verbindingen zijn voorzien van loopgoten, een kasperceel en een schuur zijn afgebroken en op enkele plaatsen zijn waterverbindingen gegraven met natuurvriendelijke oevers;Het wemelt van de vogels in de plasdras gebieden van de compensatiepercelen in de Zuidpolder van Delfgauw en in de nieuwe plassen in de Groenzoom ten zuidoosten van de woonwijk Tolhek;We gaan samen met scouting Nootdorp onder leiding van Dienst Landelijk Gebied werken aan een natuurleerpad. Het pad moet nabij de locatie van de scouting komen ten oosten van de Noordweg;Op verschillende plaatsen in onze gemeente worden ecologische verbindingen tot stand gebracht door bij onderhoudswerkzaamheden hier direct rekening mee te houden Nico van der Helm / Bert van den Braak / Marleen Lekkerkerk

10

Nieuwe ecologische verbinding

Oproep NL Doet zaterdag 22 maart Dobbeplas schoon, heel gewoon Op zaterdag 22 maart 2014 doen we weer mee met de landelijke vrijwilligersactie NL Doet. Deze keer gaan we rond de Dobbeplas zwerfvuil opruimen. We zijn benaderd door mensen die daar vaker wandelen en die zich hieraan ergeren. Als snel was het idee geboren om dit via NL Doet samen met een groep vrijwilligers te doen. Natuurlijk doen de wandelaars ook mee. Wilt u ook mee doen? Meld u dan aan via de website van NL doet (http://www.nldoet.nl/). We verzamelen bij restaurant Buytenhout, Oudeweg 100, 2631PB Nootdorp. Vanaf 10 uur gaan we dan ruimen. We zorgen tussendoor voor een natje en een droogje, maar neem voor onder de middag zelf een lunchpakketje mee. Hopelijk tot dan!

Op de voedertafel Digitale vogelavond 19 febr Op woensdag 19 februari aanstaande organiseren wij een avondje digitaal vogels spotten. Met de smartphones en tablets van tegenwoordig kan heel veel. We hebben Jan Mudde van onze zustervereniging Rotta bereid gevonden ons van alles te leren over de mogelijkheden van digitale ondersteuning bij het vogels spotten. De deur gaat rond 19.30 uur open. We starten om 20.00 uur en we denken dat het tot ongeveer 22.00 uur zal duren. Tussendoor is er een kleine pauze. Het adres is Ontmoetingskerk, Klapwijkseweg 91, 2642 RA Pijnacker. Het is natuurlijk het leukst als u uw eigen smartphone of tablet meeneemt. Dan kunt u er direct mee aan de slag, er is wifi aanwezig. Het aantal plaatsen is beperkt, daarom verzoek ik u om ons even door te geven als u wilt deelnemen. Dat kan op [email protected] bel even naar 0153694531. Er zijn verder geen kosten aan verbonden, wel vragen wij een bijdrage voor de geserveerde koffie of thee.

Op de voedertafel in mijn tuin is het een drukte van belang, De vogels doen zich tegoed en zitten wang aan wang aan wang. Mussen, spreeuwen, hun snavels roffelen en gaan tekeer, De voorraad is weer bijna op, ze willen meer, nog meer! Maar de dagen worden langer, het voorjaar is in zicht, Dan is het uit met de pret en wacht hen de dure plicht Om weer zélf voedsel te zoeken voor zich en hun broed, Als dan insecten vliegen en eitjes leggen is dat goed. Zojuist keek ik even naar buiten en wat ik daar zag Deed me werkelijk vertederen en ontlokte me een lach: Op de voedertafel zaten tevreden heel dicht naast elkaar De trouwe tortelduifjes, als een liefelijk bruiloftspaar. C.M. van Rossum-Nieboer Pijnacker, 23 januari 1999.

Van de werkgroep nestkasten In oktober en november van 2013 hebben de vijf leden van de werkgroep nestkasten van NMP hun jaarlijkse rondje gehouden. De kasten zijn schoongemaakt en zo nodig gerepareerd. De nestkasten, die voor mezen zijn bestemd, hangen aan bomen in groenstroken en parkjes in Pijnacker. Er waren twee kasten weg, één daarvan is teruggebracht door een attente buurtbewoner. Evenals verleden jaar was ongeveer in de helft van de kasten gebroed. Er is een aantal toplocaties met elk jaar broedresultaat. Op een aantal plaatsen wordt het ene jaar wel gebroed en het andere jaar niet. Sommige kasten worden alleen gebruikt als slaapplaats. Nestkasten, waarin drie jaar achtereen geen nest wordt aangetroffen, worden verplaatst. Er zijn een paar nieuwe kasten opgehangen. Met name in de boszoom bij de Plas van Van Buijsen, een ideale broedplek voor mezen. We hebben nu 56 nestkasten hangen, waarvan 33 voor pimpelmezen en 23 voor koolmezen. Hierbij roepen we de vogels op om komend jaar gebruik te maken van al onze nestkasten. Een 75 procent score in 2014 en dan in 2015 100%. Wij wachten het af. Hans Holtring Op de ladder om een nestkast schoon te maken

11

Toelichting financieel verslag 2013 en begroting 2014 Inkomsten en uitgaven 2013 Omdat de informatieborden in het afgelopen jaar (2013) geplaatst zijn, maar de subsidies reeds in 2011 ontvangen zijn, is de jaarrekening van 2013 met een negatief saldo geëindigd. Het negatief saldo is minder dan begroot, omdat o.a. de kosten van de Verderkijker lager waren dan begroot en omdat de begrote kosten voor een vernieuwde website nog niet uitgegeven zijn. In tegenstelling tot 2012, toen een licht verlies geleden is op de cursus Natuur Dichtbij, is er dit jaar op deze cursus wel een positieve bijdrage geboekt. Begroting 2014 Het komend jaar wordt de Verderkijker met meer kleur uitgevoerd. Daardoor is deze uitgavenpost verhoogd. Ook de website dient een facelift te krijgen, waarvoor professionele hulp nodig is. Spaarrekening Rabobank NMP heeft samen met de gemeente bij de Rabobank een spaarrekening, waarmee compensatieplannen kunnen worden gerealiseerd. Eind 2013 bedroeg het saldo van de rekening € 9486,15. ING- en Triodos bank Op verzoek van de algemene ledenvergadering van 2012 om de financiën via een meer milieubewuste bank te laten lopen, heeft het bestuur een betaal- en een spaarrekening geopend bij de Triodos bank. In het afgelopen jaar zijn alle betalingen nog via de ING-bank verlopen, maar dit jaar zullen deze (hoofdzakelijk) via de Triodos bank gaan. Wij verzoeken de leden om hun contributies naar de nieuwe rekening over te maken. Het nummer van de betaalrekening is: NL35 TRIO 0197 6662 99.

FINANCIEEL OVERZICHT 2013 Inkomsten Resultaat 2012 Begroting 2013 Resultaat 2013 Begroting 2014 Contributie Subsidies Landschapsonderhoud Rente

4254,00

4200,00

203,50

Cursus Natuur Dichtbij

128,50

Subsidie infoborden

Negatief Saldo Totaal

4586,00

600,00 330,00

4130,00 100,00 420,00 329,72

4200,00 100,00 420,00 330,00

300,00

570,00

500,00

1500,00

750,00

1400,00

2120,00 9050,00

593,64 6893,36

50,00 7000,00

BALANS PER 31 DECEMBER 2013 Activa 31-12-2012 ING betaalrekening ING spaarrekening TRIODOS betaalrek. TRIODOS spaarrek. Totaal

12

1.887,64 19.672,00

21.559,64

31-12-2013 964,72 7.001,72 499,56 12.500,00 20.966,00

Oproep paddentrek 200 mensen gevraagd!! Geef je op als overzetter voor de komende paddentrek. De Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (KNNV), afdeling Delfland zet in de periode tussen half-februari en begin-april weer padden, kikkers en salamanders over tijdens de jaarlijkse voorjaarstrek van winterverblijf naar voortplantingsplaats. Dat doet deze vereniging omdat heel veel van deze beschermde dieren in het voorjaar worden doodgereden door het (auto)verkeer. Zonder hulp van paddenoverzetters sterven ca. 5000 amfibieën in Bergschenhoek, Bleiswijk, Delfgauw, Delft, Hoek van Holland, Leidschenveen, Maasland, Monster, Nootdorp en Pijnacker, elk voorjaar een vroegtijdige dood omdat zij tijdens hun trektocht de wegen en straten oversteken. De KNNV zoekt minimaal 200 mensen om op verschillende locaties deze dieren over te zetten. Ook ouders met kinderen of verenigingen zijn welkom. De werkzaamheden houden in: · amfibieën die op de weg of straat lopen handmatig overzetten · levende en dode dieren tellen en noteren · zonodig informatie geven aan passanten via een folder · op één locatie hekken openen en sluiten De periode en tijden: · tussen half-februari en begin-april (ongeveer vier à vijf weken) · één avond per week · van 19.00 (begin van de schemering) tot 22.00 uur Ter ondersteuning ontvangt men: · handleiding met instructies, plattegrond en overige informatie · folders voor belangstellenden Er zullen op een aantal plaatsen instructiebijeenkomsten worden georganiseerd. Aan het einde van de actie worden de resultaten besproken tijdens een afsluitingsbijeenkomst in De Papaver. Voor informatie en deelname kun je bellen of mailen met: Geert van Poelgeest, 015 - 261 00 48, [email protected]

