10-2-2012
WELKOM EHBO bij (sport)letsels
Henk Lulf
Sporten
Fysiotherapeut/ acupuncturist
Gezond: Minder vaak / langdurig ziek Langer leven
Letsel zijn onvermijdelijk
Waarom EHBSO (Eerste hulp bij sportongevallen) Beperken schade die sporter tijdens het sporten kan oplopen Omgeving, oorzaak, gedrag maken aangepaste benadering noodzakelijk
Letsels in principe zelfde als die van alle dag!
Veiligheid en preventie Primaire preventie voorkomen van (sport)letsel Secundaire preventie voorkomen van erger => goede eerste hulp Tertiaire preventie voorkomen van herhalingen
Sportletsel
Aantallen
Letsel dat iemand oploopt tijdens of als gevolg van het sporten
In te delen naar: Absolute aantallen per sport Aantal per sporturen (letselincidentie) Lokatie Soort (Meer) specialistische behandeling Oorzaken
Tijdens sporten ontstaan: bij beoordeling van de ernst en verlenen eerste hulp rekening houden met de sportspecifieke omstandigheden
Bloedhygiëne Veel sporten hebben hierover regelgeving Handvest bloedhygiëne in de sport (NOC*NSF)
Folder “Eerste Hulp en infectieziekten” (Het Oranje Kruis, www.ehbo.nl)
Sportletsel komt door geweld en/of houding/ overbelasting
1
10-2-2012
LETSEL
6 Basisprincipes bij 1e hulpverlening Handel als eerste hulpverlener Houd je emoties onder controle Stel de sporter gerust Vermijd besmetting Zorg voor beschutting Houd rekening met emotionele reacties na de hulpverlening
Gevolg letsel / blessure Bloeding
Belastbaarheid • • • •
Lichamelijke factoren Geestelijke factoren Gedrag Beschermende factoren
Pijn • Soort sport • Externe factoren • Menselijke factoren
Soorten Zwelling
Snelheid zwelling evenredig met ernst letsel Hoe meer zwelling hoe moeilijker beoordelen en des te langer duurt het herstel!
Immobilisatie Voorkomen van erger
Compressie
EHBO De verleende eerste hulp is meestal: ICE – regel = KOELEN / IJS
Immobilisatie
Compressie Elevatie Koelen om de 3-4 uur, tussen 5 en 20 min.
Gestoorde genezing
Verhoogde druk op de weefsels
Letsel/blessure
1. Treedt op direct na ontstaan van het letsel 2. Treedt na enige tijd op na het ontstaan van het letsel
Zwelling
Belasting
Effecten ijs (cryotherapie) De 1e 10 – 15 min. huiddoorbloeding neemt toe, spierdoorbloeding daalt Pijnstillend effect bij 10 à 15º C Beneden de 15º C of langdurige koude applicatie geeft juist toename van de zwelling NB Spiertemperatuur beneden de 27º C (huid 10 à 15º C) beïnvloed de motorische prestatie negatief
Koelmateriaal - 1
Elevatie
Coldpack
Rust en verminderen druk op letsel
-
re-usable instant
Altijd iets tussen ijs en huid
Voorkomen verdere zwelling Ideaal windsel Synthetische / vette watten En eventueel vastleggen/druk Voorbeeld van geen rust nemen
2
10-2-2012
Koelmateriaal - 2 Wanneer geen tussenlaag:
IJsblokjes -
nat washandje plastic zakje
Koelmateriaal - 3 Coldflex
Koelgel
Koelmateriaal - 4 Kraanwater (niet direct onder de straal = massage) Waterzak (vgl. polsvoelen)
Koelmateriaal - 5
Geen koeling / drukverband
GEEN coldspray !! Bevriezing Blijft vrij oppervlakkig (Beschadiging is bijna altijd dieper) Huidverdoving leidt af van werkelijke pijn/letsel
GEEN massage / zalven !!
