Veel talent blijft onbenut

Augustus 2011

Veel talent blijft onbenut Een kwalitatief onderzoek naar de onderwijspositie van Molukse jongeren in Assen

De onderwijspositie van Molukse jongeren is zorgwekkend. Dat constateren verschillende onderzoekers die wijzen op een onderwijsachterstand bij de derde generatie Molukkers. Deze constatering riep vragen op over de situatie van de Molukse jongeren in Assen. Hoe gaat het met deze jongeren op school? Hoe denken zij over de onderwijspositie van Molukse jongeren? Waar hebben zij het in het onderwijs wel en niet moeite mee? Wat hebben zij nodig om hun kansen en mogelijkheden in het onderwijs optimaal te benutten? Met dit onderzoek is geprobeerd antwoord te krijgen op deze vragen.

Veel talent blijft onbenut

Inhoud

pagina

1. Inleiding

2

2. Doel van het onderzoek

2

3. Een kwalitatief onderzoek

3

4. Interviews

3

5. Resultaten

4

6. Conclusies

8

7. Aanbevelingen

9

1

1. Inleiding Dit jaar is het zestig jaar geleden dat een grote groep Molukkers gezamenlijk naar Nederland kwam. Inmiddels bestaat de Molukse bevolking in Nederland uit vijf generaties. Vanaf 1959 zijn verschillende onderzoeken gedaan waarin onder andere de onderwijspositie van Molukse jongeren centraal stond. Naar verwachting zou iedere nieuwe generatie het beter doen dan de vorige. Dit bleek helaas voor de derde generatie Molukkers niet het geval. Zo ontdekte Justus Veenman met zijn onderzoek in 2001 dat Molukse jongeren van de derde generatie het slechter deden dan de tweede generatie. In de jaren daarna deden verschillende onderzoekers eenzelfde constatering. Vanuit de vraag van de Vakgroep Sociologie van de Rijksuniversiteit Groningen naar een geschikt thema voor een afstudeeronderzoek heeft STAMM CMO het thema ‘onderwijspositie van Molukse jongeren in Assen’ aangedragen. STAMM CMO is een kenniscentrum en adviesbureau voor de sociale sector. In en buiten Drenthe zorgt STAMM CMO voor het aandragen van kennis, informatie en advies op het terrein van jeugdbeleid, maatschappelijke participatie, wonen, welzijn, zorg, emancipatie en diversiteit. Het leek STAMM CMO zinvol om te verkennen hoe de onderwijspositie van de Molukse jongeren op dit moment is. Vervolgens is dit onderzoek uitgevoerd door Marijke Loerts, studente sociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, in het kader van haar afstuderen. Dit rapport bevat een korte weergave van de inhoud van haar scriptie.

2. Doel van het onderzoek Met dit onderzoek wilde STAMM CMO inzicht krijgen in de problematiek rondom de onderwijspositie van Molukse jongeren in Assen. Het doel van dit onderzoek was dit inzicht te verschaffen en te komen tot aanbevelingen die zijn gericht op het verbeteren van de onderwijspositie van Molukse jongeren. In dit onderzoek stond de volgende onderzoeksvraag centraal:

Wat zijn de ervaringen en problemen van Molukse jongeren in de leeftijd van 10 t/m 25 jaar in het basis-, voortgezet en vervolgonderwijs in Assen? En wat hebben zij nodig om hun onderwijspositie te verbeteren? In het beantwoorden van deze vraag zijn de volgende deelvragen opgesteld: 1. Welke verklaringen worden in de literatuur gegeven voor de onderwijsachterstand van Molukse jongeren? 2. In hoeverre is er volgens Molukse jongeren, hun ouders en hun leerkrachten sprake van een onderwijsachterstand? 3. Wat zijn volgens Molukse jongeren, hun ouders en hun leerkrachten de belangrijkste problemen en behoeften op het gebied van taalbeheersing? 4. Hoe ervaren Molukse jongeren, hun ouders en hun leerkrachten de invloed van de sociale omgeving op de onderwijsprestaties van de jongeren? 5. Hoe ervaren Molukse jongeren, hun ouders en hun leerkrachten de invloed van de Molukse cultuur op de onderwijsprestaties van de jongeren? 6. Wat zijn de kenmerken van Molukse leerlingen en welke begeleiding- en ondersteuningbehoeften sluiten daarbij aan? 7. Op welke manier kan een bijdrage geleverd worden aan het verbeteren van de onderwijspositie van Molukse jongeren? 8. Op welke manier kan een mentorproject als Mentor4You een bijdrage leveren aan het verbeteren van de onderwijspositie van Molukse jongeren in Assen?

