Veiligheid en milieu op de werkvloer
Onderzoek bij meer dan 1500 professionals naar hun kijk op het veiligheids- en milieubeleid in hun organisatie.
“Veiligheidscultuur, motivatie en sensibiliseren worden steeds belangrijker en steeds meer mensen merken hoe complex dit is.”
Paul De Ridder Directeur BU Companies Kluwer
Inleiding
4
5 Over het onderzoek
Communicatie
16
Veiligheidsgevoel
Investeringen
20
18
Conclusies
6
10 Wat als het echt mis loopt?
Over het onderzoek
Het onderzoek werd uitgevoerd tussen maandag 10 juni en zondag 7 juli 2013 uitgevoerd door iVOX, volgens de Computer Aided Web Interview methode. Aan de enquête namen in totaal 1553 professionals deel, waarvan 220 HSEprofessionals (via een online bevraging en contact op LinkedIn) en 50 directieleden (via een directe e-mail). In de overige groep zit een representatief staal van de Belgische werkende bevolking. De resultaten werden door iVOX gewogen naar taal. Waar de demografische verschillen significant zijn, geven we ze mee.
4
Lang niet alle acties van de veiligheidsen milieuprofessionals worden opgepikt door de mensen op de werkvloer. Daar is werk aan de winkel! Inleiding Een onderzoek naar veiligheid en milieu op de werkvloer In de afgelopen 30 jaar evolueerden veiligheid en milieu op de werkvloer ingrijpend. Daarbij valt één constante op: de taken van preventieadviseurs en milieucoördinatoren nemen steeds verder toe en worden steeds complexer. Aanvankelijk nam de overheid nog veel verantwoordelijkheid op zich met een exacte beschrijving van specifieke acties in het ARAB. Men leerde echter snel dat de complexiteit van de werkvloer niet te vatten is in dergelijke regels. Daarom heerst nu de aanpak op maat: een gedetailleerde risicoanalyse bepaalt vandaag hoe er gehandeld moet worden. Een ander belangrijk kantelpunt was de verschuiving van verantwoordelijkheid over veiligheid en milieu naar de opdrachtgever. Plots moesten bedrijven controleren of aannemers op hun site veilig en milieubewust werken. Dit leidde tot de komst van VCA, EMAS, ISO 14001 en OHSAS 18001. Dankzij deze normen kunnen bedrijven het niveau van veiligheid en milieu toetsen bij hun aannemers en leveranciers. Daarop besparen om een lagere offerte te kunnen indienen is dus geen optie meer. Sterker nog: zonder deze certificaten is een kandidatuurstelling vaak onmogelijk. Hoge standaarden brengen nu commerciële troeven met zich mee. Logisch dus dat de directie zich meer interesseert in het veiligheids- en milieubeleid en kwantificeerbare resultaten vraagt. Tenslotte is ook het vakgebied flink verruimd. Veiligheid werd welzijn en omvat vandaag ook regels rond pesterijen en stresspreventie. Op milieuvlak zagen we recent nog de omvorming van afval naar ‘materiaal’, met extra verantwoordelijkheden voor milieucoördinatoren bij aankoop- en productieprocessen als gevolg. Het resultaat van die veranderingen? Bedrijven investeren meer in veiligheid en milieu. Ze voeren onderzoek naar arbeidsongevallen en near misses. Ze gaan na hoe ze het werk van medewerkers aangenaam kunnen maken. Ze creëren campagnes en sensibiliseringsacties om de resultaten te verbeteren. En onderweg leggen ze daarbij meer verantwoordelijkheid op de schouders van HSE-professionals. Dit onderzoek peilt naar de kijk van medewerkers van alle niveaus op het veiligheidsbeleid in hun onderneming. Kennen ze het? Volgen ze het? En wat vinden ze ervan? Moet er meer geïnvesteerd worden of net minder? En waarin dan? Zo hopen we u een instrument aan te reiken om uw veiligheidsbeleid verder te versterken.
5
Communicatie Weten medewerkers wel dat er een HSE-beleid is? Wordt daar ooit iets over gezegd? Zijn de gezichten van dat beleid bekend bij de mensen? Want zelfs het strafste beleid levert niets op als het zich verstopt ...
6
Praat erover!
