Vastgoedfonds II
Halfjaarverslag 2011
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
Inhoudsopgave Algemene informatie
2
Verslag van de beherend vennoot
3
Financieel verslag en resultaat van het fonds
11
Jaarrekening 17 Balans per 30 juni 2011
19
Winst- en verliesrekening over het eerste halfjaar 2011
20
Kasstroomoverzicht over het eerste halfjaar 2011
21
Toelichting 22 Toelichting op de balans
25
Toelichting op de winst- en verliesrekening
30
Overige gegevens
33
1
Algemene informatie
Fonds MeesPierson Vastgoedfonds II C.V. De Entree 99 - 197 Postbus 283 (Areaal 18D / AF1830) 1000 EA Amsterdam Beherend vennoot (tevens Beheerder) ABN AMRO MeesPierson Real Estate Management B.V. De Entree 99 - 197 Postbus 283 (Areaal 18D / AF1830) 1000 EA Amsterdam Bewaarder Stichting Bewaarder MeesPierson Vastgoedfondsen Prins Bernhardplein 200 Postbus 293 1000 AG Amsterdam Fiscaal adviseurs PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. Fascinatio Boulevard 350 Postbus 8800 3009 AV Rotterdam Accountant KPMG Accountants N.V. Laan van Langerhuize 9 Postbus 74600 1070 DE Amsterdam Juridisch advis Loyens & Loeff N.V. Fred. Roeskestraat 100 Postbus 71170 1008 BD Amsterdam
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
3
Verslag van de beherend vennoot
Hierbij presenteert de beherend vennoot aan de commanditaire vennoten de financiële rapportage per 30 juni 2011 van MeesPierson Vastgoedfonds II C.V.
Algemeen
Management
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V. is een commanditaire
ABN AMRO MeesPierson Real Estate Management B.V.
vennootschap naar Nederlands recht en is op 3 mei 2005
treedt op als enig beherend vennoot en beheerder van het
opgericht. Per einde verslagperiode heeft de C.V. één
fonds. Per 1 juli 2010 heeft een fusie plaats gevonden
beherend vennoot, ABN AMRO MeesPierson Real Estate
tussen Fortis Bank (Nederland) N.V., ABN AMRO Bank
Management B.V. De commanditaire vennoten (hierna
N.V. en ABN AMRO Group N.V. Naar aanleiding van deze
ook “participanten”) zijn niet aansprakelijk voor eventuele
fusie heeft de vennootschap haar naam gewijzigd van
(exploitatie) verliezen die hun inleg te bovengaan mits zij
MeesPierson Real Estate Management B.V. in ABN AMRO
geen daden van beheer verrichten.
MeesPierson Real Estate Management B.V. ABN AMRO MeesPierson zal op korte termijn gaan
Doelstelling
samenwerken met MPC Capital (‘MPC’). MPC is het grootste beurs genoteerde emissiehuis in Duitsland en is actief in het ontwikkelen, initiëren en verkopen van
Het fonds heeft als doel: het exploiteren van haar ver
alternatieve beleggingsproducten, onder meer in de vast
mogen, waaronder mede wordt verstaan de rechten op
goedsector.
de objecten, alsmede het doen verrichten van al hetgeen daarmee, in de ruimste zin, verband houdt of daaraan
Door de samenwerking, die er uit zal bestaan dat beide
bevorderlijk kan zijn, met het oogmerk om de participanten
partijen het beheer van het fonds gaan voeren, ontstaat
en beherend vennoot te doen delen in het daaruit ont-
een van de grootste beheerders van vastgoedfondsen, die
stane voordeel.
actief is op de Nederlandse markt. Ondanks de betrokken heid van MPC bij het beheer van het fonds, brengt de samenwerking geen verandering met zich mee voor de
Beleggingsdoelstelling
participanten en ook geen additionele kosten. ABN AMRO MeesPierson zal ook in de nieuwe structuur het aan spreekpunt voor de participanten blijven, waarbij zij, net
Het fonds beoogt een jaarlijks terugkerend direct rende
als nu, voor het dagelijks beheer gebruik maakt van een
ment te genereren voor de participanten. Dit direct
externe property manager (CBRE).
rendement wordt behaald uit de exploitatie van een winkel centrum in Emmen en een winkelcentrum in
Uitgebreidere informatie over de samenwerking tussen
Dordrecht. Afhankelijk van het uiteindelijke verkoopresul
ABN AMRO MeesPierson en MPC zal in de komende
taat van de winkelcentra, kan het (indirect) rendement
periode aan alle betrokkenen worden verzonden.
worden beïnvloed.