2

3. Een kwalitatief onderzoek Voor het uitvoeren van dit onderzoek is gekozen voor een kwalitatieve benadering. Dit betekent dat het perspectief van de Molukse jongeren en hun omgeving centraal staat. Om dieper op de belangrijke onderwerpen in te gaan en erachter te komen hoe de respondenten zelf betekenis aan het onderwerp geven, is gekozen voor het gebruik van de methode van open interviews. In de afbakening van dit onderzoek is gekozen voor jongeren in de leeftijd van 10 t/m 25 jaar. Voor de jongeren van 10 t/m 18 jaar geldt dat zij nog op school zitten en om deze reden uit recente ervaringen hun verhaal kunnen doen. De jongeren in de leeftijd van 18 t/m 25 jaar kunnen reflecteren op hun ervaringen in het basis- en voortgezet onderwijs en op hun opleiding- en beroepskeuzes. Deze laatste leeftijdsgroep kan daarom aanvullende informatie geven op de eerste twee groepen. Met betrekking tot uitspraken die in dit rapport worden gedaan over Molukse jongeren is het belangrijk te vermelden dat het hier om een algemene beschrijving van deze doelgroep gaat. Het is dus niet vanzelfsprekend dat hetgeen beschreven van toepassing is op alle Molukse jongeren. Veel van de processen en fenomenen die in dit rapport worden besproken, kunnen tevens voor jongeren, ouders en andere betrokkenen met een andere dan de Molukse achtergrond gelden.

4. Interviews In totaal hebben 26 respondenten aan het onderzoek deelgenomen. Onderstaande tabel geeft aan hoeveel leerkrachten, ouders en jongeren een interview hebben afgegeven. Over het algemeen zijn zij individueel geïnterviewd. Het laatste interview is onverwacht een groepsgesprek geworden, doordat een aantal jongeren vanuit eigen enthousiasme en/of dat van hun omgeving op het afgesproken tijdstip bij elkaar kwamen. Bij het ontwerpen van de interviews zijn Tabel: Overzicht respondentengroep de onderzoeksvragen als basis gebruikt. Dit houdt in dat de respondenten zijn Een overzicht van aantal respondenten dat aan het onderzoek heeft deelgenomen bevraagd over: onderwijsprestaties, Doelgroep Aantal respondenten taalbeheersing, opvoeding en gezin, vrienden, de Molukse gemeenschap en Leerkrachten basisschool 3 cultuur, schoolomgeving en de kenmerken Leerkrachten voortgezet onderwijs 2 en leerling-houding van Molukse jongeren Ouders van (de aan het onderzoek deelnemende) 6 in het onderwijs. Tijdens de interviews is dieper ingegaan op deze onderwerpen, de Molukse jongeren meningen hierover en de ervaringen van Molukse jongeren in drie leeftijdscohorten: de jongeren, hun ouders en leerkrachten. Leerlingen groep 8 basisschool/aanstaande 5 In alle gevallen is sprake geweest van een voortgezet onderwijsleerlingen (11 t/m 13 jaar) semigestructureerd interview, waarbij gebruik is gemaakt van een topiclijst. De Leerlingen in het voortgezet onderwijs (12 t/m 18 5 topiclijst diende als checklist om na te jaar) gaan of alle onderwerpen waren Molukse jongeren van 18 t/m 25 jaar 5 besproken. Dit houdt in dat de interviewer niet alle respondenten dezelfde vragen Totaal 26 stelde, maar wel met alle respondenten dezelfde onderwerpen heeft besproken. Om tijdens de interviews goed aan te sluiten op de belevingswereld van de respondenten is voor elke respondentengroep een apart interviewschema gebruikt met daarin voor de respondenten relevante vragen en onderwerpen. Elk thema werd ingeleid door bijvoorbeeld uit te leggen dat we graag iets wilden weten over de Molukse cultuur en belangrijke culturele waarden die de jongeren hebben meegekregen. Hierna is de techniek van het door- en vervolgvragen gebruikt om meer zicht te krijgen op de invloed van deze cultuur op hun onderwijssituatie.

