Een wetenschappelijke kijk op goede praktijken en hun effectiviteit

Een wetenschappelijke kijk op goede praktijken en hun effectiviteit Evelien Coppens & Chantal Van Audenhove LUCAS – KU Leuven Startdag Warme Steden – GavoorGeluk 8 oktober 2015

Inhoud

    

Inleiding Geestelijke gezondheidspromotie Preventie van psychische ziekten Geestelijke Gezondheidszorg voor jongeren Tot slot

Geestelijke gezondheid Toestand van welbevinden waarin de persoon • Zijn competenties realiseert • Kan omgaan met de normale druk van het leven • Productief en vruchtbaar kan werken en • Bekwaam is om een bijdrage te leveren tot de samenleving

3

Geestelijke gezondheid  Is meer dan de afwezigheid van psychische problemen  “Flourishing individuals” (Keyes, 2007) – – – – –

Functioneren optimaal Hadden het voorgaande jaar geen psychische problemen Zijn minder afwezig op het werk Hebben een uitgebreid sociaal netwerk Hebben met ouder worden minder risico op cardiovasculaire en chronische fysieke aandoeningen – Hebben een minimale beperking in hun dagelijkse activiteiten – Maken weinig gebruik van gezondheidszorg

4

Geestelijke gezondheid     

Volwaardige component van maatschappelijke gezondheid Loskomen uit geïsoleerd statuut Loskomen uit connectie met hospitaalpsychiatrie In de bredere context van maatschappelijke gezondheid Relevant voor iedereen

“Publieke GG overstijgt het individuele niveau”

5

Maatschappelijke geestelijke gezondheid Vereist : • Geestelijke gezondheidspromotie als stimuleren van welbevinden van de bevolking • Preventie van psychische stoornissen en van suicide • Beperken van ongelijkheid op vlak van geestelijke gezondheid • Goed beleid en organisatie van GGZ voorzieningen dat gebaseerd is op wetenschappelijke kennis • Aandacht voor jongeren is hierbij vanzelfsprekend

6

“Jong geleerd is oud gedaan” Ongeveer 20% van de kinderen en jongeren heeft psychische problemen

 50% van de psychische problemen onstaat voor de leeftijd van 14 jaar  Psychische problemen zijn de meest invaliderende problemen bij jongeren  50% van de psychische problemen bij volwassenen heeft oorsprong in de adolescentie www.WHO.int 7

Geestelijke gezondheidspromotie • Definities • programma’s voor ouders • programma’s voor scholen

8

Versterken van het welbevinden Optimale beleving van goed voelen en functioneren 1. Geluk: – Plezier beleven – Pijn vermijden

2. Zelfrealisatie – – – –

Veerkracht Zelfeffectiviteit Sense of coherence Optimisme

(Ryan& Deci, 2001; Charter of Melbourne, 2008)

9

Charter of Melbourne 2008 • • • • •

Raamwerk van factoren die bijdragen tot welbevinden Sociale en economische factoren Welbevinden is een zaak van iedereen Rechtvaardige en geweldloze samenleving Participatie en gelijkwaardigheid

• Effectieve geestelijke gezondheidspromotie: – Intersectorale samenwerking – Educatie, wonen, terwerkstelling, verkeer, sport, stedelijke planning en justitie

• Start in de jonge levensjaren ! 10

Effectieve programma’s voor ouders Parenting: Triple P http://www.triplep-parenting.net/glo-en/home/ Proefproject Steunpunt WVG : goede resultaten The incredible years http://incredibleyears.com/programs/parent/ Resultaten: • Verbetering van interpersoonlijke sensitiviteit van moeders, negatieve interacties reduceren, verbeterde hechting van kids • Reductie van gedragsstoornissen bij kinderen 11

Effectieve programma’s in scholen • Programma’s bv. “Op volle kracht” (Wijnhoven et al, 2015) • niet op GG, wel op : sociaal en emotioneel leren, EQ, emotional literacy, levensvaardigheden, veerkracht etc.. • Resultaten: – Reductie van depressie, agressie, impulsiviteit en antisociaal gedrag – Ontwikkeling van positief gedrag zoals coöperatie, veerkracht, optimisme, problem solving, empathie, positief zelfbeeld – Resultaten zijn sterkst op de sociale en emotionele vaardigheden – Reductie van vroegtijdig seksueel gedrag, alcohol en druggebruik, geweld, pesten – Bevorderen van sociaal gedrag, jeugdcriminaliteit, leerprestaties