Uitgaven Resultaat 2012 Begroting 2013 Resultaat 2013 Begroting 2014 Verderkijker Secr. kosten Landschapsonderhoud Contributies/giften Publiciteit Cursus Natuur Dichtbij Representaties Infoborden Website Reservering/natuurproject Juridische kosten Positief saldo Totaal

1275,82 617,91 196,29 91,00 160,05 185,00

2000,00 800,00 150,00 100,00 300,00 300,00

1165,02 583,41 257,51 66,00

0,00 264,93

4500,00 900,00

3899,70 232,32

1795,00 4586,00

9050,00

320,40

2000,00 500,00 250,00 100,00 100,00 500,00 300,00 1400,00 900,00 600,00 350,00

6893,36

7000,00

369,00

Passiva 31-12-2012 Reservering/natuurproject Vermogen

Totaal

31-12-2013

4.000,00 17.559,64

4.000,00 16.966,00

21.559,64

20.966,00

13

Wat is er gaande In deze rubriek wordt u op de hoogte gehouden van onderwerpen waar de vereniging zich mee bezig houdt. De nieuwe Verderkijker Daar is hij dan, de nieuwe Verderkijker. We hopen dat we u net als voorheen kunnen blijven informeren over natuur en milieu in onze gemeente. De nieuwe Verderkijker biedt echter gelegenheid om met (veel) foto’s te werken en 1 foto zegt vaak meer dan 1000 woorden, daarom nog een keer een oproep: Heeft u een leuke foto van natuur in onze omgeving, mail deze naar de redactie. Zet er een korte toelichting bij of een leuke anekdote wat of waarom de foto u aanspreekt. We vermelden bij plaatsing natuurlijk ook wie de foto gemaakt heeft. Een voorbeeld van een ingestuurde foto ziet u hieronder.

Zachte winter Dat de winter 2013/2014 tot nu toe zacht is, bewijst deze foto: de vetbollen worden niet opgegeten, maar in plaats daarvan ontkiemen de zaden. (foto: Tinie Mast)

Inspraak structuurvisie 2040 Onze vereniging heeft ingesproken op de structuurvisie van de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Deze visie bestrijkt het hele grondgebied van de gemeente en laat zien welke geplande ruimtelijke plannen men wil gaan realiseren tot 2040. Het is een heel

14

belangrijk document waarop alle andere bestemmingsplannen op worden gebaseerd. Eerder hadden we via het Milieuplatform een advies van gelijke strekking aan het College van B&W gegeven over de structuurvisie, maar helaas hadden deze niets met dit advies gedaan. Naast het feit dat dit uitermate teleurstellend is voor de mensen die hier tijd en energie in hebben gestoken, is het ook nog eens een gemiste kans omdat het advies van het Milieuplatform inhoudelijk en steekhoudend goede argumenten bevat. Wij hebben daarom het advies van het Milieuplatform overgenomen in onze formele inspraak. De hoofdlijnen zijn: 1. In de visie is geen enkele verwijzing opgenomen naar haar eerdere adviezen van het Milieuplatform over (brom)fietsbeleid, het mobiliteitsplan, energieneutraliteit en windturbines. 2. Er is geen aparte paragraaf over duurzaamheid waarin alle aspecten van duurzame energieopwekking en energiebesparing aan de orde komen. Het lijkt er op alsof het bij die duurzaamheid alleen om windturbines gaat en dat is een gemis. Windmolens zijn belangrijk voor het realiseren van de energieneutraliteitsdoelstelling van de gemeente. Wanneer de mogelijkheden voor windmolens sterk worden beperkt, dan is er vanuit de energieneutraliteitsdoelstelling de verplichting om na te denken over andere wijzen om duurzaam en lokaal elektriciteit op te wekken. Het is een illusie dat die alternatieven geen ruimtelijke consequenties zouden hebben. 3. Wij betreuren het dat in de visie nog geen keuzes worden gemaakt over de wenselijkheid, c.q. (on)mogelijkheden voor plaatsing van windturbines. Er gaat nu tijd verloren zonder dat enige vooruitgang in overleg en besluitvorming is geboekt. 4. Wij zijn tegen het plan dat Ruyven-Zuid een mogelijk alternatief bedrijventerrein zou kunnen zijn voor Boezem-Oost omdat Ruyven een belangrijk weidevogelgebied is. Flora, fauna en landschappelijke waarden worden snel ondergeschikt gemaakt worden aan economische waarde van zichtlocaties. 5. De visie gaat volledig voorbij aan de ontwikkelingen op het gebied van elektrische voertuigen. Deze zullen het toekomstige woon-werkverkeer voor de middellange afstand flink veranderen en hiervoor oplaadpunten nodig. 6. In de visie komt de noordelijke randweg met aansluiting op de A12 verbindingstechnisch als beste optie naar voren, maar ook worden diverse ‘aanslagen’ op natuur en milieu gemeld. Mede omdat de weg vooral door veel niet-lokaal verkeer gebruikt zal worden, bevelen wij aan om alle relevante aspecten vóór eventuele besluitvorming goed in kaart te laten brengen opdat alle mogelijke alternatieven beschouwd worden en, bij een eventueel besluit tot aanleg van de randweg, de nadelige gevolgen voor het doorkruiste natuurgebied voldoende tegengegaan en/of gecompenseerd worden.

7. De visie wil enerzijds “de functie van de Zuidpolder, Ruyven, Polder Berkel en Polder Oude Leede versterken voor weidevogels, met hoge natuurwaarden voor sloten, oevers en graslanden” terwijl er anderzijds plannen worden genoemd om de toegankelijkheid van het gebied te vergroten met een recreatief pad door de Zuidpolder van oost naar west. Die twee ambities zijn moeilijk verenigbaar en wij hebben dan ook verzocht om dit fietspad en het fietspad door het lage deel van de Zuidpolder, te schrappen. Er zijn en komen voldoende mogelijkheden om rondom het gebied te fietsen met hier en daar uitkijkposten om het gebied te kunnen overzien. Paden door de gebieden leidt tot verdere verstoring en versnippering en dat heeft juist een zeer ongunstige uitwerking op weidevogels. 8. Er wordt in de visie gesproken over het opwaarderen van het Virulypad voor gebruik door fietsers, wandelaars en ruiters. Dat vergt een goede scheiding ter plaatse i.v.m. verkeersveiligheid en daar lijkt nu geen ruimte voor. Extra verharding is niet wenselijk omdat dat weer ten koste zal gaan van open ruimte. Wij pleiten daarom voor een ruiterpad en een onverhard wandelpad op de zuidelijk gelegen kade. Ruiters hoeven dan vanuit de manege niet het Virulypad te kruisen als ze naar Delftse Hout willen. Rondleiding Bergboezem Op 30 november was er een rondleiding door de Bergboezem. Dit op initiatief van betrokken gemeenten, het Hoogheemraadschap en mensen van de Groenzoom. Er was veel belangstelling, vooral natuurlijk van omwonenden. In een aantal groepen werden we de polder ingeleid en werd uitgelegd welke werkzaamheden er allemaal plaats vinden. Er wordt veel grond verzet om de polder in geval van dreiging van overstroming, onder water te kunnen zetten. Dijken worden verhoogd en er wordt een extra vaart gegraven voor in en uitlaat van water. Daarnaast worden enkele recreatieve voorzieningen gerealiseerd. In 2014 moet het allemaal klaar zijn. Benieuwd hoe al die plannen er uit zien, kijk ook

Verzamelen voor de excursie

eens op www.degroenzoom.nl Rotonde N470 Onze vrees dreigt werkelijkheid te worden dat de gemeente vanwege de gewenste aanleg van een extra rotonde op de N470 ter hoogte van de verlengde Komkommerweg, een andere rotonde richting Oude Leede zal moeten afsluiten. De huidige parallelweg ten zuiden van de N470 zal dan opgewaardeerd worden voor het verkeer van en naar Oude Leede. Hierdoor zal weer een deel van de Zuidpolder verdwijnen onder het asfalt en dat zal ook weer ten koste gaan van een ander compensatieperceel ter plaatse dat door ons en GZH wordt beheerd. Bewoners van Oude Leede zijn hier ook niet blij mee, omdat ze dan veel verder moeten omrijden om in Pijnacker te komen. We hebben voor deze zaak beroep ingesteld bij de Raad van State. Wist u dat: · We een leuke ontmoeting hadden met Dienst Landelijk gebied en de Scouting Nootdorp over het mogelijke natuurleerpad in het gebied rondom de Laakweg en de Noordweg; · Dat het vooral zal afhangen van politieke besluiten in Den Haag of er middelen komen om het gebied in te richten maar als die komen we er iets leuks van gaan maken; · Gerard de Hoog met GZH spreekt over het plaatsen van enkele sternvlotjes in het water van de natte compensatiepercelen in de Zuidpolder zodat deze vogels daar kunnen gaan nestelen Dit was een kort overzicht van zaken waar we ons mee bezig houden, maar er gebeurt nog veel meer en we kunnen uw hulp goed gebruiken. Mail of bel ons. Zie voor gegevens de eerste pagina van deze Verderkijker. Nico van der Helm

Locatie van natuurleerpad bij scoutinggebouw

15

Puzzelen met een plant Daar sta ik dan…. met in mijn hand een dor takje waar twee fraaie zaaddozen aan zitten en verder nog enkele verdroogde bladeren en knoppen. Truus van der Hulst heeft het takje geplukt van een plant uit de tuin van haar zus in Zoeterwoude Dorp (bij Leiden). De plant was uit zichzelf opgekomen op braakliggend zand, op de plek waar een serre aan de boerderij werd gebouwd. Aandachtig bekijk ik de opvallende zaaddozen. Ze komen me totaal niet bekend voor, ik heb zelfs geen idee in welke plantenfamilie ik moet zoeken!

