Verborgen bloemenzee
Brabants best bewaarde geheim
september 2013
Tuinreportage De Vijfhoeven
Vanaf de straat is er een mooi zicht op de symmetrisch aangelegde buxustuin.
Nooit eerder had Jan van Kuijk een tuin. Maar nadat hij in 2006 stopte met zijn kwekerij De Vijfhoeven besloot hij te gaan tuinieren. Met de vaste planten die hij van de kwekerij overhield, plantte hij de ene na de andere border aan. Zijn tuin is ’s zomers één weelderige bloemenzee, maar bij het grote publiek (nog) niet bekend. Je kunt er dit seizoen nog naar toe! Tekst en foto’s: Annemarie Görts
Astrantia
Dat voormalig kweker Jan van Kuijk een bijzonder mooie tuin heeft, had ik al eens van iemand gehoord maar het was er nog nooit van gekomen er op bezoek te gaan. Op kwekerij De Vijfhoeven - een kwekerij met een enorm sortiment vaste planten en eenjarigen - was ik wel een paar keer geweest, een deel van de planten in mijn tuin komt er vandaan. Als ik mijn auto heb geparkeerd en vanaf het trottoir alvast foto’s maak van Geranium psilostemon die weelderig tussen het tuinhek door groeit, komt Jan al naar me toegelopen. ,,Laten we maar gauw een rondje door de tuin lopen voordat het gaat regenen’’, zegt hij, ,,want er is deze ochtend slecht weer voorspeld.’’ Uiteindelijk valt er tijdens mijn hele bezoek aan deze adembenemend mooie tuin geen druppel regen - het is zelfs prachtig weer om te fotograferen - maar voordat we aan de koffie gaan, troont hij me mee door de voor- en zijtuin. De formele voortuin met leilinden en buxusvakken sluit goed aan bij de klassieke, symmetrische gevel van de honderd jaar oude boerderij. Dit tuingedeelte
lag er al toen de kwekerij er nog was, maar stelde volgens Jan niet veel voor: ,,Eerst stond er alleen maar Alchemilla in de buxusvakken, nu is het veel voller geworden.’’ Sieruien, Geranium psilostemon en vlasleeuwenbek schieten tussen Alchemilla alpina omhoog en zorgen met hier en daar een toef roodbladige Heuchera voor extra kleur. Het oogt heel speels maar Jan wil de voortuin toch weer iets rustiger maken. ,,Ik héb al zoveel kleur in mijn tuin! Ik heb namelijk allemaal vaste planten, misschien een beetje te erg, maar ik houd van bont. Er zaait hier veel uit en ik kan er moeilijk iets uittrekken.’’ Explosie van bloemen In het volgende tuingedeelte, gelegen aan de straatkant, begrijp ik wat Jan bedoelt met ‘veel kleur’ en ‘uitzaaien’. De brede borders aan weerszijden van een recht klinkerpad zijn een explosie van bloemen in overwegend wit, zachtroze en lila.Vaste planten zoals tuingeraniums, Campanula’s, Malva, vingerhoedskruid en Gillenia groeien vrolijk door elkaar en lijken spontaan
Jans favorieten voor zandgrond en zon
september 2013
Jan van Kuijk
Aconitum (monnikskap)
Disporum
Aquilegia (akelei)
Epimedium (elfenbloem)
Aruncus (geitenbaard)
Polemonium (jacobsladder)
Astrantia (Zeeuws knoopje)
Polygonatum (salomonszegel)
Brunnera (Kaukasische vergeet-mij-niet)
Polystichum (naaldvaren)
Bloem & Plant
65
Tuinreportage De Vijfhoeven
Buxushagen en -vormen zorgen voor structuur in dit tuingedeelte. Op de achtergrond de oude kweekkas waar Jan meer dan veertig jaar planten in opkweekte.
