Het MAS. Dat moet je gezien hebben

Het MAS. Dat moet je gezien hebben.

© Sarah Blee

-2-

WEGWIJS IN HET MAS Antwerpen is een stad aan een stroom met een haven. Dat zorgt al eeuwen voor ontmoeting en uitwisseling. Het MAS verzamelt de sporen van die uitwisseling en vertelt er nieuwe verhalen mee. Over de stad, de stroom en de haven. Over de wereld in al zijn verscheidenheid. Over de verbondenheid van Antwerpen met de wereld. Maak kennis met Antwerpen in de wereld, en met de wereld in Antwerpen.

HET HELE MAS Het museumgebouw Het MAS is een ontwerp van het Nederlandse bureau Neutelings Riedijk Architecten. Hun ‘stapelhuis’ haalde het van 55 inzendingen uit de hele wereld. Het staat op de plek van het vroegere Hanzehuis, een 16de eeuwse opslagplaats. Het MAS is veel meer dan een museum. Het is een optelsom van belevenissen: de museumzalen, het kijkdepot, de wandelboulevard, het panorama op het dak, het museumplein, de paviljoenen, de horeca, … Ook buiten dit gebouw leeft het MAS. Het MAS is een open huis. Je mag er zomaar in en uit lopen. Alleen de museumzalen zijn betalend.

-3-

Wandelboulevard +1 | Panoramaterras +10 (gratis toegankelijk)

Expo Exodus. Op de vlucht voor de oorlog. (Roltrapvitrines en lichtwanden)

Vluchten. Je huis en vaderland halsoverkop achterlaten. Het is een traumatische gebeurtenis, die een mensenleven in een oogwenk overhoopgooit. Zo is het ook vanaf 4 augustus 1914, als voor België de Eerste Wereldoorlog begint. Het Duitse leger rolt als een pletwals over het neutrale landje. Duizenden burgers verlaten hun thuis om aan de gevechten, de vernielingen en de dood te ontsnappen. Op het hoogtepunt van de strijd zoeken meer dan anderhalf miljoen Belgen hun toevlucht in Nederland, Frankrijk en Groot-Brittannië. Pas als in het bezette België weer een relatieve rust heerst, keren velen terug naar huis. Maar meer dan een half miljoen burgers blijven het einde van de oorlog afwachten in ballingschap, een unieke diaspora in de Belgische geschiedenis. In deze tentoonstelling volgen we de vluchtelingen, in zeven thema’s, op hun route: van de vlucht, de eerste noodhulp en het leven in ballingschap tot de terugkeer naar een verwoest land in 1918. Philip Heylen Schepen voor Cultuur, Economie, Stads- en Buurtonderhoud, Patrimonium en Erediensten

-4-

+1 | +2 Oorlogsgeweld en terreur Op 4 augustus 1914 valt Duitsland België binnen bij Luik. Al na enkele dagen is duidelijk dat het onervaren en slecht bewapende Belgische leger weinig kan beginnen tegen de Duitse overmacht. In enkele weken worden de verdedigingslinies van Luik, Namen en aan de Gete overwonnen, na bloedige gevechten. Brussel valt op 20 augustus. Kort daarna begint de belegering van de vesting Antwerpen. De Duitse opmars trekt niet alleen een spoor van vernieling door het land. Er is ook brutale terreur tegen de burgerbevolking. Tijdens de eerste oorlogsmaand worden meer dan 4300 burgers standrechtelijk geëxecuteerd en meer dan 10.000 huizen in Dinant, Visé, Leuven, Lier, Dendermonde, … geplunderd en in brand gestoken. Verhalen over de Duitse gruweldaden doen duizenden mensen op de vlucht slaan. De meeste Belgen vluchten ofwel westwaarts, ofwel naar de vesting Antwerpen.

