Een onderzoek naar jonge vormgevers en hun visie op plagiaat

© Een onderzoek naar jonge vormgevers en hun visie op plagiaat

Ken ik u van ergens? Een onderzoek naar jonge vormgevers en hun visie op plagiaat

door Nele Sys

Index “Good artist copy, great artist steal”...................................................................................................... 5 wat is auteursrecht? ...................................................................................................................................................................... 6 Kopiëren doen we allemaal ............................................................................................................................................ 8 Wat denkt de jonge vormgever? .......................................................................................................................... 9 De Olympia re-enacted ................................................................................................................................................ 12 Een tv-logo met een N . ............................................................................................................................................... 15 De Hope campagne ................................................................................................................................................................ 16 De cirkels van Ellen mcFadden ............................................................................................................... 19 Pop art is overal . ................................................................................................................................................................... 20 twee ongelijkpotige tafels ............................................................................................................................ 23 Fan van Sneeuwwitje ..................................................................................................................................................... 24 wat kan en wat kan niet? .................................................................................................................................................... 26 Bronnen .................................................................................................................................................................................................................... 30

Academiejaar 2012-2013 — promotor Isolde Vanhee Luca Gent — Bachelor in de beeldende vormgeving-studio Still

“Good artist copy, great artist steal” De bovenstaande quote is één van de bekendste quotes van Pablo Picasso. Picasso liet zich inspireren door het gezegde “Good composers don't borrow, they steal” van Igor Stravinsky. En die heeft het op zijn beurt gekopieerd van de uitspraak: “Immature poets imitate, mature poets steal” van T.S. Elliot. (Anneloes van Gaalen, 2009) Vandaag geldt dit meer dan ooit. In een wereld waarin het zo moeilijk is om nog origineel uit de hoek te komen, is het auteursrecht een hot topic. Denk maar aan de beslissing van SABAM om geen auteursrechten meer te innen van dj’s. Het auteursrecht beschermt ieder origineel, oorspronkelijk werk in de breedste zin van het woord. Meestal gaat het hier om artistieke producten zoals schilder- en beeldhouwwerken, muziek en literatuur. Bij auteursrechtelijk beschermde werken zullen over het algemeen de naam van de maker (auteur, schilder, componist, etc.) en de rechten expliciet vermeld worden. (Bourdrez, 2012) Met deze definitie is de kous niet af, want wanneer is een werk oorspronkelijk en origineel? En wie beschikt over de rechten als de maker is overleden?

5

Wat is auteursrecht? In principe blijft het auteursrecht gelden tot zeventig jaar na de dood van de maker, maar deze rechten kunnen ook afgestaan en verkocht worden. Bijkomend probleem is dat de regels voor het auteursrecht overal anders zijn. Zo wordt er in Europa gebruik gemaakt van het verbodsrecht. In welke context het gekopieerde werk ook staat, het is strafbaar. Dit heeft natuurlijk ook zijn uitzonderingen. Zo kan je bijvoorbeeld met gemak kopiëren binnenin een educatieve omgeving. Wanneer je een kleine verandering doorvoert in het ontwerp kan je dat ontwerp bovendien als een volledig nieuw ontwerp zien waardoor het auteursrecht zijn geloofwaardigheid verliest. In Amerika heeft de fair use de bovenhand. Daar zal een rechter bekijken in welke context en met welke bedoelingen je het gekopieerde werk hebt gemaakt. Maar ook daar gelden heel veel uitzonderingen. Kleding kan bijvoorbeeld niet onder het auteursrecht vallen. De modewereld moet hier dan op de best mogelijke manier op inspelen. Zij hebben enkel de bescherming van hun merknaam. Vandaar dat overal op hun kleding, handtassen e.d. prominent hun logo aanwezig is. De wetten in Azië zijn dan nog eens extra streng. Daar kan een ontwerp dat heel ver van het origineel staat nog aanzien worden

als plagiaat. Daartegenover staat de ripp-off cultuur van China. In de nasleep van het communisme is daar niemand eigenaar van een creatie of een idee. De vele knock-offs van westerse ontwerpen zetten dan ook kwaad bloed. Al deze verschillende maatregelen maken het er ook niet gemakkelijker op in een steeds globaliserende wereld. Het auteursrecht beschermen kan tegenwoordig hele absurde vormen aannemen. De twee extremen komen vaak voor: van een volledig verbod en het heel agressief nastreven dat niemand met je auteursrecht gaat lopen tot het afgeven van je rechten voor het grote publiek. Enkele duidelijke voorbeelden hiervan zijn open source en wikipedia, waar men bewust de rechten versoepelt om zo collectief tot een beter ontwerp te komen. Deze instellingen steunen op een vrije licentie met enkele voorwaarden zoals een duidelijke naamsvermelding of geen commercieel gebruik. Het kopiëren van een werk heeft altijd zijn consequenties, maar heel vaak worden schendingen niet berecht omwille van een tekort aan middelen. Bij een schending van deze rechten moet er bewezen worden welk werk het origineel was. Wat niet altijd eenvoudig is. Dit heeft tot gevolg dat enkel kapitaalkrachtige bedrijven rechtzaken aanspannen, waardoor de discussie enkel om geldgewin draait.