Interne beheersing en vergunning
Economische situatie eerste helft 2011 en vooruitzichten voor tweede helft 2011
De beherend vennoot (en beheerder) heeft tot taak haar
In 2010 is de wereldeconomie gemiddeld met 5%
activiteiten op betrouwbare wijze uit te voeren en de
gegroeid. Sinds het tweede kwartaal van dat jaar valt er
belangen van de commanditaire vennoten in MeesPierson
echter enige vertraging van de jaar-op-jaargroei te
Vastgoedfonds II C.V. optimaal te behartigen. Interne be
con stateren. Bij de opkomende economieën loopt het
heersing, risicomanagement en compliance zijn belangrijk
ex pansie tempo al enige tijd iets terug (jaar-op-jaar).
voor de beherend vennoot (en beheerder) en hebben
ABN AMRO voorziet dat de groei in de opkomende
haar voortdurende aandacht. De richtlijnen en procedures
economieën dit jaar gemiddeld ongeveer 1%-punt lager
worden zorgvuldig uitgevoerd en gecontroleerd. In de ver
uitvalt dan in 2010. De wereldhandel liet in de eerste drie
slagperiode is speciale aandacht uitgegaan naar de interne
maanden van 2011 maand-op-maand nog steeds een
organisatie, de operationele bedrijfsprocessen en het risico
duidelijke toename zien.
management beleid. In de Verenigde Staten is het nieuws over de economie duidelijk slechter dan verwacht. De economische groei
Verklaring
bedroeg in het tweede kwartaal van 2011 slechts 1,3% (de consensusverwachting lag op 1,8%), terwijl de groei in eerdere kwartalen ook nog eens neerwaarts werd
De beherend vennoot (en beheerder) beschikt over een
bijgesteld. In het eerste kwartaal kwam de groei daardoor
beschrijving van de bedrijfsvoering die voldoet aan de
uit op 0,4% (tegen een eerdere 1,9%). De zwakte in
eisen van de Wft en het Besluit gedragstoezicht financiële
het tweede kwartaal werd vooral veroorzaakt doordat
ondernemingen (‘Bgfo’). De beherend vennoot (en
de consumentenbestedingen min of meer pas op de
beheerder) heeft gedurende de verslagperiode verschil
plaats maakten. Het gezinsinkomen werd gedrukt door
lende aspecten van de bedrijfsvoering beoordeeld. Bij
stijgende olieprijzen, terwijl de autoverkopen gebukt
haar werkzaamheden zijn geen constateringen gedaan
gingen onder problemen aan de aanbodkant als gevolg
op grond waarvan zou moeten worden geconcludeerd dat
van de catastrofes in Japan. De basisvisie van ABN AMRO
de beschrijving van de opzet van de bedrijfsvoering als
is nog steeds dat deze drukkende factoren afnemen en
bedoeld in artikel 121 Bgfo niet voldoet aan de vereisten
dat de economie later dit jaar weer naar een hogere
zoals opgenomen in de Wft en daaraan gerelateerde regel
versnelling schakelt. Alles draait echter om vertrouwen.
geving. Op grond hiervan verklaart de beherend vennoot
In de Verenigde Staten vielen veel recente macrocijfers
(en beheerder) voor MeesPierson Vastgoedfonds II C.V. te
tegen. Ook in de ozone verwacht ABN AMRO - na een
beschikken over een beschrijving van de bedrijfsvoering
goed eerste kwartaal - een vertraging van het groeitempo.
