Veranderen zonder dat het anders moet Els Kikke
Veranderen is niet iets wat gedaan wordt maar wat zich voltrekt. Het gebeurt wanneer ons bewustzijn zich verruimt, de persoonlijke sfeer overstijgt en uitgroeit tot een verantwoordelijkheidsgevoel voor een groter geheel en betrokkenheid bij het leven. In plaats van dat de grotere verantwoordelijkheid die we op ons nemen zorgt voor een grotere belasting, geeft ze een gevoel van vrijheid en vervulling. We komen van binnenuit tot adequate actie die vruchten afwerpt. Er ontstaat samenwerking die is gebaseerd op een win-winhouding en vertrouwen dat aanmoedigt tot activiteit die ons en anderen dient. Nieuwe vormen ontstaan en oude vormen verdwijnen. Nieuwe vormen scheppen nieuwe mogelijkheden die weer bewustzijn toevoegen waaruit dan weer informatie en actie voortkomt met weer andere mogelijkheden. De weerspiegeling hiervan transformeert de oude ideeën van het nutsdenken. Er is hier sprake van overgave aan de oeradequaatheid van ‘zijn’ waaruit actie voortkomt, zoals het water uit een bron vanzelfsprekend stroomt naar waar bedding is. Laten we ons leiden door angst en de bezwering ervan via macht en controle of volgen we de stroom en zien we de mogelijkheden ervan en de actie die er vanzelfsprekend uit voortvloeit?
Druk “Wat is het doel? Maak een planning en een timing en ga ervoor”, is de moderne bedrijfscultuur. Je hebt het doel voor ogen en dat moet bereikt worden. Je hebt een beeld voor ogen en daaraan moet worden voldaan. Het geeft druk en drukte. De mensen die het moeten uitvoeren tellen alleen voorzover zij tegen deze taak zijn opgewassen. Sommigen zijn al ziek naar huis gegaan. Anderen gaan door tot
MJ2005#3.indd 125
28-11-2005 14:11:46
126
Verandermanagement
het uiterste, totdat ook zij erbij neervallen. Opgebrand! Een ‘burnout’, een hartinfarct, kanker. Zij hebben alles op alles gezet om elke vorm van kwetsbaarheid uit te bannen. Want kwetsbaarheid is in hun ogen geen openheid en spontane stroom die tot kracht voert, maar zwakte waardoor zij zich waardeloos gaan voelen en nog meer uit zichzelf proberen te halen, tot ze er dood bij neervallen. De kranten staan vol rouwadvertenties van vijft igers die aan een hartinfarct zijn overleden. Zij werkten het beste als er een deadline was. Adrenaline geeft energie. En als het product erdoor is geperst, geeft dat een kick. Vele bedrijven draaien erop. De druk is bij de werknemers een innerlijke stem geworden die in het verlengde opereert van de druk uit de omgeving. Als het meezit levert het zeker een product of een resultaat in de een of andere vorm op, met bijproducten als succes, erkenning, geld en status. En daar wordt aan vastgeklampt. De angst om dat kwijt te raken heeft velen in haar greep. En zo blijft druk inspirator en broodheer. En de stroom is gevangen in een stuwmeer met stuwdammen om een hoog opgeladen elektriciteitscentrale in werking te houden. De moderne mens.
Niks mis mee Als mensen twintig tot dertig jaar zo doorgaan, barst – en dat gebeurt op steeds jongere leeft ijd – de levensstroom erdoorheen. De stoppen slaan door. Hart en cellen barsten open onder het geweld van de stroom. Het lichaam vindt daar zijn eigen creatieve oplossingen voor. Erkenning, geld, aanzien: natuurlijk, waarom niet? Hard werken, niks mis mee. Een spanningsveld geeft slijping en verscherpt de contouren en dat kan meewerken aan meer inzichtelijkheid. Maar de broodheer stelt resultaat als doel in plaats van passie, missie en creatie te faciliteren bij de medewerkers. En dat is de dood in de pot. Daar ga je letterlijk aan kapot. We hebben het gehaald en iedereen is in opperbeste stemming! Succes geeft energie! De medewerkers krijgen een bonus en een personeelsdag of -week. Dat houdt de moed erin en de druk drukt verder! Als een resultaat wordt gepland, wordt het scheppende vermogen daaraan ondergeschikt gemaakt en dan is de schepping of het product een mager aft reksel van wat het zou kunnen zijn of een misproduct dat vaak met de moed der wanhoop erdoor is geperst. Als het scheppend vermogen in vrijheid mag opereren, ontstaan ook planningen maar met de stroom mee. Dat houdt bijvoorbeeld in
MJ2005#3.indd 126
28-11-2005 14:11:47
Kikke
127
dat de stroom wordt gekanaliseerd om hem bevaarbaar te maken of een brug wordt gebouwd om de andere kant te bereiken.