6

7

Kopiëren doen we allemaal

Wat denkt de jonge vormgever?

Vandaag is de houding tegenover plagiaat veranderd. Het kopiëren van werk is echter van alle tijden. Denk maar aan de volledige Renaissance, Vincent van Gogh, Picasso,etc. En dat is niet zo verwonderlijk. Het kopiëren zit ons namelijk in de genen, letterlijk. Vanaf onze geboorte gaan we wat rondom ons gebeurt na-apen om zo onze vaardigheden te verbeteren. We leren door te kopiëren. Het creatief proces begint hier dan ook mee. Dit geldt voor kunstenaars, maar ook voor ontwerpers. Creativiteit wordt bevorderd door het kopiëren, transformeren en combineren van wat er zich rondom de ontwerper afspeelt. Deze inspiratie kan uit verschillende hoeken komen: muziek, kunstgeschiedenis, natuur, dagelijkse gebeurtenissen, etc. Uiteindelijk vloeien verschillende invloeden samen in een nieuw ontwerp. Wanneer het nieuw ontwerp nog te dicht aanleunt bij het origineel begint de discussie. Bij plagiaat wordt een werk met een origineel karakter toegeëigend door een andere maker. Dit ervaart men als diefstal. Het schenden van auteursrechten heeft twee dominante drijfveren: puur geldgewin of een creatieve motivatie.

Bij creatief gemotiveerde plagiaat is de discussie het grootst. Wanneer is iets plagiaat en wanneer niet? In hoeverre vinden we iets aanvaardbaar? Ik heb ervoor gekozen om deze vragen voor te leggen aan jonge vormgevers. En dat via een enquête waarin aan de hand van voorbeelden gepeild werd naar de perceptie rond auteursrecht. Omdat ik de mening van mijn generatiegenoten wou kennen, heb ik de enquête uitgedeeld in de derde bachelor Beeldende Vormgeving. In totaal zijn er 55 enquêtes ingevuld. De enquête werd zonder voorkennis ingevuld om een zo spontaan mogelijke reactie uit te lokken. De ondervraagden moesten bij zeven casestudy's aanduiden of ze de overname aanvaardbaar vonden of niet. Ook werd er gevraagd om aan te kruisen naar welk soort auteursrechtenschending de casestudy neigde. Het schenden van auteursrecht heb ik onderverdeeld in vijf types van overname: inspiratie, eerbetoon, toeval, stijl of plagiaat. Inspiratie vond ik voor de hand liggen omdat daarmee ook het creatief proces begint. Met een eerbetoon wordt er een duidelijke verwijzing naar het origineel werk gemaakt. Hierbinnen telt ook een satirische eerbetoon. Meestal zijn die werken zo iconisch dat een referentie niet meer nodig is. Het is meer een citaat. Het begrip toeval loopt gelijk met het begrip simultaneous inventions. (Kirby Ferguson, 2011)

8

9

hierbij worden door verschillende ontwerpers dezelfde designkeuzes gemaakt en bekom je toevallig een vergelijkbaar ontwerp. stijl en plagiaat liggen dicht bij elkaar. Bij een stijl wordt er iets nagebootst, maar behoud je nog steeds een eigenheid, omdat er een nieuwe inhoud wordt gecreëerd. wanneer het volledig werk wordt overgenomen zonder enige verandering gebruik ik de term plagiaat. de zeven casestudy's die ik heb uitgekozen zijn volgens mij allemaal twijfelgevallen. de meeste zijn ook aangeklaagde auteursrechtschendingen. Ik heb het wettelijk feit met de meningen van de ondervraagden vergeleken en nagegaan waar de verschillen en de gelijkenissen zich bevonden. naast de casestudy's is er ook gepolst naar de persoonlijke kijk op hoe de ontwerpers met beelden omgaan. waarom ze bestaande beelden zouden gebruiken en hoe aanvaardbaar ze het vinden als iemand beelden van hen gebruikt.