als bedoeld in artikel 121 Bgfo, die voldoet aan de eisen
Deze afkoeling heeft te maken met het restrictieve eco
van het Bgfo. Ook heeft de beherend vennoot (en
nomisch beleid in de opkomende wereld en in opa, de
beheerder) niet geconstateerd dat de bedrijfsvoering
flink gestegen olieprijs en problemen in de aanbodketen
niet effectief en niet overeenkomstig de beschrijving
als gevolg van de rampen in Japan. Voorlopige economische
functioneert. Derhalve verklaart de beherend vennoot (en
indicatoren bevestigen deze verwachting. ABN AMRO
beheerder) met een redelijke mate van zekerheid dat de
gaat ervan uit dat de afkoeling tijdelijk is. Gelet op de
bedrijfsvoering gedurende de verslagperiode effectief en
vraag- en aanbodverhoudingen op de oliemarkt denkt
overeenkomstig de beschrijving heeft gefunctioneerd.
ABN AMRO dat de olieprijs nog wat verder kan zakken. Bovendien zullen over enkele maanden de productie
Hieronder worden de relevante economische ontwikkel
problemen in Japan verleden tijd zijn. In het laatste
ingen over het eerste halfjaar van 2011 met een vooruitzicht
kwartaal van het jaar zou de wereldwijde groei dan ook
voor de tweede helft van 2011 omschreven, waarna wordt
weer kunnen aantrekken. De gemiddelde mondiale groei
ingegaan op de objecten.
zal dit jaar naar verwachting terugvallen naar iets meer dan 4%, maar in 2012 weer licht aantrekken.
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
5
Retail sector Nederland
Zoals verwacht heeft de ECB de rente in juli verhoogd naar
Algemeen
1,5%. Het was de tweede verhoging dit jaar. ABN AMRO
In 2010 telde Nederland ongeveer 29,8 miljoen m²
verwacht dat de ECB zal doorgaan haar rentetarieven te
winkelruimte. Binnen de voorraad zijn grofweg drie typen
‘normaliseren’, maar dat zij deze niet voor het einde van dit
winkelgebieden te onderscheiden, te weten centrale
jaar nogmaals zal verhogen. Gebleken is dat de inflatie in
gebieden zoals binnensteden (39%), ondersteunende ge
juni in de ozone sterker is afgenomen dan was verwacht.
bieden zoals wijkwinkelcentra (15%) en overige locaties
Deze gunstige ontwikkeling van de inflatie zou het voor de
(46%). De Nederlandse bevolking beschikt over ongeveer
ECB makkelijker kunnen maken een rente verhoging
1,8 m² winkelruimte per persoon, hetgeen vergeleken
voorlopig op te schorten als de neerwaartse risico’s voor
met andere opese landen erg hoog is. Daarnaast wordt de
de groei zouden toenemen. De staatsschuldencrisis heeft
Nederlandse winkelmarkt gekenmerkt door een fijnmazige
zich uitgebreid en naast de problemen in Griekenland, zijn
structuur. Er zijn in Nederland naast de winkelconcentraties
er nu ook zorgen over de situatie in Italië en Spanje,
in de binnensteden veel stadsdeelcentra en wijkwinkel
waardoor vooral de 10-jaars rente op Italiaanse staats
centra gebouwd, hetgeen gezorgd heeft voor een
obligaties recent fors steeg.
hiërarchisch winkellandschap. Door veranderingen in de bevolkingssamenstelling en consumentenvoorken wordt
Nadat de Nederlandse economie het jaar 2010 had afge
deze structuur echter losgelaten en komt er steeds meer
sloten met een groeiversnelling naar 0,7% (kwartaal-op-
onderscheid in locaties voor recreatief winkelen, zoals
kwartaal) trok de groei in het eerste kwartaal van dit jaar
binnensteden, locaties voor doelgerichte aankopen, zoals
nog wat verder aan naar 0,9%. De hogere groei in het
langs de stadsranden, en locaties voor dagelijkse inkopen,
eerste kwartaal stoelde vooral op de investeringen en de
zoals de wijkwinkelcentra. In de periode 2003-2010 is de
voorraadvorming. Naar verwachting zet de versnelling van
winkelvoorraad in Nederland met 15,2% gestegen.
