1 Overzicht regeling positie bedrijfsarts in NL, Frankrijk en Finland, 2011-2012 NL Frankrijk Verplichtingen Verplichting (art. 3 Arbowet) tot Verplichting tot instellen Comité d’hygiène et werkgever zorg voor veiligheid en de securité des conditions de travail gezondheid van de wrknr inzake (CHSCT): een vertegenwoordiging van alle met arbeid verbonden werknemers voor alle onderwerpen die OHS aspecten. Bovendien voert hij een betreffen. Verplicht tot inschakelen van beleid gericht op voorkoming en wettelijk aangewezen vormen van hulp indien dat niet mogelijk is (gespecialiseerde medew. of externe diensten) beperking van psychosociale bij het bewaken van OHS. arbeidsbelasting. Verder verplicht tot inzetten SST Verdere verplichting: laten (bedrijfsgezondheids-dienst) tbv verplicht bijstaan door bedrijfsarts bij periodiek medisch onderzoek (standaard verzuimbegeleiding; opstellen ri&e 2jrlijks). en plan van aanpak; plicht om wrkn periodiek in gelegenheid te Geen (loondoorbetalings)verplichting stellen tot medisch onderzoek tijdens ziekte. Het arbeidscontract van wrknr (pmo) afgestemd op de risico’s wordt tijdens ziekte opgeschort; sociale zoals die in de ri&e naar voren verzekering betaalt dan het loon. Alle Fransen komen; benoemen vallen onder de zgn. Sécurité Sociale die preventiemedewerker; fungeert als een zieken-fonds maar ook de bedrijfshulpverlening; ziektewetuitkeringen uitbetaalt: gelimiteerd en afh. van arbeidsverleden. Verplichting tot 2 jr. loonEchter: in geval van beroepsziekte of bedrijfsdoorbetaling (70%) tijdens ziekte ongeval volgt een hogere uitkering (tot 100% + opslag op premie voor loon). De Securité Social toetst of aandoening arb.ongeschiktheids-voorziening arbeids-gerelateerd is. Zo ja, dan betaalt de indien wrkn gedeeltelijk wrkg het verschil tussen de (lagere) uitkering arb.ongeschikt raakt (gediff.WGA- bij risque social en de (hogere) uitkering bij premie), dan wel wrkg verzekert risque professionel. zich privaat, danwel betaalt zelf uitkering bij ongeschiktheid
Finland Verplichting tot bieden van preventieve bedrijfsgezondheidszorg; werkgever kan vrijwillig in aanvulling daarop ook curatieve zorg bieden. Wet bevat ook bepa-lingen over samenwer-king wrkg/wrkn-ers Wrkgv is verplicht zijn wrknr te verzekeren tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten. Gebeurt bij private arbeidsongeschiktheidsverzekeraar. Premie is % loonsom, waarin specifieke risico voor beroepsgroep is verdisconteerd. Bij bedrijfsongeval of beroepsziekte keert deze arbeidsongeschiktheidsverzekering uit; uitkering is hoger dan een ‘gewone’ ziekteuitkering (voor niet beroepsziekten). Uitkeringen bij ziekte en arbeidsongeschiktheid worden betaald door het Sociale Zekerheids Instituut van Finland, Kela (geen verplichtingen werkgever). Na een wachttijd van 10 dg ontvangt de zieke werknemer voor max 300 dg een ziekteuitkering (70% loon bij een inkomen tot 33.500 per jaar; daarboven lager percentage). Wie daarna nog niet is hersteld, komt mogelijk in aanmerking voor een invaliditeits-pensioen. Wie na een aantal maanden ziekte deels terugkeert in het werk, kan in aanmerking komen voor een gedeeltelijke ziekteuitkering.
versie 27-4-2012
2
Financiering
Instituties / organen
NL Privaat Door werkgever. Hoogte ervan varieert naar gelang breedte van het pakket dienstverlening van de Arbodienst / bedrijfsarts
Commissie Arbeidsomstandigheden van de SER (tripartiet); Sociale partners op decentraal niveau zetten zich in om de arbeidsomstandig-heden in bedrijven en bedrijfstakken te verbeteren. De Stichting van de Arbeid (bipartiet): faciliteert arbobeleid op decentraal niveau. Hier ook Steunpunt RI&E: toetst ri&einstru-menten van brancheorganisaties tbv vrijstelling mkb < 25 wrkn. van toets door arbeidsdeskundige.