12

Effectieve programma’s in scholen Sleutelelementen • Specifieke vaardigheden worden aangeleerd • Geïntegreerd in curriculum • Actieve leervormen • Focus op training van vaardigheden • Duidelijke leerdoelen • • • •

Opleiding voor leraren Peer support Totale school benadering Cultuur van de school 13

Voorbeeld  Concentratiescholen in de VS: miljoenen kinderen groeien op in een klimaat van armoede, geweld en angst ‒ Leidt tot stress ‒ Belemmert het leren ‒ Ondermijnt de lichamelijke en geestelijke gezondheid

 Quiet time program

 https://www.youtube.com/watch?v=93-NzNBLCbE

Nieuw initiatief KU Leuven - GavoorGeluk

15

Preventie van psychische ziekten Strijd tegen pesten Arbeidstrajectbegeleiding voor kwetsbare jongeren

16

Maatschappelijk kwetsbare jongeren • Vroegtijdig schoolverlaters : M 13,6% V 8,6% Aanzienlijk hoger in grootsteden Bron: Steunpunt SSL

• Jeugdwerkloosheid : Idem: grotere steden Bron : Stadsmonitor

• Leefloon : 125.000 waarvan 1/3 jonger dan 25 • Pleegzorg na 18 jaar • Jongeren uit andere culturen en landen

17

Strijd tegen pesten • Pesten bij jongeren: – Frequent aanwezig – Schade aan welbevinden – Impact op volwassen functioneren

• Systematische review (Vreeman et al. 2007) – Volledige school betrekken – Verschillende disciplines en complementaire aanpak – Op verschillende niveaus van organisatie Effect op: reductie van victimisatie en pestgedrag Sterker dan enkel klassikale aanpak of training sociale vaardigheden

18

Preventie van pesten • Belangrijk om welbevinden en geestelijke gezondheid van vele jongeren te verbeteren • Introductie van effectieve anti-pesten programma’s is een belangrijk aspect van maatschappelijke geestelijke gezondheids beleid

• Idem op de werkvloer !

19

Op wetenschappelijke kennis gebaseerde ATB Train then place (Clubhouse model)

Place then train (IPS)

 standaardprogramma waarbij het aanbod  op basis van noden en wensen van soms weinig afgestemd wordt op de gebruikers gaat het team actief op zoek behoeften en voorkeuren van de naar een geschikte job individuele gebruikers  ter voorbereiding van echt werk krijgen de gebruikers een training die meestal opgevat is als een dagprogramma gelijkend op een gewone werkdag

 onmiddellijke doelstelling is: plaatsing in een competitieve baan zonder voorafgaande arbeidstraining

 geen vergoeding voor het gepresteerde werk

 betaalde baan

 doorstroming naar betaald werk kan maar is niet vanzelfsprekend

 snelle plaatsing

 geen ondersteuning van de werkgevers

 ondersteuning van gebruikers én werkgever op de werkvloer

Wat werkt?  Individual Placement and Support (IPS)  Kent lange geschiedenis: – Supported Employmentmodel (Bond ea 2001), – Individuele Rehabilitatiebenadering (Anthony, Cohen en Danley, 1988 Boston school), – Liberman, 1992 module “workplace fundamentals”

 Sterke evidentie wereldwijd

Praktijk heeft nog een weg af te leggen ...