de groei niet verder door. Al langer werd aangenomen dat de bezuinigingen van de overheid de groei zouden gaan
Vraag & Aanbod
drukken. Toch gaat ABN AMRO ervan uit dat de gemiddelde
In de periode 2001-2010 lag de gemiddelde jaarlijkse op
BBP-groei dit jaar met zo’n 2% hoger uitvalt dan in 2010
name van winkelruimte op een niveau van ruim 360.000
(1,7%). Dat hogere cijfer kan worden toegeschreven aan
m². Het is opvallend dat de opname in de meeste jaren
de stevige groeicijfers in het begin van dit jaar en eind
dicht bij het langjarig gemiddelde blijft. In 2010 werd
vorig jaar. De uitvoer zal dit jaar opnieuw flink bijdragen
slechts 13.000 m² meer opgenomen dan het langjarig ge
aan de groei, zij het wat minder dan in 2010. De particuliere
middelde. Het is voorts opmerkelijk dat de opname
consumptie vertoont nog weinig dynamiek omdat de
ondanks de omzetdaling de afgelopen jaren licht is ge
koopkracht onder druk staat. Daarentegen stijgen de
stegen. De oorzaak hiervoor kan worden gevonden in de
investeringen waarschijnlijk beduidend meer dan eerder
herhuisvesting van retailers en de oplevering van winkel
gedacht. Aan de andere kant zullen de bezuinigingen van
centra in VINEX wijken, waarin grote supermarkten ruimte
de overheid de groei afremmen.
hebben aangehuurd. In het eerste kwartaal van 2011 zette Bron: ABN AMRO 2011
de opnamegroei door. Er werd een geschatte opname van rond de 125.000 m² bereikt, ruim 25% hoger dan in het eerste kwartaal van 2010. Vanaf 2009 is de winkelleegstand in Nederland fors ge stegen. Doordat vooral in de aanloopstraten (C-locaties) van de centrale winkelgebieden veel retailers de afgelopen jaren hun ruimte hebben afgestoten, is de leegstand in deze categorie sneller gestegen dan in de onder steunende gebieden.
Retail sector Dordrecht
Eind 2010 stond in Nederland ongeveer 2,6 miljoen m²
Algemeen
winkelruimte leeg. In het eerste kwartaal van 2011 zette
De bijna 120.000 inwoners tellende gemeente Dordrecht
de stijging door tot een niveau van 2,75 miljoen m².
beschikt over een winkelvloeroppervlak van 163.000 m² en rond de 755 verkooppunten. Naast de eigen bevolking
Op basis van gegevens uit voorgaande jaren verwachten
bedient het winkelareaal in Dordrecht ook de inwoners
experts dat gemiddeld een derde van de leegstaande
van de omliggende gemeenten (Drechtsteden).
winkelruimte wordt herbestemd en uit de voorraad ver dwijnt. Zodoende komt het huidige leegstandspercentage
Het kernwinkelgebied van Dordrecht is gelegen in het
uit op ongeveer 9%.
centrum. Het planmatig ontwikkelde winkelcentrum Statenplein (18.000 m²) en de Sarisgang kunnen worden
Huurprijzen
gekwalificeerd als A1-winkellocatie en trekken dagelijks
In de periode 2001-2010 zijn de huurprijzen van Nederlandse
de meeste passanten. Een andere drukbezochte locatie is
winkelruimte fors gestegen. De totale stijging in deze
het overdekte winkelcentrum Drievriendenhof (8.000 m²).
periode bedroeg ruim 54%, hetgeen neerkomt op een
Ook het Bagijnhof en de Voorstraat worden tot het hoofd
gemiddelde jaarlijkse toename van ongeveer 6%. Vanaf
winkelgebied gerekend. Nog niet zo lang geleden werd
2008 is het niveau echter gestabiliseerd om vervolgens
aan de Achterom, het verlengde van de Sarisgang, de
door de tegenvallende detailhandelsomzetten licht te dalen
nieuwe winkelgalerij Paradium (2.500 m²) gerealiseerd.