10

11

de olympia re-enacted. de eerste casestudy toont twee herwerkingen van het schilderij Olympia van Edouard manet uit 1863. de eerste herwerking is een foto genomen door een amateur, natalie pereira. het schilderij werd vrij geïnterpreteerd naar aanleiding van een wedstrijd voor Adobe. het resultaat oogt moderner dan het origineel. het is dan ook geen exacte kopie. de tweede bewerking, Futago, is een foto van de kunstenaar yasumasa morimura. de kunstenaar wou dat kijkers direct het origineel konden herkennen. daarna probeert hij zijn eigen identiteit in vraag te stellen door zichzelf in de plaats van de vrouw op het doek te plaatsen. (Eleanor heartney,2008) Bij dit voorbeeld wil ik het verschil tussen een kunstenaar en een amateur onderzoeken, alsook het verschil tussen een moderne variant op het origineel en een artistieke verwijzing. de kunstenaar is meestal een persoon die zich weinig aantrekt van regels en wetten. de amateur trekt zich dan weer niets aan van de wet omdat hij deze niet kent. technisch gezien zijn de beide kopieën geen auteursrechtschendingen. het schilderij bevond zich immers al in publiek domein. Zonder dit alles te weten hebben 55 ondervraagden hier hun mening over gegeven. het grootste deel van de ondervraagden vindt beide werken aanvaardbaar.

12

toch bestempelen 14 personen de foto van morimura als plagiaat. dit kan verklaard worden doordat het werk en het origineel heel gelijkend zijn. de foto van pereira wijkt meer af van het schilderij: het bed oogt moderner, de compositie verschilt, de kat is een persoon geworden, etc. dit alles zorgt voor een visueel verschil. de foto van morimura beoogt eerder een contextuele aanpassing. het werk wordt overgenomen om een andere problematiek aan te kaarten, met name die van de identiteit.

13

Een tv-logo met een n Beide logo-ontwerpen zijn bedoeld voor een televisiestation. het ontwerp van nBc uit 1976 is wat ongelukkig gekozen. het dure logo is nagenoeg hetzelfde als het logo van nEtV, ontworpen in 1974. het ontwerp is heel eenvoudig: een rechthoek waarbinnen twee gelijkbenige driehoeken de letter n vormen. Een grafisch sterk logo maar niet bijster origineel. de ontwerpers van het nBc logo hadden natuurlijk wel beter onderzoek mogen voeren. Er is hier sprake van een ongelukkig toeval. naar eigen zeggen hebben de ontwerpers geen plagiaat gepleegd. maar nEtV heeft nBc wel aangeklaagd voor merkinbreuk. Ze ontvingen 55.000 dollar voor de gerechtelijke kosten, en nog eens 500.000 dollar aan materiaal. met dat geld moesten ze wel een nieuw logo ontwerpen. nBc kreeg namelijk de rechten op het logo. (Felix dennis, 2010) Zonder voorkennis vonden 14 personen de twee logo's een toevallige overeenkomst. 41 personen vond het plagiaat. 49 van de ondervraagden vonden het niet aanvaardbaar. Iedereen is het erover eens dat de twee logo's voor eenzelfde industrie bedoeld zijn, en dat er uiteindelijk alleen een licht kleurverschil is.

15

de hope campagne de hope poster van obama is ontworpen door shepard Fairey in 2008. Fairey gebruikte een foto van the Associated press, genomen in 2006 door mannie Garcia, voor de illustratie die de hope campagne van obama versterkte. Fairey probeerde hiermee een duidelijk politiek signaal te geven. niet lang daarna werd deze illustratie volop geparodieerd. Fairey werd voor deze auteursrechtenschending aangeklaagd. Fairey voelde zich onterecht beschuldigd. hij is van mening dat overname onder de bescherming van fair use valt. maar Fairey was niet helemaal eerlijk op welke foto hij zijn illustratie gebaseerd heeft. hij heeft zelf enkele bewijsstukken vernietigd. En voor die leugen werd hij veroordeeld tot driehonderd uur taakstraf, een geldboete van 25 000 dollar en twee jaar voorwaardelijke celstraf. (nick Allen, 2012) ondanks het feit dat Fairey hiervoor veroordeeld werd, hebben 54 ondervraagden aangeduid dat ze deze schending aanvaardbaar vinden. Alsook vindt de meerderheid het een eerbetoon. de illustratie is zo vaak overgenomen op korte tijd dat de algemene kijk op het beeld is veranderd. het werk van Fairey wordt nu gezien als het origineel. niet alleen is het fotografisch beeld een illustratie geworden, ook de context is gewijzigd. de foto van the Associated press is een neutrale nieuwsfoto terwijl het werk van Fairey een politiek statement is.

heel vaak worden persfoto's niet gezien als foto's die onder het auteursrecht vallen, omdat ze nu eenmaal zo neutraal mogelijk de gebeurtenissen weergeven. dat is natuurlijk maar gedeeltelijk waar aangezien de fotograaf wel degelijk persoonlijke keuzes maakt naar het onderwerp en naar de uitvoering toe.