Massage / smeren bij letsel (Vergelijk : korst wegkrabben) Bloeding / vochtverlies erger Zwelling neem toe Weefselirritatie Gevaar : verkalking spieren
Smeren (crème/zalf) 1 Volkskrant: smeren zonder diepgang Dieptewerking: enkele millimeters Warmtezalven: – Prikkelt huidzenuwen – Huidirritatie – Behaaglijke gevoel geeft tijdelijke verlichting – Effect “tussen de oren”, zeker ook door geur
Smeren (crème/zalf) 2 Warmtezalven bevorderen blessures (theoretisch zeker) – Onttrekken bloed uit diepte – Gevoel huid veranderd – Warmteverlies
Compressen (geneesmiddelen)
3
10-2-2012
Tetanusprofylaxe
Tape-toepassingen Acuut (GEVAAR : afknelling)
Immuunstatus Immunoglobuline Toxoïde Onbekend of niet
1x
3x
Onvolledig
1x
3x
Volledig/booster • <5 jaar • 5-10 jaar • >10 jaar
1x
1x 1x
Zin en onzin van het tapen Onzin - voorkomt verzwikken Zin - Prikkelt via huid spieren spieren spannen aan om verzwikken te voorkomen - Psychologisch effect RISICO : huidbeschadiging
Tetanusbeeld
Herstelfase Preventie - vroeger trauma - hypermobiliteit - verkeerde statiek - bescherming (contactsporten) - slecht terrein - ontlasten drukpunten - verplicht door verzekering
Tapen door EHBO-er ABSOLUUT
NEE!
Speciale vorm van tapen Medical Taping Concept
- goede anatomische kennis vereist - bij verkeerd gebruik juist letselverergering - effect: - enkel aardig - knie weinig - knieschijf veel - vingers veel - pols aardig
Hersenschudding
4
10-2-2012
Situatie Eerst Kramp Dorst Coördinatiestoornis
Conclusie Stoornis bewustzijn door uitputting/uitdroging
Later Bewustzijnsdaling
Gevolgen vochtverlies in % lichaamsgewicht 1% Negatief effect op stofwisseling 2% Verminderde thermoregulatie (lichaam kan warmte niet goed kwijt) Vermindering duurprestatievermogen 3% Ernstige afname duurprestatievermogen
Actie Komt ter sprake bij warmteletsels
Doorsporten of niet Afhankelijk van de situatie: - bewustzijnsniveau - temperatuur - reactie op vochtopname
4-6% Vermindering kracht Verdere afname duurprestatievermogen >6% Bij verregaande uitdroging: Kramp/uitputting/bewustzijnsdaling/ bewusteloosheid/dood
Preventie Voldoende vocht opnemen, zeker bij > 1 uur inspanning Wegen voor en na sporten verschil = vochtverlies
Situatie Gevoelloosheid / tintelen Verlies aan spierkracht
Conclusie Mogelijke afknelling van bloedvaten
5
10-2-2012
Actie Maak te strak zittende kleding of hulpstukken los Stimuleer slachtoffer tot (meer) / (rustig) bewegen
Situatie Hevige pijn tijdens of kort na inspanning Pijn neemt niet af door hoogleggen en rust, kan zelfs toenemen Drukkende, stekende of krampachtige pijnklachten bij sportieve belasting Pijn dwingt tot stoppen Uitval gevoelsfuncties Uitval spierfuncties
Doorsporten of niet Wanneer pijn verdwijnt: geen probleem om het voorzichtig opnieuw te proberen Bij herhaling: definitief stoppen
Doorsporten of niet Wanneer de klacht verdwijnt : ja Bij herhaling : stoppen
Preventie Voorkomen afknellende kleding / hulpstukken Goed/verantwoord tapen
Conclusie (Acuut) logesyndroom
Actie Laat voet onbelast rustig bewegen, been horizontaal (Pijn moet binnen 20 minuten verdwenen zijn.) Bij niet verminderen van de klacht snel professionele hulp (Vgl. met syndroom t.g.v. trauma)
Preventie Training Warming-up Operatie (klieven)