in het afgelopen jaar. Er is echter een toenemende afstand
Aan de andere zijde van de Achterom is in het voorjaar van
tussen de tophuren op de sterkste hoofdwinkelstraten en
2009 ook nog eens 2.000 m² in gebruik genomen.
het algemene huurniveau te zien. Met name modeketens lieten een stijgende vraag naar winkelruimte zien. Het gaat
Naast het winkelaanbod in het centrumgebied gelden
daarbij overigens om ketens in het hogere en lagere
De Bieshof, Crabbehof, Maasplaza, Sterrenburg en Admiraals
segment, omdat het middensegment nog te kampen
plein als belangrijkste wijkwinkelcentra. Dordrecht beschikt
heeft met teruglopende omzetten. In het eerste kwartaal
met Woonboulevard Dordt (20.000 m²) ook nog zover een
van 2011 is dit tot uiting gekomen in gestegen markthuren
perifere detailhandelslocatie.
voor de hoofdwinkelstraten van de vier grote steden. Actueel Beleggingsmarkt
In Dordrecht werd in de eerste helft van 2011 zo’n 710 m²
In de periode 2001-2010 werd jaarlijks voor gemiddeld
aan retailoppervlak opgenomen, verdeeld over 6 trans
circa 1,4 miljard aan Nederlands winkelvastgoed ver
acties. De grootste unit die werd verhuurd was aan de
handeld. Het jaar 2010 was echter uitzonderlijk. Mede
landelijke keten ‘HEMA’.
dankzij één omvangrijke transactie kwam het beleggings volume boven de 2 miljard uit. In het eerste kwartaal van
Het huidige aanbod in Dordrecht telt 5.420 m² en is
2011 nam het beleggingsvolume (op jaarbasis) al iets af:
verdeeld over 13 units. Dit is ruim 500 m² minder dan
een totaal van 270 miljoen tegenover 410 miljoen in het
ultimo 2010 het geval was. Dit impliceert dat bijna 3,5%
eerste kwartaal van 2010. Oorzaak is het feit dat de
van de winkelvoorraad in Dordrecht beschikbaar is. Dit is
interesse van beleggers nog steeds vrijwel uitsluitend op
laag in vergelijking met het landelijk gemiddelde dat op
het eersteklas segment gericht is, dat wil zeggen de
9% ligt.
A-locaties en goed presterende winkelcentra. Bron: CBRE Research & Consultancy 2011
In 2010 zijn er op de beleggingsmarkt voor retailvastgoed 3 transacties geweest met een totaal investerings volume van 1,4 miljoen. Er is in de eerste helft van 2011 nog geen activiteit geweest op de beleggingsmarkt voor retailvastgoed. Bron: CBRE Research & Consultancy 2011
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
7
Retail sector Emmen
Winkelcentrum Crabbehof te Dordrecht
Algemeen
Objectomschrijving
Emmen, dat circa 112.000 inwoners telt, heeft op winkel
Het winkelcentrum bestaat uit 41 winkelunits en is ge
gebied een belangrijke regionale verzorgingsfunctie. Dit
legen in de wijk Crabbehof aan het Van Oldenbarnevelt
wordt vooral veroorzaakt door het feit dat het zuidoosten
plein in Dordrecht. In totaal heeft het winkelcentrum een
van Drenthe voor de niet-dagelijkse boodschappen op de
oppervlakte van 10.005 m².