3

5. Resultaten Onderwijspositie Aan de respondenten is gevraagd hoe zij denken over de veronderstelde onderwijsachterstand bij Molukse jongeren. Volgens de leerkrachten in het voortgezet onderwijs is er wel degelijk sprake van een achterstand bij deze jongeren. De leerkrachten in het basisonderwijs zijn het hier niet mee eens. Zij signaleren wel een zwakkere taalbeheersing bij Molukse leerlingen, maar denken niet dat er sprake is van een onderwijsachterstand. De jongeren en hun ouders zien dat de meeste Molukse jongeren naar het vmbo gaan. Zij denken dat een achterstand in taal hierbij een rol kan spelen. Volgens sommigen ontbreekt het Molukse jongeren aan doorzettingsvermogen en ambitie om goed hun best te doen op school. Eén van de ondervraagde jongens (14) vindt dat Molukse jongeren school wel wat serieuzer mogen “Ja, ik denk dat Molukse jongeren wel een nemen. beetje te lui zijn. Dat denk ik zelf hoor. Een beetje te lui om te leren. Gewoon geen zin hebben denk ik. School moet je wel serieus nemen.” Vmbo-leerling (14)

Taal

Bij een eventuele onderwijsachterstand lijkt de taalbeheersing van Molukse jongeren een belangrijke rol te spelen. De leerkrachten zien dat Molukse leerlingen een zwakkere beheersing van de Nederlandse taal hebben. Dit zou vooral gelden voor jongeren die thuis nog veel Maleis praten. Hoewel tweetaligheid op zich niet tot taalproblemen hoeft te leiden, zien de leerkrachten de nadelen van de tweetalige opvoeding van Molukse jongeren. Hen valt met name op dat deze jongeren verkeerd gebruik maken van lid- en verwijswoorden en een lagere woordenschat hebben. De ondervraagde jongeren zijn bijna allemaal tweetalig opgevoed. Wel leren zij van hun ouders dat Nederlands de belangrijkste taal is, omdat ze dit op school en later in hun werk nodig hebben. In het dagelijks leven spreken de jongeren altijd Nederlands. Zij geven aan weinig moeite te hebben met het gebruik van Nederlands op school. Alleen de jongeren in het basisonderwijs hebben soms moeite met begrijpend lezen.

Sociaal-culturele omgeving Tijdens de uitvoering van het onderzoek bleek de sociale en culturele omgeving het belangrijkste thema in relatie tot de onderwijspositie van Molukse jongeren. Zowel door de leerkrachten, de ouders en de jongeren werd dit thema tijdens de interviews het meest aangehaald. Vanwege de grootte van dit thema is het bij het bespreken van de resultaten opgedeeld in drie subthema’s: gezin en opvoeding, vrienden, Molukse gemeenschap en cultuur. Gezin en opvoeding Met name de basisschoolleerkrachten zijn zeer te spreken over de betrokkenheid van Molukse ouders bij de school van hun kinderen. Zij zien dat Molukse kinderen door hun ouders gestimuleerd worden om goed hun best te voor school en altijd goed op te letten en te luisteren naar de juf of meester. Over het algemeen merken de leerkrachten dat Molukse leerlingen opgroeien in een hechte gemeenschap, waarin respect voor elkaar en solidariteit belangrijke waarden zijn. Zij zien dit terug in de beleefde, respectvolle en gehoorzame houding van de leerlingen. De ouders en de jongeren benadrukken dat respect voor elkaar en vooral voor de ouderen erg belangrijk is in de Molukse gemeenschap en “Als ik ouders en kinderen tegelijk spreek, opvoeding. Verder geven zij aan dat Molukse kinderen wordt er echt wel geëist dat er respectvol door hun ouders altijd erg gestimuleerd worden om met de leerkracht omgegaan wordt. En dat goed hun best te doen op school. De jongeren leren dat ze goed hun best doen. Dat streberige zit er school belangrijk is voor hun toekomst en dat ze dan wel in.” daarom goed hun best moeten doen. Leerkracht basisonderwijs