Dendermonde, 1914 (© Brussel, Koninklijk Legermuseum)

-5-

+2 | +3 | +4 De grote uittocht Op 28 september 1914 begint een hevig bombardement op de forten van de Antwerpse voorsteden. Al op 2 oktober blaast het Belgische leger er de aftocht. Als de Duitsers de aanval inzetten, verdringen duizenden Antwerpenaren zich op de Scheldekaden, op zoek naar een bootje dat hen naar het noorden kan brengen. Om te ontkomen aan de Duitse troepen bouwt het Belgische leger een pontonbrug over de Schelde. Ook over land vult een immense vluchtelingenstroom de wegen naar Nederland. Te voet of opeengepakt op boerenkarren, huurrijtuigen of aanhangwagens. In minder dan een maand zoeken meer dan een miljoen Belgen hun toevlucht bij de noorderburen. De oprukkende Duitse legers, die ook in oktober honderden burgers doden, jagen de vluchtelingen voor zich uit. Via Oostende en later via Vlissingen in Zeeland trekken velen naar Groot-Brittannië. Tijdens de oorlog loopt hun aantal op tot ongeveer 250.000. Ook in Frankrijk vinden 325.000 gevluchte Belgen een onderkomen.

Vluchtelingen te Bergen op Zoom, 1914 (© Bergen op Zoom, Regionaal Historisch Centrum)

-6-

+4 | +5 Menselijkheid en solidariteit In de Nederlandse provincies Zeeland en Brabant komt haast geen eind aan de vluchtelingenstroom. In enkele dagen zien steden als Bergen op Zoom en Roosendaal hun bevolking verdrie- of verviervoudigen. Vaak is het een bovenmenselijke taak om voor al deze mensen voedsel of onderdak te verschaffen. Beelden uit Bergen op Zoom, de Parijse Gare du Nord of het Londense Alexandra Palace geven een idee van de omvang van de internationale hulp en de noodopvang die de eerste weken overal op gang komt. Duizenden vrijwilligers beschouwen het als hun morele en vaderlandse plicht hulp te bieden. Op initiatief van plaatselijke notabelen, kerken of gemeentelijke autoriteiten ontstaan spontaan hulpcomités. Het enthousiasme van de vrijwillige liefdadigheidswerkers blijft niet duren. Op aanraden van de Belgische en de Nederlandse overheid keren eind 1914 tienduizenden vluchtelingen naar België terug.

Parijs, Gare du Nord, 1914 (© Parijs, Bibliothèque Historique de la Ville de Paris)

-7-

+5 | +6 Vermisten en papieren In de chaos van de vlucht raken vele gezinnen, vrienden en kennissen van elkaar gescheiden. En in het gastland hebben ze allerlei ‘papieren’ nodig. Aan de grenzen van de gastlanden Nederland, Frankrijk en Engeland dwalen vluchtelingen rond op zoek naar bekenden. Ze schrijven met krijt adressen op muren en schuttingen langs de vluchtroutes, in de hoop contact te krijgen met familieleden of vrienden. In de kranten verschijnen annonces. In de gastlanden moeten nieuwe inlichtingendiensten de vluchtelingen zo goed mogelijk in kaart brengen. Laissez-passer, paspoort, identiteitskaart en inschrijving zijn sleutels tot de hulpverlening. Het lange aanschuiven om de juiste papieren te bemachtigen behoort tot de vaste tijdsbesteding van de vluchtelingen. Voor de Belgische overheid is het belangrijk dat de vluchtelingenkinderen Belgisch onderwijs krijgen. Dankzij de financiële steun van de Nederlandse overheid wordt al vanaf 1915 een uitgebreid netwerk van Belgische lagere scholen uitgebouwd. In Groot-Brittannië neemt monseigneur De Wachter het initiatief. Hij zamelt geld in, richt Belgische scholen op en rekruteert het onderwijspersoneel in België.