Situatie Pijn binnen 12 uur na inspanning aan buiten-voorzijde onderbeen Pijn neemt niet af door onbeweeglijk houden (immobilisatie)
6
10-2-2012
Actie Warme douche, voorzichtige massage Bij herhaling doorverwijzen naar professionele hulpverlener
Conclusie Tijdelijk tekort aan bloed voor levering van zuurstof aan weefsel in buikgebied (veel bloed naar skeletspieren slechte doorbloeding middenrif, lever, milt, maag)
Doorsporten of niet Bij verdwijnen klacht : ja Bij herhaling klacht : stoppen
Actie Rustiger aandoen of pauzeren
Preventie
Situatie
Rustig opbouwen (sport)inspanning (goede warming-up) Niet kort voor het sporten eten
Vochtbult onder de huid Rode vlek/bult onder de huid Kapotte, opgerolde huid Geen aanwijzing voor trauma Handpalm, voet onder sok/schoen, lies, onder tape, onder strak stuk kleding
Situatie Steken in de zij tijdens (sport)inspanning Geleidelijk minder bij rust of rustiger aan doen
Doorsporten of niet Na verdwijnen klachten : ja (eventueel langzaam opstarten)
Blaren door wrijving Soorten blaren Gesloten blaren Open blaren Bloed blaren
7
10-2-2012
Actie Gesloten blaar : zo laten Gesloten blaar die pijn geeft of op hinderlijk plaats zit : doorprikken Bloedblaar alleen door arts? Open blaar: standaard wondverzorging
Hydrocoloïd verband
Doorprikken blaar Reinig met kamferspiritus Desinfecteer (jodium) Met bloedlancet doorprikken aan 2 zijden in looprichting Vocht met wattenstaafje of steriel gaasje uitdrukken Nogmaals desinfecteren Afplakken
Blaarverband hiel Gebruik kleefpleister 1¼ of 2½ cm Begin bij de overgang achillespees/kuitspier Plak dakpansgewijs – Steeds ½ bedekken Zorg dat de pleister overal glad zit Het enkel gewricht niet vastzetten Randen steeds laten verspringen Als beide voeten geheel behandeld zijn: Talken
Voorbeelden
Afgeplakt ! / ?
(Duoderm, second skin)
Maak de huid vetvrij en droog Knip een stukje hydrocoloïd rond, waarbij er een rand van minimaal 1 cm op de gezonde huid komt Haal de beschermlaag van het verband Breng het verband voorzichtig over de wond heen Verwarm het verband gedurende 1 minuut Verwijder de beschermfolie van de bovenkant Plak nu de blaar af zoals omschreven bij een gesloten blaar
Doorsporten of niet Na behandeling : ja (wanneer er niet teveel hinder is) Gesloten blaar afplakken
Preventie Goed passend schoeisel Droge, schone sokken Goede training Op kwetsbare plekken sporttape plakken en/of bedekken met vaseline Turnleertjes plakken Voorkom (af)knellen
Situatie Blauwe teennagel
Huid looien met kamferspiritus
8
10-2-2012
Conclusie Onderhuidse bloeding / ophoping bloed onder de (teen)nagel
Preventie Zelfde als bij blaren
Actie ICE Als pijn blijft: - professionele hulp - met gloeiende paperclip gaatje in nagel branden (NB dit is meest steriel)
Conclusie Schaafwond(en)
Goed knippen teennagels
Doorsporten of niet Ja, afhankelijk soort sport en regels binnen die sport
Letsels pezen en spieren
Doorsporten of niet Ja
Actie Schoonmaken Desinfecteren Liefst aan de open lucht laten genezen Iedere verbandwissel geeft kapotte korst
Preventie spier/peesletsels Warming-up
Overbelasting Acuut (Kan/vaak door negeren overbelastingssymptomen)
Algemene losmakende oefeningen Rekoefeningen Sportspecifieke oefeningen min. 15 minuten
9
10-2-2012
Preventie spier/peesletsels Stretching 1 De meningen over het effect zijn verdeeld