4

Vrienden Over de neiging van Molukse jongeren om elkaar op te zoeken en bij elkaar te blijven zijn alle leerkrachten het eens. Hoewel men de solidariteit en hechtheid onder de jongeren bewondert, ziet men hierin de belemmeringen. Zo geven de leerkrachten aan dat de schoolkeuze van kinderen mede wordt bepaald door het groepsgevoel en de neiging elkaar hierin te volgen. Molukse jongeren worden in hun keuzes sterk beïnvloed door de keuze van de groep. Ook de ouders en de jongeren zelf merken dat Molukse jongeren een sterke neiging hebben om bij elkaar te zijn en te blijven. Dit kan volgens hen zowel positieve als negatieve effecten op hun schoolprestaties hebben. Aan de ene kant is het fijn om deel uit te maken van een groep en je daardoor minder onzeker te voelen op school. Aan de andere kant kan het sommige jongeren ervan “Je moet eigenlijk wel voor jezelf weerhouden een keuze te maken die anders is dan die van de groep. Dit kiezen en gewoon voor school gaan.” kan een jongere belemmeren in het volgen van zijn/haar eigen plannen Vmbo-leerling (15) en ambities. Molukse gemeenschap en cultuur Sommige leerkrachten zien dat de gerichtheid op de Molukse gemeenschap nadelige gevolgen kan hebben voor de integratie, zowel in de samenleving als in het Nederlandse onderwijssysteem. Doordat Molukse jongeren vooral met elkaar en minder met Nederlandse jongeren omgaan, komen zij te weinig in aanraking met de Nederlandse taal en cultuur. Omdat het onderwijs vooral uitgaat van de Nederlandse taal en cultuur kan dat voor deze jongeren belemmerend werken. In de Molukse gemeenschap staat zorgen voor een ander bovenaan. Daarnaast is respect voor een ander en vooral voor ouderen een belangrijke Molukse waarde die kinderen nog steeds meekrijgen. Zo beschouwen Molukse jongeren de leerkracht als een oudere waarnaar je als leerling dient te luisteren en met wie je niet in discussie gaat. Dit heeft tot gevolg dat Molukse leerlingen wellicht niet over de in het huidige onderwijssysteem gevraagde vaardigheden van zelfredzaamheid en assertiviteit beschikken. Naast het gebrek aan zelfredzaamheid en assertiviteit wijzen verschillende leerkrachten op het lage ambitieniveau bij Molukse leerlingen. Hierin kan de Molukse gemeenschap als belemmerende factor worden gezien. Over het algemeen is het ambitieniveau onder Molukkers laag. Wanneer jongeren zich vooral in de Molukse gemeenschap bevinden, is de kans klein dat zij gestimuleerd worden om hun kwaliteiten en talenten te benutten en te gaan voor hun eigen ambities. De ouders zien, naast de voordelen van het leven in een hechte “Als je andere talenten hebt, gemeenschap zoals de Molukse, ook dat het Molukkers ervan gebruik die alsjeblieft. Gebruik je kan weerhouden om te kiezen voor hun eigen ontwikkeling en talenten!” het benutten van de talenten die ze hebben. Molukse moeder

“Wat je dus mist bij Molukkers is de ambitie. Dat mis ik. En wat je dus meemaakt is dat leerlingen die wel ambitie hebben, die verdwijnen dus uit de gemeenschap. Die zijn niet meer in beeld en kunnen dus ook niet meer als rolmodel fungeren.” Leerkracht voortgezet onderwijs