Bijna alle (94,5%) HSE-medewerkers zijn formeel: “Ja, we communiceren meerdere keren per jaar over veiligheid en milieu.” Maar uit de antwoorden van andere medewerkers blijkt dat die communicatieacties niet altijd opgepikt worden. Slechts de helft van hen ziet ook meermaals per jaar een dergelijke communicatie verschijnen. Driekwart van de directieleden meent dat elk jaar meerdere keren over veiligheid en milieu gepraat wordt. Opvallend is ook dat bijna een vijfde van alle medewerkers claimt dat ze nooit iets vernemen over veiligheid op het werk. Terwijl slechts minder dan één procent van de ondervraagde HSEspecialisten zegt dat ze nooit over hun werkdomein communiceren.
7
Ja, er is genoeg aandacht voor veiligheid & welzijn op het werk
Liefst 81,4% van de ondervraagde medewerkers vindt dat zijn bedrijf genoeg aandacht geeft aan veiligheid en welzijn op het werk – ongeveer hetzelfde percentage als bij de HSE-specialisten (81,9%). Vanuit directiehoek wordt nog iets kordater ja geknikt: 93,3% van hen vindt dat er genoeg aandacht gaat naar de thematiek
8
Wie is die m/v eigenlijk?
Preventieadviseurs en milieucoördinatoren zijn dé spilfiguren in het HSEbeleid op de werkvloer. Nochtans heeft een kwart van de ondervraagde medewerkers geen idee wie zijn of haar preventieadviseur is (nog eens acht procent twijfelt en is niet zeker, zodat uiteindelijk slechts 66% zijn adviseur écht kent).
De milieucoördinator is voor de helft van de medewerkers een volslagen onbekende. Na aftrek van de twijfelaars blijkt dat slechts 34% van de werknemers zeker weet wie de milieucoördinator bij hem op het werk is.
9
65% van de HSEprofessionals wil nog vaker op de werkvloer staan
Bijna twee derde van de HSE-professionals wil graag nog meer tijd doorbrengen tussen de andere medewerkers. Op die manier kunnen ze uiteraard ook de impact van het gevoerde veiligheids- en milieubeleid beter inschatten én verbeteren.
10
Veiligheidsgevoel Veiligheid is ook een subjectief gegeven. Naast harde cijfers over arbeidsongevallen en afwezigheidsdagen door ziekte, speelt ook het gevoel van medewerkers een belangrijke rol. Want een bijna-ongeval komt niet in de gewone statistieken terecht, maar kan wél een grote impact hebben op het gedrag en de gemoedsgesteldheid van medewerkers.
11
Voelt iedereen zich veilig?
Directieleden voelen zich veilig. Alle vijftig ondervraagde directieleden beantwoordden deze vraag positief. Bij de medewerkers zakt dat percentage tot 83,5%. Na aftrek van 7,2% twijfelaars blijft slechts 9,3% met een echt onveiligheidsgevoel achter. Interessant is de vergelijking met de HSE-medewerkers. Aan hen stelden we een iets andere vraag: “Hoe ervaren de medewerkers in uw bedrijf hun werkomgeving?” Volgens 79% van de ondervraagden is er geen vuiltje aan de lucht en voelt iedereen zich veilig. Slechts 11% meent dat medewerkers zich niet veilig voelen. Cijfers die akelig goed overeenkomen met de realiteit.
12
Hoe ouder, hoe veiliger
Opvallend: het veiligheidsgevoel van de medewerkers in onze bedrijven neemt toe met het aantal dienstjaren. Wie langer bij dezelfde werkgever aan de slag is, voelt zich er veiliger dan nieuwelingen. Van de pas begonnen medewerkers voelt slechts 76% zich veilig, waar het veiligheidsgevoel klimt tot 85% bij collega’s die al langer dan tien jaar in dienst zijn.
13
Wat als het écht misloopt? Veiligheidsplannen en instructies zijn natuurlijk alleen echt nuttig als ze op het moment van de waarheid ook echt door de medewerkers nageleefd worden. En dat kan alleen als iedereen de procedures ook echt kent. Een medewerker die weet waar de nooduitgangen zijn en wat de normale handelswijze is bij een ongeval, voelt zich ook veel veiliger. Het is logisch dat HSE-medewerkers een beter begrip hebben van de procedures. Maar de verschillen met de andere medewerkers zijn toch groot. Waar HSE-specialisten structureel boven de tachtig of zelfs negentig procent scoren, merken we dat andere medewerkers veel minder vertrouwd zijn met de normale handelswijze. Slechts 72% weet wat er moet gebeuren bij een ongeval. Reageren op pestgedrag? Ruim een kwart weet niet hoe eraan te beginnen. En als een collega in elkaar stuikt ten gevolge van een hartaanval, weet slechts de helft van de medewerkers daar adequaat op de reageren.