Niets meer moeten Als er gewoon kan zijn wat er is en het niet anders moet, dan verandert er van alles als een gevolg van de natuurlijke stroom die haar bedding zoekt en vindt, zoals de drang van een zaadcel tot de schepping van een mens kan leiden, die zich ook weer vermenigvuldigt. Er ontstaat een veelvoud aan mogelijkheden die nieuwe mogelijkheden scheppen. Als we niks meer moeten, maar leren luisteren naar wat we willen, waaraan we behoefte hebben en waarnaar we verlangen, zonder dat het resultaat vooropstaat, komt er een stroom op gang die ons scheppende vermogen tot ontplooiing brengt. Daardoor is onze schepping oftewel product een natuurlijk gevolg. Dat beantwoordt aan ons inherente levensdoel: ontplooiing. Dan kan onze passie uitgroeien tot onze specifieke missie die ons creatievermogen optimaal zal benutten. Het is niet zo gemakkelijk daarop te vertrouwen als onze allereerste levenservaringen niet plaatsvonden in een liefdevolle, veilige, harmonieuze, ondersteunende, ontspannen omgeving. Als we nog steeds onder de druk staan van het beperkende scenario van toen, dat op veilig speelt.
Bedrijfstrainingen Er wordt in managementkringen meer en meer de hulp ingeroepen van trainers die veranderingsprocessen begeleiden. Ervaringsgewijs worden de conditioneringen ontmanteld en komt het spontane en authentieke weer bloot te liggen, waardoor het bedrijf en de mensen die er werken beter functioneren. Management en selfmanagement zijn daarbij niet los van elkaar te denken. Waarom blijkt er in de praktijk dan toch vaak niet veel te veranderen? Er zijn directies die dit soort trainingen binnenhalen om erbij te horen. Ze doen net alsof de mogelijkheid tot transformatie optimaal wordt benut, maar als er iets dreigt te gebeuren schakelen ze snel terug naar de oude vertrouwde gang van zaken. Ze spelen vernieuwing terwijl alles op de oude voet blijft doorgaan, omdat ze bang zijn voor veranderingen. Er zijn ook directies die verandering als doel hebben omdat het huidige beleid niet werkt. Die schieten hun doel voorbij. Veranderen is niet iets wat je doet. Veranderingen ontstaan moeiteloos als er een aandachtig onderzoekend draagvlak is voor de werkelijkheid zoals die zich voordoet. Uit het bestaande kan het nieuwe gebaard worden en groeien naar volwassenheid.
MJ2005#3.indd 127
28-11-2005 14:11:47
128
Verandermanagement
Draagvlak Draagvlak betekent dat er mag zijn wat er is. Of dat nu om situaties of mensen gaat, maakt niet uit. Zoals het is, is het, en dat is de werkelijkheid waarmee we zijn. We dragen die werkelijkheid zonder dat er iets anders moet, maar er mag best van alles anders gaan. Er ontstaat dan een sfeer van rust en acceptatie. Het is veilig. Dat is de humus voor vernieuwing. Het oorspronkelijke wezen van de medewerkers met alle kwaliteiten kan dan weer tevoorschijn komen. Er wordt, zonder moeite en met plezier, meer werk verzet. Waarom? Werknemers zijn weer gaan voelen wat het betekent zichzelf te mogen zijn en met plezier te leven en te werken. Wat daaruit voortkomt is meestal origineel, eenvoudig en efficiënt. Het is de individuele expressie van de universele levensbron waar we allen met elkaar zijn verbonden. Daaruit vloeit voort dat samenwerking als plezierig en noodzakelijk wordt ervaren. Er ontstaat een netwerk van elkaar aanvullende en ondersteunende creaties, een ‘en-en’-situatie in plaats van de moordende concurrentieslag van de ‘of-of ’-mentaliteit. Deze stap van onder druk staan naar scheppen in vrijheid, waarbij resultaat en productie een gevolg zijn in plaats van een doel, is eigenlijk geen stap, maar een kwantumsprong die een directie die bang is niet snel zal maken. Trainingen die gericht zijn op doelen stellen en daarvoor gaan, zijn nog steeds in de meerderheid. Ze knuppelen de werkvloer terug naar de twintigste eeuw.