16

17

de cirkels van Ellen mcFadden de cover van het boek Pediatric Assistant is ontworpen door Ellen mcFadden in 1968. Een anonieme ontwerper heeft haar ontwerp overgenomen in een poster voor een privé-concert in 2007. dit voorbeeld leidt tot veel discussie. In het nieuw ontwerp zijn er dingen overgenomen maar er zijn ook veel dingen aangepast. de cirkels zijn bijna hetzelfde maar de linkercirkel is kleiner en verplaatst. de tekst is ook uitgelijnd op de halve cirkels. Bovendien is het origineel een boekcover terwijl de bewerking een poster is. toch vonden 44 personen dit niet aanvaardbaar. 36 personen vonden dit ronduit plagiaat. dit kan deels verklaard worden doordat de cirkels prominent aanwezig zijn. die zijn dan ook heel direct overgenomen. Een groot verschil met de eerste casestudy is dat het medium niet is veranderd. het is beide grafisch drukwerk. Een interessante opmerking was dat hier de kopie er beter uitzag dan het origineel en daarmee de auteursrechtschending niet meer belangrijk is. plagiaat wordt hier met andere woorden gerechtvaardigd op basis van een esthetisch smaakoordeel.

19

pop art is overal In de cd-cover van mr Brainwash voor het album Celebration van madonna uit 2009 wordt duidelijk gerefereerd aan de pop art van Andy warhol. In het bijzonder aan het portret van marilyn monroe uit 1962. mr Brainwash staat in het wereldtje van graffiti-artiesten bekend als een oplichter. Al is deze mening natuurlijk subjectief. In de documentaire Exit Through the Gift Shop uit 2010 wordt er de draak gestoken met mr Brainwash. Zijn werk is gelijkend aan alles wat er rondom hem gebeurt. de persoonlijke invulling is beperkt en hij laat vooral zijn kunst door personeel maken. hij brengt voornamelijk alles wat populair is bij het grote publiek. maar is hij daarom een weerspiegeling van de tijdsgeest? toch vonden 45 personen dit aanvaardbaar. de ondervraagden waren verdeeld over welke type overname het precies is. 13 mensen vonden het inspiratie, 24 vonden het een eerbetoon, 2 vonden het een toevallige overname, 17 vonden het een stijlovername en 4 mensen vonden het plagiaat. het auteursrecht op warhols werk is nog niet vervallen. Zijn beelden zijn nu wel al iconisch. dit kan de reden zijn waarom het aanvaard wordt.

20

twee ongelijkpotige tafels de zesde casestudy is er één uit de designwereld. het ontwerp van timothy schreiber uit 2007 toont gelijkende stijlkenmerken met de tafel uit 2012 van jakob wagner. het voorbeeld werd onlangs nog getoond op Interieur Kortrijk 2012 in de tentoonstelling Rue Déjà-vu. de tentoonstelling wou vooral een discussie openen over wat kan en niet. het auteursrecht bij meubels is namelijk ingewikkeld. op een gebruiksvoorwerp kunnen geen rechten worden geclaimd. maar vanaf het moment dat de vorm niet meer noodzakelijk is voor de functie, rust er wel een auteursrecht op de vorm. (Elise menkhorst, 2012) Bij dit voorbeeld lopen de meningen van de ondervraagden ver uiteen. 39 personen vonden het aanvaardbaar. 11 personen vonden het inspiratie, 3 personen vonden het een eerbetoon, 11 personen een toevallige overname, 12 personen vonden het een stijlovername, en 17 personen vonden het plagiaat. ondanks het feit dat het toch gelijkend en de context exact hetzelfde is, was niet iedereen het met elkaar eens. de verdeeldheid kan uitgelegd worden door de verschillen. het is een simpel ontwerp maar de verschillen zijn duidelijk te zien. de ene tafel heeft vijf poten in plaats van drie. hierdoor verandert de volledige look van de tafel. ook al is het een heel kleine wijziging het heeft zijn effect.

23

Fan van sneeuwwitje de laatste casestudy is een creatieve bewerking van een anonieme amateur. hij neemt sneeuwwitje over van disney en plaatst haar in de context van starwars. op die manier wordt er kritiek geuit op de overname van lucasfilms door disney op 30 oktober 2012. om nostalgische redenen willen veel fans geen nieuwe star wars film. op deze manier tonen ze hun ongenoegen. de maker zelf loopt weinig gevaar om aangeklaagd te worden. dit soort fan-art op internet wordt zelden vervolgd, het is namelijk niet slim om als

