Intensieve veehouderij en gezondheid
Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid 3 december 2015
Bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid • Samenwerkingsverband GGD’en Brabant/Zeeland • Arts, toxicologen, milieugezondheidkundigen, verpleegkundigen • Breed werkterrein: binnenmilieu, luchtkwaliteit, asbest, bodem, ruimtelijke ordening e.d. • Vragen van burgers en gemeenten op het gebied van milieu en gezondheid: bron à uitstoot à verspreiding à blootstellingà effect
Betrokkenheid GGD bij intensieve veehouderij en gezondheid
• Vragen burgers en gemeenten beantwoorden • Signaleren (mensen met gezondheidsklachten / infecties ) • Advisering gemeenten ruimtelijke ontwikkeling en vergunningaanvragen • Voorlichting en dialoog • Advisering evenementen met dieren • Kennisuitwisseling provincie, omgevingsdienst, GGD’en – Lid urgentieteam provincie NB – Klankbordgroep (landelijk) onderzoek – Voorzitter landelijke werkgroep – Deelname landelijk Kennisplatform veehouderij en gezondheid
Definities gezondheid • WHO: gezondheid is “een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet louter het ontbreken van ziekte of gebrek”
• Gezondheid is het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. 4
Gezondheidseffecten • Geurhinder Veonderzoeken rhoogde bloots • Landelijke : tellin g omgeving met fijn stomeer f en m – Longfunctiedaling, longontsteking icro-organisbijmpluimveebedrijven en – Minder astma en COPD, wel meer klachten
?
– Bij nertsenbedrijven meer allergie en astma
Gezodoor • Resistentie ontwikkeling ESBL) ndheantibiotica idsklach(MRSA, te n
• Infectieziekten veroorzaakt door dieren (zoönosen), zoals influenza en Q-koorts • Zelfgerapporteerde klachten: luchtwegklachten, irritatie ogen, stress, hartkloppingen, hoofdpijn, misselijkheid
Belastende milieufactoren intensieve veehouderij • Uitstoot van fijn stof (< PM10) – Ammoniak uitstoot en depositie
• Geurstoffen (complex van verbindingen) • Diergerelateerde micro-organismen: – via bio-aerosolen of gebonden aan fijn stof Transport: • Geluidbelasting • Fijn stof • Verkeersveiligheid
London Smog 1952 (foto is overdag!)
7
China, oktober 2013
Fijn stof • Bijdrage van stallen: 20-25% • Bronnen: veevoer, mest, dierbestanddelen • Verschil in grootte en samenstelling: – Fijn stof van veehouderijen: PM2,5-PM10 – Fijn stof van verkeer: PM2,5 of kleiner • Verschil per stalsysteem, veedichtheid, weidegang • Emissie van kippen > varkens > rundvee
Micro-organismen in fijn stof • Endotoxinen: celwandbestanddelen van gram-negatieve bacteriën; • Schimmels • Virussen; bijv influenza virus (varken/vogel) • Bacteriën en parasieten: – Coxiëlla burnetii: Q-koorts; kan lang buiten de gastheer leven; (geiten, schapen, koeien) – Campylobacter – Toxoplasma gondii – MRSA – ESBL’s – etc
• Dierlijke allergenen
Luchtverontreiniging in de longen Grofste deeltjes: afgevangen door neusharen Grotere deeltjes: bovenin de longen Kleinere deeltjes: dieper in de longen. Via de longblaasjes ook in bloedbaan.
10
Gezondheidseffecten fijn stof Door grovere fractie luchtwegaandoeningen: – Verergeren van astma – Verergeren andere longaandoeningen, zoals COPD en bronchitis – Verminderde longfunctie
Door verkeersgerelateerde luchtverontreiniging: – Luchtwegaandoeningen – Vroegtijdig overlijden – Hart- en vaatziekten
11
Wettelijke normen (jaargemiddeld) vs gezondheidsnormen • PM10 – EU-grenswaarde 40 µg/m3 – WHO-advieswaarde 20 µg/m3
• PM2.5 – EU-grenswaarde 25 µg/m3 – WHO-advieswaarde 10 µg/m3
• Endotoxinen – 30 eu/m3 (gezondheidsraad) 12
Antibiotica-resistentie - 1990-2009 antibiotica gebruik in IV enorm toegenomen - Toename gebruik leidt tot resistentie: Veegerelateerde MRSA (2005) ESBL’s
- Convenant antibioticareductie dierhouderij in 2008 - Leidt tot daling antibioticagebruik met 50% 2013. - Afname gebruik stagneert, pluimvee ++, melkvee -- Doelstelling 2015: 70% reductie ???
- MARAN-rapportage 2013: afname resistentie voor antibiotica bij dieren -> 2014 stabilisatie van deze afname
Veegerelateerde MRSA Bij dieren: - MRSA komt voor bij varkens, vleeskalveren en in mindere mate bij pluimvee, paarden - Grotere varkensbedrijven zijn vaker MRSA positief dan kleinere bedrijven - Bacteriën via ventilatiesysteem in buitenlucht (min 150 m) Verspreiding naar mensen: • Voor gezonde mensen: risico klein om ziek te worden van MRSA • Risico oplopen v-MRSA vooral voor varkenshouders • V-MRSA lijkt minder goed overdraagbaar van mens op mens • Onderzoek bij omwonenden varkenshouderijen Noord Limburg: geen hogere prevalentie v-MRSA dan elders • Onderzoek Kluytmans; patiënten met v-MRSA zonder direct contact dieren -> ??
Maatregelen • ALARA ipv normopvulling • One-health aanpak • Technische maatregelen zoals luchtwassers + monitoring • Instrumenten zoals BZV, toetsingsinstrument, humane gezondheid in kwaliteitssystemen veehouderij: • Maatregelen gericht op: – Voorkomen van insleep, verspreiding en uitstoot naar lokale leefomgeving – Het stalsysteem – Bedrijfshygiëne
• Dierdichtheid / staldichtheid in omgeving • Afstand vergroten tussen bedrijf en omwonenden
Stellingen • Volksgezondheid verdient meer aandacht bij ontwikkeling varkensbedrijven
• Elke ondernemer moet toestemming van de buurt hebben voordat hij kan ontwikkelen
Bedankt voor uw aandacht Vragen?
Renske Nijdam Bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid GGD’en Brabant / Zeeland T: 0900-368 68 68 E:
[email protected] 17