Frankrijk Privaat Door werkgever. Standaardvergoeding per werknemer voor (twee-) jaarlijkse gezondheids-check; daarvoor moet verplicht % loonsom worden ingezet (gemiddeld 0.2 – 0.5% totale loonsom voor bedrijven met > 10 wrknrs). . Agence francaise de securité de lénvironnement et du travail (AFSSET): bijdragen aan veiligheid en gezondheid in allerlei omgevingen, incl. arbeid en vaststellen van gezondheidsrisico’s. Tripartiet: de sociale partners zijn lid van de raad van bestuur. Institut National de Recherche en Securité (INRS):onderzoek naar arbeidsgerelateerde gezondheidsrisico’s (incl. psycho-sociale); antwoord op preventievrg van wrkg, wrkn en autoriteiten; vorming en opleiding van preventiemedew. & publicatie infodocs; databanken.
Finland Publiek & privaat Door werkgever en Nat Health Insurance. NHI vergoedt 60% kosten werkgever voor verplichte (preventieve) bedrijfsgez.-zorg en Kela (sociale verzekeringsinstituut|) vergoedt 50% van de kosten voor curatieve zorg door de bedrijfsarts.
Adviesraad voor Occupational Health Service, tripartiet. Finnish Institute of Occupational Health (FIOH), multidisciplinair onderzoeks- en expertcentrum. Zes regionale kantoren; biedt oplossingen voor problemen van klanten, onderzoek, training, expertdiensten en informatie tbv veiligheid, gezondheid en welzijn werknemers. Ook databanken. OHS autoriteiten op regionaal niveau, afd. van het min. van Sociale Zaken en Gezondheid. Verantwoordelijk voor monitoren en inspecteren van arb.omstandigheden.
Sociale partners op decentraal niveau ontwikkelen arbocatalogi in sectoren, goed te keuren door Arbeidsinspectie. Ned Centrum voor Beroepsziekten (NCvB): sign. en monitoren beroepsziekten; databank ogv nationale meldings- en registratiesysteem beroepsziekten tbv preventie, diagnose en behandeling beroeps-ziekten (AMC VU)
versie 27-4-2012
3
Bedrijfsgezon dheidsdiensten
NL Commerciële bedrijven die werkgevers ondersteunen en adviseren bij ziekteverzuim en arbeidsomstandigheden. Werkgever sluit contract met ARBO-dienst of – met instemming van OR of PV – kiest voor maatwerkregeling (bepaalt welke deskundige preventie en verzuimbegeleiding doet).
Frankrijk Services de santé du travail (SST) zijn non-profit organisaties (stichting) met Raad van Bestuur van werkgevers en Raad van Toezicht van 1/3 wrkg en 2/3 wrkn. Lokaal of regionaal werkend. Grote ondernemingen financieren en herbergen vaak eigen dienst, kleine bedrijven moeten contract hebben met externe dienst. Twee soorten: Enkelvoudige diensten: bedrijfsverpleegkundigen; gezamenlijke diensten: bedrijfsartsen, -verpleeg-kundigen, arbeidshygië-nisten, psychologen, maatsch.werkers, toxicologen.
Finland Bedrijfsarts en bedrijfsverpleegkundige zijn kern van de OHS-unit; daarnaast fysiothera-peut, psycholoog, ergonoom, arbeids-hygiënist etc. Werkgevers kunnen bedrijfsgez.zorg inhuren bij gemeentelijke gez.-centra, private medische centra of bieden deze zorg via interne bedrijfsdienst of dienst samen met andere ondernemingen. Ook zzp-ers en ondernemers (bijv. boeren) kunnen vrijwillig gebruikmaken. Door fusies komen er steeds minder bedrijfsgezondheids-diensten en zijn ze inmiddels bijna allemaal onderdeel van forprofitbedrijven.
Eisen aan bedrijfsgezon d-heidsdienst
Minimale eisen mbt deskundigheid, organisatie, uitrusting en functioneren van arbodiensten. Certificaat dient als bewijs.