5

Schoolomgeving Hoewel de meeste Molukse jongeren naar het vmbo gaan, zijn de aantallen Molukse leerlingen op een school of in een klas relatief klein. Op de meeste scholen wordt geen extra of specifieke aandacht besteed aan Molukse leerlingen. De begeleiding en ondersteuning op de scholen is gebaseerd op de individuele prestaties en behoeften van de leerlingen en niet op hun culturele of etnische achtergrond. Wel lijkt het van belang in de begeleiding van Molukse jongeren de nodige kennis van de Molukse cultuur en achtergrond te hebben om zo goed mogelijk op hun (culturele) situatie aan te kunnen sluiten.

Leerling-kenmerken In de literatuur en eerdere onderzoeksrapporten wordt Molukse jongeren bescheidenheid als kenmerk gegeven. De aan dit onderzoek deelnemende leerkrachten herkennen dit in eerste instantie niet. De meeste leerlingen weten wel hoe ze van zich af moeten bijten. Wat wel opvalt is dat ze niet snel opscheppen over wat ze kunnen of hebben bereikt. Dit heeft volgens de leerkrachten te maken met de cultuur en opvoeding van de jongeren. Het gaat hier om bescheidenheid in de vorm van niet willen opvallen en niet te koop lopen met je prestaties. In de Molukse cultuur wordt een dergelijke houding namelijk snel als arrogant bestempeld. Over de motivatie van Molukse leerlingen in het basisonderwijs zijn de meeste leerkrachten zeer te spreken. Eenmaal in het voortgezet onderwijs lijkt dit te verzwakken. Zowel de ouders als de jongeren geven aan dat het voor de jongeren lastig is om hun motivatie voor school vast te houden. Een aantal jongeren zegt spijt te hebben dat zij niet beter hun best hebben gedaan. Zij hadden meer kansen en mogelijkheden gehad als zij hun tijd in het voortgezet onderwijs beter hadden besteed en meer verstandige keuzes hadden gemaakt. Over het algemeen wordt het lagere ambitieniveau bij Molukkers door de meeste respondenten herkend. Veel leerkrachten zien een relatie tussen dit lagere ambitieniveau en de Molukse cultuur en de gemeenschap als belangrijke factor in het leven van Molukkers. Hierbij doelen zij met name op de hechtheid en het sterke groepsgevoel bij Molukkers. Dit maakt dat men eerder voor het belang van de groep dan voor het eigen belang gaat. Ook blijkt tijdens de interviews met de jongeren dat zij geen duidelijk beeld hebben van hun ambities en toekomstplannen. Een veelgenoemd doel is het diploma te behalen. Wat daarna de plannen zijn, is voor veel van hen nog niet duidelijk. Dit gebrek aan een duidelijk toekomstbeeld komt ook tot uiting in de opleiding- en beroepskeuzes van de jongeren. Opvallend is dat alle ondervraagde jongeren in het vervolgonderwijs tijdens hun studieloopbaan meerdere richtingen hebben gekozen. Geen van de geïnterviewde jongeren heeft in één keer de juiste vervolgopleiding gekozen en/of afgemaakt. De ondervraagde jongeren hebben om verschillende redenen moeite gehad met het maken van een keuze voor een school of opleiding. De keuze van vrienden en het sterke groepsgevoel lijken daarin een belangrijke invloed te hebben.