Inherent doel Gelukkig is de blauwdruk van onze primaire levensdrift niet verloren gegaan. Ieder mens is doelgericht. Het is echter geen doel dat hij zich stelt maar het inherente levensdoel. Het is een drift van binnenuit die ruimte maakt om zich verder te ontplooien. Als die ruimte is ontstaan, groeit de drift uit tot scheppingsdrang. Als die niet tegen de verdrukking in zich een weg baant, maar een brede bedding vindt die wijd uitwaaiert over de hele omgeving en haar voedt en bevrucht, ontstaan nieuwe scheppingsmogelijkheden. Het kan niet op! Het is een zwaan-kleef-aan-effect. Dingen vallen in elkaar. Het een brengt het ander voort. Problemen worden nieuwe mogelijkheden in plaats van dingen die moeten worden opgelost. Er hoeft niets te veranderen. En er verandert van alles. Want er zit beweging in. Het stroomt. Er vormt zich een netwerk van kwaliteiten die worden ingezet omdat het zo lekker is om je ei te leggen, om je kwaliteiten in te zetten. Omdat het zo lekker is als je merkt dat anderen blij met je zijn. Omdat het zo lekker is om je door anderen te laten inspireren. Omdat het zo lekker is als je ziet hoe je bijdraagt aan iets waaraan anderen ook hun bijdragen leveren op hun manier. Omdat het zo lekker is om op eigen benen te staan als je groot bent. Omdat het zo lekker is om te ontdekken wie je bent en wat je kunt.
MJ2005#3.indd 128
28-11-2005 14:11:47
Kikke
129
Je vindt meestal ook wel leuk wat je van nature goed kunt. Omdat het zo lekker is je scheppingsdrang te volgen zonder dat er wat moet. Omdat het zo lekker is als je niet meer, beter en anders moet. Omdat het zo lekker is als de natuurlijke leider opstaat en het netwerk overziet en coördineert. Omdat het zo lekker is als je inziet dat leven een avontuur is en dat overleven vanuit een angstscenario hierdoor kan worden vervangen.
Zo gij niet wordt als de kinderen… ‘Als gij niet wordt als de kinderen zult gij de poorten van de hemel niet binnengaan’ is een bijbeltekst die gezien kan worden als ‘in de hemel op aarde zijn’ wanneer het kind in ons nog springlevend is. Het scheppingsproces is een ontwikkelingsproces. Als hele kleine kinderen tekenen, is dat krassen. Naarmate ze zich ontwikkelen komt er variatie in dit krassen. Je zou dan van kunst kunnen spreken. Het worden cirkels. Dan gaan er lijnen uit de cirkels komen. Over de hele wereld, ongeacht de cultuur, gebeurt het op deze manier. Er komen ogen in en een mond en dan wordt het een poppetje. Steeds meer geeft het kind zijn individuele expressie aan wat het tekent. Het is een creatieve stroom die we als we groot worden vaak aan banden leggen. Lukt ons dat? Niet echt want die stroom vindt altijd een uitweg. Als het niet goedschiks kan dan gebeurt het kwaadschiks.
