Veiligheid en preventie

ALGEMEEN ONDERWIJSBELEID

)RUXP 2NWREHU

3DJLQD

Veiligheid en preventie Een preventieadviseur op school - warm aanbevolen De ontoereikende omkadering voor de preventieadviseur staat op nr 1 van de knelpuntenlijst zoals die naar voren kwam uit de enquête uitgevoerd door het VSKO in 2007 (Forum april 2008, p. 10). Intussen ondertekenden de verschillende netten een Gemeenschappelijke Verklaring met zeven doelstellingen inzake welzijn en veiligheid in het onderwijs. Forum nam Julien Teugels, coördinerend preventieadviseur van de scholengemeenschap Katholiek Secundair Onderwijs Regio Mechelen, onder de arm voor een uitvoerig gesprek over veiligheid op school. Jaak Palmans, stafmedewerker VVKSO, voorzitter van de VSKO-werkgroep welzijn, leidde het gesprek mee in goede banen. Julien Teugels, ervaren en nog meer gedreven coördinerend preventieadviseur, was vroeger projectleider in de bouwsector en werd daar voor het eerst met veiligheid en preventie geconfronteerd. “In 1980 kwam ik terecht in het onderwijs, hier in COLOMA plus, als lesgever in de afdeling bouwkunde. Men zocht er iemand om de nieuwbouw (die intussen niet meer bestaat) op gang te trekken. Ik heb één jaar les gegeven tot mij werd gevraagd deel uit te maken van de staf van de school als technisch adviseur. Ik ging graag op het voorstel in maar wel op twee voorwaarden: ik zou les blijven geven en een cursus preventie niveau 2 (zie kaderstukje) volgen. In 1982 volgde ik die opleiding in het Provinciaal Vormingsinstituut Antwerpen, toen, één van de betere instituten op gebied van

6 Forum • oktober 2008

opleiding, zeker in die periode. De preventiecultuur in het onderwijs op dat ogenblik was zeer beperkt. Ik ben hier toen Dienst Hoofd Veiligheid geworden en werd technisch verantwoordelijk voor al de gebouwen. De nieuwbouw stond op stapel en moest gestalte krijgen. De architect had niet zo veel ervaring met preventie en veiligheid, ik ook niet. Maar als eindwerk voor mijn cursus preventie koos ik als onderwerp “Naar een veilige en gezonde, hygiënische hotelkeuken op schoolniveau”. Dat is dan de basis geworden voor de plannen van wat er nu staat. Toen ik in 2000 een getuigschrift “preventieadviseur niveau 1” behaalde werkte ik op aanvraag van de school aan een cursus “coördinerend preventieadviseur op het niveau van scholengemeenschappen”. Ik heb die uitge-

schreven maar eigenlijk had ik die taak graag zelf vervuld. Ik solliciteerde en werd coördinerend preventieadviseur voor de scholengemeenschap, die nieuw was op dat ogenblik, toen 11 inrichtende machten.”

Welk statuut hebt u? Julien Teugels: Ik ben klasvrijgemaakt. met uren van de scholengemeenschap voor de functie van preventieadviseur. Er bestaat geen statuut voor de preventieadviseur. Dat is immers één van de grote lacunes. Het is de vierde doelstelling van de Gemeenschappelijke Verklaring: het ambt organiek maken of minstens voor omkadering zorgen.

Hoe ging u tewerk? Om mijn taak naar behoren te kunnen vervullen, stelde ik voor een aantal “plaatselijke preventieadviseurs” aan te stellen. De secundaire scholen dragen bij tot het rendement van zo'n nieuwe organisatie voor een coördinerend preventieadviseur. De scholengemeenschap haalt haar middelen uit de bijdrage die per leerling gevorderd wordt voor het functioneren van de scholengemeenschap. Daar waar de Inrichtende Macht dezelfde macht was voor secundaire als voor lagere scholen, stelde dat geen probleem want ze waren allemaal vragende partij. Men kon dus een beroep doen op iemand extra. In de tweede fase, werd in Mechelen ook een nieuwe Inrichtende Macht opgericht, vzw “De Ranken”, die zowel secun-

)RUXP 2NWREHU

3DJLQD

A LG E M E E N O N D E R W I J S B E L E I D daire als nieuwe lagere scholen onder zich had. Vanaf toen zaten er een paar nieuwe scholen onder mijn vleugels en kwam er een preventieadviseur bij.