“Molukse jongeren zijn wel veel met elkaar. En als ze dingen alleen moeten doen dan wordt het meteen een stuk moeilijker voor ze. Ja, en als je dan een keuze moet maken….daar kun je wel heel onzeker van worden.” Mbo-student (20)

6

Mentor4You Voor leerlingen die het even niet meer zien zitten op school heeft STAMM CMO voor de gemeenten Assen en Emmen de methodiek Mentor4You ontwikkeld. Mentor4You richt zich op (aanstaande) vmbo-leerlingen. Wanneer het even niet meer lukt op school, kunnen ze wekelijks een steuntje in de rug krijgen van een speciaal opgeleide, vrijwillige thuismentor. In de praktijk is gebleken dat er onder Molukse leerlingen weinig animo is voor Mentor4You. Daarom zijn de deelnemers aan de dit onderzoek gevraagd naar hun mening over Mentor4You en waarom en op welke manier het voor Molukse jongeren wel of niet zou werken. De ondervraagde leerkrachten zien redenen waarom Mentor4You zoals het nu is opgezet niet zou aanslaan bij Molukse jongeren. Volgens hen speelt gebrek aan betrokkenheid bij en vertrouwen van de Molukse gemeenschap hierin een rol. Ook hier is het van belang dat men in de begeleiding van Molukse jongeren over de nodige kennis van en betrokkenheid bij de (culturele) situatie en achtergrond beschikt. Dit roept de vraag op of Molukse jongeren meer baat hebben bij een Molukse dan een Nederlandse mentor. Hierover zijn de meningen verdeeld. De leerkrachten zien de voordelen van een Molukse mentor, maar de jongeren denken daar anders over. Wat de jongeren betreft hoeft een mentor niet beslist Moluks te zijn. Dit zou aan de ene kant vertrouwen, maar aan de andere kant wantrouwen met zich meebrengen. Dit omdat diegene misschien dingen gaat doorvertellen, want veel Molukkers kennen elkaar. Daarom denken de ondervraagde jongeren dat Molukse jongeren juist beter met een Nederlandse mentor kunnen praten. De ondervraagde jongeren zijn positief over een mentorproject zoals Mentor4You, maar ze begrijpen wel waarom het weinig aansluiting vindt bij Molukse jongeren. Ze hebben een groot sociaal netwerk. Hier maken zij liever gebruik van dan dat zij iemand buiten de Molukse gemeenschap “Je wilt niet minder zijn, niet snel hulp aanvaarden, om hulp vragen. Daarnaast willen Molukse want dan heb je het met hulp gedaan.” jongeren hun problemen liever zelf Mbo-student (20) oplossen. Trots en de angst voor stigmatisering speelt hierbij ook een rol. Het aanvaarden van hulp van een mentor kan door henzelf of hun omgeving gezien worden als een vorm van falen. Dit weerhoudt hen ervan hulp en begeleiding te zoeken bij een leerkracht of mentor.

“Ik denk dat ze het eerst zelf willen doen. Zo zijn Molukse jongeren wel. Of ze denken van: ‘daar heb ik mijn vrienden voor’. Ja, ik vind Mentor4You wel goed hoor, vooral voor als je keuzes moet maken. Dat is best wel moeilijk.” Vmbo-leerling (14)

7

6. De belangrijkste conclusies De resultaten van de interviews met de jongeren, ouders en leerkrachten wijzen erop dat er in meer of mindere mate sprake is van een onderwijsachterstand bij Molukse jongeren. In overeenstemming met de resultaten van Veenman in 2001 blijkt uit dit onderzoek dat Molukse jongeren overwegend vmboonderwijs volgen. Het aantal Molukse jongeren in het hoger voortgezet onderwijs is klein. Dit kan aanleiding zijn te denken dat het onderwijsniveau onder Molukse jongeren relatief laag is. Maar het vereist meer en uitgebreider onderzoek om vast te stellen of wel of niet sprake is van een onderwijsachterstand. Met dit onderzoek is geprobeerd inzicht te krijgen in de ervaringen, problemen en behoeften van Molukse jongeren in het onderwijs. De belangrijkste conclusies naar aanleiding van dit onderzoek zijn:

Meer moeite met Nederlandse taal Molukse jongeren hebben over het algemeen meer moeite met de Nederlandse taal in het onderwijs dan Nederlandse leerlingen.

Molukse houding werkt soms belemmerend Molukse jongeren krijgen in hun opvoeding de waarden respect voor ouderen, beleefdheid, gehoorzaamheid en bescheidenheid mee. Hoewel deze waarden door de omgeving zeer gewaardeerd worden, kan een dergelijke houding belemmerend werken in het ontwikkelen en benutten van persoonlijke kwaliteiten.