24

merk je fans aan te vallen. Bij disney liggen deze rechten bovendien héél gevoelig. disney is voorstander van een eeuwigdurende auteursrechtenbescherming. mede door hun toedoen is het auteursrecht verlengd van vijftig jaar na overlijden tot zeventig jaar. hun auteursrechten liggen niet op zeventig jaar maar op honderdtwintig jaar na de creatie, omdat de rechten van het bedrijf zijn. door de copyright term extension act kan disney zelfs in 2023, wanneer hun auteursrecht zou moeten vervallen, hun auteursrecht nog verlengen met telkens twintig jaar. ook moet je als werknemer je auteursrechten afstaan. Zelf wanneer wat je gemaakt hebt niets te maken heeft met disney. (peter smet, 2012) dit alles bezorgt hen natuurlijk alleen maar een financieel voordeel. micky mouse is nog steeds populair en als deze muis in het publieke domein belandt kan iedereen er geld aan verdienen. 51 ondervraagden vonden het voorbeeld aanvaardbaar. En 41 beschouwden het als inspiratiebron. Bij dit voorbeeld is de auteursrechtenschending reclame voor het origineel. Er word zoveel op geparodieerd dat iedereen wel benieuwd wordt naar het origineel. personen worden door de parodie aangezet om het origineel te bekijken.

25

Wat kan en wat niet? Tot besluit kunnen we stellen dat de visie van de ondervraagden vaak botst met de wetten rond het auteursrecht. Allereerst zijn de ondervraagden niet consequent in hun mening, alles hang af van voorbeeld tot voorbeeld. Hoe meer ze over een bepaalde case te weten komen hoe meer ze ook hun mening aanpassen. De mening is vooral iets waar gevoelsmatig over nagedacht wordt. Er wordt geen gebruik gemaakt van criteria. En de criteria die er zijn hebben veel uitzonderingen. Al komen sommige kenmerken wel terug. Wanneer de context is veranderd hebben we minder probleem met een overname. Maar dan moet de context duidelijk veranderd zijn. Een conceptuele verandering wordt soms niet direct gesnapt zoals bij het schilderij van Manet. Wanneer het medium is veranderd, vinden we dit ook aanvaardbaar. Voornamelijk wanneer het medium een illustratie is. Bij een illustratie vinden we dat de tekening op zich genoeg eigenheid heeft om een origineel te zijn. Maar een print overnemen als poster is dan weer moeilijker. Niet alleen het medium, maar ook het esthetische van het beeld heeft een invloed. Hoe mooier we de overname vinden hoe minder probleem we er mee hebben. Hoe herkenbaar het origineel nog is in de kopie is ook belangrijk. Is het origineel te herkenbaar vinden 26

we het ronduit plagiaat. Zijn er lichte verwijzingen vinden we dit nog aanvaardbaar. Als het heel ver afstaat van het origineel beschouwen we het werk als een nieuw origineel. De overeenkomsten worden dan toegewezen aan een bepaalde stijl. Bij iconische beelden gebeurt hierbij iets bizar. Wanneer er gekopieerd of geciteerd wordt van een iconisch beeld vinden we dit sowieso aanvaardbaar. We herkennen het origineel en vinden het leuk dat we dit herkennen. Ook al is dit beeld nog geen publiek domein omdat iedereen het kent, wordt het wel als publiek beschouwd. Hetzelfde geldt ook voor fan-art. Hierbij is de overname reclame voor het origineel. Onderwerpen die we niet bijzonder esthetisch of iconisch vinden, maar die eerder neutraal overkomen zoals een persfoto, een gebouw, e.d. worden vaak overgenomen zonder nadenken. Nadien is men verbaasd dat hierop ook auteursrechten liggen. Net zoals het internet. Alles wat we op het internet vinden, nemen we nog veel te vlug over zonder na de denken. De visie op het auteursrecht is mede door het internet veranderd. Alles is beschikbaar en dus ook klaar voor gebruik. Het wekt een collectieve samenwerking op die niet altijd positief is.

27

Het auteursrecht ondersteunt nu nog veel te veel de grote bedrijven die voornamelijk op geldgewin ogen. Door mijn enquête ben ik te weten gekomen dat veel mensen het niet altijd eens zijn met de wetten. De case van Fairey is hier een duidelijk voorbeeld van. Ook door de globalisering is het aangewezen om het auteursrecht gelijk te stellen. Door overal verschillende wetten en voorwaarden te stellen wordt er enkel maar meer gediscussieerd. Het is een probleem dat nu al veel aandacht krijgt. Maar er worden weinig oplossingen voor gevonden. Als het over plagiaat gaat denken we dat we hierover een duidelijke en open mening hebben. Maar wanneer ik de ondervraagden naar hun eigen werk vraag, valt iedereen terug op clichés. “Wanneer iemand mijn werk zou kopiëren zou ik me vereerd voelen” “Iemand mag mijn werk gebruiken zolang ik er correct voor word betaald” “Ik zou nooit bestaande beelden gebruiken, dat vind ik een gebrek aan creativiteit”. Er blijkt duidelijk uit hun antwoord dat ze hierover niet goed hebben nagedacht. In de praktijk is dit niet allemaal zo zwart wit. Iedere vormgever -bewust of niet- maakt wel eens gebruik van bestaande beelden. Zelf al is dit enkel voor inspiratie. Wanneer er correct wordt betaald voor een beeld maar nadien blijkt dat de kopie er gigantisch veel geld mee verdient, komt er wrevel. 28