Wat doet een preventieadviseur? Julien Teugels: Voor mij was het belangrijk ervoor te zorgen dat die plaatselijke preventieadviseurs knowhow hadden. Gedurende de eerste twee jaar heb ik dus gezorgd voor een opleiding, zodat zij weten wat hun taken en verantwoordelijkheden zijn. Het maken van de risicoanalyse in de verschillende scholen gebeurt op basis van rondgangen: schoolbezoeken afleggen. We gaan samen met die plaatselijke preventieadviseurs het terrein op: in klassen, keuken, refters, magazijnen, sportzalen, kortom, overal waar leerlingen komen. Wat zijn de problemen? Hoe groot zijn ze? Welke adviezen geven we aan de schooldirecties om die problemen te minimaliseren of teniet te doen? Een andere taak van de preventieadviseur is een maandverslag van zijn activiteiten opstellen. Ik maak ook elke maand een verslag voor mijn directeur en ik bespreek dat ook met haar.

Waaraan werkt u momenteel? Julien Teugels: We zijn nu bezig in het centrum van Mechelen met verbouwingswerken. Het is de bedoeling volgende week die gebouwen in gebruik te nemen, dus moeten we indienststellingssrapporten opmaken. Dat bete-

© Willy Bombeek

Per grote secundaire school is er een preventieadviseur die ook vrijgesteld is. Men is creatief en probeert ergens een aantal uren te verzamelen om zo een persoon te kunnen laten kunnen functioneren. En dat verschilt van inrichtende macht tot inrichtende macht.

v.l.n.r. Julien Teugels en Jaak Palmans

kent dat we eergisteren met de preventieadviseur en de directeur gingen kijken of alles in orde is. Mogen er leerlingen binnenkomen volgende week? Zijn de brandweervoorschriften nageleefd? Heeft de brandweer zijn toelating gegeven om die gebouwen te betreden? Wat ontbreekt er nog?

Belangrijk is ook de samenwerking met de (coördinerend) directeur. Als hij/zij in een veiligheidsbeleid gelooft, zal de preventieadviseur er ook gemakkelijker bij worden betrokken. Dat gebeurt meestal via bureauvergaderingen met de directeurs en met de Raad van Bestuur. Ik kom drie keer per jaar naar zo'n vergadering

De plaatselijke preventieadviseur moet reeds bij de ontwerpfase worden betrokken. Hij heeft immers een grote schoolervaring, die architecten en ingenieurs hier niet hebben.

Bent u bij alle bouwwerken betrokken? Julien Teugels: Niet overal. Dat hangt een beetje af van de cultuur van de school. De preventieadviseurs worden naar mijn mening te laat ingeschakeld in een bouwproces. Zij moeten reeds bij de ontwerpfase betrokken zijn. Waarom? Eerst en vooral omdat de plaatselijke preventieadviseur een grote schoolervaring heeft, die architecten en ingenieurs hier niet hebben. Het leven in een school, ken je pas wanneer je erin geleefd hebt. Je moet er je tenten in opgeslagen hebben.

waarop alle directeurs aanwezig zijn en daarin stuur ik alles rond preventie: belangrijke punten aanstippen en ook meedelen waaraan in de toekomst moet worden gedacht. Het maandelijkse overleg met de plaatselijke preventieadviseurs is in feite mijn instructiemethode. Intussen heb ik er zowat negentig achter de rug. De plaatselijke preventieadviseurs moeten een scharnierfunctie ontwikkelen. De instructies nemen zij mee naar hun individuele school en tanken die dan weer over naar hun plaatselijke bestuur, via directie- of via comitévergaderingen.

7

oktober 2008 • Forum

)RUXP 2NWREHU

3DJLQD

A LG E M E E N O N D E R W I J S B E L E I D

© Julien Teugels

Staat u altijd klaar om in te grijpen?