Stretching Huidige inzichten Stretching voorkomt geen blessures Statisch stretchen, zeker van langere duur, heeft negatief effect op leveren kracht en snelheid Voor ontspanning is statisch stretchen van langere duur een bruikbaar middel Doorbloeding verbeteren: niet stretchen, maar bewegen Therapeutisch: zinvol
Spierpijn
Situatie
Goed wanneer geleidelijk ontstaan Beschadiging op microscopisch nivo Prikkeling tot extra vezelgroei
Melkzuur geeft + “acute” spierpijn Verdwijnt snel bij goede doorbloeding
Beste: spierpijn na 24 uur tot 72 uur Gevaar : spierpijn en koorts hartspier- of -zakje-ontsteking
Vaak knap(je)/tik gevoeld Pijn spier bij aanspannen, rekken, aanraken Soms blauwe verkleuring (meestal later) Soms spier harder Soms spier dikker Soms kuil ter plaatse scheur Verminderde functie spier
Actie ICE Professionele hulp
Doorsporten of niet Neen
Preventie spier/peesletsels Cooling-down Lichte, dynamische oefeningen (uitlopen) Rekoefeningen Bevorderen doorbloeding om afvoer afvalstoffen te versnellen en spieren te ontspannen
Conclusie Spierscheur (enkele vezels tot volledige spier)
Preventie Goede warming-up Niet (door)sporten met onverklaarbare pijn/kramp in spier Functioneel sportschoeisel dragen (geschikt voor sport en ondergrond) Niet sporten met niet-herstelde spierblessure Goede, afwisselende training Voorkom afkoeling tijdens sporten
10
10-2-2012
Thrombose
Zweepslag Kan op tenen lopen Verkleuring na paar dagen Binnenzijde
Kan zelfde symptomen geven als zweepslag - pijn kuit - pijn bij optrekken voet Verschil: - meer blauw of wit (of rood) onderbeen - zwelling - soms temperatuurverhoging
Situatie Pijn in spier (na stomp geweld van buitenaf) Spanningstoename
(lokaal / algemeen)
Gevaar : massage
Conclusie Spierkneuzing
Actie ICE
Doorsporten of niet Nee (Eigenlijk niet) Gevaar : verkalking(shaarden) spier, zeker wanneer gemasseerd wordt / warmtezalf gebruikt wordt
(in aangespannen toestand is spier extra kwetsbaar hiervoor)
Preventie Is er niet
Situatie Acute pijn : plotse, onwillekeurige, pijnlijke samentrekking spier Spier voelt hard aan Gestoorde bewegingsfunctie
Kan heel soms lijken op zweepslag
Conclusie Kramp in de spier (mogelijk spierletsel) Oorzaken - transpiratie/vochtverlies - slechte doorbloeding - oververhitting - koude / plotse afkoeling - ijzergebrek
11
10-2-2012
Actie
Doorsporten of niet
Stretching / passief oprekken (voorzichtig) Tegengestelde spier aanspannen (antagonist) Schuddend masseren Drinken Zinloos bij: oververhitting/hittebevanging Lichaam koelen
Letsels pezen (algemeen) Meestal overbelasting acuut is gevolg chronische overbelasting Kenmerken bij chronisch peesletsel: pijn bij inspanning/ochtendstijfheid/ startstijfheid Pezen zijn slecht doorbloed traag/trager herstel
Conclusie Peesletsel door overbelasting (peesontsteking)
Geen restpijn : ja Bij herhaling : stoppen
Preventie Goede warming-up Voldoende aanvulling vocht en energie Memo - voetstatiekafwijkingen - rugklachten - vaatproblemen
Peesletsel door overbelasting 5 stadia toenemend in zwaarte zijn dit: I II III IV V
Pijn na afloop van de belasting. Pijn bij aanvang en na afloop van de belasting. Pijn bij aanvang, na enige tijd en na afloop van de belasting. Toenemende pijn gedurende de belasting. Hevige pijn in rust, belasten is bijna onmogelijk geworden.