-8-

+6 | +7 Belgen in Engeland Belgen die in het buitenland verblijven, moeten werken om in hun onderhoud te voorzien. Zo belanden ze in Engeland in de oorlogsindustrie. In Groot-Brittannië vinden duizenden vluchtelingen werk. Waar de oorlog een tekort aan mankracht veroorzaakte, zijn de Belgen welkom. Maar in sectoren met veel werklozen ziet men ze als een bedreiging. Of als lafaards die de plaats inpikken van Britse mannen aan het front. Grote conflicten vermijdt men door de vluchtelingen vanaf 1915 in de oorlogsindustrie te doen werken. Zo gaan 5800 Belgische mannen en vrouwen aan de slag bij de Engelse wapenfabrikant Vickers. Belgische ondernemers en ingenieurs uit de staalindustrie richten in Engeland ook munitiefabrieken op, zoals Charles Pélabon, Georges Kryn en Raoul Lahy. Niet alleen verschaffen zij aan duizenden vluchtelingen werk, rondom deze werkplaatsen ontstaat ook een bloeiend netwerk van Belgische middenstanders. De National Projectile Factory is een gemengd Brits-Belgisch initiatief. 7000 Belgen werken vanaf 1916 in deze munitiefabriek en wonen in het bijbehorende barakkenkamp Elisabethville in Birtley. Winkelstraat met Belgische handelszaken in de omgeving van de Belgische munitiefabriek Pelabon Works in Richmond (© Brussel, Koninklijk Legermuseum)

-9-

+7 | +8 Belgen in Nederland Wanneer blijkt dat de opvang van vluchtelingen langer zal duren en dat de voorlopige opvangcentra onvoldoende geschikt zijn, zoekt de Nederlandse overheid andere oplossingen. Begin november 1914 maakt ze haar plan bekend: vluchtelingen die niet naar België terugkeren en niet in hun onderhoud kunnen voorzien, worden ondergebracht in vluchtoorden. Vermogende Belgen mogen zich buiten de kampen vestigen. De ‘armlastige Belgen’ – ongeveer 20.000 van de 100.000 die achterblijven – worden in drie groepen verdeeld: de ‘gevaarlijke of ongewenste elementen’, de ‘minder gewensten’ en de ‘fatsoenlijke behoeftigen’. Naargelang van hun categorie of klasse belanden ze in een van de vluchtoorden. In Nunspeet komen de arme, ‘niet-fatsoenlijke’ vluchtelingen terecht, in het modelkamp Ede de meer welgestelde behoeftigen. In Gouda en Uden is het klassenonderscheid minder uitgesproken. Elk vluchtoord bestaat uit barakken met woonen slaapvertrekken, en daarnaast de gewone dorpsvoorzieningen: kerk, postkantoor, ziekenzaal, winkel, …

Vluchtelingen in Nederland (© Gouda, Streekarchief Hollands Midden)

- 10 -

+8 | +9 Eindelijk terug naar huis

Het einde van de oorlog op 11 november 1918 betekent het begin van de terugkeer van vele vluchtelingen. Velen stellen vast dat hun grotendeels verwoeste vaderland hen minder te bieden heeft dan gehoopt, of vinden in hun vluchtoord een tweede vaderland. Zij komen nooit meer terug. Anderen keren pas vele jaren na de wapenstilstand weer naar huis. Over heel België liggen huizen in puin. In de voormalige frontstreek – de ‘Verwoeste Gewesten’ – is de vernietiging zelfs totaal. Wie terugkomt en geluk heeft, kan terecht in een barak van het Koning Albertfonds. Anderen bouwen zelf een noodwoning of gaan in een van de talrijke bunkers wonen. Voor de tweede maal moeten veel mensen vaak jarenlang in armzalige omstandigheden leven.