Het dorre takje leg ik in de vensterbank zodat ik het regelmatig zie. Na een paar dagen schiet het me te binnen dat de bouw van de zaaddoos een beetje lijkt op die van akelei. Misschien is het een plant uit de ranonkelfamilie. In de ecologische flora bekijk ik alle inheemse vertegenwoordigers uit deze familie, maar er is er geen met zulke zaaddozen. Zou het wel een inheemse plant zijn? In tuinen kunnen natuurlijk ook tuinplanten opschieten. Bovendien zie je in het stedelijk gebied vaak allerlei exotische planten, die met transport van elders zijn aangevoerd, soms uit verre buitenlanden. Kiemplanten Staren naar het takje levert geen heldere inzichten op en ik neem het vraagstuk mee naar mijn moeder, die meer verstand van tuinplanten heeft dan ik. Ook zij herkent de zaaddozen niet, maar ze heeft wel een goed idee: “Stop een zaadje in de grond en kijk wat er uit komt.” Zo gezegd, zo gedaan. Het is nog vroeg in het voorjaar, maar ik kan de zaden alvast binnen zaaien. In een klein potje doe ik vijf zaden en dit gaat weer op de vensterbank waar eerder het takje stond. De zaden kiemen verrassend snel en een week later staan er 5 kiemplantjes fier rechtop te pronken met hun twee kleine kiemblaadjes. Na de bliksemsnelle start is de fut er echter helemaal uit. Wekenlang zie ik niets veranderen, totdat opeens een kiemplantje om knakt en afsterft. Kort daarna volgt de tweede en de derde. Ik heb wel vaker gezien dat kiemplanten zich binnenshuis niet goed ontwikkelen, naar mijn idee hebben ze een

16

gebrek aan zonlicht. Dan moeten ze maar naar buiten, al is het eigenlijk nog te koud. De twee laatste kiemplantjes waarderen deze verhuizing niet en de volgende dag zijn ze beide ook om geknakt. Dat vraagt om een herkansing, maar eerst nog enkele weken wachten tot het buiten warmer begint te worden! Het voorjaar blijft tergend lang koud, maar dan eindelijk in de loop van mei lijkt de temperatuur wat op te lopen en zaai ik opnieuw vijf zaden. Stevige, zwarte, niervormige zaden. Na ruim een week is er anderhalve kiemplant boven de grond. Bij de halve plant zijn de kiemblaadjes niet krachtig genoeg om de stugge zaadhuid weg te drukken en af te werpen. Dit krachteloze gebeuren gaat spoedig ten onder, maar de ander heeft er wel zin in. De groei gaat aanvankelijk langzaam: traag komen de eerste echte blaadjes tevoorschijn. Fluweelzachte, beweeglijke blaadjes. Overdag opzij uitgespreid en ’s avonds naar beneden hangend en zelfs een beetje naar de stengel toe gebogen. Vertel me je naam… Met de stijgende temperatuur in de zomer neemt de groeilust toe en dan begint het verpoten. Enkele weken na het verpoten is de pot alweer te klein. De plant lijkt mij met licht verwijt te zeggen: “Zie je niet dat ik in een veel te klein potje sta?” Ook de wortels groeien indrukwekkend hard en vullen de pot met hun aanwezigheid. Na vier verpotingen staat de plant in de grootste plastic pot die ik heb en is ongeveer 1.20 meter hoog. Een klein boompje met een soepele stam en grote bladeren. De stam geeft een typische geur af als je er langs wrijft, herkenbaar, maar toch niet thuis te brengen. Zo op het eerste gezicht lijkt de plant nu wel wat op een kamerlinde, maar de bladeren zijn veel zachter. De plant is inmiddels zo groot dat er koolmezen in kunnen klimmen via de bladstelen. Vol ongeduld wacht ik op bloemen, want die onthullen mij vaak de identiteit van de plant. De bloemen laten lang op zich wachten, maar eindelijk verschijnen er eind augustus bloemknoppen in de bladoksels.

De eerste knop opent zich enkele weken later om een klein puntje van de opgerolde dooiergele kroonbladeren te onthullen. Telkens kijk ik naar de bloem in wording, maar de kroonbladeren ontrollen zich weinig. Op het toppunt van de bloei kan ik net in een piepklein geel kokertje kijken naar een knotsvormige stamper. Ik kijk in het hart van de bloem en vraag zijn naam. In mijn hoofd hoor ik: ‘Abutilon’. Waar komt die naam vandaan en hoe ziet een Abutilon er uit?

vertelt ze dat de knoppen van haar stokrozen ook niet meer uit zichzelf opengaan, maar wel als ze ze een beetje open peutert. Nadat we de plant enige tijd hebben bekeken wil ik haar nog een afbeelding van een andere plant laten zien in de ecologische flora. Ik zoek in de index en daar valt mijn oog spontaan op het woord ‘Abutilon’… Apotheose Vol gespannen nieuwsgierigheid zoek ik de plant op in de ecologische flora: Abutilon theophrasti, in het Nederlands ‘fluweelblad’. Dat is hem! Wat een toepasselijke naam! De omschrijving klopt perfect, maar helaas staat er geen afbeelding van de plant in de flora. Op internet zijn gelukkig volop foto’s te bewonderen van fluweelblad en er is geen twijfel mogelijk. De bloemen blijken onder gunstige omstandigheden helemaal open te bloeien en dan lijken ze op de bloemen van heemst, maar dan warm geel van kleur. Fluweelblad is een Zuid-Europese plant, die zich in Nederland spontaan kan vestigen op opspuitterreinen. Soms kan het determineren van een plant even tijd in beslag nemen, maar de voldoening is dan des te groter als de puzzel is opgelost! Caroline Elfferich

Windstoten en hagelbuien Op internet typ ik Abutilon in en er komen vele afbeeldingen van kamerplanten en kuipplanten. De Abutilon is een vertegenwoordiger uit de kaasjeskruidfamilie. De groei en bloeiwijze van mijn opgekweekte plant lijkt wel enigszins te kloppen met de kaasjeskruidfamilie. Er zijn overeenkomsten te zien met stokroos en heemst. Ik zit op de goede weg, maar heb de puzzel nog niet helemaal opgelost. Tevergeefs zoek ik naar afbeeldingen van zaaddozen van de Abutilon. In teksten staat beschreven dat de Abutilon mooie zaaddozen maakt, maar afbeeldingen kan ik niet vinden. Het weer slaat om, de herfst begint in te vallen. De plant zit propvol kleumende knoppen die nauwelijks opengaan. Bij hevige slagregens, windstoten en hagelbuien kan ik het niet aanzien hoe de plant krom buigt en alle kanten opwaait, de bladeren slingeren mee als treurige natte zakdoekjes. Staat de plant na een haastige reddingsactie druipend en wel binnen, dan richt de stengel zich weer snel rechtop met de blaadjes vrolijk zijwaarts. Het is waarschijnlijk een mooi weer plant en de reddingsacties zijn vast niet voor niets. De puzzeltocht lijkt weer vast te lopen. Ik nodig Truus uit om naar de plant te komen kijken. Ze vertelt dat ze vroeger een Abutilon als kamerplant heeft gehad, maar die was kleiner en anders dan de plant die ik heb opgekweekt. Naar aanleiding van mijn verhaal dat de knoppen niet goed opengaan

17

Nachtvlinderen in de Ackerdijkse Plassen In het dagelijks leven zie ik niet zo vaak nachtvlinders; meestal is het een toevalstreffer als er eentje mijn pad kruist. Dat komt omdat ik een overdag-mens ben. Als de nachtvlinders actief worden, lig ik meestal te slapen. De nachtvlindersoorten die overdag rondvliegen zie ik nog het meest. Zo zaten er afgelopen zomer op klaarlichte dag veel gammauiltjes op onze vlinderstruik. Deze bruine nachtvlinders hebben een kleine witte Griekse letter gamma ( ) op de vleugels. Met de grote doe-het-zelf winkel hebben ze niets te maken… Vroeg donker Als je nachtelijke nachtvlinders wilt inventariseren moet je het niet hebben van toevallige ontmoetingen; je moet ze lokken met licht en/of stroop. Bij de Ackerdijkse Plassen worden al ruim tien jaar nachtvlinders geïnventariseerd. Tegenwoordig neemt Ben van As deze tellingen voor zijn rekening. Truus van der Hulst vertelt me dat ze enkele malen bij zo’n inventarisatie aanwezig is geweest en dat ze dat erg leuk en leerzaam vond. Ik vraag aan Ben van As of ik ook een keer mag komen kijken bij het nachtvlinderen en dat vindt hij goed.