Actie Koelen Verwijzen naar professioneel hulpverlener
Situatie Pijn bij aanvang inspanning Pijn na inspanning Pijn ochtend na inspanning Soms verdikte pees
Doorsporten of niet Stoppen (om schade te voorkomen: (af)scheuren)
12
10-2-2012
Preventie
Ontsteking aanhechting
Niet doorsporten met (onverklaarbare) pijn in pees (eerst naar professional) Goed, schokdempend schoeisel Goede opbouw training Goede technische uitvoering sporttechniek Voldoende rust tussen sportactiviteiten
Tenniselleboog Locatie: buitenzijde elleboog (i.t.t. golfarm: binnenzijde)
Liesblessure
(Bekkeninstabiliteit)
Situatie
Frictiesyndroom
Knap (in pees) voelen Vaak onvermogen getroffen lichaamsdeel (goed) te bewegen
Oorzaak: overbelasting (werk/huishouden/tennis/spelletjes)
Andere oorzaken: nek / pols / RSI / darmen
Conclusie Scheur pees
Tenniselleboog / -arm
Wielrennen Hardlopen
Actie ICE Slachtoffer getroffen lichaamsdeel niet laten belasten Verwijzing professionele hulp
Doorsporten of niet Neen
(Bij peesafscheuring vingers kan stukje bot afgebroken zijn)
13
10-2-2012
Preventie Bij peesklachten professionele hulp raadplegen Goede conditie Goede warming-up
Situatie (Plotse) pijn pols of bovenzijde voet Knarsend geluid bij strekken en buigen
Doorsporten of niet Wanneer klacht verdwijnt door ICE : ja Bij herhaling : stoppen
Achillespeesscheur (1) Plotse scherpe pijn Aanspannen pijnlijk / onmogelijk Kan niet belasten / op tenen lopen Zwelling na paar uur
Conclusie Overbelasting pezen hand / voet (te strakke veters)
Preventie Schoenen met schokdemping Tape of brace (in overleg professional) Goede warming-up Niet te vroeg starten na blessure
Achillespeesscheur (2) Test Thompson positief
Actie ICE Professionele hulp
Situatie Pijn bij actief en passief bewegen Krakend geluid (als verse sneeuw)
14
10-2-2012
Conclusie Peesschedeontsteking
Preventie Goede training Goede warming-up Voorkom knellende kleding/brace/ schoeisel
Actie Koelen Verwijzing naar professional
Actie ICE Verwijzen naar professional
Situatie Diffuse pijn op plaatsen waar pezen/spieren langs bot gaan Pijnlocatie niet met 1 vinger aan te wijzen Pijn bij aanvang en na inspanning Soms pijn in een bepaalde bewegingshoek (schouder)
Doorsporten of niet Kan in principe geen kwaad
Doorsporten of niet Beter van niet Kan niet direct kwaad bij doorgaan
Conclusie Slijmbeursontsteking
Preventie Probeer oorzaak overbelasting te achterhalen Verwijzing naar professional
15
10-2-2012
Gewricht (1) Vaak twee botstukken, uiteinden met kraakbeen Gewrichtskapsel (ruimte met vocht) houdt botten bij elkaar Binnenzijde kapsel slijmvlieslaag (de synoviale laag, produceert smeermiddel voor het kraakbeen dunne film) Gewrichtsbanden (plaatselijke verstevigingen in kapsel)
Verschil kneuzing - verstuiking Kneuzing / contusie - op weke delen direct uitwendig geweld Verstuiking / distorsie - geforceerde beweging gewricht Verschijnselen bij beide - pijn - zwelling na korte of langere tijd - verkleuring na korte of langere tijd
Actie Verwijder zonodig sieraden ICE
Gewricht (2) Beweging door spieren Bepaalt de lenigheid van de sporter Lenigheid of stijfheid belangrijk voor soort sport Lenigheid vergt goed spiercorset
Situatie Geforceerde beweging gewricht (Veel) pijn gewricht Pijn bij bewegen gewricht Ernstig: snelle zwelling
Doorsporten of niet (1) Leidraad hierbij: Gewricht acuut dik? Pijn direct weer weg? Abnormale stand botten/gewrichten? Gewricht belastbaar? Doorsporten zonder hulpmiddelen? Vraag naar tape of bandage?
