Veehouderij & Gezondheid Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid
13 januari 2015
Wat ga ik vertellen? • Gezondheid & veehouderij • Mogelijkheden om gezondheid mee te wegen in de discussie veehouderij
• Casus Oisterwijksebaan 2
2
De GGD • Wet Publieke Gezondheid – Medische Milieukunde – Infectieziektenbestrijding
3
Verandering in definitie gezondheid • WHO: gezondheid is “een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet louter het ontbreken van ziekte of gebrek” • Gezondheid is het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. 4
gezondheid
5
Indicatoren voor gezondheid in relatie tot veehouderij • • • • •
Ammoniak Fijn stof (< PM10), endotoxinen Geur (complex van verbindingen) Zoönosen Antibiotica
• Beleving • Geluidbelasting • Verkeersveiligheid
Gezondheidseffecten • Geurhinder
• Longfunctiedaling, meer longontsteking bij pluimveebedrijven • Resistentie ontwikkeling door antibiotica (MRSA, ESBL)
• Infectieziekten veroorzaakt door zoönosen, zoals influenza en Q-koorts • Zelfgerapporteerde klachten: luchtwegklachten, irritatie ogen, stress, hartkloppingen, hoofdpijn, misselijkheid, ademhalingsklachten • Negatieve impact op leefomgeving
Geur & Gezondheid • Signaalfunctie geur, maar… – Waarnemen geur hangt niet altijd samen met toxiciteit en gevaar – Sommige vieze geuren zijn niet gevaarlijk – Sommige geuren die je niet ruikt, zijn wel gevaarlijk
8
Gezondheidseffecten • Hinder • Verstoring gedrag en activiteiten • Via stressmechanisme allerlei gezondheidsklachten
Subjectief maar wel reëel • Aangenaam of niet? • Duur, frequentie & concentratie
• Gewenning & acceptatie
• Probleemgerichte copingstijl • Geen band met de veroorzaker • Verwachting dat de geur zal toenemen 10
• Bezorgd, angst voor gezondheidseffecten • Negatieve attitude ten opzichte van de bron of overheid
Fijn stof • Bijdrage van stallen: 20-25% • Bronnen: veevoer, mest, dierbestanddelen • Verschil in grootte en samenstelling:
– Fijn stof van veehouderijen: PM2,5-PM10 – Fijn stof van verkeer: PM2,5 of kleiner • Verschil per stalsysteem, veedichtheid, weidegang • Emissie van kippen > varkens > rundvee
Luchtverontreiniging in de longen
Grofste deeltjes: afgevangen door neusharen Grotere deeltjes: bovenin de longen Kleinere deeltjes: dieper in de longen.
Via de longblaasjes ook in bloedbaan.
12
Gezondheidseffecten fijn stof Door grovere fractie luchtwegaandoeningen: – Verergeren van astma – Verergeren andere longaandoeningen, zoals COPD en bronchitis – Verminderde longfunctie
Door verkeersgerelateerde luchtverontreiniging: • Luchtwegaandoeningen • Vroegtijdig overlijden • Hart- en vaatziekten 13
Zoönosen en antibioticaresistentie Infectieziekten waarbij dieren mensen besmetten •
Influenza (varkensgriep) – Blootstelling via verspreiding via de lucht, effect luchtwassers op reductie?
• Veegerelateerde MRSA (bacterie die resistent is voor antibiotica) Bij dieren: – MRSA komt voor bij varkens, vleeskalveren en in mindere mate bij pluimvee, paarden – Grotere varkensbedrijven zijn vaker MRSA positief dan kleinere bedrijven – Bacteriën via ventilatiesysteem in buitenlucht (min 150 m) Verspreiding naar mensen: – Voor gezonde mensen is het risico klein om ziek te worden van MRSA – Risico dragerschap vooral voor varkenshouders – Veegerelateerde MRSA lijkt minder goed overdraagbaar van mens tot mens – Onderzoek bij omwonenden varkenshouderijen Noord Limburg: geen hogere prevalentie MRSA dan elders
Antibiotica resistentie
•
ESBL = een enzym dat bepaalde soorten antibiotica (penicillines en cefalosporines) kan afbreken.