Jaarlijkse opleiding van onze brandweerploegen in PIVO Asse.

Met instructies bedoelt u de wetgeving? We volgen natuurlijk de wetgeving. En we leren uit bepaalde plaatselijke ervaringen. Er worden foto's genomen, verslagen gemaakt, ervaringen uitgewisseld. Ook de communicatie tussen de plaatselijke preventieadviseurs onderling is zeer belangrijk. Ik probeer daar een groep van te maken, zodat ze aan elkaar ook iets hebben en weten bij wie ze terecht kunnen voor bijvoorbeeld hygiëne in de keuken, of voor machinebeveiliging. Ook de methodes worden uitgelegd: hoe je risico's moet detecteren, evalueren en oplossen. Instructie over competenties: hoe moet een preventieadviseur kunnen functioneren? Hij moet immers niet alleen technisch onderlegd zijn, hij moet ook goed kunnen communiceren met zijn directie en comitéleden (dat lukt niet altijd zo goed). Preventieadviseur is ook een beetje moderator zijn… Jaak Palmans: Het begint met deskundigheid verwerven. Enerzijds de reglementering van de


welzijnswetgeving, anderzijds de technische deskundigheid eigen aan de school: is het een koksschool, een land- en tuinbouwschool? Een preventieadviseur moet iets afweten van die wereld. Julien Teugels: We zitten nog altijd in een evolutie van stijgende preventiecultuur. Men kende dat vroeger niet. Er zijn nu al negen jaar preventieadviseurs, die moeten gewaardeerd worden en zij moeten ook over de methodiek beschikken om het te kunnen overbrengen naar de directie. Dat lukt niet altijd. Omdat er nog onvoldoende geloof is in de preventieadviseurs. Dat is weer een kwestie van schoolcultuur. In een technische school zijn meer risico's en wordt korter op de bal gespeeld. Men wordt daar geconfronteerd met ongelukken van leerlingen aan de draaibank, de freesmachine enzovoort. In een ASO-school staan ze minder vaak stil bij mogelijke ongelukken. En toch. Ik heb ook ASO-scholen waar een perfect geloof in preventiecultuur is. Omdat de directie erin gelooft.

Julien Teugels: Ik sta altijd in stand-by en kom liefst nog de dag zelf, maar dat is niet altijd mogelijk. Daarom pleit ik - behalve de comitévergaderingen (maandelijkse vergaderingen waarop zowel iemand van de directie als leerkrachten aanwezig zijn)- voor nog twee jaarlijkse vergadermomenten om veiligheidswerken voor te bereiden. En bij drie scholen slagen we daar in. De directeur is er vragende partij. Dan werken we planmatig thema's uit. Zo ontstaat een preventie- en welzijnscultuur. Maar dat lukt (nog) niet in alle scholen. Eén keer per maand een comitévergadering is voor sommigen al voldoende.

Wat is een vast thema op de comitévergadering? Julien Teugels: Eén van de vaste thema's is het bespreken van de arbeidsongevallen en de ongevallen met leerlingen. De preventieadviseur moet een overzicht krijgen van de ongelukken. Op basis daarvan wordt naar oplossingen gezocht om die ongevallen te minimaliseren. Toch heeft men de neiging te zeggen: “dat is in de turnzaal gebeurd” of “die is van de trap gevallen” of “het gebeurde op weg naar school, met de fiets of op de speelplaats, ….” . Er zit ook geen ijver in. Waarom niet? Er is geen mechanisme dat er de aandacht op vestigt.

Er bestaan ook aankoopprocedures. Als er iets op school wordt aangekocht, moet dat altijd ter verificatie naar de preventieadviseur gaan. Niet omdat hij er zijn neus in tussen steken, wel omdat we de wet toepassen. Vroeger kocht en besliste de directeur wat hij/zij wilde.

