‘Veerkracht in vorm en op maat’: Creatieve therapie als kortdurende interventie bij oncologische revalidatie 16 juni 2016 Margriet Gordijn, vak therapeut beeldend / hoofd afdeling Creatieve Therapie Eveline Bleiker, psycholoog / groepsleider (research), afdeling Psychosociaal Onderzoek & Epidemiologie, Antoni van Leeuwenhoek
Cijfers • 2014 wereldwijd: 14.1 miljoen nieuwe kankergevallen (bron: WHO, 2016) • 2014 Nederland: 104.000 nieuwe diagnoses en dit stijgt met 3% (bron: KWF,2015)
Psychosociale problemen • 1 op de 3 mensen in Nederland die leeft met kanker ervaart psychosociale problemen (bron: Nivel, 2013) • De psychosociale zorg hiervoor is ontoereikend (bron: IKNL, 2015)
Het hebben van kanker wordt vaak als een breuk ervaren: “niets is meer als het was” “ ik ben de oude niet meer”
Het zelfbeeld Nieuw zelfbeeld
Zelfbeeld
Herstel of revalidatie Kanker
Het zelfbeeld Nieuw zelfbeeld
Zelfbeeld
Herstel of revalidatie Kanker
De patient wordt voor een uitdaging gesteld • • • •
Hoe ga ik nu mijn leven vormgeven? Wat is voor mij van waarde? Hoe ga ik om met zoveel onzekerheden Met emoties als angst en met pijn
Wat doet creativiteit met het brein?
Dr scherder zegt: • Creativiteit is “ nieuw” • activeert de partiale en frontale lob in de hersenen • De frontale lob reguleert emoties
Creativiteit + Kennis en kunde van de vak therapeut = succes ervaring op onbekend gebied = Vertrouwen opbouwen
Art therapie in het buitenland • Studies: Review van Wood et al. 14 studies vergeleken. Er is een effect op anxiety en op depressieve gevoelens maar de studies verschillen teveel van elkaar om te kunnen generaliseren. • In het buitenland wordt art therapy toegepast in oncologische revalidatie om welbevinden van patient te verbeteren.
In het Antoni van Leeuwenhoek is er een module ndividuele Creatieve therapie • Individueel • Onderdeel van revaldiatie programma • 10 sessies a 60 minuten • Herstelfase • Emoties uiten
Creatieve therapie kan verbeelden wat moeilijk is te verwoorden.
Het herstelproces wordt inzichtelijk
De werkstukken kunnen gebruikt worden voor afscheid en om te communiceren met de naasten.
Revalidatie –fase Creatieve therapie is vooral geschikt voor patiënten: •die zeggen geen contact te ervaren met hun gevoel, rationaliseren, verbaal heel sterk zijn •die overstromen van emoties •die juist geen woorden hebben voor hun gevoel en problemen.
Revalidatie –fase Creatieve therapie is niet geschikt voor patiënten: •met ernstige psychiatrische problemen •met ernstige fysieke beperkingen •met biologische veranderingen ten gevolge van tumoren en/of medische behandelingen (delier, depressie door medicijnen, karakterverandering door hersentumoren) •met weerstand voor beeldend vormgeven
Heeft vak therapie beeldend effect op distress?
Onderzoeksvragen 1. Wat zijn de belangrijkste doelen van de creatieve therapie? 2. In hoeverre worden de gestelde therapiedoelen bereikt? 3. Met wat voor cijfer (0-10) wordt Creatieve Therapie door de patiënten beoordeeld? 4. In hoeverre is er een verandering te zien in ‘last’ zoals gemeten met de lastmeter voor vs na Creatieve Therapie? 5. Wat zijn suggesties ter verbetering?
Methode: procedure • Periode januari 2013 – 8 april 2016 • Studiepopulatie: mensen die worden doorverwezen naar creatieve therapie • 2 x vragenlijst
Methode: vragenlijst Voormeting (T0): - Gestelde doel(en) - Lastmeter Nameting (T1): - Waardering van de opzet van de therapie - Resultaten van de behandeling - Belangrijkste doel, en is het doel behaald - Rapportcijfer creatieve therapie - Lastmeter - Tips
Resultaten (voormeting)
Onderzochte groep • N=55 uitgenodigd • 7 zijn nog in therapie – T0 van n=48 • 15 non-participanten – 5 revalidatie plan gestopt/ aangepast – 3 geen contact/ niet gekomen – 1 medische reden – 6 ziekteprogressie – T1 van n=33
Gestelde doelen
Doel bereikt Waardering cijfer • Eigen doel bereikt? 97 % zegt ja. •
Gemiddelde cijfer voor creatieve therapie M = 9,4 (SD= 0,77); [Range 8 -10] Cijfer waardering 21
6
5 1 0
1
2
3
4
5
6
7
8
8,5
9
10
“Kunt u op de thermometer het nummer omcirkelen dat het best samenvat hoeveel last u de afgelopen week (inclusief vandaag) hebt gehad op lichamelijk, emotioneel, sociaal en praktisch gebied?”
T1 M= 3.9 SD= 2.1 [ Range 0-9] Significant verschil T0-T1 M= 3.4 SD= 22.6
Verschillen in distress t0
t1
N
mean
s.d.
mean
s.d.
mean difference
t
p-waarde
Alle patiënten
33
7.3
1.6
3.9
2.1
3.4
0.000
7.05
Leeftijdsgroep: 1940-1961
15
7.2
1.8
3.9
2.6
3.3
0.002
3.8
Leeftijdsgroep: 1962-1989
16
7.4
1.4
4.0
1.6
3.4
0.000
7.2
Opleiding: lbo/mavo/ havo/vwo/ mbo
13
7.6
1.4
4.8
2.1
2.4
0.001
2.4
Opleiding: hbo/Universiteit
18
7.1
1.7
3.3
1.9
3.8
0.000
2.8
11
3.4
1.6
3.2
1.6
3.4
0.000
2.1
14
7.9
1.2
5.2
2.0
2.7
0.001
4.1
Eigen initiatief
Op verwijzing
Conclusie en discussie • De ziekte Kanker en de behandeling ervan is een aanslag op de veerkracht van een mens. • Creativiteit kan helpen om de grip op emoties te vergroten en geeft weer vertrouwen dat de nieuwe dingen goed kunnen gaan.
Een werkstuk kan weer een beeld geven van wat mogelijk is.
Dank voor de aandacht
[email protected] [email protected]