Groepsbinding blokkeert ambities De sterke neiging van Molukse jongeren om elkaar op te zoeken en bij elkaar te blijven beïnvloedt hun onderwijspositie op verschillende manieren. Zo kan de sterke groepsbinding een jongeren ervan weerhouden voor zijn eigen ambities te kiezen. De kans is dan groot dat jongeren onvoldoende gebruik maken van hun mogelijkheden en talenten.

Gemeenschap belangrijker dan individueel belang De Molukse gemeenschap en cultuur speelt een belangrijke rol in het leven van Molukse jongeren. Zij maken deel uit van een hechte gemeenschap. Een voordeel hiervan is dat het als vangnet fungeert. Molukse jongeren kunnen altijd terugvallen op hun grote sociale netwerk. Een nadeel hiervan kan zijn dat zij hierdoor minder gemotiveerd zijn om goed hun best te doen op school en uitdagingen aan te gaan. Daarbij kan de sterke solidaire houding en hechtheid onder Molukkers tot gevolg hebben dat zij minder waarde hechten aan hun individuele belangen en ambities.

Minder inzicht in eigen ambities en mogelijkheden Molukse jongeren hebben moeite met het maken van keuzes in het onderwijs. Keuzes die bepalend zijn voor hun onderwijscarrière en hun kansen op de arbeidsmarkt. Keuzes die bepalend zijn voor het wel of niet kunnen benutten van hun kwaliteiten en talenten. Dit lijkt vooral het gevolg te zijn van het gebrek aan inzicht in hun ambities en mogelijkheden bij de jongeren. Zij hebben weinig zicht op wat zij kunnen en willen, waardoor zij keuzes maken die niet aansluiten op hun behoeften en mogelijkheden.

8

7. Aanbevelingen Zorg voor betrokkenheid bij de Molukse gemeenschap De Molukse gemeenschap is een hechte gemeenschap. De sociale controle onder Molukkers is erg groot. In het werken aan verbetering van de onderwijspositie is het daarom van groot belang dat er sprake is van betrokkenheid bij en vertrouwen van de Molukse gemeenschap. Voor organisaties en personen die zich in willen zetten voor Molukkers is het advies te allen tijde voor contact met de Molukse gemeenschap te zorgen. In het realiseren van betrokkenheid bij en vertrouwen van de Molukse samenleving is direct en transparant contact tussen betrokken organisaties en sleutelfiguren uit de Molukse gemeenschap van belang. Deze sleutelfiguren hebben inzicht in de situatie van veel Molukkers en hebben kennis van de (culturele) achtergronden die een rol spelen in het leven van Molukkers. Daarnaast kunnen zij zorgen voor een groter draagvlak onder Molukkers, waarmee de kans op acceptatie van en deelname aan georganiseerde activiteiten en projecten wordt vergroot.

Begeleid Molukse jongeren in leerling-houding Tijdens de interviews zijn een aantal kenmerken van Molukse leerlingen naar voren gekomen. Het gaat hier om: bescheidenheid, verzwakken van de motivatie in het voortgezet onderwijs, laag ambitieniveau, moeite met keuzes in het onderwijs. Om te voorkomen dat deze kenmerken van Molukse jongeren een nadelige invloed hebben op hun onderwijspositie is het van belang dat zij hierin de nodige begeleiding en ondersteuning krijgen. Het advies is daarom om Molukse jongeren te betrekken bij trainingen en cursussen, zoals sociale vaardigheidstrainingen en assertiviteitscursussen, waarin zij vaardigheden krijgen aangeleerd die hen helpen bij het omgaan met bovengenoemde leerling-kenmerken.