)RUXP 2NWREHU

3DJLQD

A LG E M E E N O N D E R W I J S B E L E I D Er bestaan een aantal documenten en brochures. Jaak Palmans: Het is een taak van het VSKO voor een opleiding preventie en veiligheid te zorgen. Ik denk niet dat het een taak is voor mensen zoals Julien om elk apart hun preventieadviseurs op te leiden. Ik denk dat wij dat in handen moeten nemen en we zijn daarmee ook bezig.

Julien Teugels: Wanneer een preventieadviseur slecht functioneert, is het niet de fout van de preventieadviseur. Het is de fout van de werkgever. Hij moet zodanig bezorgd zijn dat die man of die vrouw kwalitatief een meerwaarde is voor de school. Is hij dat niet, moet hij worden vervangen.

Een nieuw, jong en hedendaags sanitair. Sint-Ursula Instituut O.L.V.-Waver. Een garantie tegen vandalisme!

© Julien Teugels

Het volstaat niet als schoolbestuur of directie een preventieadviseur aan te spreken. Ze moeten er ook naar luisteren.

© Julien Teugels

Julien Teugels: U weet dat wij ook met PreBes - de vereniging van preventieadviseurs - een werkgroep onderwijs hebben waar ik acht jaar voorzitter ben van geweest, ondertussen is dat Marcel Loos. Toen hadden wij ook zo'n module en men noemde dat de “opleiding van de hiërarchische lijn”; een module van twee dagen rond wat het schoolbestuur en de directie moeten weten. Een soort lessenpakket. Maar dit is niet gelukt. In Gent daarentegen heeft Eddy De Munter voor zijn Inrichtende Macht twee avonden gegeven rond veiligheid en preventie. Daar was iemand bij die van de wetgeving op de hoogte was, een preventieadviseur die al jaren in het vak stond in een school en iemand van de verzekeringsmaatschappij. Alle elementen kwamen daarin aan bod.

Op zoek naar goede afmetingen en comfortabele klaslokalen.

Hoe wordt de veiligheid gegarandeerd bij stageleerlingen?

Welke opleiding is nodig in welke school?

Julien Teugels: Wij hebben modules gemaakt om die stageverantwoordelijken te helpen.

Julien Teugels: Er zijn qua deskundigheid in een lagere of kleine secundaire school zonder machines, meestal basisopleidingen. Wanneer het gaat om grotere scholen gaat men ervoor zorgen dat er preventieadviseurs met niveau 2 komen. En we hebben dus twee groepen technische scholen in het Mechelse: de tech-

Het deskundigheidsniveau van de preventieadviseur hangt niet alleen af van de grootte van de school maar ook van het risico. En inderdaad, in een kleuterschool is het risico niet zo groot als in een nijverheidsschool.

9


)RUXP 2NWREHU

3DJLQD

A LG E M E E N O N D E R W I J S B E L E I D Mechelen. Ongeveer 40 mensen kregen hier een basisopleiding, preventieadviseurs niet meegerekend. In feite zou het zo moeten zijn: wil je technisch adviseur worden, moet je een basisopleiding gevolgd hebben. Een technisch adviseur coördinator, als je het mij vraagt, zou moeten niveau twee hebben.

Is het een kostelijke opleiding? © Julien Teugels

Jaak Palmans: Het VSKO biedt een opleiding basiskennis aan voor € 350. Opleidingen niveau 1 kosten

Welzijn op school. Gezellige speelplaats met pick-nick tafels.

iets minder dan € 3 800.

Hoeveel uren moet een preventieadviseur volgens u krijgen?

© Julien Teugels

Julien Teugels: In onze scholengemeenschap hebben wij ons in een “gemeenschappelijke interne dienst” georganiseerd, waardoor de leidend preventieadviseur kan optreden in alle aangesloten scholen. Als preventieadviseur mag ik daar de risicoanalyse van de verschillende scholen doen, wat dus een kostenbesparing is. Dankzij die structuur van “gemeenschappelijke interne dienst” mag je dus ook voor andere schoolbesturen instaan. Een goede veiligheidscoördinator bij de uitvoering is een garantie voor een degelijk en veilig klaslokaal.

nische scholen Mechelen en St.Janshof. Hier hebben wij gezorgd voor een preventieadviseur niveau 1.

basisopleiding. Wij nemen al jaren ook de leerlingen mee, omdat het uiteindelijk ook over hun veiligheid gaat.