Spelen is werken Creativiteit en spelen zijn niet van elkaar te scheiden. In alles wat we doen probeert het spelende kind in ons lekker mee te doen. Alles wat een mens doet en laat, kan hij spelenderwijs doen. Wetenschap, economie, werk zijn vormen van spelen. Hoe lekker een kind heeft leren spelen bepaalt hoe het later functioneert in de wereld. In het spel kun je je eigen mogelijkheden en de eigenschappen van je omgeving leren kennen, ze uittesten en je grenzen leren verleggen. Speelsheid is ons aangeboren. Als we groot zijn functioneren we het best in een omgeving die een draagvlak is voor speelsheid en daar op zijn beurt weer speels mee omgaat. Het gaat daarbij om het bezig zijn met de activiteit op zich, en niet met het resultaat. Er zijn mensen die alleen hoog spel willen spelen met de allerhoogste risico’s. Zij willen hun leven wagen in het spel. Ook door rood licht rijden, gokken en vuurlopen is spel. Dan is er het symbolische spel: het doen alsof. Hele industrieën zijn erop gebaseerd, zoals bijvoorbeeld die van de fi lm. Je reageert erop alsof het echt is. Een mens is de magische combinatie van drempelspringer, waaghals en eerbiedwaardig kind onder alle omstandigheden volgens Desmond
MJ2005#3.indd 129
28-11-2005 14:11:48
130
Verandermanagement
Morris, de auteur van De naakte aap. Een organisatie waar dit wordt gerespecteerd en benut, functioneert meestal goed.
Scheppend ontdekken Spelen en spontaniteit hebben dus met scheppend ontdekken te maken. Het ontdekken van de wereld en van eigen mogelijkheden. Het is in eerste instantie een spel zonder nieten, zonder verlies. Het gaat niet om winnen of verliezen, maar om scheppen en kracht ontwikkelen. Het is een spontane beweging zonder een bepaalde uitkomst. Zodra er angst om iets kwijt te raken in het spel komt, is het afgelopen met deze spontane zielsbeweging. Er ontstaat spanning, want je kunt verliezen. Of het als aangename spanning wordt ervaren hangt af van de mate waarin iemand zich veilig voelt. Zo niet, dan zal winnen de hoogste prioriteit krijgen. Iemand wil dan de macht en de controle over het spel krijgen, waardoor competitie en rivaliteit ontstaan, in plaats van een gezonde krachtmeting. Verliezen is ondragelijk. On top zijn is wenselijk. Met win-verliesspelen kan het scheppend draagvlak voor creatieve speelsheid en spontane ontplooiing gemakkelijk verdwijnen in de krachtmeting.
Machtsspel Winnen heeft dus te maken met macht en controle krijgen. Macht en controle hebben te maken met angst die hiermee wordt bezworen. De levensstroom en het scheppende vermogen ervan worden ingedamd. Er zijn vele manieren waarop het gebeurt. Zoals topdog proberen te zijn en de ander(en) tot underdog maken. Mensen aan je binden, onder het mom van behulpzaam zijn. Mensen die emotioneel niet beschikbaar zijn, proberen te veranderen door ze zogenaamd aandacht te geven. Je helemaal richten op het de ander(en) naar de zin maken om zo die ander(en) te verleiden voor jou hetzelfde te doen. Achter iemand aanjagen om hem of haar tot iets te krijgen wat jij wilt. Alle verantwoordelijkheid naar je toe trekken. De verantwoordelijkheid, schuld en blaam die jij meent te hebben verdringen en bij anderen neerleggen. Het achterste van je tong niet laten zien, geheimen hebben, je achter een masker van gedrag dat in jouw ogen deugt verbergen en je onvolkomenheden daarmee verhullen. En wat dacht je van je in allerlei bochten wringen en leugens vertellen? Of steeds maar weer je heil in iets anders zoeken? Of geen contact maken? Of de realiteit ontvluchten in een fantasiewereld van hoe je het wilt hebben? Of regelmatig anderen helpen en zelf nooit om hulp vragen en zo alles zelf in de hand houden? Van emotionele opwinding en pijn weglopen door te dramatiseren? Je in het contact met anderen eerder bezighouden met hoe het zou kunnen zijn dan met de realiteit van de situatie? Pogingen tot contact en handreikingen verijdelen? Natuurlijk verloopt dit allemaal onbewust als de angst versus controle, macht en winnen niet wor-
MJ2005#3.indd 130
28-11-2005 14:11:48
Kikke
131
den (h)erkend. En dat is bij vele bedrijven de cultuur. De rudimenten van het kind, dat alle werknemers ooit waren, treurt in een hoekje alleen en durft zich niet meer te laten zien.