pluimen van De roomwitte bloem op. een schaduwhoek Rodgersia lichten
Jans favorieten voor zandgrond en schaduw Agastache (dropplant) Anemone x hybrida (herfstanemonen) Aster (zomer- en herfstaster) Campanula lactiflora (klokjesbloem) Deschampsia (smele) Echinacea (zonnehoed) Geranium psilostemon (tuingeranium) Helleborus orientalis (Oosterse kerstroos) Kalimeris Monarda (bergamotplant) Salvia (salie) Sanguisorba (pimpernel) Thalictrum (akeleiruit en poelruit) Verbena bonariensis (ijzerhard) Veronicastrum
66 Bloem & Plant
Alles is op gevoel geplant maar veel is uitgezaaid. Over kleurcombinaties dacht Jan niet na, daar had hij geen tijd voor. te zijn opgekomen. De purperbladige Ligularia dentata ’Britt-Marie Crawford’ vormt hiertussen een prachtig accent. ,,Het is een beetje een natuurlijke tuin met zo veel mogelijk planten er in’’, zo karakteriseert Jan zijn tuin. ,,Veel planten komen vanzelf aanwippen, zoals deze Penstemon, die heeft hier nooit eerder gestaan.’’ We passeren een border met mooie groentinten en contrasterende bladvormen van Rodgersia, Hosta sieboldiana ’Elegans’ en Cimicifuga, afgewisseld met witte klokjesbloemen en de luchtige witte bloeiwijze van Gillenia. En dan staan we opeens in de grote zijtuin, die verstopt ligt achter een hoge beukenhaag. Aan weerszijden van een strak, langgerekt gazon liggen weelderige vaste plantenborders - nu in overwegend zacht lila, cyclaamrood
en wit - die een feest zijn voor het oog. Een beplantingsplan is er niet aan te pas gekomen. Jan: ,,Ik heb alles op gevoel geplant, maar veel is uitgezaaid. Over kleurcombinaties heb ik niet nagedacht, want daar had ik geen tijd voor.Toen ik stopte met werken heb ik eerst de kwekerij opgeruimd. Ik heb alles handmatig gedaan, er is geen machine aan te pas gekomen. Zelfs de vijver, verderop in de tuin, heb ik zelf uitgegraven.’’
Niets opbinden
Door de vele regen in de afgelopen tijd zijn de planten volgens Jan nog nooit zo hoog geweest als dit seizoen.Toch zie ik nergens opgebonden planten, alles groeit ogenschijnlijk natuurlijk door elkaar. Het geheim blijkt te zitten in het tijdig terug knippen. Jan: ,,Ik
september 2013
Tuinreportage De Vijfhoeven
De ondiepe spiegelvijver werd door Jan eigenhandig uitgegraven.
knip heel veel terug, want ik heb een hekel aan opbinden. Eupatorium, asters, Helenium, Veronica, Solidago, zelfs grassen knip ik terug als ik denk dat ze te hoog worden. De planten vallen dan minder snel om en het geeft een gespreide bloei.’’ Dat de teruggeknipte planten drie weken later bloeien, vindt Jan geen probleem. En evenmin dat de bloemen minder vol zijn, want de plant bloeit wel bossiger; je krijgt er dus heel veel, maar kleinere bloempjes voor terug. Met dit terugknippen zijn in een tuin als deze heel wat uurtjes gemoeid. Want ook na de bloei past Jan deze truc bij veel vaste planten toe. ,,Ze krijgen dan mooi nieuw blad en vaak een herbloei. Ook voorkomt het uitzaaien, bijvoorbeeld bij Erigeron en Alchemilla.’’ De enige plant die Jan wél opbindt, is de ruim 1,50 m hoge poelruit (Thalictrum flavum subsp. glaucum) die zich volgens Jan ‘uitzaait als een gek’.
Verhalen over vroeger
Als ik met Jan en zijn vrouw MarieLouise binnen aan de koffie zit, komen de verhalen over vroeger. Over de boerderij die in 1914 door de opa en oma van Jan werd gebouwd, waar Jan is geboren en getogen, en waar hij zijn
september 2013
hele leven heeft gewoond. Dat ze een gemengd bedrijf hadden waar bessen werden gekweekt en waar de kalfjes onder de perenbomen liepen, dat er vijf hoeven in de straat waren en dat Jan aanvankelijk boer was, maar op twintigjarige leeftijd begon met het kweken van planten. Marie-Louise heeft altijd achter de schermen geholpen met de kwekerij. Ook nu is er een duidelijke taakverdeling. Jan opgewekt: ,,Zij doet alles binnen, ik doe alles buiten.’’ Elke ochtend om half 8 gaan ze samen zo’n 8 km fietsen, daarna gaat Jan tot vijf uur de tuin in. Ook ’s avonds is hij in de tuin te vinden, maar dan ‘om te kijken’. De tuin is zijn lust en zijn leven. ,,Ik heb altijd een tuin gewild en nooit gehad’’, zegt hij stellig. ,,Op mijn 65e ben ik gestopt met de kwekerij. Achteraf had ik dat vijf jaar eerder moeten doen, want een tuin is veel leuker!’’ Inmiddels is het buiten perfect fotoweer geworden, dus besluit ik na de koffie direct te gaan fotograferen. Na een eerste fotoronde door de voor- en zijtuin - Jan is ondertussen aan de slag in de borders - beland ik uiteindelijk in het achterste tuingedeelte.Vóór de koffie waren we niet verder gekomen
Een heerlijk zitje onder de notenboom op het erf achter de boerderij.