In functie van de grootte van de school en in functie van de risico's in de school bepaalt de wetgeving welk opleidingsniveau de preventieadviseur moet hebben. Voor de gewone, klassieke school met minder dat 200 personeelsleden is dat iemand met een

Het is belangrijk als preventieadviseur in de veiligheidsplanning en -visie te denken aan opleidingen veiligheid en preventie. Dat betekent dat in technische scholen alle technische adviseurs een basisopleiding moeten krijgen. Wij hebben dat gedaan in


Hoe komt het dat - in vergelijking met bedrijven - preventiecultuur in een school op een laag pitje staat? Julien Teugels: Als in een bedrijf een arbeidsongeval gebeurt, kost dat het bedrijf veel geld. Zij moeten er voor opdraaien. In het onderwijs wordt die persoon gewoon vervangen. In een bedrijf werkt men aan de frequentiegraad en de ernstgraad. Men wil die cijfers zo laag mogelijk houden. Een school heeft dit probleem niet.

)RUXP 2NWREHU

3DJLQD

A LG E M E E N O N D E R W I J S B E L E I D Ook aan de leerlingenattitude inzake veiligheid moet gewerkt worden.

Persoonlijke hygiëne is een attitude, bvb het gebruik van sanitair, schone kledij, technieken zoals het langzaam opwarmen en afkoelen van voeding, gebruik van hygiënisch materiaal, reinigingsmethoden, werkplaatsen proper houden. Dat zit ook in de lessenpakketten en moet steeds geanimeerd blijven. Er moet inderdaad ook een preventieadviseur zijn die daarmee bezig is, die zijn leerkrachten mee helpt aansturen, die controles uitoefent, die methodes aanreikt voor de lessen. Leerkrachten informatica geven niet alleen les informatica, zij organiseren ook de werkpost: hoe moet het beeldscherm opgesteld worden; de stoel, de afstanden, tafels, lichtinval, reflectie,… .

Hoe verloopt de samenwerking rond preventie met de andere netten Julien Teugels: In 1992 hebben we voor de eerste keer een gemeenschappelijke verklaring gemaakt. In 1999 hebben we die geactualiseerd en nu, mei 2008, zijn we het daarover voor de derde keer eens.

© Julien Teugels

Julien Teugels: Een preventieadviseur zou daarvan de coördinator moeten zijn in de school. In de veronderstelling dat hij over tijd en deskundigheid beschikt. Want als die leerkrachten moeten werken aan attitudes moeten ook zij ergens de mosterd halen. Indien er op school iemand is die over de knowhow beschikt, over documentatie rond attitude, over videomateriaal, over teksten, en over wetgeving. en als die man of vrouw mee in de organisatie van de school zou zitten, dan zijn we goed bezig.

Voor het ontwerp van een nieuw schoolgebouw is het goed om vooraf naar slechte en goede voorbeelden te gaan kijken.

Signaal naar de koepels. De minister heeft de werkgroep gemandateerd om de gemeenschappelijke verklaring te verfijnen. Een stappenplan dus. De eerste afspraak is op 1 oktober. De werkgroep heeft nu ongeveer een schooljaar de tijd om wat hier staat met kracht te poneren zodanig dat het in het volgende regeerakkoord wordt opgenomen, na de Vlaamse verkiezingen van 14 juni 2009

Onze rol als koepel? Julien Teugels: Wat wij hier gedaan hebben in deze scholengemeenschap, kunnen wij ook aanbieden aan andere scholengemeenschappen. We hebben het model en we hebben er negen jaar ervaring mee.We hebben een systeem met taak- en functieomschrijving en werkmethodes. Jaak Palmans: Ik geloof ook dat de gemeenschappelijke interne dienst de beste structuur is die we onze scholen kunnen aanbevelen.