Taken bedrijfsgezon d-heidsdienst
Ziekteverzuimbegelei-ding, begeleiding in kader WIA, uitvoeren periodiek medisch onderzoek (PMO) afgestemd op risico’s in functie/beroep, toetsing en advisering mbt ri&e (mag, hoeft niet door bedrijfsarts;) evt. aanstellingskeuringen; beroepsziekten melden. Verplichting tot vastleggen uitvoeringswijze van taken, gevolgde procedures en bescherming privacy wrkn.Arbodienst kan zelf breder aanbod maken (bijv. meer preventie).
Veel eisen in Code du Travail mbt organisatie (multidisc.), taak, oplei-ding, pos.bedrijfs-arts. Verplichting tot het inschakelen van alle noodzakelijke technische expertise (toxicologie, epidemiologie, ergonomie etc.).Geen protocollen en richtlijnen preventief onderzoek. Vast dienstverband voor bedrijfsarts /verpleegk. Vooral preventieve functie (periodiek medisch onderzoek). Er worden (in dat kader) ook veel bloedonder-zoeken, röntgenfoto’s en vaccinaties uitgevoerd. Resultaat pmo van indiv wrknr wordt aan werkgever gemeld. Doet zonodig voorstel aan wrkg voor aanpassing van de arbeid of werkplek
Nauwkeurige wettelijke criteria voor know-how en kwalificaties personeel. Verder: alle activiteiten OHS moeten (scientific) evidence based zijn. Daartoe is er een Good OH practice guide met richtlijnen. Taken OHS unit tbv onderneming: signaleren gezondheidsrisico’s, plannen, implementeren en volgen van acties. Acties om gezondheid en veiligheid te verbeteren, maar ook arbeidsverhoudingen, welzijn, productiviteit en working life (i.e. functioneren werkomgeving, manage-ment en organisatie) Tbv indiv. werknemer: gezondheidschecks, begeleiding bij re-integratie (heel weinig) en verwijzen voor verdere behandeling. Wrkg. krijgt van bedrijfs-arts bericht als uit pmo blijkt dat wrkn niet n staat is haar/zijn werk te doen zonder gevaar voor gezondheid of veiligheid.
versie 27-4-2012
4
Taken bedrijfsarts
NL
Frankrijk
Finland
Uitvoeren periodiek gez.kundig onderzoek (PMO of PAGO), toetsing en advisering mbt ri&e (mag, hoeft niet door bedrijfsarts;) beroepsziekten melden. Verplichting tot vastleggen uitvoeringswijze van taken, gevolgde procedures en bescherming privacy wrkn.
Tweejaarlijkse gezond-heidscheck wrkn (visite biannuelle), check op workability, monitoren gezondheid, bewaken blootstelling aan risico’s,
Bedrijfsarts is eerste lijn; fungeert vooral als huisarts voor werknemers. Is er wel een aparte huisarts, dan verwijst deze veel en snel door naar de bedrijfsarts in de eigen bedrijfsgez. dienst.
Ziekteverzuimbegeleiding. In het kader van de Wet Verbetering Poortwachter (WVP) moet wrkgr bij ziekte van wrknr bedrijfsarts inschakelen om de medische situatie van de wrknr te beoordelen. Op basis van belastbaarheidsadvies van bedrijfsarts kan werkgever besluiten tot al dan niet loondoor-betaling. Gegevens van de bedrijfsarts zijn basis voor het begeleiden van wrknr. Het oordeel van de bedrijfsarts is minimaal noodzakelijk bij het: opstellen van probleemanalyse (6 weken); actueel oordeel (bij WIA aanvraag na 80 weken); verandering van de medische situatie (bijstellen van probleemanalyse).
Aanstellings-, herstel- en verzuimkeuringen en afgifte ‘fiche d’aptitude’ (geschiktheidsverklaring. Na veel discussie in toekomst alleen ivm ‘inaptitude’: ter bescherming wrkn tegen arbeids-risico’s. Geen verzuimbegeleiding (ligt bij behandeld artsen en sociale zekerheid). Wel keuring, beoordeling beperking en herplaat-singsmogelijkheid. Behandelend arts (specialist of huisarts) geeft attest af bij ziekte en herstel (arrêt de travail). Ook beoordelen van nieuwe chemische produkten en opstellen beknopte ri&e (‘Fiche d’Entreprise). 1/3 werktijd werkplekbezoek en overleg (Tiers Temps).