Denken als dienaar Hoe herkennen we dat we met macht bezig zijn ? Ons denken kan daartoe het draagvlak zijn wanneer het wordt ingezet om te onderkennen en te erkennen zonder oordelen, vooronderstellingen of interpretaties. Het is vergelijkbaar met een goede meester die begeleidt en niet dicteert. Een goede meester is een goede dienaar. Hij zit degene die hij dient niet op zijn kop maar is een respectvol draagvlak voor hem en een stimulans vanuit draagkracht. Het controlerend denken is dat niet. Het dwingt en pusht en bekritiseert en vergelijkt. Hoe kunnen we nu ons denken tot een goede dienaar maken en zo maximaal profijt hebben van de kwaliteit ervan? Hoe kunnen we ons voelen maximaal inzetten zonder ons overgeleverd te voelen aan onze emoties. Hoe kunnen we een goed functionerend democratisch (self)management op poten krijgen? Een (self)management waarbij alle stemmen in ons gehoord worden, zonder dat een van hen de macht overneemt. Is het antwoord hierop niet: door efficiënt te zijn? En dat is gewoon zijn met wat er is, ongelimiteerd met ons hele potentieel. Ik haal nog maar weer even de al eerder gebruikte metafoor tevoorschijn van de bron die ontspringt. Het omhoogwellende water gaat stromen en vindt moeiteloos op zeer effectieve wijze een bedding. De stroom voedt en bevrucht die bedding en komt samen met andere stromen. Daaruit vormen zich weer nieuwe stromen. De dictatuur van het machtsdenken waarbij een paar stemmen in ons het heft in handen hadden, is niet zo effectief gebleken. Hiermee werden essentiële kwaliteiten die alleen in vrijheid kunnen functioneren, onderdrukt.
Vruchtbaar (self)management betekent voedingsbodem zijn voor schepping, met respect voor wat al geschapen is. We hebben ons voelen en denken erbij paraat om ons bewust te worden van waar de beweging stagneert en los te komen van inefficiënte conditioneringen. Tot ons potentieel behoren onze intuïtie, intelligentie, helderheid van geest, kracht, focus, doordringingsvermogen, sensitiviteit, liefde, respect, zachtmoedigheid en aandacht. Ons vermogen om te controleren, kritiek te hebben, te stimuleren, te pleasen, te vergelijken, bedachtzaam en behoedzaam te zijn wordt ingezet wanneer dat kan bijdragen aan het goede functioneren, maar heeft niet de alleenheerschappij.
MJ2005#3.indd 131
28-11-2005 14:11:48
132
Verandermanagement
Selfmanagement De organisatie waarmee ik het meest te maken heb, ben ikzelf. De directie zowel als de overige personeelsleden ben ikzelf. Je kunt een zo gek iemand niet bedenken of ik heb hem zelf ook wel ergens zitten. Mijn innerlijk directieteam voelde zich zwaar verantwoordelijk voor de goede gang van zaken. Die verantwoordelijkheid vertaalde zich in regeren met harde hand. Het ene lid was kritisch, het andere dwingend. Er was ook een nogal sceptisch lid en eentje die heel cynisch was. En er was er een die alsmaar zat te vergelijken. En er was nog een figuur die meestal geen verantwoordelijkheid nam maar wel bij tijd en wijle hoog van de toren blies en zijn zin doordreef. Het was dan net een drammerig kind. En dan was er de ‘theemuts’, de goede moeder. Naar de buitenwereld speelde het team mooi weer, behalve die ene die nooit zoveel zei maar als de nood echt aan de man was, nam hij het heft in handen en wist de rest te overtuigen. Loepzuiver en direct regelde deze rustige figuur dan alles. Als het dan weer een poosje goed ging werd er niet meer naar hem geluisterd. De rest van de organisatie, de ondergeschikten, begonnen zich, een bepaald moment, steeds minder ondergeschikt te gedragen. We hebben een periode doorgemaakt van verzuim, overspannenheid, confl icten.