14
Tijd & Budget Investeren Een veiligheidsbeleid kost geld. Zelfs al leveren inspanningen op vlak van veiligheid en milieu op lange termijn ook hogere inkomsten op, dan nog moet budget vrijgemaakt worden voor investeringen. Waar gaat dat geld naartoe? En is er genoeg voorhanden?
15
Volop budget naar harde veiligheid
Veiligheid en milieu zijn zo’n uitgebreide domeinen dat het onmogelijk is voor bedrijven om overal even intensief op in te zetten. Het is logisch dat er prioriteitskeuzes gemaakt worden. Het valt daarbij op dat HSEprofessionals en directieleden erg gelijklopende prioriteiten leggen. Beide groepen besteden veruit de meeste aandacht aan zogenoemde harde veiligheidsthema’s zoals arbeidsongevallen, veiligheidstraining, werkuitrusting, brandveiligheid ... Meer dan 40% van de ondervraagde leidinggevenden en HSE-professionals vindt die thema’s prioritair. Achteraan in de rij vinden we gezondheidsbeleid, drugs, roken en psychosociaal welzijn. Al die thema’s scoren minder dan 30%.
16
Extra investeringen? Graag, maar dan wel doelgericht!
Bijna driekwart van de medewerkers die elke dag bezig zijn met HSE vindt dat ze daarvoor genoeg middelen krijgen. Bij directieleden klimt dat percentage zelfs naar 82%. Wat vooral opvalt is dat bijna een kwart van de HSE-professionals graag extra investeringen ziet, maar dan voor specifieke thema’s. Bijna niemand is van mening dat het toegewezen budget tout court te klein is. Een overgrote meerderheid (83,4%) van de HSE-professionals meent dat ze, los van het aangereikte budget, genoeg steun krijgt van de directie om haar taken uit te oefenen. Medewerker (n=1278)
HSE (n=225)
100,0% 90,0%
82,3%
80,0%
72,3%
70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 24,3%
30,0% 20,0%
8,0%
10,0%
3,5%
9,7%
0,0% Ja
Neen
17
Niet voor alles
65% van bedrijven investeert in HSE omwille van retentie en tevredenheid
De eensgezindheid onder leidinggevenden over de doelmatigheid van HSEinvesteringen is groot. Ongeveer twee derde van de ondervraagde C-leveldirectieleden noemt retentie en tevredenheid als belangrijkste drijfveer. De directe kostenbesparing door het terugdringen van incidenten is voor een kwart van de ondervraagden dé reden (26,9%). Het valt op dat imago (6,1%) en duurzaamheid (1,8%) geen doelen op zich zijn voor de meeste bedrijven.
18
Het onderzoek maakt duidelijk dat HSE meer dan ooit nauw aanleunt bij de kernbeslissingen binnen bedrijven. HSEprofessionals krijgen veel middelen, maar ook veel verantwoordelijkheden naar zich toe geschoven. Het is daarom belangrijk om efficiënt te werken en een goed draagvlak te creëren in de organisatie. Niemand is bijvoorbeeld beter geplaatst om een gevaarlijke situatie te melden dan de werknemer die er middenin zit. Maar die doet dat alleen als er ook écht een ongeval zich voordoet — omdat het te veel werk is, of omdat de procedures te complex zijn. De conclusie? Een efficiënt veiligheid- en milieubeleid is gebaat bij gemakkelijk procedures en duidelijke communicatie. Want dan werken mensen beter mee en worden de statistieken over gevaar en risico op de werkvloer rijker en vollediger. Zodat we daaruit échte lessen kunnen trekken om meer accidenten kunnen voorkomen.
19
www.hseworld.be Op deze portal vindt u jobs, nieuws, youtube-filmpjes en interessante vraagstukken uit uw vakgebied. U kunt er contacten leggen met collega’s om ervaringen en best practices te delen. Zodat uw vakgebied zich nog verder kan ontwikkelen.
Als u meer wilt weten over het onderzoek, kunt u contact opnemen met Jan Calliauw, meer wilt weten over
[email protected],
Als u het onderzoek, kunt u contact opnemen met Jan Calliauw:
[email protected].
20
Wolters Kluwer ▪ Ragheno Business Park ▪ Motstraat 30 ▪ BE-2800 Mechelen Tel 0800 94 571 ▪ Fax 0800 17 529 ▪
[email protected]
www.kluwer.be