Bied opvoedondersteuning aan Uit dit onderzoek blijkt dat bepaalde gedragingen en eigenschappen die in de Molukse cultuur en opvoeding zeer gewaardeerd worden, voor de jongeren een belemmerende factor in het onderwijs kunnen zijn. Hierbij valt te denken aan de bescheidenheid, het lage ambitieniveau en het niet vragen en aanvaarden van hulp van buitenaf. Met behulp van opvoedingondersteuning kunnen ouders en jongeren begeleid worden, zodat zij deze eigenschappen op zo een manier inzetten dat het niet belemmerend maar juist bevorderend werkt voor hun positie in het onderwijs.

Geef voorlichting over het onderwijssysteem Tijdens de interviews is gebleken dat Molukse jongeren moeite hebben met het maken van keuzes in het onderwijs. Naast het gebrek aan concrete toekomstplannen bij de jongeren kan onvoldoende kennis over het onderwijssysteem hierin een rol spelen. Dit uit zich bij de jongeren in het maken van keuzes en het nemen van stappen die niet logisch zijn of niet aansluiten op hun interesses en mogelijkheden. Om te voorkomen dat Molukse jongeren een dergelijke verkeerde keuze maken tijdens hun schoolperiode is het gewenst de nodige voorlichting te geven. Het advies is te zorgen voor betere voorlichting over het onderwijssysteem, zowel voor de jongeren als voor hun ouders. Hierin zou met name aandacht besteed moeten worden aan de overgang van het basis- naar het voortgezet onderwijs en de keuzes die de jongeren daarbij moeten en kunnen maken.

Speel met Mentor4You in op de cultuur van Molukse jongeren In het verbeteren van de onderwijspositie van Molukse jongeren kan Mentor4You een belangrijke rol spelen. Helaas is in de praktijk is gebleken dat Molukse jongeren weinig gebruik maken van Mentor4You. Uit dit onderzoek blijkt dat zij hierin meer sturing nodig hebben. De problemen met hun motivatie en lage ambitieniveau zijn hierin belangrijke aandachtspunten. Daarnaast is meer bekendheid over het project bij de jongeren gewenst. Het advies is om voorlichting te geven over het mentorproject. Hierbij is het van belang in te spelen op de (culturele) situatie van Molukse jongeren. De Molukse gemeenschap en de cultuur spelen nog een grote rol in het leven van Molukse jongeren. Het is in het aanbieden van Mentor4You of een dergelijk mentorproject van belang hier rekening mee te houden. Dit vergroot de kans op acceptatie van en vertrouwen in een mentor. Of dit in hun situatie een Molukse mentor moet zijn, dient afhankelijk te zijn van de keuze van de jongeren. Van het grootste belang is dat de mentor over de nodige kennis van de Molukse cultuur en achtergrond beschikt. Dit draagt bij aan de mate waarin Mentor4You voor Molukse jongeren een waardevolle ervaring kan zijn.

9

Augustus 2011

Dit onderzoek had niet plaats kunnen vinden zonder de hulp en inzet van anderen. Zo hebben sleutelfiguren uit de Molukse gemeenschap een onmisbare rol gespeeld bij het werven van voldoende respondenten. Daarbij hebben sommige ouders en jongeren veel moeite genomen om mij in contact te brengen met hun familie, vrienden of bekenden die mee wilden werken aan het onderzoek. Ik wil graag alle jongeren, ouders en leerkrachten bedanken voor de tijd die zij voor dit onderzoek hebben vrijgemaakt en voor hun enthousiasme en openhartigheid tijdens de interviews. Ik kijk met veel plezier terug op de gastvrijheid die ik bij de ouders en jongeren heb ervaren en de leuke en leerzame gesprekken die ik met hen heb mogen voeren.

Rijksuniversiteit Groningen Faculteit Gedrags- en maatschappijwetenschappen Vakgroep Sociologie Grote Rozenstraat 31 9712 TG Groningen www.rug.nl/soc Marijke Loerts, Student/onderzoeker [email protected]

Marijke Loerts

STAMM CMO Postbus 954 9400 AZ Assen Tel 0592-394400 [email protected] Bezoekadres: Eemland 5b 9405 KD Assen www.stamm.nl www.mentor4you.nl Drs. Karina de Haan, adviseur/begeleider onderzoek [email protected]

10