Terugkeer van de vluchtelingen (© Londen, Imperial War Museum)

- 11 -

© An-My Lê

EXPO +3 (20/5 — 31/7 ) An-My Lê — Small Wars An-My Lê (1960) verliet als 15-jarige politieke vluchteling haar geboorteland Vietnam. Vanaf ‘94 keerde ze er regelmatig terug en raakte getroffen door het landschap dat ze fotografeerde. Het is haar manier om het ontvluchten van een gebied van conflict in beelden te vatten. Een indrukwekkend beeldverhaal dat voor het eerst wordt getoond in Europa.

Medaillons Schrijver Tom Lanoye en grafisch ontwerper Tom Hautekiet brengen net als het museum, een ode aan de stad, de haven, de stroom en de wereld. Hautekiet baseerde zich op de plannen van Palmanova, de ideale stad uit de renaissance.

- 12 -

HET MAS PER VERDIEPING +0 | Balie + Vestiaire + Toiletten + EHBO + Lift + Café STORM + 0,5 | Atelier +1 | Kantoren + Toiletten +2 | Kijkdepot (gratis toegankelijk) Ontdek het verhaal achter de collectie: van de belangrijke verzamelaars tot de regels van de kunst voor goed behoud en beheer. Het MAS | Museum aan de Stroom eert 75 jaar vzw 'De Vrienden van het Nationaal Scheepvaartmuseum'. Een nieuwe presentatie in het Kijkdepot brengt verhalen en voorwerpen van verzamelaars met een passie voor scheepvaart.

+3 | Tijdelijke expo

VASTE EXPO

+4 | MACHTSVERTOON | Over prestige en symbolen +5 | WERELDSTAD | Over hier en elders +6 | WERELDHAVEN | Over handel en scheepvaart +7 | LEVEN EN DOOD | Over mensen en goden +8 | LEVEN EN DOOD | Over boven- en onderwereld +9 | Restaurant ’t Zilte + Banketting zaal 9 Beaufort +10 | Panorama (gratis toegankelijk)

Op het dak van het MAS heb je een panoramisch 360°-zicht op de stad, de stroom en de haven. Let wel: het panorama kan uit veiligheidsoverwegingen worden afgesloten voor het publiek.

- 13 -

In de museumzalen hebben B-architecten voor een innoverende vormgeving gezorgd. Huiscomponist Eric Sleichim maakte voor elke verdieping van het MAS een klanksculptuur. De muziekstukken zijn te horen in de eerste ruimte van elke museumzaal. Het MAS verenigt de collecties van het voormalige Etnografisch Museum, het Nationaal Scheepvaartmuseum en het Volkskundemuseum. Samen met een deel van het Vleeshuis krijgen ze een nieuw onderdak en een nieuw elan. De verzameling telt meer dan 470.000 objecten en breidt nog verder uit. Het MAS bundelt de collecties tot een vernieuwend verhaal van de verbondenheid van de stad met de wereld. Het doet dat aan de hand van 4 universele thema’s waar iedereen zich in kan terugvinden.

© Filip Dujardin

- 14 -

+3 | Tijdelijke expo +4 | MACHTSVERTOON | Over prestige en symbolen Macht en het uiterlijke vertoon van macht is van alle tijden, bij uitstek op economisch of politiek belangrijke plekken zoals Antwerpen. Overal ter wereld overtuigen machthebbers anderen ervan dat zij macht verdienen door ontzag te wekken met symbolen die wijzen op rijkdom, wijsheid of een goddelijke status.

VASTE COLLECTIE

+5 | WERELDSTAD | Over hier en elders Een stad krijgt vorm in gebouwen en gebeurtenissen, maar evengoed in portretten en verhalen. Antwerpen toont zich al meer dan 500 jaar als stad met vele gezichten, maar ook altijd opnieuw als stad aan de stroom en als stad in de wereld. De expo 'In Antwerpen' vertelt verhalen over 50 jaar Marokkaanse en Turkse migratie.