Maar ook: OH physician en OH verpleegkundige bieden eerstelijns gez.zorg. Wrknrs komen vooral bij langdurige ziekte, werkgerelateerde symptomen en voor het halen van een ‘zieken-briefje’. OH physician onder-neemt actie om gezond-heid en veiligheid te verbeteren, maar ook arbeidsvoorwaarden, welzijn, productiviteit en working life (i.e. functio-neren werkomgeving, management en org.satie) De bedrijfsarts verrricht in het kader van bedrijfsgezondheidszorg vooral keuringen / periodiek onderzoek: meer dan een miljoen per jaar op iets meer dan twee miljoen wrknrs. Tbv indiv. werknemer: voornamelijk gezondheidschecks, nauwelijks begeleiding bij re-integratie en veel verwijzen naar specialisten voor verdere behandeling.
Daarnaast ook evt. aanstellings-keuringen; echter op zeer beperkte schaal . Wet op de medische keuringen (WMK) verbiedt een medische keuring op verzuimrisico bij de aanstelling van een werknemer
versie 27-4-2012
5 om selectie op gezondheid te voorkomen. De keuring is alleen toegestaan voor een functie waaraan risico’s zijn verbonden voor de gezondheid of de veiligheid van de werknemer zelf of anderen. Het gaat dan om bijzondere functie-eisen, zoals bij duikers, brandweerlieden, piloten of beroepschauffeurs. In deze functies is het noodzakelijk dat de werknemer aan bepaalde medische eisen voldoet.
Eisen aan bedrijfsarts
NL Wettelijke opleidingseisen (erkend 4-jarig specialisme). Naast bedrijfsartsen beperkt aantal zgn. arboartsen: basisartsen die bedrijfsgez.heids-taken uitvoeren (bijv. kortverzuimbegeleiding)
Frankrijk Eisen beschreven in Code du Travail. Opleidingseisen: vóór 1980 basisarts met aanvullende opleiding (Certificat dÉtudes Supérieures = CES); nu 4jr opleiding of verkorte opleiding van 2-4 jr voor artsen met praktijk-ervaring (Diplôme dÉtudes Supérieues = DES). Wettelijk vastgelegd: ten minste 1 bedrijfsarts op 330 werknemers.
Finland Wettelijke eis van certificatie voor artsen die in deeltijd als bedrijfsarts werkzaam zijn: postgraduate programma van 7 wk en regelmatige (niet-verplichte) bijscholing. Daarnaast: specialisme in occupational medicin voor iedere arts op OH terrein die > 20 uur p/w werkt. Deze specialist stelt o.m. diagnose voor beroepsziekten en stelt workability vast. Opleiding 6jr.
versie 27-4-2012
6
Vergelijking gelet op NLknelpunten
NL Onafhankelijkheid bedrijfsarts ter discussie, want commercieel contract met wrkgr. Bovendien moet wrkg tijdens verzuim loon doorbetalen; beïnvloedt werk / verzuimbegelei-ding door bedrijfsarts ?
Frankrijk Is groter, want wrkgr betaalt verplicht % loonsom en diensten zijn non-profit. Echter: grote onderneming en hebben een eigen SST heeft).
Vertrouwelijkheid: medisch dossier geheim, maar soms vrgt wrkg de bedrijfsarts om inzage in medische gegevens wrkn.
??
Finland Naast commerciële ook lokale non-profit dienst beschikbaar, maar deze wordt schaarser. Gepercipieerde onafhankelijkheid bedrijfsarts is groot: ervaren als eigen huisarts die beste met zieke werknemer voor heeft.
Toegankelijkheid bedrijfsarts niet gegarandeerd: 1,5 miljoen werkenden krijgen geen arbeidsgeneeskundige zorg. Bovendien: werkenden die zich (nog) niet ziek hebben gemeld hebben géén wette-lijk recht op toegang tot de bedrijfsarts voor vragen en/of klachten over hun gezondheid in relatie tot hetwerk.
Theoretisch wellicht hoog (wettelijk verplicht pmo), maar in praktijk? Geen afdracht % loonsom voor bedrijven < 10 wrknrs. En groot tekort aan bedrijfs-artsen, vooral sinds wijziging Code Travail en meer taken bedrijfsarts.