Opstelling om nachtvlinders te bekijken

18

Op 21 oktober 2013 is het zover. De weersomstandigheden zijn gunstig: warm en weinig wind. Voor nachtvlinders is het al tamelijk laat in het seizoen en Ben waarschuwt van tevoren dat de vangsten tegen kunnen vallen. Een voordeel van deze tijd van het jaar is dat het vroeg donker is, waardoor de nachtvlinders eerder op de avond beginnen rond te vliegen. Omstreeks 20.00 uur rijd ik met de auto naar de Ackerdijkse Plassen. Het is al aardig donker en het kost me de grootste moeite om het smalle onverlichte weggetje te vinden dat naar het gebied leidt. Bij daglicht heb ik de Ackerdijkse Plassen vaak bezocht, maar in het donker ziet alles er anders uit. Langzaam rijd ik op de parallelweg langs de A13 en tuur in het duistere weiland naar een zijweg. In zo’n geval heb je eigenlijk lampen aan de zijkant van je auto nodig… Ik ben al een paar keer langs de ingang gereden als er een auto vanuit het gebied komt aanrijden. Aha, daar moet ik zijn! Even later bereik ik mijn bestemming. Licht in de duisternis Naar Ben hoef ik niet te zoeken. Hij zit op een stoel naast een opstelling die bestaat uit een verticaal opgehangen laken met aan weerszijden een grote felle lamp. Op de grond eronder ligt ook een wit

laken, alles bij elkaar een lichtend baken in de duisternis. Na een korte kennismaking richten we onze aandacht op de nachtvlinders die op het laken zitten. Ben heeft al een paar vlinders voor me gevangen en in potjes gedaan, zodat ik ze kan bekijken. Terwijl ik naar de vlinders in de potjes en op het laken kijk, noemt Ben de namen en schrijft ze op in zijn aantekeningenboekje: herfstrietboorder, bruine herfstuil, … De namen van de vlinders zeggen het al, het is herfst!

Herfstrietboorder

In Nederland komen honderden nachtvlindersoorten voor. Die zijn niet allemaal tegelijkertijd actief: vroege soorten vliegen in de lente, late soorten in de herfst, maar de meeste nachtvlinders vliegen in de zomermaanden. Op een avond in juli kun je wel meer dan honderd soorten waarnemen. Daarna nemen de aantallen snel af, maar dat wil niet zeggen dat er op nachtvlindergebied niets meer te beleven valt. De kleine wintervlinder vliegt pas na de eerste nachtvorst. In november en december zitten ze wel eens op de buitenkant van onze voordeur als de buitenlamp aan staat. Sommige soorten kun je maar enkele weken per jaar als vlinder aantreffen. Andere soorten komen twee of meerdere keren per jaar voor in het vlinderstadium (meer dan 1 generatie per jaar) en nog weer andere zijn maandenlang van de partij. Kortom, als je wilt weten welke nachtvlindersoorten in een gebied voorkomen, dan moet je van de vroege lente tot de late herfst inventariseren. Niet dagelijks, want dat is te arbeidsintensief en het zou teveel verstoring opleveren. In praktijk gaat Ben om de paar weken nachtvlinderen. Groot en klein Het eerste half uur na mijn aankomst duiken er telkens nieuwe vlinders op uit de duisternis die ons omgeeft. Geen grote aantallen, maar genoeg om ons aangenaam bezig te houden. Soms blijft een vlinder rond de lamp fladderen zonder op het laken te landen. Dan gaat Ben er achter aan met zijn vlindernet. Hij waarschuwt dat ik goed moet kijken waar ik mijn voeten neerzet, want de vlinders gaan ook op de grond zitten naast het laken en dan zijn

ze moeilijk te zien. Bij vrijwel alle soorten die verschijnen noemt Ben dadelijk een naam. We zien de agaatvlinder, een heel herkenbare soort die ik ook een paar keer in onze tuin heb gezien. De schimmelspanner is een stuk lastiger, want dat is een nachtvlinder met veel individuele variatie binnen de soort. Bovendien zijn er andere spannersoorten die er op lijken. We kijken in de nachtvlindergids naar talloze foto’s van opgeprikte vlinders; zoek de verschillen! Enkele twijfelachtige vlindersoorten gaan in een potje om thuis nader te bestuderen. Sommige nachtvlinders zijn alleen met zekerheid te determineren aan de hand van een microscopische studie van de geslachtsorganen. Dat is niet de grootste hobby van Ben en volgens eigen zeggen is hij er ook niet zo handig in. Soms stuurt hij wel eens vlinders naar specialisten om ze te laten determineren. Om praktische redenen heeft men de nachtvlinders onderverdeeld in micronachtvlinders (klein) en macronachtvlinders (groot). In het algemeen zijn de voorvleugels van micronachtvlinder kleiner dan 10 millimeter en van macronachtvlinders groter dan 10 millimeter. Ben heeft voor beide groepen belangstelling en hij probeert alle nachtvlindersoorten op naam te brengen. Micronachtvlinders zijn vaak moeilijk te determineren, maar bij tienmaal vergroting zijn ze wonderschoon. Sommige soorten kunnen schade aanrichten aan opgeslagen levensmiddelen en goederen. Het merendeel van de micronachtvlinders veroorzaakt echter geen overlast voor de mens.

Agaatvlinder

De maan als stoorzender Terwijl we zitten te wachten op de komst van nieuwe vlinders vertelt Ben iets over de lampen. De ene is een menglichtlamp en de ander een kwikdamplamp die in lantarenpalen gebruikt wordt. Beide lampen stralen veel ultraviolet (UV) licht uit. Ben draagt een pet om zijn ogen te beschermen tegen het licht en voor mij heeft hij ook een pet te leen. Hij waarschuwt dat we onmiddellijk weg moeten lopen als één van de lampen kapot gaat, want dan komen er giftige gassen vrij. Zo’n lamp

19

kan uit elkaar spatten als er bijvoorbeeld een regendruppel op komt. Gelukkig is het droog en hopelijk blijft het zo. Er is weinig bewolking en de net niet meer volle maan geeft tamelijk veel licht. Ben vertelt dat er gewoonlijk meer nachtvlinders op de lampen afkomen als er geen maan schijnt, bijvoorbeeld door bewolking of bij nieuwe maan. En een nog onbewezen theorie is, dat nachtvlinders zich op UV-licht oriënteren naar waar dat het sterkst is. Zo vliegen ze, als ze hoog vliegen, al van veraf in een grote cirkel in de richting van de lichtbron. De maan straalt echter ook UV-licht uit en daardoor worden de vlinders niet zo sterk naar één punt toegetrokken als er veel maneschijn is.

Kleine zwartwitmot

Of het ermee te maken heeft weet ik niet, maar naarmate de maan hoger aan de hemel klimt, neemt het aantal nachtvlinders bij de lampen af. Het kan ook best toeval zijn, want nachtvlinders schijnen vaak in golven bij de lampen te verschijnen, er is meestal geen continue aanvoer. Op zeker moment besluit Ben dat het tijd is om de plekken te gaan controleren waar hij stroop heeft gesmeerd op bomen. Strooplikkers Voorzien van zaklampen lopen we rond de boerderij en bekijken enkele tientallen bomen. De stroop wordt met een kwast als een lange verticale streep aangebracht op de schors. Zo ongeveer op ooghoogte, zodat je de plekken gemakkelijk kunt controleren. Ben vertelt dat hij in zijn schuur een emmer heeft staan waarin hij zelf die stroop maakt. Er gaat soms een tros overrijpe bananen in de emmer, of een kilo suiker. Voordat hij de stroop heeft uitgesmeerd, heeft hij nog een scheut Grappa toegevoegd. De alcohol uit deze sterke drank zorgt ervoor dat de stroop extra aantrekkelijk wordt voor nachtvlinders, die graag gistende zoetigheid opzuigen. Het aantal nachtvlinders bij de stroopstrepen is gering, maar er zitten opvallend veel pissebedden