+6 | WERELDHAVEN | Over handel en scheepvaart Waar water en land elkaar tegenkomen, ontstaan havens. De wereld komt er binnen, en mensen en goederen varen er weg. Mensen verhandelen er goederen, komen in een andere wereld, doen er nieuwe ideeën op. Havens evolueren mee met de schepen die er aanmeren. Maar te midden van het gigantische staal en beton blijft de haven mensenwerk.

+7 | LEVEN EN DOOD | Over mensen en goden +8 | LEVEN EN DOOD | Over boven- en onderwereld Waar komen we vandaan? Waar gaan we naartoe? Mythes en religies, filosofen en wetenschappers proberen grote levensvragen te begrijpen, te verklaren en zin te geven. Kunstobjecten en rituele voorwerpen, muziek en verhalen weerspiegelen de verscheidenheid aan zingeving. Een belangrijk onderdeel is de precolumbiaanse collectie van Paul en Dora Janssen-Arts.

- 15 -

INFO + RONDLEIDINGEN Infobalie + Gastheren en -vrouwen Heb je vragen? Onze medewerkers aan de infobalie en in de wandelboulevard helpen je graag verder. MASgids Een bundeling van de zaalteksten is te koop aan de ticketbalie (gelijkvloers) en in de MASshop (paviljoen). Verkrijgbaar in het NL/FR/EN/DE/ES. Bezoek met eigen smartphone of de MASiPod De MASapp biedt de vertalingen van alle zaalteksten aan. Je vindt de vertalingen door de QR-codes in elke tentoonstelling te scannen. De app toont ook de band tussen de voorwerpen in het MAS en ander erfgoed in de stad Antwerpen. Je kan ermee objecten delen op Facebook of Twitter. En je kan je favoriete objecten downloaden en daarna terugvinden op onze ‘I MAS THERE’ website. Ontleen, in ruil voor je identiteitskaart, gratis een MASiPod aan de infobalie. Nog geen QR-code lezer op je eigen smartphone? Download de i-nigma app. Kennishoek Op elke verdieping vind je een kennishoek. De Kennishoeken zijn er voor iedereen die nog meer informatie wenst: je kan er online dingen opzoeken, boeken en tijdschriften raadplegen, spelletjes spelen, en nog veel meer. Rondleidingen met MASgids Rondleidingen met gids dienen minstens drie weken op voorhand geboekt te worden. Alle bestellingen van groepsbezoeken met gids verlopen via Antwerpen Toerisme & Congres. T: +32 (0)3 232 01 03 F: +32 (0)3 338 95 91 E: [email protected] Let wel: een groepsbezoek met eigen gids kan alleen in de wandelboulevard. De museumzalen kunnen enkel bezocht worden met vooraf gereserveerde MASgidsen.

- 16 -

© Filip

Themarondleiding elke laatste donderdagavond van de maand Elke laatste donderdag van de maand om 19 uur neemt een gids je mee op ontdekkingstocht door de MASverdieping die op dat moment geopend is. Rondleiding MAS op zondag Elke zondag om 11 uur neemt een gids je mee op een ontdekkingstocht van 1,5 à 2 uur door het MAS. Het thema wisselt. Je kan vooraf inschrijven of ter plaatse kijken of er nog plaats is. Kostprijs vanaf 3 euro per persoon. Beschikbaar in het Nederlands. Mobiel familiespel Een ontdekkingstocht in de museumzaal LEVEN EN DOOD voor kinderen van 6 tot 12 jaar en hun (groot)ouders, peters, meters, nonkels of tantes … Samen met het jongetje Massimo en zijn flessenpost gaan ze op expeditie. Het spel is gratis te ontlenen aan de infobalie (gelijkvloers), in ruil voor je identiteitskaart. Speurtocht Kapitein Massimiliaan Worden jullie de nieuwe matrozen van de vliegende Hollander? Kom in het MAS testen hoe zeewaardig je bent. Kapitein Massimiliaan heeft een kaart vol opdrachten en weetjes die jullie helpt echte piraten te worden! De speurtocht is gratis te verkrijgen aan de infobalie (gelijkvloers).