Potten met onder meer verschillende soorten Rhodohypoxis fleuren het terras op.
Bloem & Plant
67
Tuinreportage De Vijfhoeven
Jan heeft alle borders op gevoel ingeplant, waarbij veel planten zich hebben uitgezaaid zoals hier in de zijtuin.
Over zandgrond en winterklaar maken Tuin De Vijfhoeven ligt op de uitlopers van de Drunense Duinen waardoor de basis van de tuin uit arme zandgrond bestaat. De grond rondom de boerderij was echter decennialang in gebruik als gemengd boerenbedrijf waardoor hij in de loop van de tijd de nodige mest heeft gekregen. Wie tuiniert op zandgrond moet deze wel jaarlijks verbeteren om te zorgen dat de grond voldoende voeding bevat en voldoende vocht vasthoudt. Jan gebruikt hiervoor zelfgemaakte compost en organische mestkorrels. Hoewel tegenwoordig wordt geadviseerd om vaste planten in het vroege voorjaar pas terug te knippen, doet Jan dat al in het najaar. In oktober maakt hij de tuin winterklaar: ,,Ik heb geen wintersilhouetten in mijn tuin, ik knip alles af in oktober. Dan gaat het door de versnipperaar en daarna op de composthoop. Die compost gooi ik vier keer per jaar om en in november gooi ik hem tussen de planten. Dit scheelt veel werk in het voorjaar. Ik heb bovendien veel verwilderingsbollen in de borders waardoor ik de planten in het voorjaar niet kan terug knippen. En nóg een voordeel: de compost in de border onderdrukt het onkruid. En een onkruidvrije tuin in het nájaar is in het vóórjaar ook nog onkruidvrij!’’
68 Bloem & Plant
Thalictrum
Lilium martagon
Een verweerde picknickbank onder een oude perenboom vormt een rustpunt midden tussen de bloemen. september 2013
Penstemon
Het tegelpad langs de oude kweekkas met pergola's vol clematissen en rozen.
‘Veel planten komen vanzelf aanwippen, zoals deze Penstemon, die heef t hier nooit eerder gestaan.’ dan de rechthoekige spiegelvijver die hier ligt, en nu pas ontdek ik hoe groot dit tuingedeelte is. Het blijkt dat ik nog niet de helft van de tuin heb gezien! Kleurige borders vol weelderige vaste planten strekken zich eindeloos voor me uit. Een tegelpad, overspannen met pergola’s met clematissen en geurende rozen, loopt langs de oude kas waar Jan 40 jaar lang planten kweekte. Kijk je vanaf dit pad de tuin in dan zie je overal vaste planten, afgewisseld met hier en daar siergrassen, varens en heesters. Klinkerpaadjes leiden van het ene tuingedeelte naar het andere, het geheel vormt één grote bloemenzee waarin buxushaagjes en -vormen hier en daar voor structuur en rust zorgen. Onder de perenboom De honderd jaar oude perenboom in dit achterste tuingedeelte is nog geplant door Jans opa en is als enige overgebleven van 24 peren op een rij
september 2013
die hier ooit stonden. Eronder staat een verweerde picknicktafel om heerlijk even in de schaduw te kunnen zitten. Urenlang dwaal ik rond in deze indrukwekkende tuin waarvan Jan niet wil zeggen hoe groot hij precies is - ‘zeg maar méér dan 1000 m2’ - en die volgens hem door relatief weinig mensen wordt bezocht, terwijl de tuin in het seizoen elke zaterdag open is. ,,Ik had geen verstand van planten’’, vertelt de man die 45 jaar lang kweker was tijdens onze wandeling door zijn tuin. ,,Ik had een kwekerij. Een tuin is iets heel anders. Maar ik weet nu wat het is.’’ Hoe leuk Jan tuinieren ook vindt, de hoeveelheid werk is hem flink tegengevallen. ,,De tuin die ik heb, is heel bewerkelijk, maar gelukkig ben ik nog goed van lijf en leden.’’ Wat hij het leukst vindt aan tuinieren? ,,Ik ben de hele dag bezig; ik ben nu eenmaal geen zitter.’’
Beukenhagen scheiden de voor tuin van de zijtuin.
Tuin De Vijfhoeven Wilhelminastraat 36 5251ES Vlijmen tel. (0031) (0)73-511 36 40 http://hanninkton.nl/tuin_jan.html De tuin is dit seizoen nog open op zaterdag 24 en 31 augustus en op zaterdag 7 september van 10-16 uur. Groepen op afspraak. Entree: € 2,50 p.p.
Bloem & Plant
69