De boodschap van het VSKO naar schoolbesturen en directies? Jaak Palmans: Schoolbesturen hebben er alle belang bij hun preventieadviseur au sérieux te nemen. Het volstaat niet hem aan te werven en hem voor de rest in een kamertje te laten sudderen. “Au sérieux” nemen betekent luisteren naar hem en als hij voorstellen doet, die in de mate van het mogelijke uitvoeren. Julien Teugels: Elke werkgever is immers verplicht binnen de zes maanden een antwoord te geven op het niet gevolgde advies van de preventieadviseur. Daarvoor moet je een mechanisme inbouwen: een jaarlijks actieplan, een globaal preventieplan en een masterplan. Dit is een dynamisch plan: je mag er ieder jaar aan wijzigen. Men moet planmatig werken. Als een Inrichtende Macht geen masterplan heeft, geen plan met een visie op 10 jaar, dan vertrekt men slecht om de globale preventieplannen van 5 jaar te maken. En dan kan men ook geen jaarlijks actieplan maken. Het

11


)RUXP 2NWREHU

3DJLQD

A LG E M E E N O N D E R W I J S B E L E I D hangt allemaal aan elkaar. Alle in de wetgeving op het welzijn opgenomen elementen zouden we moeten terugvinden in de eindtermen van elke opleiding. Dit moet als een mechanisme werken.. Want uiteindelijk proberen wij onze leerlingen vandaag

op te leiden voor de toekomst van morgen. Wij maken goede technici maar op gebied van attitude en preventie zijn zij onvoldoende getraind. Jaak Palmans: In het leerplichtonderwijs, dus van 6 tot 18 jaar, zijn wij bij uitstek goed geplaatst om

daaraan te werken. Wij hebben 12 jaar om er aan te werken. Als de leerlingen het leerplichtonderwijs voltooien, zouden ze die attitude moeten hebben. Willy Bombeek Rita Herdies

Gemeenschappelijke Verklaring inzake de integratie van welzijn in het onderwijs en de opleidingen van de Vlaamse Gemeenschap. 1. Permanente aandacht voor een veilige schoolomgeving en -infrastructuur met het ter beschikking stellen van de nodige structurele en financiële hefbomen.

2. Naast de federale welzijnswet voor werknemers een welzijnsdecreet dat minstens een gelijkwaardig beschermingsniveau biedt voor alle leerlingen/cursisten. 3. Het integreren van welzijnsdoelstellingen in de curricula.

4. Het valoriseren en erkennen van de functie “preventieadviseur” in de onderwijswetgeving.

Op 17 juni 2008 hebben de vier nethoofden de gemeenschappelijke verklaring ondertekend.

5. Het kwalitatief beoordelen door de onderwijsinspectie van de wijze waarop de welzijnswetgeving voor de leerlingen wordt toegepast. 6. Preventiemaatregelen in de bedrijven die afgestemd zijn op het risicoprofiel van de beginnende werknemer en de stagiair, met aandacht voor onthaal en begeleiding. 7. Het heroriënteren van het arbeidsgeneeskundig toezicht en het medisch schooltoezicht.

Toelichting bij de opleiding preventieadviseur Elke preventieadviseur moet een basiskennis bezitten inzake risicoanalyse, preventiemaatregelen, samenwerking tussen interne en externe dienst, EHBO, de werking van het comité voor preventie en bescherming op het werk, … Deze basiskennis verwerf je via een opleiding van 40 uur. Via een aanvullende vorming van respectievelijk 210 of 400 uur kan je het schoppen tot preventieadviseur niveau 2 (PA2) of niveau 1 (PA1). De vorming tot PA1 is op universitair niveau. De grootte van het schoolbestuur en de aard van de aanwezige risico's bepalen welke opleiding de preventieadviseur moet hebben. Voor een schoolbestuur met enkele basisscholen volstaat doorgaans een preventieadviseur met basiskennis. Een schoolbestuur met enkele secundaire scholen, waaronder BSO/TSO-scholen, heeft in principe een PA2 nodig. Indien één van deze scholen een nijverheidsschool is, is doorgaans een PA1 vereist.


Veiligheid en preventie

Recommend Documents