Score

Beschrijving

66-75

goede implementatie van SE

56-65

matige implementatie van SE

55 en minder

geen IPS

22

GGZ voorzieningen voor jongeren met psychische problemen • Beschikbaarheid • Toegankelijkheid • Continuïteit

24

Mission Improve mental health care for adolescents in Europe 10 ADOCARE member states Belgium Finland France Germany Hungary Italy Lithuania Spain Sweden UK

With the support of the

Oordeel van experten over AGGZ Beschikbaarheid

Kwaliteit

Noden van adolescenten zelf

Workshop in Rome 31 end-users 20 adolescents with MH problems

With the support of the

Noden van adolescenten Organisatie van GGZ • Zeer toegankelijk • Enkel voor jongeren • Bewustwordingscampagnes en informatie over beschikbare diensten • Zelf een stem hebben in opzet en organisatie

With the support of the

Noden van de adolescenten Klinisch • • • •

Medezeggenschap in eigen zorg Youth friendly staff Continuiteit in de zorg Integratie in de samenleving

With the support of the

Unmet needs in Vlaanderen ?  Meer onvervulde behoefte aan geestelijke gezondheidszorg in Gent en Antwerpen ondanks sterkere concentratie GGZ-aanbod  Jongvolwassenen (18-25) belangrijke risicogroep  Omwille van transitie volwassen GGZ  Huidige aanbod onvoldoende aangepast

Van Audenhove, Hermans, Bruffaerts et al., 2013

Continuïteit: transitie vraagt extra aandacht  Transitie van K&J naar GGZ voor volwassenen  Bij tal van fysieke ziekten : gekend probleem (hemofilie, diabetes, congenitale hartziekten, spina bifida, oncologie...)  Drie categoriën van interventies: – Patiënt: educatie, vaardigheidstraining – Staf: transitiecoördinatoren, gemeenschappelijke consultaties pediatrie en volwassen behandelteam – Aangepaste zorg en dienstverlening: aparte consultatie voor jongeren, 24/24 telefonisch bereikbaarheid, sterke follow-up.

 Klinische en kosteffectiviteit van transitieprogramma’s inconsistent en ontoereikend (Singh & Tuomainen, 2015)

Transitie in de GGZ  Meer problematisch dan in fysieke zorg  Verwijzing niet altijd succesvol – Beter voor psychosen dan voor andere problematieken (bv.ADHD)

 Volwassenen GGZ niet altijd aangepast aan jongeren  Ouders en jongeren ervaren dienstverlening als niet helpend – Abrupte en ongeplande overgangen ipv keuzeproces, goed advies en kiezen in overleg

 De opsplitsing tussen K&J en volwassenen GGZ is een “grote ontwerpfout” in het systeem (Mc Gorry et al., 2014 The Lancet)  Ook in Vlaanderen een veel gehoorde klacht ! 32

Wat moet eraan gebeuren ?  Meeste psychische problemen ontstaan gedurende de jeugdjaren  Vroegtijdige behandeling is zowel klinisch als kosteffectief  Goed transitiemodel  Repareren van een gebroken brug niet voldoende  Resoluut herontwerpen van de sector is nodig  GGZ praktijk die tegemoet komt aan unieke noden van jongeren : ADOCARE  https://forwardthinkingbirmingham.org.uk/Teens  http://www.milestone-transitionstudy.eu/aboutmilestone/facts-and-figures 33

34

Strijd tegen stigma en voor de rechten van de mens

35

GGZ bereikt de bevolking onvoldoende  Oorzaak: o.a. negatieve attitude t.a.v. GGZ en zelfstigma  ASPEN studie over stigma en discriminatie (Lasalvia et al., 2013): onderzoek in 35 landen bij 1082 mensen met majeure depressie (ook in België) – 80% van alle personen met een majeure depressieve stoornis ervaart discriminatie – 37% van de bevraagden zag ervan af om een intieme (vriendschaps)relatie te zoeken – 25% gestopt met werk zoeken – 20% gestopt met opleiding of training

36

GGZ bereikt de bevolking onvoldoende Onderzoek Te Gek!? over stigmatisering t.a.v. psychische problemen bij 2000 Vlamingen (Coppens et al., 2014)

– 9/10 Vlamingen vertrouwd met psychische problemen o 5/10 zelf een psychisch probleem gehad! o Meer dan de helft kent iemand in de nabije omgeving

– negatieve gedachten: o 1 op 4 zou niet over zijn problemen praten o 1 op 2 zou zijn problemen voor zich houden, niet weten wat gedaan, zich schamen, zich afzonderen en zichzelf de schuld geven 37

Internationale voorbeelden Anti-stigma filmpje van Canada: https://www.youtube.com/watch?v=IpgKDKAhwBQ

Time to Change  Anti-stigmacampagne van UK (Henderson & Thornicroft, 2009)  Sociale evenementen om mensen met en zonder psychische problemen met elkaar in contact te brengen en zo vooroordelen, stigma en discriminatie te verminderen.  Beperkte indicatie dat interventies van dergelijke omvang werken (Evans-Lacko et al., 2012).