20

bij de stroop. Grote oranje duizendpoten jagen langs de stroopoever, we zien er één met een pissebed tussen zijn kaken. Nog meer jagers nemen een kijkje bij de stroop, waaronder tientallen hooiwagens. Niet eerder heb ik deze dieren zo actief zien rondrennen. Op één plek wijst Ben me op een groot gezelschap mieren dat zich tegoed doet aan de stroop. We zien ook diverse tijgerslakken, enkele huisjesslakken, zuidelijke boomsprinkhanen, een bonte mierkever en platte wielwebspinnen op de boomstammen met stroop. In de boomgaard liggen veel rottende appels, dus er is mogelijk concurrentie op het gebied van gistende zoetigheid. Uiteindelijk zien we op de stroop enkele agaatvlinders, bruine herfstuilen en nog enkele andere soorten die we ook al op het laken hadden aangetroffen. In dit geval voegde de stroop weinig toe aan de waarnemingen, maar sommige nachtvlindersoorten worden niet door licht aangelokt, maar wel door stroop, dus het is altijd de moeite van het proberen waard. Gepluimde spanner Na een rondje langs de gestroopte bomen gaan we weer bij de lampen kijken of er nieuwe nachtvlinders zijn gearriveerd. Dat blijkt niet het geval te zijn. We blijven nog een poosje bij het laken wachten. Brandganzen vliegen gakkend over en kieviten. Zo nu en dan vliegen er vleermuizen over, zouden die ‘onze’ nachtvlinders oppeuzelen? De lampen trekken trouwens niet alleen nachtvlinders aan, maar ook andere insecten, waaronder een mestkever met een groen glanzende buik. Vermoedelijk gaat het om de paardenmestkever en dat zou goed kunnen, want er is een manege naast de Ackerdijkse plassen. Verder zien we schietmotten, het volwassen levensstadium van kokerjuffers. Deze dieren worden ‘motten’ genoemd, maar men rekent ze niet tot de nachtvlinders. En dan opeens toch nog een nieuwe nachtvlindersoort: de gepluimde spanner. Het is een mannetje, hetgeen je kunt zien aan de enorme geveerde antennes. Indrukwekkend gewoon! Terwijl het dier op het laken zit kan ik hem mooi bekijken met een vergrootglas. Ben vertelt dat nachtvlinders met hun gespecialiseerde antennes één molecuul van een geurstof kunnen detecteren. Het gaat dan om de geurstof die de vrouwelijke vlinders afscheiden om mannetjes te lokken. Ondertussen is het 22.30 uur geworden, een mooie tijd om weer naar huis te gaan. Ben vraagt of hij nog even met de zaklamp moet meelopen naar de auto, maar dat lijkt mij niet nodig. Even later heb ik daar een beetje spijt van, want als je van het licht naar het donker loopt zie je weinig. Maar met enige moeite weet ik toch de auto weer te vinden. Naderhand krijg ik bericht van Ben dat we in totaal 16 verschillende nachtvlindersoorten hebben gezien. Caroline Elfferich

foto's: Sylvia Rousse

Pijnacker bespied Op 10 november 2013 wandel ik door Klapwijk, als een kennis mij vraagt of ik een vogel wil bekijken die tegen haar raam te pletter is gevlogen. Het blijkt een houtsnip te zijn. Een bijzondere vogel, maar toch ben ik niet enorm verrast door de dode snip. In november trekken er jaarlijks vele duizenden houtsnippen door ons land. Vanwege hun rechtlijnige nachtvluchten botsen er velen tegen ramen, hetgeen vaak niet goed afloopt. Ieder najaar worden er enkele tientallen raamslachtoffers bij de Vogelen Egelopvang in Delft gebracht, maar het hoeft niet altijd verkeerd te gaan… De volgende dag krijg ik bericht van een andere bewoner van Klapwijk, Rik van Hazendonk: “Toen ik rond 13.30 uur de achterdeur verliet, scharrelde er een grote bruin gespikkelde vogel door het bijna lege stukje moestuin, naast de heg. De vogel kroop snel onder de heg. Ik bleef stilstaan en pakte mijn telefoon voor een foto, maar de vogel kwam weer tevoorschijn en vloog op (en weg). Ik zag toen de grote lange en rechte snavel, die zwart en bruin gespikkeld was. Ook viel me op dat de staart (als je daarvan kon spreken) stomp was. Al bladerend in de vogelgids kom ik bij de houtsnip uit. De maatvoering: ongeveer een duif, klopt wel. Het gegeven dat een houtsnip graag op de grond nestelt, zou met het scharrelen in de tuin en kruipen onder de heg overeen kunnen stemmen. Een gedrongen bouw klopt ook wel. Is dit een logische waarneming?” Inderdaad, dit is een logische en bovendien zorgvuldige waarneming van uiterlijk en gedrag!

gebleven en na enige tijd ingedroogd. Maar rond de eikenboom stonden de afgelopen weken een heleboel van deze bolletjes. Via een gaatje aan de bovenkant komen er nu sporen uit. Ze zitten met een wortelachtige myceliumstructuur in de grond vast. Het lijkt me dat het inderdaad aardappelbovisten zijn.” De (gele) aardappelbovist is in Nederland een zeer algemene paddenstoel in loofbossen en parken, vooral op zandige bodems. In de omgeving van Pijnacker moeten de zwammen een beetje zoeken naar zandige plekjes, zoals bijvoorbeeld tussen de tegels. Overigens zie ik ze in het dorp niet eens zo vaak, waarschijnlijk omdat de bodem hier van oorsprong niet zandig is, maar vooral bestaat uit klei en veen. Met de aanvoer van zand in de afgelopen jaren voor allerlei bouwprojecten is hier echter verandering in gekomen, dus wie weet worden ze talrijker.

Aardappelbovisten (foto Birgit Speulman)

Houtsnip (foto Gerard de Hoog)

Aardappels tussen de tegels Eind juli 2013 stuurde Richard Smokers een foto met daarbij de vraag: “Enig idee wat voor zwammen dit zijn? Ze groeien bij mij in de achtertuin in een kier van de stoep, in de schaduw van een eikenboom.” Op de foto zie ik één grote en vijf kleinere aardappels, die gedeeltelijk in de grond zijn verzonken. Het moeten bijna wel aardappelbovisten zijn! Een aantal weken later vraag ik Richard hoe de zwammen zich verder hebben ontwikkeld. Hij antwoordt: “De zwammen in de stoep zijn bolletjes

Rupsen in eikje Richard doet eind september nog een andere leuke waarneming: “In mijn voortuin groeit een klein eikenboompje (er staan geen eiken vlak in de buurt en toch vind ik soms eikels in de voortuin en ontspruiten er aan de lopende band eikenboompjes) en daar worden momenteel door harige rupsen met grote zwarte ogen en veel geel op de flanken de blaadjes van opgevreten.” Waarschijnlijk heeft Richard de eikenopslag in zijn voortuin te danken aan gaaien die in het najaar eikels verstoppen, die niet allemaal worden opgegeten en de kans krijgen om te ontkiemen. Maar… de vraag ging over rupsen! Ik zoek op de website van de Vlinderstichting (www.vlindernet.nl) en daar kom ik met behulp van het rupsenzoeksysteem uit op de rups van de wapendrager. Richard is het daarmee eens. De wapendrager is een tamelijk grote nachtvlinder die in rust op een afgebeten takje lijkt. Jonge wapendragerrupsen hebben een glanzende zwarte kop. Zo op het eerste gezicht lijken ze opvallend grote ogen te hebben, maar dat is niet het geval. De echte ogen zijn klein en bevinden zich dichtbij de kaak. Een rups heeft 6 paar ogen, dus twaalf in

21

totaal, waarmee ze vooral lichtintensiteit waarnemen. Jonge wapendragerrupsen hebben een grote kop in verhouding tot hun lichaamslengte. Wellicht hebben ze die grote kop met stevige kaken nodig om de taaie eikenbladeren te kunnen eten. Bij volgroeide rupsen is de kop in normale verhouding tot het lichaam. De eik is een waardplant van de wapendrager, maar de rupsen lusten ook wilg, hazelaar, linde en berk. Deze rupsen komen voor tot in september, dus de rupsjes van Richard zijn van de laatste lichting van 2013.

Wapendragerrupsen op eikenblad (foto Richard Smokers)

Kleurvariatie bij bonte kraaien Onlangs vertelde mijn moeder dat ze in Rome bonte kraaien heeft gezien die er anders uitzagen dan de bonte kraaien die ze vroeger wel eens in Nederland zag. In het ‘Handbook birds of the world’ lees ik dat er inderdaad kleurvariatie is bij bonte kraaien. De geografische verspreiding van de kleurvarianten is niet helemaal duidelijk afgebakend, maar over het algemeen is het zo dat de bonte kraaien naar het zuiden toe steeds kleiner van formaat worden en steeds lichter van kleur. In Italië zijn de grijze delen dusdanig lichtgekleurd dat deze bonte kraaien tot de ondersoort (Corvus cornis sharpii) worden gerekend. De waarneming van mijn moeder komt dus overeen met de informatie in het ‘Handbook’. Er zijn nog wel enkele complicaties als het gaat over de kleur van het verenkleed. Zo zijn jonge bonte kraaien donkerder grijs dan volwassen vogels en door slijtage van de veren (bleken) worden de vogels steeds lichter van kleur naarmate de rui langer geleden is. Bovendien is lichtinval heel belangrijk bij het beoordelen van kleur: bij fel zonlicht ziet grijs er lichter uit dan bij bewolkt winterweer. Maar al deze kanttekeningen doen niets af aan het feit dat de bonte kraaien in Rome er anders uitzien dan de vogels die in de winter ons land bezoeken. Het is lang geleden dat ik in Pijnacker een bonte kraai zag; ik denk dat het omstreeks 1982 is geweest. De bonte kraai was vroeger een algemene wintergast in Nederland, maar tegenwoordig zie je ze niet meer zo vaak in ons land. Voor zover ik weet gaat het niet slecht met deze soort, maar overwinteren ze nu elders. Op www.waarneming.nl zijn voor de maand december van 2013 toch nog wel 50