Gewrichtsletsels Acuut - beschadiging weke delen - botbreuk - kraakbeenbeschadiging Overbelasting kan leiden tot: - luxatie (ontwrichting) - slijtage
Conclusie Verdraaiing / verstuiking gewricht NB: Pijn beslist niet altijd maatgevend voor ernst Zwelling vaak: hoe sneller, hoe ernstiger Vraag slachtoffer en/of omgeving wat er gebeurd is en of men wat gehoord heeft
Doorsporten of niet (2) In ieder geval stoppen bij: Veel pijn Grote, snel opkomende zwelling Vermoeden botbreuk Onvermogen tot belasten Afwijkende stand
16
10-2-2012
Preventie
Enkelverzwikking naar binnen Bandletsel buitenzijde (lateraal)
Enkelverzwikking naar buiten bandletsel binnenzijde (mediaal)
Heeft foto zin?
Toch zijn er genoeg enkelbreuken
Beschermers (afhankelijk soort sport) (pols, elleboog, scheen, geslachtsorgaan) beschermers, bindingen regelmatig controleren Tape of brace Goede warming-up
Enkelverzwikking “doorklappen” naar voren
Verzwikking - Buitenzijde : vaak geen breuk - Binnenzijde : vaak wel een breuk Ottawa Ankle Rules - botdrukpijn achterzijde buitenenkel - botdrukpijn achterzijde binnenzijde - onmogelijk om gewicht te dragen
Knieletsel
Unhappy triad
Kniebandletsel
Opmerkingen bij knieletsel Reactie sporter niet altijd in verhouding ernst letsel (knieletsel is emotioneel beladen) Vaak in begin juist bij knie weinig verschijnselen met veel schade Vaak moet slachtoffer na een aantal dagen terugkomen voor herbeoordeling
Meestal combinatie draai- en verzwikbeweging
17
10-2-2012
Acuut meniscusletsel
Meniscusletsel
Meniscusklachten
Verstuiken of verdraaien knie Klachten als bij een gewone verstuiking
(Mogelijk) door knie gezakt (Mogelijk) op slot zitten knie, kan knie niet meer strekken Meestal geen pijn Uit slot halen wel pijn Dik worden knie (hydrops) tijdens of na activiteit ICE / professionele hulpverlener
Knieschijfproblemen
Schouderontwrichting Schoudergewricht
Pianotoets
Maar een enkel kan ook
Situatie Zondagsarmpje
Pijn in de vinger/duim Vinger/duim staat in dwangstand / kan niet dezelfde beweging maken als de andere Zwelling (kan ook na tijdje)
18
10-2-2012
Conclusie Ontwrichting duim en vingers met eventeel gescheurde buig- en strekpezen
Actie Professionele hulp Kan / hoeft niet: koelen / spalkje
Preventie Goede techniek Preventief tapen
Situatie Pijn (bij belasting) in bovenste deel scheenbeen of onderste deel kuitbeen Pijn op plaats breuk Zeurende pijn, toenemend bij blijven sporten Normaal functioneren spieren (Soms) zichtbare zwelling
Actie Koelen / ICE Professionele hulp
Doorsporten of niet Neen
Doorsporten of niet Neen
Conclusie Mogelijke overbelastingsbreuk (stressfractuur)
Preventie Goed schoeisel Goede training
19
10-2-2012
Shin-splint
Conclusie Oogkneuzing
Conclusie Mogelijk beschadiging binnenoor