Persoonlijk ben ik me altijd al bewust geweest van de beelden die ik gebruik in mijn werk. Ik gebruik veel bestaande beelden maar ik probeer er altijd wel mijn persoonlijke invulling aan te geven. Als ik een bepaalde sfeer wil scheppen, haal ik inspiratie uit verschillende beelden en voeg die samen. Iconische kenmerken neem ik vaak over omdat ik me er bewust van ben dat deze werken. Je boodschap wordt zo direct duidelijk. Ik heb ervoor gekozen om mijn scriptie vormelijk te inspireren op de huisstijl van Apple. Hiermee wil ik even de draak steken met het auteursrecht. Iedereen is er zich van bewust dat Apple heel beschermend is over hun auteursrechten. We hebben allemaal de absurde aanklachten tegen Samsung gevolgd. En dat terwijl Steve Jobs het zo mooi verwoordde: “We've always been shameless about stealing great ideas” (Triumph of the Nerds, 1996) Ik hoop zo ook visueel de problematiek rondom het auteursrecht extra in de verf te hebben gezet.

29

Bronnen diverse Bronnen

internet bronnen

— Bourdrez, A.(advocaat bij Use-IP) (beschermen van Intellectuele eigendom) persoonlijke communicatie [telefoongesprek] op 29 oktober 2012 — Crushing, H. D'Cruz, J. Gay-Rees, J.(producenten), & Banksy(regisseur) (5 maart 2010) Exit Through the Gift Shop [film] Ierland: paranoid pictures

— Kirpalani, S. (1 februari 2012) Copycat Culture. Dame-magazine. Geraadpleegd op 1 december 2012 via http://www.damemagazine. com/2012/02/01/copycat-culture — Kane, F. (1997). Xerox Nation. Geraadpleegd op 9 november 2012 via http://www.nytimes.com/books/97/01/19/reviews/970119.19kanelt.html — Rob Salkowitz, R. (2012).Why pop culture is stuck in the recycle bin: A conversation with remix provocateur Kirby Ferguson via http:// geekout.blogs.cnn.com/2012/09/19/why-pop-culture-is-stuck-in-therecycle-bin-a-conversation-with-remix-provocateur-kirby-ferguson/ — Ferguson, K. (2010-2012). Everything Is a Remix [video]. Geraadpleegd op 28 september 2012via http://www.everythingisaremix.info/watch-theseries/ — Leach, A. (2 augustus 2010). Our Copy-Paste Culture and why plagiarism isn't such a problem anymore... Geraadpleegd op 9 november 2012 via http://www.shinyshiny.tv/2010/08/our_copy-paste_culture_and_ why_have_to.html — Hudson, C. A 'copy and paste' culture. Geraadpleegd op 25 oktober 2012 via http://www.juniordr.com/index.php/mps-advice-centre/a-copyand-paste-culture.html — Sigthorsson, G. (juli 2005). Copy/Paste, The Joys of Plagiarism. Media/ culture Journal, 8, nr 3. Geraadpleegd op 25 oktober 2012 via http:// journal.media-culture.org.au/0507/04-sigthorsson.php — Witman, B. (8 september 2010). Een Rietveld, maar dan voor weinig. De Volkskrant. Geraadpleegd op 1 december 2012 via http:// w w w.v o l k s k r a n t. n l / vk / n l / 2 8 4 4 /A r c h ief/a r c h ief/a r t i c l e / detail /1016773/2010/09/08/Een-Riet veld -maar-dan-voor-weinig. d h t m l ? u t m _ s o u r c e = s c h e r m1& u t m _ m e d i u m = b u t t o n & u t m _ campaign=Cookiecheck

boeken/artikels — Van Gaalen, A. (2009, tweede druk) Never use White Type on a Black Background, and 50 other ridiculous Design Rules. Amsterdam: BIS Publishers — Poynor, B. (2003) No more rules, Graphic design and post modernism. Londen: Laurence king Publishing — Heartney, E. (2008) Art & Today. Art & time, pp. 150-153. New York Phaidon — Heartney, E. (2008) Art & Today. Art & identity, pp. 260-262. New York Phaidon — De Duve, T. (2000) kijk, 100 jaar hedendaagse kunst. Remake, pp. 237-242. Brussel: Ludion — Golden, T. Herbert, L.M. Storr, R. Spiegel, K. Sollins, S. (2001) art:21 art in the twenty first century [essay] New York: Harry N. Abrams inc — Speckens, E.A. (2004) Edouard Manet. Londen: Sorrocco — Ritmans, H. (mei 2008) Aernoud Bourdrez; hard op de zaak, zacht op de man, Kunst & Antiek journaal pp. 60-63. Schiedam: Scriptum Art — Ross, A. (januari 2013) Been rippes off? Fight back, Digital arts pp. 26-29. london: idg uk