22

waarnemingen van bonte kraaien ingevoerd, vooral van Texel, Groningen, Overijssel en Noord-Holland komen meldingen. Een bonte kraai bij Wassenaar (Lentevreugd) is door meerdere waarnemers gemeld, maar verder zijn er nauwelijks recente waarnemingen gedaan in Zuid-Holland. Bonte kraaien broeden in het oosten van Europa. Wij hebben daarvoor in de plaats de nauw verwante zwarte kraai, die een heel wat kleiner verspreidingsgebied heeft dan de bonte kraai. De bonte kraaien die in Nederland overwinteren zijn afkomstig uit Scandinavië en het noordwesten van Rusland. Appel met ontkiemende pitten Tot slot nog een vraag van Joop Greven, die mij bereikte via de redactie van de Telstar: “Op bijgaande foto is een deel van een appelklokhuis te zien. Het bijzondere is dat in alle parten de zaadjes zijn uitgelopen. De appel was net geschild, zag er goed uit en smaakte uitstekend. Ik ben 88 jaar oud, we eten veel fruit, maar ik heb nog nooit gezien dat het zaad ontkiemde in de vrucht zelf. Is er misschien iemand die hier een verklaring voor heeft ? Ik vind het zo bijzonder dat ik hier meer van wil weten, kunt u mij hier verder mee helpen ?” Zelf heb ik ook wel eens kiemende pitten aangetroffen in een appel, maar ik heb het vaker gezien in tomaten. Daarom leg ik de vraag voor aan Piet Steenbergen, die de houdbaarheid (het uitstalleven) van tomaten onderzoekt bij WUR Glastuinbouw in Bleiswijk. De reactie van Piet: “Voor tomaat heb ik er een verklaring voor en ik denk dat deze verklaring ook voor andere vruchten zal gelden. In de natuur is het gebruikelijk dat als een vrucht rijp is van de plant afvalt, na het vallen openbarst en de zaadjes, mits de omstandigheden goed zijn, gaan kiemen. De mensheid is echter gaan veredelen, heeft er voor gezorgd dat de vruchten langer aan de plant blijven hangen en steviger worden en dus niet openbarsten. Hormonaal blijft echter de aandrang tot kieming, dus gebeurt het in de vrucht.” Deze verklaring vind ik heel aannemelijk. Heeft u een betere, dan hoor ik het graag! Caroline Elfferich

Ontkiemende tomatenzaden (foto Piet Steenbergen)

Vogelwaarnemingen in 2013 HOENDERS TOT FUTEN Twee Patrijzen liepen op 28 april, 3, 5 en 15 mei in de Zuidpolder. Op 6 juli werd er één gemeld uit de Ackerdijkse Plassen. Een roepende Kwartel werd op 29 juni opgemerkt in de Oude Polder. De enige Toendrarietganzen die werden doorgegeven vlogen op 20 oktober (twee) over de Bergboezem en op 11 december (twaalf) boven Delfgauw. Hier vlogen op 16 oktober 15 Kleine Rietganzen over en twaalf exemplaren trokken over de Ackerdijkse Plassen op 28 december. Solitaire vogels bivakkeerden op 19 februari in de Ackerdijkse Plassen en op 21 februari in de Bergboezem. Het maximum aantal Kolganzen bedroeg circa 1000 op zowel 2 december als 4 maart in de Ackerdijkse Plassen. Op 18 februari werden in de Zuidpolder acht Wilde Zwanen gezien en op 23 februari zaten er daar nog drie. Het dagmaximum van de Kleine Zwaan was 77 op 6 maart langs Delfgauw. In de Zuidpolder werden op 22 januari maximaal 39 vogels geteld en op 18 februari vloog daar een groep van 63 over. Op 8 en 9 juni verbleef een Casarca in de Ackerdijkse Plassen. Op 20 maart werden de eerste twee Zomertalingen van het jaar gezien in de Ackerdijkse Plassen. Het hoogste aantal op één dag was negen op 4 augustus op diezelfde locatie, het laatste exemplaar werd in de Ackerdijkse Plassen gemeld op 28 september. Van 27 maart tot 18 april verbleef een paartje in de Balij en in het compensatiegebied in de Zuidpolder werden alleen op 4 juli (twee) en 18 augustus vogels doorgegeven.

Zomertaling

Een Marmereend, vermoedelijk ontsnapt uit een watervogelcollectie aan het einde van Zuideindseweg, werd op 29 september gemeld op de Bosplas in de Ackerdijkse Plassen. De enige twee Brilduikers die werden doorgegeven zwommen op 18 november op de grote plas in de Ackerdijkse Plassen. Ook Nonnetjes waren schaars met waarnemingen tussen 18 en 28 januari op de Dobbeplas met een maximum van vijf op 20 januari. Op 1 en 5 maart zwom een vrouwtje in de Balij. Een Roodhalsfuut zwom van 1 tot 10 januari op de Dobbeplas.

Geoorde Futen werden in de Ackerdijkse Plassen waargenomen op 16 april en 23 april (drie), op 18 mei (twee) en op 29 juli (drie). In de Scheg werd de soort opgemerkt op 5, 7 en 12 september.

Geoorde fuut

FLAMINGOS TOT AALSCHOLVERS Opmerkelijk was de juveniele Chileense Flamingo die op 26 maart ineens in de Polder van Biesland stond; de vogel bleef tot 5 april. De eerste twee Lepelaars werden op 3 maart gezien in de Bieslandse Bovenpolder, het maximale aantal was 24 op 15 juli in de Ackerdijkse Plassen en de laatste vijf vlogen daar over op 25 september. Buiten het broedseizoen werden in de Dobbeplas regelmatig Roerdompen gezien, op 26 januari maar liefst vijf. Ook in de Polder van Biesland, in de Ackerdijkse Plassen en in de Balij werd er af en toe één opgemerkt. In dit laatste gebied werd eveneens tijdens het broedseizoen op 19 april en 19 en 20 mei een vogel gezien en gehoord. Tussen 19 mei en 25 september werd in de Ackerdijkse Plassen op maar liefst 21 dagen een Purperreiger waargenomen, op 14 april vlogen daar twee exemplaren over. Op 24 juli en op 8 en 28 augustus stond er één in de Balij. Anderen vlogen op 28 augustus over Delfgauw en op 15 en 25 september over en in de Zuidpolder. Grote Zilverreigers zijn tegenwoordig het gehele jaar te zien in de poldergebieden. Maxima op de slaapplaats in de Ackerdijkse Plassen waren 50 in de avond van 4 maart en 38 in de ochtend van 26 maart. Tussen begin april en eind augustus werden maximaal twee vogels gezien. Kleine Zilverreigers waren minder algemeen, maar talrijker dan gewoonlijk met enkelingen in de Ackerdijkse Plassen in de laatste decade van maart en op 15 juli, op 7 september (drie) bij trektelpost Pijnacker-Zuid in Klapwijk en in juni, augustus en september één tot drie in de Balij. Op de laatste locatie werden op 2 september vier exemplaren gefotografeerd, op 12 december tenslotte was er een melding van een vogel over de Zuidpolder. De Blauwereiger kolonie in de Ackerdijkse Plassen telde 35 bewoonde nesten, de Aalscholverkolonie 328 bewoonde nesten. VISAREND TOT VALKEN De enige Visarend die werd opgemerkt vloog in de avond van 24 mei over de Zuidpolder. Wespendieven vlogen over Delf-

23

gauw op 11 mei, over de oude polder op 26 augustus, boven de Balij op 28 augustus en op 29 augustus werd gezien dat twee exemplaren opvlogen uit de eendenkooi in de Zuidpolder. Een ruiende Rode Wouw werd op 25 april gefotografeerd boven Pijnacker Noord. Bruine Kiekendieven waren aardig vertegenwoordigd met vooral waarnemingen uit de Ackerdijkse Plassen, niet verwonderlijk want hier kwam een paar succesvol tot broeden. De eerste vogel in 2013 werd gezien op 22 maart, de laatste op 19 oktober. Bijzonder was de aflezing van derde kalenderjaar mannetje met wingtags op 17 april, deze vogel bleek als nestjong te zijn geringd in juni 2011 bij Ossenisse in Zeeuws Vlaanderen. Een juveniele Grauwe Kiekendief werd in de avond van 23 augustus gefotografeerd terwijl deze in zuidelijk richting wegvloog uit de groenzoom in Klapwijk. Op 15 dagen werd een Blauwe Kiekendief gezien, de meeste rond de Ackerdijkse Plassen, waarbij de melding op 16 juni het meest in het oog springt. Op 5 maart was een Smelleken ter plaatse in de Zuidpolder, het enige andere exemplaar vloog op 8 oktober over de Ackerdijkse Plassen. Slechtvalken worden tegenwoordig het gehele jaar gezien, waarnemingen ontbreken alleen uit de periode 15 mei tot 6 juli. Op 29 augustus vlogen drie vogels boven de wijk Emerald, vermoedelijk het paar van de TU Delft met een jong. RALLEN TOT STERNS In de Scheg bevond zich een territoriale Waterral, op 7 september werd hier een juveniel gefotografeerd.