Preventie Goed schoeisel Goede techniek
Conclusie Mogelijk breuk jukbeen
Conclusie (Open) botbreuk / ontwrichting kaak
Carpaltunnelsyndroom
Conclusie Mogelijk bloeding oorschelp (tussen kraakbeen – kraakbeenvlies)
Situatie Veel zweet, ziet bleek Hoofdpijn, duizeligheid, braken Spierkrampen Soms flauwvallen Snelle oppervlakkige pols Ernstige vermoeidheid, slap voelen
20
10-2-2012
Conclusie Warmtestuwing
Actie - 1 Stop de sportinspanning Actief koelen (zie -2) Laat indien mogelijk de sporter drinken (thee met suiker /sportdrank) Bel 112 als toestand niet snel verbeterd
Niet doen !! Masseren
Doorsporten of niet
Preventie
Als de sporter zich goed voelt Als de lichaamstemperatuur goed is Wanneer de sporter gebnoeg vocht tot zich heeft genomen
Goede kleding Genoeg vocht tijdens het sporten tot zich nemen Goede training
Conclusie Hitte beroerte
Actie - 2 Breng de sporter in de koelte Koel sporter af (leg uit wat je doet!) Gebruik liefst vernevelaar (plantenspuit) Anders kraanwater (eventueel in combinatie met doeken) Leg koude doeken in de nek, polsen, oksels en liezen Verwijder bovenkleding Geen ijskoude zaken op het slachtoffer
Situatie Hoge lichaamstemperatuur Niet normaal gedrag, hoofdpijn, hallucinaties, verwardheid, desoriëntatie, angst Geen zweet, rode huid of droge rode huid Snelle pols en moeilijke ademhaling Misselijkheid, vermoeidheid, slapvoelen Raakt evt. bewusteloos
Actie Cf. warmtestuwing
Doorsporten of niet Neen
Blijf letten op vitale functies !
21
10-2-2012
Preventie Cf. warmtestuwing
Actie Geleidelijk opwarmen, liefst van binnenuit Snel van buiten hartproblemen Kleding uit wanneer het nat en/of dik is
Situatie Bibberen / rillen Desoriëntatie Onverschillig (apathisch) gedrag Waanvoorstellingen Agressief of opgewonden gedrag Wanneer lichaamstemperatuur blijft dalen, bewusteloosheid
Doorsporten of niet Neen (meestal)
Blijf letten op vitale functies !
Situatie / Conclusie Wonden vgl. verbranding Bevriezing
Conclusie Onderkoeling (hypothermie)
Actie Geleidelijk opwarmen (kraanwater) Niet wrijven
Preventie Droge kleding Goed isolerende kleding incl. handen en voeten Eventueel beschermende bril Onbedekte huid invetten met vaseline GSM (goed opgeladen) Isolatiedeken meenemen
ICE – regel : zinvol (1) Huid
Kneuzing
Spier
Kneuzing Scheur / zweepslag
Pees
Ontsteking Scheur Aanhechtingsklacht Afscheuring
22
10-2-2012
ICE – regel : zinvol 2 Slijmbeurs
Ontsteking
Bot
Botvliesontsteking (Breuk)
Gewricht
Verstuiking
Letsel geslachtsorganen
ICE – regel : absoluut niet Spier
Spierpijn (Acute) spierloge-pijn Kramp
Kramp in de zij Afknelling
ICE – regel : zinloos Huid
Open wond Blaar
Spier
Stijve nek/lage rugpijn
Gewricht
Ontwrichting
Afsluiting bloedvat
Weet waar je aan begint!
23