© Filip Dujardin

- 17 -

PRAKTISCH Toegang - Tickets voor de permanente en de tijdelijke expo zijn te koop aan de balie (gelijkvloers). - Tickets die vooraf zijn aangekocht ruil je aan de groepsbalie (gelijkvloers) in voor een polsbandje. - De wandelboulevard, het Kijkdepot (+2) en het panorama (+10) zijn gratis.

Vestiaire Op het gelijkvloers is er een onbewaakte vestiaire. Ze bestaat uit kleine lockers waar je 1 euro voor nodig hebt. Je krijgt het muntstuk terug wanneer je de locker weer opent. Een aantal grotere lockers zijn geschikt voor schoolgroepen, meer info aan de balie.

Minder mobiele bezoekers - Kom je met een rolstoel? Meld je aan bij de infobalie (gelijkvloers). Een MASbegeleider brengt je met de lift naar de gewenste verdieping(en). - Er zijn vier rolstoelen ter beschikking aan de infobalie (gelijkvloers). - Er is aangepast sanitair op +0 en +9. - Het panorama (+10) is uitsluitend toegankelijk via trappen, maar het zijterras (+9) is toegankelijk voor rolstoelen.

Mensen met een visuele beperking Geleidehonden zijn welkom in de wandelboulevard en in de museumzalen.

Baby’s en kleine kinderen - Buggy’s kunnen op eigen verantwoordelijkheid mee op de roltrap. Meld je aan bij de infobalie (gelijkvloers). Een begeleider brengt je met de lift naar de gewenste verdieping(en). Of laat de buggy achter in de vestiaire.

- 18 -

- Het panorama (+10) is uitsluitend toegankelijk via trappen. Het zijterras (+9) is toegankelijk voor buggy’s. - In de toiletten (gelijkvloers) is er een verzorgingstafel. - Een plekje voor borstvoeding is voorzien op het gelijkvloers. Meld je aan bij de infobalie (gelijkvloers).

Eten en drinken Café STORM Het café STORM bevindt zich op het gelijkvloers. Het is bereikbaar via het museum of via het museumplein. Je kan er terecht voor ontbijt, lunch of een zoete tussenstop. Reserveringen (max 12 personen): T: +32 (0)3 231 43 00 F: +32 (0)3 231 47 00 E: [email protected] W: www.cafe-storm.com Restaurant ‘t Zilte Op +9 ligt het tweesterrenrestaurant ’t Zilte dat wordt uitgebaat door topchef Viki Geunes. Enkel mogelijk op reservatie. Reserveringen: T +32 (0)3 283 40 40 E: [email protected] W: www.tzilte.be Banketting zaal 9 Beaufort De zaal op +9 kan gehuurd worden voor evenementen en activiteiten. Reserveringen: T: +32 (0)3 283 49 40 E: [email protected]

- 19 -

WAT MAG EN NIET MAG IN HET MAS Algemeen - Er mag nergens worden gerookt. - Dieren zijn niet toegestaan in het gebouw, met uitzondering van blindengeleidehonden. - Een groepsbezoek met eigen gids is alleen toegelaten in de wandelboulevard. De museumzalen kunnen enkel bezocht worden met vooraf gereserveerde MASgidsen.

Wandelboulevard - Alleen snacks en frisdranken toegelaten. - De roltrappen zijn op eigen verantwoordelijkheid toegankelijk voor buggy’s en rolstoelen. - Fotograferen is toegestaan. Opgelet: het gebouw is auteursrechtelijk beschermd. Wanneer je het beeld van het MAS wenst te gebruiken voor commerciële doeleinden, neem dan contact op met info@ neutelings-riedijk.com.