Waterral

Kraanvogels vlogen op 9 februari over de Polder van Biesland en op 6 maart, wederom drie, boven de Scheg. Op 17 maart trok een groep van 16 over de polder van Biesland en op 8 april een groep van 20 over de Ackerdijkse Plassen, op 24 april was daar één vogel ter plaatse. Op 12 en 13 juli foerageerde een Steltkluut in de Ackerdijkse Plassen. Tussen 8 maart en 18 augustus waren, vooral in de Ackerdijkse Plassen en de Zuidpolder, tot maximaal 18 Kluten aanwezig, op beide locaties werd succesvol gebroed. In de nieuwe droogmaking ten zuiden van Tolhek werden maximaal 300 Goudplevieren ge-

24

teld. Een Zilverplevier werd op 10 maart gefotografeerd in de Zuidpolder en op 29 september trokken er twee over telpost Pijnacker-Zuid. Tussen 2 mei en 30 augustus verbleven vooral in de Zuidpolder tot maximaal zes (op 24 mei) Bontbekplevieren. Vanaf 18 maart werden kleine aantallen Kleine Plevieren waargenomen, tot maximaal negen op een braakliggend terrein langs de A12 tussen Nootdorp en de Balij. Hier werd ook succesvol gebroed. Eén van de jongen werd op 15 juni binnengebracht in vogelasiel De Wulp in Den Haag. Na te zijn opgelapt werd de vogel op 13 augustus geringd en losgelaten in De Banken bij Ter Heijde. Op tien dagen werd een Houtsnip opgemerkt, waaronder twee exemplaren op 11 november bij het kantoor van Bever Zwerfsport. Op bijna dezelfde locatie, op het braakliggende terrein De Boezem II, werd (door dezelfde waarnemer) op 24 oktober een Poelsnip gemeld. Helaas kon de vogel niet worden teruggevonden. Indien aanvaard door de Nederlandse zeldzaamhedencommissie betreft dit (uiteraard) een nieuwe soort voor Pijnacker-Nootdorp. In het braakliggende terrein bij Nootdorp werden tussen 23 november en 8 december af en toe Bokjes opgestoten, op 24 november maar liefst 19. In de droogmakerij in de Oude Polder werden 25 oktober, 13 november en 11 december ook één of twee exemplaren gevonden. Op 21 september werd een Rosse Grutto samen met twee Wulpen gefotografeerd boven de Zuidpolder, op 28 september vlogen er twee over trektelpost Pijnacker-Zuid. Regenwulpen worden in recente jaren nog weinig gezien, met slechts negen waarnemingen in april, één in mei en in juli en drie in september, in totaal hooguit 90 vogels. Een Kanoet was op 11 mei te zien in de Ackerdijkse Plassen. Bosruiters werden waargenomen tussen 23 april en 18 mei. Het dagmaximum bedroeg vijf op 7 mei in de Ackerdijkse Plassen. In de maand juli werden drie solitaire vogels doorgegeven. Winterwaarnemingen van Witgatten waren er op 16 januari en 6 december in de Ackerdijkse Plassen. Het maximale aantal op één dag was zeven op 8 augustus in de Scheg. Groenpootruiters werden doorgegeven tussen 20 april en 19 mei, met maximaal elf op 9 mei in de Ackerdijkse Plassen. Op slechts 14 dagen tussen 20 april en 7 september dagen werden één of twee Zwarte Ruiters gemeld. Daarnaast werden in juli en augustus nog zes solitaire vogels gezien. Een vroege Oeverloper werd al op 10 maart gefotografeerd in de Ackerdijkse Plassen. Tussen 19 april en 26 mei maximaal zeven op één dag en tussen 14 juli en 7 september maximaal vier. Een Kleine Strandloper verbleef op 5 en 8 mei in de Zuidpolder en op 9 mei twee in de Ackerdijkse Plassen. Twee Temmincks Strandlopers waren van 8 tot 15 mei te zien in de Zuidpolder en op 9 mei werd een Krombekstrandloper gevonden in de Ackerdijkse Plassen (foto op volgende pagina). Bonte Strandlopers waren aanwezig in de Polder van Biesland op 8 maart (twee), in de Zuidpolder op 10 maart (twee), 10 april (vijf), op 21 en 27

september en op 8 november (twaalf), in de Ackerdijkse Plassen op 9 mei (vier) en 17 november (drie) en in Klapwijk op 21 september (twee). Kemphanen werden gezien tussen 23 maart en 7 mei (maximaal 23 in de Zuidpolder op 15 april) en tussen 12 en 29 juli, evenals één op 25 september. Zwartkopmeeuwen vlogen over de Ackerdijkse Plassen op 21 april en 26 mei, over de Noordpolder op 30 mei en boven Klapwijk op 6 juli. Er werden slechts twee Grote Mantelmeeuwen gemeld, op 2 november in de Balij en op 17 december in Nootdorp. In de Ackerdijkse Plassen kwamen enkele paren Visdief tot broeden. Op 25 april vloog een Zwarte Stern boven de grote plas in de Ackerdijkse Plassen.

april boven de Ackerdijkse Plassen. IJsvogels waren vrij schaars met waarnemingen in de Scheg op: 25 juni (twee), 1 juli (twee), 12 september, 1 en 7 oktober, 22 en 26 november en op 2 en 11 december. In de Zuidpolder werd de soort gezien op 7, 18 en 31 oktober en in de Noordpolder op 18 januari. Op 18 september was een exemplaar te zien in een tuin in Delfgauw. Op 17 april liet een op mieren foeragerende Draaihals zich fotograferen in een tuin langs de Pauwmolen in Delfgauw.

Holenduif

Krombekstrandloper

DUIVEN TOT SPECHTEN De grootste groep Holenduiven bedroeg 32 in de nieuwe droogmaking op 14 januari. De Zomertortel ontbrak dit jaar volledig! Zomerse slaaptrek van Halsbandparkieten werd waargenomen op 5 juli (305) en 17 juli (300) in zuidelijke richting boven Delfgauw. De enige waarneming van een Kerkuil die bekend werd zat op 30 mei in een schuur ten zuiden van de Ackerdijkse Plassen. Van de zes nestkasten die door Steenuilen gebruikt werden, waren slechts vier paren succesvol. Ook Bosuilen waren schaars met slechts een broedpoging in de Polder van Biesland (twee niet uitgekomen eieren) en een door een solitaire vogel bewoonde nestkast in de Noordpolder van Delfgauw. Anderen werden waargenomen in de Ackerdijkse Plassen, langs de Delftsestraatweg op 21 juli en in de Balij op 9 december. Vermoedelijk één of hooguit twee territoria Ransuil bevonden zich in Oude Leede, daarnaast wellicht nog een enkel territorium langs de Oude Bovendijk. Winterwaarnemingen kwamen uit Klapwijk op 20 februari en 13 november en in Koningshof op 8 januari evenals één in de Scheg op 2 december. Merkwaardig was de melding van een Nachtzwaluw, die op 12 mei kort aan de grond werd gezien in de Zuidpolder, helaas kon de vogel niet worden teruggevonden. De eerste Gierzwaluw van het jaar vloog op 19

KLAUWIEREN TOT VINKEN Eén van de hoogtepunten van dit jaar betrof het vrouwtje Grauwe Klauwier dat op 27 mei werd gefotografeerd in de Scheg. Zoals gebruikelijk de laatste jaren zong in het Bieslandsebos bij de Dobbeplas mei een Wielewaal, de vogel werd waargenomen van 12 tot 22 mei. Op 30 juni was er een melding van een roepend mannetje in de Balij. Een ander hoogtepunt was de melding van een in noordelijke richting vliegende Raaf over de Noordpolder op 30 augustus. Vermoedelijk één van de eerste ooit in de gemeente Pijnacker, deze soort was wel te verwachten daar de afgelopen twee jaren succesvol werd gebroed in de Horsten bij Wassenaar. De enige Zwarte Mees die werd doorgegeven werd op 4 oktober gezien in het Bieslandse Bos. Baardmannen werden gezien op 26 juli (drie jonge vogels) en 10 december in de Ackerdijkse Plassen, op 28 september trok een groep van zeven over de Zuidpolder en op 2 november verbleven er twee in de Scheg. Naar zuid trekkende Boomleeuweriken werden opgemerkt op 29 september over de Bergboezem op 16 (vier) en 19 oktober over Delfgauw en op 13 november een groep van acht over Nootdorp. Veldleeuweriken zijn bijna verdwenen met nog slechts enkele zangposten in de Zuidpolder en een enkeling bij de Balij en in de Bergboezem. Heel bijzonder was het groepje van zeven Strandleeuweriken dat op 16 oktober over het huis van een vogelaar in Delfgauw trok. Op 28 april vlogen maar liefst 250 Oeverzwaluwen op uit de kunstmatige zwaluwwand bij Klapwijk. De eerste Boerenzwaluw werd gezien op 7 april en de eerste Huiszwaluw al op 8

25

april. Tijdens de jaarlijkse Huiszwaluwinventarisatie in Pijnacker werden 196 bewoonde nesten aangetroffen. In januari werden op twee locaties Tjiftjaffen opgemerkt. Een Fluiter zong op 28 april langs de Ackerdijkseweg en in mei en juni werden op circa tien locaties zingende Spotvogels waargenomen. Een deel van de waargenomen vogels zal betrekking hebben op doortrekkers. Snorren werden gehoord in de Ackerdijkse Plassen en in de Polder van Biesland (alleen van 12 tot 16 juli) en in de Balij waren twee of zelfs drie territoria aanwezig. Braamsluipers blijven schaars in Pijnacker, op slechts vier locaties werd een vogel gemeld. De enige Beflijster werd op 13 april gefotografeerd in de Balij. Grote Lijsters werden opgemerkt in de Balij op 8 maart, over de Ackerdijkse Plassen op 6 april (vier) en op 31 oktober twee ter plaatse en over Delfgauw op 19 oktober (twee). De eerste twee Blauwborsten zongen op 29 maart in de Scheg.