Kwaliteit / deskundigheid bedrijfsarts te laag gevonden; vereniging bedrijfs-artsen werkt aan ontwikk. bv tav psychosociale risico’s.
Voor oudere bedrijfs-artsen: certificaat van de overheid, maar is dat voldoende? Bedreigt verplicht pmo & tekort bedrijfsartsen tezamen niet de kwaliteit? Geen protocollen en richtlijnen voor preventie-onderzoek..
Minder een kwestie. Medisch dossier is geheim. Er is bijna geen verzuimbegeleiding en daardoor minder contact met werkgever over individuele zieken. Wel krijgt wrkg. van bedrijfsarts bericht als bij pmo zou blijken dat wrkn niet in staat is haar/zijn werk te doen zonder gevaar voor de gezondheid of veiligheid. Bij verzuim krijgt werkgever van bedrijfsarts of andere arts een verklaring van arbeidsongeschiktheid voor betreffende werknemer met daarop de diagnose en duur van de arbeidsongeschiktheid. Over de diagnosevermelding is wel discussie: schendt die vermelding niet de vertrouwelijkheid? Hoog. Theoretisch ook voor zelfstandigen en ondernemers, maar in praktijk voor hen laag, ondanks het feit dat zzp’ers dezelfde vergoeding voor preventieve bedrijfsgezond-heidszorg krijgen als werknemers. NHI vergoedt 60% kosten werkgever voor verplichte (preventieve) bedrijfsgez.-zorg.
Nauwkeurige wett. criteria voor know how bedrijfsarts, Twee soorten bedrijfsartsen: deeltijds werkzaam, arts met certificaat (na opl. 7 wk); fulltime werkzaam gespecialiseerd OH-arts (langdurige acad. opleiding). Gedetailleerde richtlijnen voor pmo; alleen evidence based activiteiten.
versie 27-4-2012
7
Opvallend
NL Weinig aandacht voor preventieve taken; vooral voor verzuim. Wet kent vooral doelbepalingen; veel ruimte voor afspraken wrkg/wknr; tgt weinig inspectie op naleving (bij AI 1 inspecteur arbo op 50.000 werknemers).
Frankrijk Veel meer, want verplichte pmo, maar pmo niet geprotocolleerd en divers naar inhoud.
Finland Meer aandacht voor preventie en oog voor bredere risico’s (ook psycho-sociale en risico’s i/d organisatie van het werk). Pmo afhankelijk van risico’s in het werk; Voor individuele werknemers WAI mogelijk: meerdimensionele toets op werkvermogen.
Samenwerking bedrijfsarts met andere artsen & andere actoren schiet tekort.
??
Minder een kwestie wbt 1e lijn, want bedrijfsarts is huisarts; wel weinig contact bedrijfsarts en 2e lijn.
Gebrekkige aandacht alg.gez.zorg voor factor arbeid. Bedrijfsarts werkt bij commerciële, door werkgever betaalde dienst;
??
Meer; omdat wrkgr ook curatieve zorg van bedrijfsarts inhuren? OHS richt zich op gezondheidsbevordering indiv. en bedrijfs-niveau; ook curatieve zorg;
???
Heeft vooral taak in verzuimbegeleiding en reintegratie; geen klinische taak.
Kent snelle en makkelijke toegang; 87% vd werkende bevolking wordt gedekt door bedrijfssgezh.zorg (2007).
In bedrijfsgez.zorg aandacht voor alle aandoeningen van werknrs; niet alleen arbeidsgerelateerde klachten en beroepsziekten.
Nu al verknoping van curatieve en bedrijfsgez.zorg. Focus voor toekomst: herstructurering gez.zorg en sociale zekerheid opdat naadloze aansluiting ontstaat tussen 1e lijn, specialistische zorg en re-integratie. Ook zzp-ers en ondernemers toegang tot OHS Gedetailleerde richtlijnen voor pmo; ook onz naar psychosociale belasting. Wrkn kunnen naar bedrijfsarts voor eerstelijns huisartszorg.
versie 27-4-2012
8
Gegevens bedrijfsartse n
NL 30% bedrijfsartsen ouder dan 55 jr.; 63% werkt bij arbodienst, 23% als zelf-standige, 9% bij groot bedrijf. Helft werkt in deeltijd; gem. 0.85 fte; 14% wil binnen 5 jr stoppen.