Museumzalen - Er mag geen eten of drinken mee naar binnen. - Fotograferen kan zonder flits en statief. - Er mogen geen paraplu’s, rugzakken of grote tassen mee naar binnen. Die kan je achterlaten in de lockers in de vestiaire (gelijkvloers). - Zet je GSM op stil. Het MAS heeft een huishoudelijk reglement dat door elke bezoeker en gebruiker van het museumcomplex moet worden gevolgd. Het ligt ter inzage aan de infobalie.

- 20 -

BUITEN HET MAS Het museumplein Op het plein voor het MAS ligt een 1600 m2 grote mozaïek van hedendaags kunstenaar Luc Tuymans. ‘Dead Skull’ refereert naar de gedenkplaat voor schilder Quinten Metsys op de gevel van de O.-L.-Vrouwekathedraal. Net als het MAS verbindt Tuymans het verleden met het heden en de toekomst. Het plein is het best zichtbaar vanuit de wandelboulevard +5.

De paviljoenen Bij de hoofdingang van het MAS liggen enkele paviljoenen.

MASshop De uitgebreide museumwinkel heeft een ruim gamma aan geschenken en een bijzonder assortiment boeken. Open van dinsdag tot en met vrijdag, van 9.30 uur tot 17.30 uur. Zaterdag en zondag van 9.30 uur tot 18.30 uur. E: [email protected]

UMICORE Zilverpaviljoen Umicore, de eerste Founder van het MAS, nodigt het Zilvermuseum Sterckshof uit om topstukken uit zijn collectie te presenteren in het Zilverpaviljoen. Open van dinsdag tot en met zondag, van 10 uur tot 17 uur.

Havenpaviljoen Beleef de Antwerpse haven op een buitengewone en interactieve manier, via een grote havenkaart, een 360° projectie en touchscreens. Open van dinsdag tot en met zondag, van 10 uur tot 17 uur.

Diamantpaviljoen Van ruwe diamant tot schitterend steentje. De expo volgt zowel de levensloop van de diamant als de geschiedenis en de toekomst van de diamantindustrie in Antwerpen. Er is ook een winkelgedeelte. Open van dinsdag tot en met zondag, van 10 uur tot 17 uur.

- 21 -

Collectie Antwerpen Het MAS is meer dan een gebouw en een museum. Het houdt de vinger aan de pols van de hedendaagse stad. De ontdekkingstocht eindigt dan ook niet aan de museummuren, maar loopt door tot diep in de stad. Het MAS nodigt je uit om het rijke erfgoed van Antwerpen te verkennen. Meer info: www.mas.be.

© Antwerpen Toerisme & Congres

- 22 -

COLOFON Teksten MASteam Vormgeving Volta | Vormgeving, Antwerpen Verantwoordelijke uitgever Carl Depauw MAS | Museum aan de Stroom Hanzestedenplaats 1 B-2000 Antwerpen T: +32 (0)3 338 44 00 F: +32 (0)3 338 44 44 Wettelijk Depotnummer D/2011/0306/145 Cover © MAS Foto © Filip Dujardin Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder toestemming van de uitgever en de rechthebbenden. MAS | Museum aan de Stroom Hanzestedenplaats 1 B-2000 Antwerpen T: +32 (0)3 338 44 00 F: +32 (0)3 338 44 44 E: [email protected] www.mas.be

Niet op de openbare weg gooien

- 23 -

OPENINGSUREN APRIL - OKTOBER

NOVEMBER - MAART

Wandelboulevard

Museumzalen

Wandelboulevard

Museumzalen

di - vr

9.30 - 24 uur

10 - 17 uur

9.30 - 22 uur

10 - 17 uur

za - zo

9.30 - 24 uur

10 - 18 uur

9.30 - 22 uur

10 - 17 uur

Elke laatste donderdagavond van de maand is één van de museumzalen open tot 21u. Meer info: www.mas.be. Gesloten op: maandag (behalve Paasmaandag en Pinkstermaandag) • 1 januari • 1 mei • Hemelvaartsdag • 1 november • 25 december

- 24 -

www.mas.be

+32 (0)3 338 44 00