Blauwborst

vember werden 40 exemplaren genoteerd. Op 16 en 23 april werden twee mannetjes Engelse Kwikstaarten gezien in de Ackerdijkse Plassen, op 23 april één. Het maximale aantal Grote Gele Kwikstaarten was vier op 15 april in Ackerdijkse Plassen. Een mannetje Rouwkwikstaart werd op 13 mei gefotografeerd in de Zuidpolder; gezien de tijd van het jaar zou dit betrekking kunnen hebben op een territorium, wat zeldzaam is in Nederland. Andere mannetjes werden gezien op 16 maart en 16 april in de Ackerdijkse Plassen. Op 18 mei werd een Boompieper in een boom gefotografeerd in de Ackerdijkse Plassen en op 28 mei was er één ter plaatse in de Balij. De enige najaarswaarneming betrof een vogel die in zuidelijke richting over de Ackerdijkse Plassen trok. Waterpiepers blijven relatief schaars met waarnemingen tot 12 april van maximaal enkele vogels, vooral in de Ackerdijkse Plassen. In het najaar werden alleen in december maximaal twaalf exemplaren geteld, eveneens in de Ackerdijkse Plassen. Zowel in het Dobbeplasgebied als langs de Ackerdijkseweg werd eind februari een groep van ongeveer 200 Sijzen geteld. Barmsijzen werden in klein aantal, van maximaal twaalf op 9 februari in de Ackerdijkse Plassen, maar vrij regelmatig gemeld tot 25 april en wederom vanaf 12 oktober. Om welke (onder)soort het ging was lang niet altijd duidelijk. Kruisbekken vlogen over Delfgauw op 6 juli (negen) en 15 september. Op 12 oktober zat er één in de top van een populier in de Polder van Biesland, op diezelfde dag vlogen er twaalf over trektelpost Pijnacker-Zuid, waar op 6 oktober 105 Kneuen langstrokken. De enige Appelvink in 2013 werd op 16 oktober gefotografeerd over Delfgauw. Rinse van der Vliet

Nachtegalen waren territoriaal in de polder van Biesland en in de Scheg, op deze laatste plaats werd ook voedseltransport gezien. Zowel in Nootdorp als in Koningshof werd een territorium van een Zwarte Roodstaart genoteerd. Zingende Gekraagde Roodstaarten werden waargenomen op 30 mei op een erf aan de Zuideindseweg en op 8 juni bij een boerderij langs de Ackerdijkseweg. Andere mannetjes werden gezien op 9, 14 en 24 april. Op 28 april werd het eerste Paapje gefotografeerd in de Ackerdijkse Plassen en ook de laatste werd daar op 18 oktober gefotografeerd. Roodborsttapuiten verbleven in de Ackerdijkse Plassen van 10 maart tot 13 april (maximaal vier op 21 maart), in de Balij op 12 april, op 1 en 7 oktober en twee op 16 november. In de Bieslandse Polder één op 17 maart. Winterwaarnemingen op 14 januari in de Bergboezem en op 11 december in de nieuwe droogmaking. Het hoogste aantal Tapuiten bijeen was acht op 28 september in de Zuidpolder. Alleen in en rond Ackerdijkse Plassen werd op drie locaties een Grauwe Vliegenvanger waargenomen. Op het terrein langs de ‘s-Gravenweg in Nootdorp werd op 19 november een groep van 50 Ringmussen geteld, op 24 no-

26

Kruisbek

foto's: Gerard de Hoog

Natuur- en Milieuagenda Elke zaterdag Om 10.00 of 13.00 uur, 2-3 uur: Natuur- en milieuactiviteit voor kinderen van 8 t/m 14 jaar. In de Natuurschuur, achter de Papaver, Korftlaan in Delft. Eén keer gratis meedoen, daarna alleen voor leden. Informatie / aanmelden: www.natuurwacht.nl of (015) 261 7739, of email [email protected] Bijvoorbeeld: Zaterdag 8 februari Delftse Natuurwacht, groep 10-12 jaar: Snoeien in het bos. Kleed je warm aan en steek je handen uit de mouwen! 10.00 – 12.00 uur. Start om 10.00 uur bij de Natuurschuur. Zaterdag 15 februari Delftse Natuurwacht, groep 8-10 jaar: Vogelmaaltijden maken. In de winter moeten vogels veel eten om warm te blijven. Het is goed om te weten wat de verschillende soorten vogels graag eten. Eerst gaan we erover praten en dan gaan we vogelmaaltijden klaar maken. Van 10.00 – 12.00 uur in de Natuurschuur. Zaterdag 22 februari Delftse Natuurwacht, groep 12-14 jaar: De Nieuwe Wildernis. We doen het licht uit in de Natuurschuur en de beamer aan om te genieten van de film De Nieuwe Wildernis. Na de film discussiëren we over Nieuwe Natuur en maken we een snertwandeling. t/m 21 april 2014 Tentoonstelling ‘Speuren naar sporen’ in de Papaver, Korftlaan 6 in Delft. Openingstijden: ma-vr 10.00 – 17.00 uur, zo 13.30 – 16.00 uur. Informatie: (015) 2197977 of [email protected]. Zondag 9 februari Winterwandeling in het Abtswoudse Bos. De winter saai? Niet in het Abtswoudse Bos! Geniet van de mooi doorkijkjes die de winterrust biedt en het uitzicht op diverse wintergasten. Start om 14.00 uur bij Sportpark Tanthof, hoek Tanthofdreef / H. van Riessenlaan, Delft. Organisatie: IVN Delft e.o. Donderdag 13 februari Natuurlezing ‘De Kosmos’. Vanaf 20.00 uur in de Papaver. De winter is bij uitstek geschikt om, met het blote oog, oneindig ver de ruimte in te kijken. Maar wat zien we dan eigenlijk? Een verrassende ontdekkingstocht van de kosmos. De lezing wordt gegeven door Wim van Schie, deskundige op het gebied van kosmisch onderwijs en opvoeding. U hoeft zich niet aan te melden. Organisatie: IVN Delft e.o. Zondag 9 maart Natuurexcursie ‘Knoppen’ in het Wilhelminapark Delft, met speciale natuurontdektocht voor de jeugd vanaf 6 jaar. De bomen botten al uit, de eerste voorjaarsbloeiers zijn te vinden. Bomen en struiken zijn ook in de winter goed te herkennen. Tijdens deze wandeling leren we de verschillende soorten m.b.v. zoekkaarten en bomenboekjes te herkennen. Start om 14.00 uur bij het Sportfondsenbad aan de Colijnlaan in Delft. Organisatie: IVN Delft e.o. Donderdag 13 maart Natuurlezing ‘Nestkasten’. Vanaf 20.00 uur in de Papaver. Met de lente op komst een passend onderwerp. Want wat maakt de ene nestkast beter dan de andere? En wie woont waar? Organisatie: Vogelwacht Delft e.o. Zaterdag 22 maart NL Doet: Afvalopruimactie bij de Dobbeplas. We gaan aan de slag met het opruimen van zwerfafval. Start om 10.00 uur bij Restaurant Buytenhout, Oudeweg 100, Nootdorp. Organisatie: NMP. Meld u aan via NL Doet (www.nldoet.nl). Zaterdagen 22 maart t/m 26 april Vogelexcursies in de Delftse Hout. Elke week een wandeling van 2-3 uur. Wanneer het je lukt aan deze serie wandelingen deel te nemen, merk je hoeveel er verandert qua aanwezigheid van vogels in zo’n korte tijd. 7.00 – 10.00 uur. Start bij de Papaver, Korftlaan, Delft. Organisatie: Vogelwacht Delft e.o. Aanmelden niet nodig. Informatie: Ieke de Leeuw (015) 256 33 60 of Marian Koning (015) 212 58 83 of Lia Prins (015) 262 00 53.

27

www.editoo.nl

Indien onbestelbaar: Vereniging voor Natuur- en Milieubescherming Pijnacker Postbus 26, 2640 AA Pijnacker

Cursus 'Natuur Dichtbij' in 2014 In april van dit jaar organiseert de vereniging weer een nieuwe cursus ‘natuur dichtbij’. Wegens succes wordt de cursus weer gehouden in ‘Het Baken’ in Pijnacker. De cursusavonden zijn op donderdag 3, 10, 17 en 24 april van 20.00 uur tot ca. 22.15 uur. De cursus zal weer iets anders zijn dan de cursus van voorgaande jaren. Bij het ter perse gaan van deze vernieuwde Verderkijker zijn de onderwerpen helaas nog niet helemaal bekend. Zeker is dat insecten en planten in de cursus aan bod zullen komen. Houdt u dus de website en de mail in de gaten. Naast de cursusavonden worden er ook een paar excursies in het weekend gehouden. De data hiervan moeten nog gepland worden. Eind januari zal de planning rond zijn. Voor de cursus kunt u zich al opgeven bij Cora Cox, e-mail: [email protected] of telefonisch 06 12592685. Ook kunt u bij haar terecht voor meer informatie.