‘Mijn enige uitgangspunt is dat ieder ontwerp anders moet zijn’ Hij streeft in zijn tuinontwerpen naar een zekere vanzelfsprekendheid. Omdat ze jaren mee moeten kunnen. Maar van voorspelbaarheid moet Luc Engelhard dan weer niets hebben. De uitdaging schuilt in de omgeving, vindt hij. “Ik wil niet in terrassen vijvers of borders denken, maar in schilderijen.” Tekst Paul Geerts Het is bijna onvermijdelijk. Zittend in het kantoor van Luc Engelhard (50) wordt de blik automatisch naar de buitenruimte gezogen. Naar de ogenschijnlijk onregelmatig gevormde waterpartij, de grazende schapen en forse boom. Engelhard voelt zich zichtbaar als een vis in het water in de door hemzelf gecreëerde wereld waartoe ook de eigentijds vormgegeven kantoorruimte en de verderop gelegen woning behoren. Het is alsof de aangename plek onder de rook van Kockengen er al jaren is. Engelhard glundert. Het is de spijker op de kop. Zijn projecten stralen een zekere vanzelfsprekendheid uit, ze zijn geworteld in verleden, heden én toekomst. “Want ze moeten jaren meekunnen’, verwoordt de ontwerper. Hij wijst op een project van zijn hand in Loenen aan de Vecht, naar de kleine sprookjesachtige woning, omgeven door statige eiken en beuken. Ze hebben iets van wachters, vindt Engelhard. Hij creëerde een overgang door op leefplekken en zichtlijnen kleinere, schaduwminnende bomen te planten. Het tuingevoel versterkte hij door onderaan de stam van enkele grote bomen buxus en Helleborus te plaatsen. Maar het meest imponerend zijn de leistenen elementen die als armen naar de bomen reiken. Ze verbinden de bosrijke omgeving met het riante terras dat bestaat uit een combinatie van Turks basalt en beton. Engelhard beschrijft de tuinen van zijn hand als ‘een zijn’. Een plek staat volgens de ontwerper nooit op zich, maar heeft alles met elementen in de omgeving te maken. De lucht bijvoorbeeld, maar ook die grote boom in de tuin van de buren of het zwarte huis op vijftig meter afstand. “Ik zoek naar evenwicht, probeer een brug te slaan of juist een tegenstelling te creëren. De uitdaging schuilt in de omgeving.” Het is een uitspraak die Engelhard karakteriseert. Hij is niet de doorsnee tuinontwerper die simpelweg de ruimte opvult. Hij is een man met een bescheiden missie, een groenliefhebber met een visie. Hij wijst op zijn eigen woning, een twintigtal meter verderop. “Dat huis is net zo goed natuur als de tuin dat is”, zegt Engelhard, die zijn liefde voor architectuur van huis uit heeft meegekregen. Hij roemt Daniel Libeskind, de in Polen geboren architect die het Joods Museum in Berlijn ontworpen heeft. “Het mooie van dat ontwerp is dat de vormen ervan niet gericht zijn op de functie.” Op tafel ligt een boek van Louis Kahn, eveneens een architect die hij bewondert. Maar zelf architect worden? Daarvoor is het vak volgens hem teveel aan regels gebonden. “Daarom heb ik voor de tuin gekozen.” Opvallend is wel dat zijn werk juist in de smaak valt bij architecten. Die schakelen hem geregeld in, ook al is Engelhard geen tuin- en landschaparchitect. Engelhard
grinnikt, omdat hij weet dat hoveniers soms met de nek worden aankijken. “Maar de architecten waarmee ik werk vragen niet eens naar mijn opleiding. Het interesseert ze niet”, benadrukt de tuinman die begin jaren tachtig een opleiding afrondde aan de Rijks Middelbare Tuinbouwschool in Utrecht. Het is dan ook niet die opleiding, maar zijn ervaring die tot de verbeelding spreekt. De tijd is zijn leermeester. Na zijn opleiding verdiepte Engelhard zich onder meer in materialen als beton en hout, maar ook in plantkunde. “Omdat ik vond dat daarvoor tijdens de opleiding te weinig aandacht was.” Koud afgestudeerd begon Engelhard direct voor zichzelf, niet bang om op z’n bek te gaan. “Ik wil niet in terrassen vijvers of borders denken, maar in schilderijen”, schetst hij beeldend. “Ik hoef niet zo nodig te shockeren, maar ik ben wel recalcitrant. Zichtlijnen zijn bijvoorbeeld ontzettend belangrijk, maar nog belangrijker is wat je ermee doet. Door ze teveel te benadrukken, kun je ze ook doodmaken. Ik hecht niet aan regels, kies juist liever het tegengestelde.” Daarin schuilt een verschil met architectuur. “Dit vak is geweldig