30

31

— Trip, G. (1 augustus 2010) Plagiarism Lines Blur for Students in Digital Age. The New York Times, 2 augustus 2010, p A1. Geraadpleegde op Via http://www.nytimes.com/2010/08/02/education/02cheat.html?_r=3& — Santas, C. (5 november 2000) The Remake of Psycho (Gus Van Sant, 1998): Creativity or Cinematic Blasphemy?. Geraadpleegd op 25 oktober 2012 via http://sensesofcinema.com/2000/feature-articles/psycho-2/ — Erenkrantz, J R. (19 augustus 2010) The Mask and The Mirror. Geraadpleegd op 25 oktober 2012 via http://www.erenkrantz.com/ Words/TheMaskAndTheMirror.shtml — Kennedy, R. (6 december 2007) If the Copy Is an Artwork, Then What’s the Original?. The New York Times. Geraadpleegd op 26 oktober 2012 Viahttp://www.nytimes.com/2007/12/06/arts/design/06prin.html?_ r=2&ex=1197867600&en=ce95b8dd14df4dd8&ei=5070&emc=eta1%20 Accessed%2028th%20February%202011& — Rowe, H A. (2011) Appropriation in Contemporary Art. Student pulse, vol 3 no 6 p 2. geraadpleegd op 26 oktober 2012 via http://www. studentpulse.com/articles/546/2/appropriation-in-contemporaryart — Hammerstingl, W. (1998) Sherrie Levine, Appropriation and Copyright. Geraadpleegd op 26 oktober 2012 via http://www.olinda.com/VC/ lectures/Levine_page_1.htm — ForaTv (2009) Remix Steven Johnson Lawrence Lessig and Shepard Fairey. [video]. Geraadpleegd op 29 oktober 2012 via http://fora.tv/2009/02/26/ Remix_Steven_Johnson_Lawrence_Lessig_and_Shepard_Fairey — TEDtalks. (15 juni 2010) Margaret Stewart: How YouTube thinks about copyright. [video]. Geraadpleegd 29 oktober 2012 via http://www. youtube.com/watch?v=UoX-YihV_ew — TEDxAmsterdam (2010) Steven Johnson: Where good ideas come from. [video]. Geraadpleegd 29 oktober 2012 via http://www.tedxamsterdam. com/2011/close-up-on-culture-copy-paste-culture/ — Johnsens, A. Christens, R. Moltke, H. (2007) Good copy Bad copy. [video]. Geraadpleegd 31 oktober 2012 via http://www.goodcopybadcopy.net/ — Ferguson, K. (augustus 2012) Embrace the Remix. [video]. Geraadpleegd 31 oktober 2012 via http://vimeo.com/47322970

— Drew, (juli 2012) Copying is stealing – don’t do it!. Geraadpleegd op 31 oktober 2012 via http://drewpan.wordpress.com/2012/07/12/copying-isstealing-dont-do-it/ — TEDxTalks (24 april 2012) Steal Like An Artist: Austin Kleon at TEDxKC. [video]. Geraadpleegd 31 oktober 2012 via http://www.youtube.com/ watch?v=oww7oB9rjgw — Lear Center (2012) Johanna Blakley: Fashion and the Democracy of Style. [video]. Geraadpleegd 3 november 2012 via http://www. learcenter.org/html/projects/?cm=ccc/fashion — Menn, J. (22 augustus 2008) Whos mouse is it anyway?. Los Angeles Times, column 1. Geraadpleegd 3 november 2012 via http://articles.latimes. com/2008/aug/22/business/fi-mickey22 — Slind-Flor, V. (25 juni 2012) Apple, Disney, USOC, Home Depot: Intellectual Property. Geraadpleegd 3 november 2012 via http://www.bloomberg. com/news/2012-06-25/apple-disney-usoc-home-depot-intellectualproperty.html — Smet, P A. (27 september 2012) Disney en de affaire auteursrecht: een riskante relatie. Geraadpleegd 10 november 2012 via http://www. xi-online.nl/film/disney-en-de-affaire-auteursrecht-een-riskanterelatie/ — Jones, J. (17 januari 2012) The art of the remake. The Gardian. Geraadpleegd 10 november 2012 via http://www.guardian.co.uk/ artanddesign/2012/jan/17/art-of-the-remake-paintings — Jeff. (4 oktober 2010) Remake / Submissions. Geraadpleegd 10 november 2012 via http://www.booooooom.com/2011/10/04/remake-submissions/ — onbekend (1 mei 2012) Cappellini Branch Table by Jakob Wagner copy of E-volved table? Geraadpleegd 10 november 2012 via http://www. fueradentro.com/fr/actualites/item/cappellini-branch-table-byjakob-wagner-copy-of-e-volved-table/ — onbekend (28 oktober 1995) The unoriginal sin. Geraadpleegd 10 november 2012 via http://www.designweek.co.uk/news/theunoriginal-sin/1108663.article — Rigby, M. (27 januari 2011) A little Familiar?. Geraadpleegd 12 november 2012 via http://.thedisciplesofdesign.co.uk/2011/01/a-little-familiar/