Gekrakeel De organisatie die ikzelf ben is een chaos geworden. Allen kakelen dwars door elkaar heen. Het grootste deel van mij voelt alsof het onder een theemuts zit die veel te klein is. Nergens zin in. Strontvervelend want er is wel een drive om van alles te doen en te moeten doen. Griep? Er wordt wat ‘gepield’ op de laptop. Wie ben ik? Leuk om daar wat mee te freewheelen! Toch liever in bed. Of X. bellen. Ach waarom… Zappen. Rampen, quizzen en B-fi lms. Een kopje thee? Nee, jajem… Cognac! Godvergeten alleen. Een aanwezigheid, een geur in huis, samen eigen dingen doen. Ach, illusie… Steeds die ander die iets moet invullen? Nu nog na al die jaren. Het zij zo. Er is wat er is. Eenzaamheid, raar woord. Je kunt er alle kanten mee uit. Het ‘onder de theemutsgevoel’ verdwijnt een beetje. Wel echt ziek, zwaar, duf, keelpijn, geen zin meer. Gewoon maar naar bed met drop, zwart-op-wit-ballen en alcohol. Belachelijke combinatie! Ook nog chocola en passant mee. Dat helpt tegen depressie. Depressief? Kom op zeg! Maar toch zeker niet halleluja! Wat maakt het uit. Artsen zonder grenzen op de deurmat. Mensen die gaan voor hun passie en missie. Die zitten niet zo te emmeren… Waardeloze trut! Nou ja, ook weer niet, als er wordt gewerkt. Allemachtig, wat een ballentent maken we ervan. Ga gewoon pitten mens! Morgen is alles weer anders. Of niet. Ook goed. Lamaar…
MJ2005#3.indd 132
28-11-2005 14:11:48
Kikke
133
Het loopt uit de hand Een van mijn innerlijke directieleden: het loopt uit de hand. De buitenwereld rukt op. Er moet wat gebeuren. Zo gaan we failliet. De crediteuren kloppen aan de poort. Ze worden zoet gehouden met een verhaal dat de werkelijkheid niet dekt. We zijn topheavy. Misschien moeten wij van koers veranderen. Ik zie wel dat wij als directie ieders creatieve stroom, passie en missie onderdrukken. We zitten onze mensen op hun kop in plaats van ze de ruimte te geven om zelf hun weg te vinden. We spannen ze voor ons karretje zonder ons af te vragen of ze dat karretje wel kunnen trekken. We vertrouwen hun geen verantwoordelijkheid toe. We delen bevelen uit en maken ze tot onmondige kinderen die we ervan beschuldigden dat ze onmondig zijn en onverantwoordelijk gedrag vertonen. Ze zijn er ziek van geworden. Wij hebben daar hard aan meegewerkt. Sommigen doen verschrikkelijk hun best om een wit voetje te halen bij ons. Anderen bekvechten met elkaar. De haantjes-de-voorste proberen ook directie te worden. Een heel stel hijsen het niet meer. Ze kwijnen weg. Een fl ink aantal voelen zich zo onveilig en zijn zo bang hun bestaanszekerheid kwijt te raken dat ze als bibberende zombo’s zichzelf permanent proberen te overtreffen. Een stel pikt het niet meer. Dat is ons aan het wakkerschudden. Het oude systeem werkt niet meer. Wat nu? Ik (god mag weten wie ‘ik’ is) weet het niet. Als de kat van huis is, dansen de muizen. Het lijkt wel alsof iedereen boos is. De een schreeuwt nog harder dan de ander. Het lijkt ook alsof de buitenwereld ons de rug toekeert. We lijken geen betrouwbaar bedrijf meer. Er worden een paar de laan uitgestuurd. Geen kleine jongens overigens. Die zitten nu hun wonden te likken. Men realiseert zich dat leiden iets anders is dan sturen. Het is meer begeleiden.
Natuurlijke uitkomst Men heeft lang en diep geslapen. Een soort kuikentjes kruipen uit eieren. Broos, voorzichtig, een beetje stijf. Gordijnen open. Grauw zwerk. Muziekje. Nog even onder zeil? Nee. De wereld lonkt. Uitgebreid brunchen. Kleren aan die lekker zitten en goed staan. In een klap beet, in de overvolle kasten die uitpuilen. Voornamelijk kleding uit het jaar nul, zegt een kritisch directielid! De consumenten willen jus d’orange, koffie verkeerd, een bruin pistoletje met oude kaas en een beetje gezond erbij en alle kranten. Alsjeblieft geen politiek en rampen. Advertentie: salsadansen, live muziek, vanavond. Een beetje research: de andere organisaties zitten vredig met krant en koffie op de vrije zaterdagochtend eenvoudig te zijn. De torenklok aan de overkant slaat elf. Er komt een bedrijf binnen dat wil fuseren. Er wordt glimlachend gebaltst. Aanloopfase. ‘Wie weet’-gevoel.