Frankrijk In 2010: 5713 occup. physicians op 23 785 530 werknemers (incl 10% werklozen en 18 508 530 werkzaam in de private sector). Verder 40 artsen bij de Arbeidsinspectie. Bron: Jean-Francois Gehanno, Institute of occupational medicine, in mail 9.12.2011
Groei sinds 2008 gestagneerd. Instroom in opleiding in 2009: 23 Bron: Nivel (2011) Capaciteitsraming voor bedrijfsartsen 2012 – 2022/2028.
Vwb bedrijfsgezondheids-zorg in industrie en dienstverlening: in totaal 6000 bedrijfsartsen Voor enkelvoudige diensten: 1 op 1700, voor gemeen-schappelijke diensten 1 op 3000 wrknr.
9.12.2011: 2038 werkzame bedrijfsartsen; 1 op 2735 werknemers (totaal aantal wrknrs in 2010:7.451.000). Op 9.12.2011 waren er 2038 bedrijfsartsen geregistreerd. In 2011: 11 met opleiding gestart; in totaal 76 in opleiding. Om aan vervangingsvraag in 2020 te voldoen, is jrlijkse instroom van 114 – 145 nodig. Bron: brief van 26 jan. Van staatssecr. De Krom aan TK
De gemiddelde leeftijd ligt op 53 jaar en verwacht wordt dat over 7 jaar zo’n 50% van de bedrijfsartsen met pensioen is. Huidig tekort ca. 15% fte’s; en tekort groeit. Bron: Verbeek (2008) Ervaringen van een Nederlandse bedrijfsarts Binnen 5 tot 10 jr. aantal bedrijfsartsen gehalveerd. Bron: Centre Interservices de Santé et de Médicine de travail, 2011.
Finland In 2010: 1600 occupational physicians and workforce 2 666 000: 1 op 1666. 848 specialists in occupational medicine; 1 medical doctor within Labour Inspection. Bron: Riitta Sauni, FIOH in mail 6.12.2011. Met kanttekening: Because our systems differ from each other, it is difficult to compare just the figures, as you know. For example in Finland, there aren't any General Practitioners with occupational health training and tasks in occupational health care, because occupational physicians have also a curative role. Bij OHS-autoriteit op regionaal niveau werken 540 ambtenaren belast met monitoren en inspecteren van arbeidsomstan-digheden. In totaal worden 223.000 werkplaatsen gemonitord en jaarlijks worden 20.000 inspecties gehouden. Bron: Ministry. of Social Affairs and Health (2010), Occupational safety and health in Finland.
bij AI 1 inspecteur arbo op 50.000 werknemers Bron: Van Veelen in NVAB-actueel 159.
versie 27-4-2012
9
Gegevens bedrijfsgezond heidsdiensten.
NL In 2010: 63 gecertificeerde externe diensten, 27 gecertificeerde intern diensten. Van de markt is 80% in handen van 7 grote arbodiensten. Bron: TNO (2011), Arbobalans 2010.
Frankrijk In totaal 1300 bedrijfsge-zondheidsdiensten bieden zorg aan ruim 13 miljoen werknemers. Voor de 400 gezamenlijke diensten circa 1600 professionals, waaronder 450 bedrijfsverpleeg-kundigen. In de 900 enkelvoudige diensten vindt men (bij wet verplicht ) ca. 2000 bedrijfsverpleegkundigen die veelal in ploegen-dienst werken. Bron: Verbeek (2008) Ervaringen van een Nederlandse bedrijfsarts met de bedrijfsgezond-heidszorg in Frankrijk
Finland De gemeentelijke gezondheidscentra nemen ongeveer 29% van de totale bedrijfsgezondheidszorg voor hun rekening;; interne bedrijfsgezond-heidsdiensten nemen 26% voor hun rekening en 39% komt voor rekening van private bedrijfsgezondheids-centra. Dit aandeel groeit, Er wordt voor OHS gewerkt in multidisciplinaire teams: met in totaal 2600 verpleegkundigen, 700 fysiotherapeuten, 300 psychologen en 800 hulpen, assistenten (‘aides’). Bron: site UEMS (European Union of Medical Specilists), sectie Occupational Medicin (Finland).
versie 27-4-2012