Bij dieren: • Varkens, kippen, koeien, maar ook gezelschapsdieren • Voeding (niet alleen vlees maar ook groente) Verspreiding naar mensen: • Komt nu vooral voor in verpleeghuizen/ ziekenhuizen • Sinds 2000 toename in aantal patiënten • Nieuw onderzoek gestart Antibiotica resistente genen in bodem, oppervlaktewater ??
Gezondheid bij veehouderij: het afwegen waard! 1
• Beoordelingskader • Visie-vorming • Beleidsmatige inpassing
2
• Dialoog • Betrokkenheid • Keuzes en onzekerheden
3
• Toetsingsinstrument • Uitvoering • Vergunningverlening
! 16
• Afweging 1, 2 & 3 • Aantal blootgestelden • Maatwerk in de lokale leefomgeving
Uitgangspunten GGD bij advies • Milieunormen niet toereikend voor behoud gezonde leefomgeving – Endotoxinen • Betere voorspellende waarde voor gezondheid dan fijn stof • Echter nog geen modellering beschikbaar
• Gezondheid meewegen bij bestemmingsplannen (WPG), gebruik van het begrip ‘goede ruimtelijke ordening’ • Aandacht voor beleving omwonenden • Aantal blootgestelden en gehinderden door geur en fijn stof verlagen • Infectiedruk verlagen, zowel intern in de stal als extern • One-Health aanpak / aandacht monitoring dierziekten • Reguleren en reduceren gebruik van antibiotica • Scheiden van diersoorten 17
Uitgangspunten GGD bij advies • ALARA principe bij beheersing uitstoot, zowel geur als ook fijn stof • Afstandsadvies 250 meter – Verhoogde achtergrondbelasting – Geen uitbreiding bedrijven in nabijheid van buurtgemeenschappen of lintbebouwing • Alleen vestiging waarbij aantal blootgestelden zo laag mogelijk is; te creëren door het hanteren van afstanden • Verkeersmobiliteit in directe omgeving reguleren en verminderen • Monitoring uitbreiden (van beleving, geurhinder, luchtwassers)
Gezondheidkundige aanbevelingen gericht op huisvestingssystemen bedrijven
19
• Beheersing van introductie en verspreiding van microorganismen • Beperking van uitstoot van schadelijke stoffen • Professionele expertise (bijvoorbeeld een dierenarts) betrekken bij het stalontwerp • Aandacht voor klimaatbeheersing in de stal • Aandacht voor de controle van drinkwatersystemen in de stal • Actief handhavingsbeleid op inzet en gebruik van luchtwassers • Kennisvergroting bij veehouders en personeel over risico's van zoönosen, fijn stof en endotoxinen.
Oisterwijkse baan 2
20
Oisterwijkse baan 2 • Berekende voorgrondbelasting geur daalt, zowel bij direct omwonenden als ook in de wijk • Berekende achtergrondbelasting geur daalt, zowel bij omwonenden als ook in de wijk • Fijn stof belasting verandert niet (< 0,2 µg/m3) • Hygiënemaatregelen en huisvestingsmaatregelen ten beheersing zoönosen worden genomen • Afstand > 250 meter tot woonwijk 21
Verder adviezen over: – Verkeersveiligheid transportbewegingen – Geluidsbelasting transport en machines – Continuïteit hygiëne maatregelen, integrale bedrijfsvoering – Monitoring dierziekten door dierenarts – Landschappelijke inpassing samen met de buurt oppakken
22
Bedankt voor uw aandacht Vragen?
Renske Nijdam Bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid
GGD’en Brabant / Zeeland T: 0900-368 68 68 E:
[email protected] I: www.academischewerkplaatsmmk.nl/ 23
Landelijk onderzoek • Veehouderij en Gezondheid omwonenden (VGO) • RIVM, Nivel, IRAS, WUR • Gestart in maart 2014, resultaten begin 2016 verwacht
24
• http://www.rivm.nl/Onderwerpen/V/Veehouderij_en_gezo ndheid/Onderzoek_veehouderij_en_gezondheid_omwon enden_VGO