MJ2005#3.indd 133
28-11-2005 14:11:49
134
Verandermanagement
Afketsen. Het zit er niet in. Een exclusieve boetiek. In een handomdraai worden spannende kledingstukken verworven. Het regent. Lekkere zachte regen op haar en gezicht. Research. Er wordt contact opgenomen met een dochteronderneming. Dansen vanavond? Salsadansen. Blauwig donker, spiegels, soepel in de heupen, jong. Er is ook oud. Is jong zijn leuk en oud(er) zijn niet? Oud zijn en je jong(er) voelen bestaat. En ook tevreden met oud. Nog een andere tent met een dj en alleengaanden. Hongerige blikken. Nette kleding. Er wordt afgewacht en door veertigers prima gedanst. Praatjes. Apart type, vind ik je, beeldhouwster of zo, zegt een man. Hij is priester in Tanzania. Jaagt op krokodillen. ‘Maak dat je tante wijs’, had er gezegd kunnen worden. Geen woorden. Non-verbale intimidatie. Het krokodillenbedrijf gaat op de fles. Nu housen zonder orale input, blik op oneindig. Extase vanuit hoop en pils wordt elders gadegeslagen. Om drie uur ‘s nachts ligt de organisatie plat. Conclusie de volgende ochtend: lichaamsbeweging is wenselijk, dansen voldoet. De locaties zijn afgekeurd. Een nieuw élan is voelbaar. We gaan ervoor. Het lichaam blijkt een goede raadgever te zijn. Uit de chaos ontstaat een nieuwe ordening. We groeien toe naar een nieuwe organisatievorm. Er komen wat meer wijze figuren aan de bak. Zij overzien wat er gaande is. Zij zijn de voedingsbodem waarop iedereen zich gezien, gerespecteerd en gewaardeerd voelt. Hierop kan het zaadje van de verandering ontkiemen en opgroeien.
Innovatie Innovator: zijn met wat er is en ergens voor gaan zonder dat het resultaat belangrijk is en wel goed kijken wat er gebeurt, genereert nieuwe mogelijkheden. Creatie en productie zijn dan een gevolg in plaats van een doel. Dit voelt als een nieuwe trend volgen. We zijn ons er zeer van bewust dat wij hiermede ook trendsetters voor de buitenwacht zijn. Dat er vreemd tegenaan wordt gekeken. Het oude vertrouwde is niet meer. Tegen vernieuwing is altijd weerstand. En dat is wat er nu dan is. Een nieuwe trend en weerstand ertegen. Er is ook verwarring. ‘Zijn met wat is’ vertalen sommigen als de oude tradities handhaven. De oude tradities waren een lijnorganisatie met scherpe controle, een kritische instelling, veel concurrentie en rivaliteit, een overspannen klimaat van steeds meer presteren. En dat is niet ontspannen zijn met wat is. Het oude vertrouwde systeem doet zich heft ig gelden, vooral bij degenen die er het meest onder leden. Vooral zij zijn in verwarring. Zij laten zich leven en willen zekerheid, veiligheid. Wat de boer niet kent vreet ie niet. Het lijkt zelfs alsof sommigen verlangen naar
MJ2005#3.indd 134
28-11-2005 14:11:49
Kikke
135
een portie klappers. Visie genoeg maar hoe dat concreet te maken, zegt er eentje vettig.
Natuurlijke leider Dan staat er een natuurlijke leider op. Hij schept een sfeer van ruimte en acceptatie. Er komt een beweging op gang. Wat nog in de plooien zit, begint zich te ontplooien. Een kind dat leert lopen, zijn eerste woordjes spreekt, doet dat het best in een omgeving waar het veilig is en waar het wordt bemind. Het durft in de levensstroom te gaan. Het gaat niet angstig spartelen of tegen de stroom in zwemmen. De directie bestond uit angstige kinderen die met allerlei veiligheidssystemen de zaak in de hand probeerden te houden. Die veiligheidssystemen leken op strenge ongeïnteresseerde ouders. De accountancyafdeling zit nu in diep afgrijzen, doodsbenauwd de kat uit de boom te kijken. Die komt er voorlopig niet uit, zegt een lolbroek. Het gaat om de knikkers. Die moeten we koste wat het kost binnenhalen. Die knikkers komen vanzelf binnenrollen als gevolg van de ruimte die allen krijgen om ergens voor te gaan waar ze goed in zijn en waarin ze vanzelfsprekend ook gewaardeerd worden, zegt de natuurlijke leider.