Voorbeelden in Vlaanderen  Te Gek!? – Via optredens, voorstellingen, sportevenementen, infosessies, tentoonstellingen, etc. geestelijke gezondheidsproblemen in Vlaanderen bij het grote publiek bespreekbaar maken – www.sad.be/tegek – www.tegekopdepedalen.eu

39

Conclusie

Budgettaire herverdeling GGZ als volwaardig deel van de gezondheidszorg In de natuurlijke omgeving Meer ruimte voor gezondheidspromotie en preventie Inzetten op welbevinden jongeren in gewone omgeving

Om GG promotie mogelijk te maken met: • Aantrekkelijke interventies op plaatsen waar jongeren zijn – Samenwerking met scholen en werkomgevingen – Aantrekkelijke initiatieven – In samenwerking met jongeren ontwikkeld

• Implementatie van wetenschappelijke kennis is nodig: – – – –

Voorrang aan programma’s die op wetenschap gebaseerd zijn In combinatie met innovatieve projecten Monitor de implementatie met fidelity schalen Monitor het effect

• Nieuw design van GGZ: integrale benadering – Zonder kunstmatige breuklijn voor adolescenten – Strijd tegen stigma

42





 







      

Bronnen Coppens, E., Vermeulen, B., Neyens, I., Van Audenhove, C. (2014). Stigmatisering t.a.v. psychologische problemen: ervaringen en attitudes in Vlaanderen. Leuven: LUCAS. Evans-Lacko, S., London, J., Japhet, S., Rusch, N., Flach, C., Corker, E., . . . Thornicroft, G. (2012). Mass social contact interventions and their effect on mental health related stigma and intended discrimination. BMC Public Health, 12, 489. doi:10.1186/1471-2458-12-489 Henderson, C., & Thornicroft, G. (2009). Stigma and discrimination in mental illness: Time to Change. The Lancet, 373, 1928-1930. Keyes, C. L. M. (2007). Promoting and Protecting Mental Health as Flourishing. A Complementary Strategy for Improving National Mental Health. American Psychologist, 62, 95-108. Knaeps, J., DeSmet, A., Van Audenhove, Ch. (2012). The IPS Fidelity Scale as a Guideline to Implement Supported Employment. Journal of Vocational Rehabilitation, 37(1), 13-23. Lasalvia, A., Zoppei, S., Van Bortel, T., Bonetto, C., Cristofalo, D., Wahlbeck, K., . . . Thornicroft, G. (2013). Global Patterns of experienced and anticipated discrimination reported by people with major depressive disorder: a cross-sectional survey. The Lancet, 381, 55-62. National Researcn Council and Institute of Medicine. (2009). Preventing Mental, Emotional, and Behavioral Disorders Among Young People: Progress and Possibilities. Washington, DC: The National Academies Press. Wahlbeck, K. (2015). Public mental health: the time is ripe for translation of evidence into practice. World Psychiatry, 2015. WHO (2005). Prevention of mental disorders: effective interventions and policy options WHO (2005). Promoting mental health: concepts, emerging evidence, practice. WHO (2012). Risks to mental heatlh: An overview of vulnerabilities and risk factors. WHO (2013). Comprehensive Mental health Action Plan 2013-2020. Geneva: WHO. www.Adocare.eu www.WHO.int

Jongeren zelf vinden dat: • “Citizens should be interconnected more – they should share things and help each other out. Important values such as loyalty and friendship seem to disappear.” • “People with MH problems are often tagged in a negative way. Stigma should be addressed.” • “More jobs should be created for young people to help them integrate into society.” • “Adolescents who emigrated from another country should be treated with more respect and receive more support” • “When programs or services for adolescents are being developed, adolescents should have a voice. They know best what their needs are.” (ADOCARE project)

Dank voor uw aandacht

www.kuleuven.be/lucas [email protected]