breed. Neem het verouderen van de geplande beplanting. Dat is in de ontwerpfase al een boeiend item. De wisselende verhoudingen moeten door de jaren heen in evenwicht blijven. Het mooie is dat ik mijn ideeën kan toetsen aan de praktijk. Een architect kan dat niet, omdat een bouwwerk degelijk en af moet zijn.” Die drang om te experimenten heeft er altijd ingezeten. “Als ik iets getekend heb, komt er vanzelf een materiaal in me op. Ik voel dan of het bijvoorbeeld steen of hout moet zijn. Daarom vind ik het zo moeilijk om mijn stijl te omschrijven. Eigenlijk is mijn uitgangspunt is dat ieder ontwerp anders moet zijn”, aldus de ontwerper die zichzelf omschrijft als ‘architect in buitenruimte’. De ontwerpen van zijn hand mogen dan heuse kunststukjes zijn, Engelhard wil zichzelf geen vrij kunstenaar noemen. Hij verdiept zich wel degelijk in wat zijn opdrachtgever wil. “Krijg je een goede briefing, dan kruipt een opdrachtgever als het ware in je. De kunst is vervolgens om hem boven zijn eigen niveau uit te tillen.” Hij vindt het een schitterend proces. “Ik probeer ze een product te bieden waarin ze steeds weer iets nieuws herkennen. In eerste instantie ziet de klant misschien 30 procent van wat je bedoelt hebt. In de loop van de tijd groeit dat naar 100 procent. Uiteindelijk ziet een opdrachtgever zelfs meer dan wat ik er als maker heb ingelegd.” Maar die carrière heeft hem wat kruim gekost. Zijn bedrijf groeide door de jaren heen uit tot een middelgrote onderneming. Inmiddels is het personeel uitgevlogen en werkt Engelhard als zzp’er, zoals in de begindagen. “Ik kan moeilijk mensen om me heen hebben”, verklaart hij. “Waarom? Omdat ze aandacht vragen. Maar ik wil de mensen die voor mij gewerkt hebben ook niet tekort doen. Ik heb veel van ze geleerd.” Engelhard heeft in dertig jaar tijd de tuin zien veranderen. Met name de laatste jaren ligt de nadruk op harde materialen, meer dan op beplanting. Hij vindt het geen goede ontwikkeling. Niet dat harde materialen uit den boze zijn, maar ze moeten volgens de ontwerper wel altijd in dienst staan van de natuur. “Als kind was ik meer dan leeftijdgenoten geboeid door de natuur. Ik zag al snel de kwaliteiten ervan. Maar wil je de natuur toepassen, dan moet je ‘m wel begrijpen. De
kunst van dit vak is dat je weet hoe de bomen en planten zich ontwikkelen. Maar ook dat je van alle ingrediënten de juiste schepping weet te maken.” Hij is wars van commercie. “Al vind ik het niet erg dat er tuincentra zijn. Daar leren mensen over de tuin, maar mijn doelgroep vind je er niet.” Hij omschrijft zijn klanten als natuurliefhebbers die goed kunnen kijken en enigszins kunstzinnig zijn. Ik heb niets met mensen die respectloos omgaan met het tuinontwerp zelf. Die zijn gelukkig weggevallen, waardoor ik vooral de dingen kan doen die ik leuk vind.” Het vak past hem als een jas. “De tuin is mijn passie, ik blijf dit mijn leven lang doen.” Engelhard pakt een brochure van tafel. Daarin is aan de hand van citaten van onder meer auteurs en kunstenaars zijn visie omschreven. Hij haalt een uitspraak aan van de Franse kunstschilder Paul Cezanne. “Kunst is harmonie evenwijdig aan de natuur.” Engelhard glundert. “Ik hoop dat ik door mijn woorden mensen beter kan laten kijken”, voegt hij er vervolgens enigszins filosofisch aan toe. Spengen 26 Kockengen 0346 241807 www.lucengelhard.nl FOTOBIJSCHRIFTEN
1 Luc Engelhard.
2 Het langwerpige kavel in Mijdrecht is door middel van dwarslijnen verbonden met het omliggende polderlandschap.
3 Bij de aanleg van de tuin in Baarn hebben ook bestaande bomen een plek gekregen.
4 De leistenen elementen in de tuin in Loenen aan de Vecht reiken als armen naar de bomen.
5 De sloot aan de foet van de modern vormgegeven woning in Mijdrecht gaat over in een zwemvijver.
6 De donkere steen die gebruikt is in Baarn contrasteert fraai met de berkenstam.
7 Overgang van de vernieuwde boerenschuur naar de omliggende tuin in Loenen aan de Vecht.
8 De strakke pergola vormt de toegang tot de serre van een klassieke villa in Noordwijk.
9 Een wal van gezaagd boomhout is in Noordwijk in het tuinontwerp meegenomen.
10 Betonnen waterornament in Mijdrecht.
11 Terras aan het water in Loenen aan de Vecht.