Hoe doen we dat? Doen is het verkeerde woord. Het is eerder laten. Laten zijn wat er is. Bewust erbij aanwezig zijn en observeren zoals liefdevolle aandachtige ouders met hun kind omgaan. Wat er daarna gaat gebeuren voltrekt zich vanuit een scheppend ontdekken, zoals een kind dat zelf zo goed kan. Wie hierdoor worden geraakt gaan dit aan met zichzelf en scheppen daarmee een draagvlak voor de andere personeelsleden om dat ook te doen. Het houdt in dat ze zich openstellen voor wat dan ook in zichzelf en in het bedrijf en dat gadeslaan vanuit een ruimtegevende, niet oordelende houding.
Aanstekelijk Belangrijke ingrediënten zijn bereidheid en ontvankelijkheid. De bereidheid en ontvankelijkheid om de emotionele, mentale en fysieke comfortzone te laten oprekken tot een grotere ruimte. Een ruimte waarin de kernkwaliteiten van iedereen tot hun recht komen. Een ruimte waarin mag gezien en gezegd worden wat niet goed functioneert. Een ruimte waarin voldoening, vervulling en efficiëntie elkaar ondersteunen. Wanneer ontstaat die bereidheid en ontvankelijkheid? Wanneer de logica wordt herkend van de natuurlijke stroom. En dan is het oefenen geblazen, elk moment, wanneer en waar ook, ook midden in besprekingen, om bewust aanwezig te zijn bij wat er zich afspeelt, in henzelf in hun lichaam en
MJ2005#3.indd 135
28-11-2005 14:11:49
136
Verandermanagement
in de anderen. Het te voelen en ernaar te kijken. Ook het geklets in het hoofd te observeren. Deze nieuwe bedrijfscultuur kan aanstekelijk werken als er een paar vast mee beginnen.
De organisatie komt op adem Degenen die merken dat ze niet erg diep ademen, krijgen spontaan de behoefte om dat wel te doen. Dan raken hun hersenen en hun lijf beter doorbloed. Ze gaan helderder denken. Ze ontspannen zich. Ze voelen zich lekkerder in hun vel. Ze gaan zien hoe oppervlakkig anderen ademen. Ze maken hen erop attent. Ze ontdekken nog meer. Er komt een beweging op gang. Alles wordt anders. De vitaliteit neemt toe. Het bedrijf gaat ademen. • Resultaat, productie, creatie zijn geen doel, maar gevolg Zij ontstaan uit de spontane zielsbeweging die de stroom volgt, waarbij het spelelement en de openheid van ieders innerlijke kind een grote input heeft. • Verandering ontstaat vanuit bewust zijn Als selfmanagement en management hand in hand gaan, vanuit de adequaatheid van bewust zijn, openbaren de mogelijkheden en kansen zich. Deze stromen uit naar waar er een bedding voor is. Bij bewust zijn is het denken de dienaar en het hart de leider. Dat geeft een veilig gevoel. Angsten en de bezwering ervan door machtsstrategieën blijken nu achterhaald te zijn.
Over de auteur Els Kikke is de auteur van het boek Loskomen; Teruggaan naar wie wij in wezen zijn, van het boek In beweging komen vanuit oerkracht; Zijn in essentie en van artikelen in diverse tijdschriften in binnen- en buitenland. Zij promoveerde in de psychologie op het onderwerp het ervaren van onze levenskern. Zij werkt als coach en trainer in binnen- en buitenland, na twintig jaar lerares Frans en maatschappijleer geweest te zijn in het middelbaar onderwijs. Zij is moeder van Esther en Jeroen en grootmoeder van Filip.
MJ2005#3.indd 136
28-11-2005 14:11:49