32

33

— Drenttel, W. (1 juni 2005) Bird in Hand: When Does A Copy Become Plagiarism? Geraadpleegd 12 november 2012 via http://observatory. designobserver.com/entry.html?entry=2837 — Bailey, J. (13 mei 2010) The messy world of fan art en copyright. Geraadpleegd 12 november 2012 via http://www.plagiarismtoday. com/2010/05/13/the-messy-world-of-fan-art-and-copyright/ — Burns, C. (8 mei 2010) Extreme graphic design plagiarism. Geraadpleegd 18 november 2012 via http://worldfamousdesignjunkies.com/albumart/extreme-graphic-design-plagiarism/ — Airey, D. (22 juli 2008) When logo's look alike. Geraadpleegd 18 november 2012 via http://www.logodesignlove.com/similar-original-logos — Kravets, D. (12 januari 2011) Associated Press Settles Copyright Lawsuit Against Obama ‘Hope’ Artist. Geraadpleegd 25 november 2012 via http://www.wired.com/threatlevel/2011/01/hope-image-flap/ — Finley, J. (6 februari 2009) Should Shepard Fairey Be Sued for his Obama Poster? Geraadpleegd 25 november 2012 via http://www.gomediazine. com/insights/ask-the-readers/shepard-fairey-sued-obama-poster/#. UPVxXOijVXB — Smee, S. (15 januari 2011) Shepard Fairey, AP settle copyright case involving Obama image. Geraadpleegd 25 november 2012 via http:// www.boston.com/ae/ theater _ arts/articles/2011/01/15/shepard_ fairey_ap_settle_copyright_case_involving_obama_image/ — onbekend (30 september 2012) Copyright law of India. Geraadpleegd 27 november 2012 via http://en.wikipedia.org/wiki/Copyright_law_of_ India — Mirck, J. (10 april 2009) Copyright en nieuwe media, een slecht huwelijk. Geraadpleegd 27 november 2012 via http://www.jeroenmirck. nl /20 0 9/0 4/co py r ig h t- en - nieuw e-m ed ia- een -slech t- huw elij k / Artrepublic, Madonna ‘Celebration’ artwork by Mr Brainwash. Geraadpleegd 27 november 2012 via http://www.artrepublic.com/ articles/158-madonna-celebration-art work-by-mr-brainwashdetails-revealed.html — Hoegen. Thoughts about gender, sex and sexuality. Geraadpleegd 27 november 2012 via https://fairfield.digication.com/hoegen_thoughts_

gender_sex_and_sexuality/Young_Man_with_Curlers_1965 — onbekend (10 februari 2010) Oops: Nebraska ETV Network VS NBC... Geraadpleegd 27 november 2012 via http://burncreative.com/blog. html — Shelley, E. (26 januari 2009) “good artist borrow, great artists steal” Geraadpleegd 30 november 2012 via http://arthistory.about. com/b/2009/01/26/good-artists-borrow-great-artists-steal.htm — Raustiala, K. Sprigman C. (3 december 2012) Should Fasion be protected by copyright laws? A guest post. Is the Design Piracy Prohibition Act A Good Idea? Geraadpleegd 30 november 2012 via http://www. freakonomics.com/2010/03/12/should-fashion-be-protected-bycopyright-laws-a-guest-post/ — onbekend (5 februari 2009) Copyright battle over Obama image. BBC news. Geraadpleegd 5 december 2012 via http://news.bbc.co.uk/2/hi/ americas/7872253.stm — Neumeister, L. (7 september 2012) Obama 'HOPE' poster artist Shepard Fairey gets probation. Geraadpleegd 5 december 2012 via http:// www.ap.org/Content/AP-In-The-News/2012/Obama-HOPE-poster-artistShepard-Fairey-gets-probation

34

35