stad is aangewezen. Het totale winkelvloeroppervlak van de gemeente Emmen (inclusief de kleinere kernen) be draagt ongeveer 246.000 m². In Emmen vormen winkelcentrum De Weiert (30.500 m²), de Vlinderpassage (8.400 m²) en de Hoofdstraat het kern winkelgebied. Winkelcentrum De Weiert, dat oorspronkelijk in 1961 is geopend, is in 2003 gerenoveerd en uitgebreid. Op het noordelijke gedeelte na is het hele winkelcentrum overdekt. De gemeente Emmen bereidt inmiddels een ge biedsontwikkeling voor waarbij Dieren park Emmen, een belangrijke trekker van lokale en regionale bezoekers, wordt verplaatst naar een locatie direct tegenover winkel centrum De Weiert. Eind 2010 is ter plaatse een onder grondse publieke parkeergarage ge opend, die in 2014 verder wordt uitgebreid met minimaal 500 plaatsen. Door deze ontwikkelingen zal De Weiert naar verwachting een grotere rol gaan spelen als winkellocatie. Positionering en branchering Actueel
Op basis van een in 2009 opgestelde strategische visie
In Emmen is in de eerste helft van 2011, voor zover be
is Crabbehof gepositioneerd als wijkwinkelcentrum voor
kend, zo’n 4.300 m² aan retailoppervlak opgenomen,
de dagelijkse en wekelijkse behoefte met een beperkte
verdeeld over 3 transacties.
verblijfsfunctie. Vanuit dat uitgangspunt bestaat de ideale invulling uit een combinatie van een aantal landelijke trek
Het huidige aanbod in Emmen omvat 6.220 m² wat
kers en lokale ondernemers met een speciaalzaak.
verdeeld is over 18 units. Dit impliceert dat bijna 2,5% van de winkelvoorraad in Emmen beschikbaar is. Dit is laag in
De strategische visie, waarin ook naar voren is gekomen
vergelijking met het landelijk gemiddelde dat op 9% ligt.
dat het wijkwinkelcentrum op een aantal fronten een meer eigentijdse uitstraling behoeft, is enige tijd geleden
In 2010 vond er op de beleggingsmarkt voor retailvast-
onder de aandacht gebracht van de gemeente Dordrecht.
goed één transacties plaats in Emmen. Ook in de eerste
Inmiddels mag de wijk Crabbehof zich verheugen in brede
helft van 2011 heeft er één transactie plaatsgehad. Het
aandacht van de gemeente als het gaat om de plek die
betreft hier de gedeeltelijke verkoop van winkelcentrum
het winkelcentrum in de wijk inneemt. Het wijkwinkel
De Weiert.
centrum wordt daarbij in een breed economisch en sociaal Bron: CBRE Research & Consultancy 2011
per spectief geplaatst. Vanuit verschillende invalshoeken en op diverse deelgebieden beschouwen werkgroepen de ontwikkeling van de wijk naar de toekomst. Voor de rol die het winkelcentrum daarin speelt, is een speciale werkgroep geformeerd waar de beherend vennoot actief in participeert.
De eventueel door te voeren upgrading van het winkel
van 10 jaar (31 januari 2021). Huurder heeft te kennen
centrum staat niet op zich, maar wordt in een wijkbreed
gegeven een lange termijn relatie na te streven, hetgeen
kader geplaatst, zodat ook rekening kan worden gehouden
is onderstreept door het feit dat zij circa 0,5 miljoen heeft
met relevante omgevingsfactoren. Naar verwachting zal
geïnvesteerd in de genoemde verbouwing. De nieuwe
de gemeente in de tweede helft van 2011 met een stede
huurder voor Oldenbarneveltplein 29 ‘GSM Shop’ huurt de
bouwkundig schetsplan komen, waarin al die factoren dan
unit in de huidige staat en ook zij hebben de winkel volledig
wel de relatie met die factoren, zijn opgenomen. Op basis
verbouwd. Zowel de verbouwing van de ‘Lidl’ als die van
van de uitkomsten van dit stedebouwkundige schetsplan
‘GSM Shop’ zijn op kosten van huurder verricht waardoor
kan de mate van investering in zowel het winkelcentrum
het fonds geen investeringen voor het verhuurklaar maken
als de directe omgeving worden becijferd. Naast de alsdan
heeft hoeven dragen.
benodigde investeringen vanuit het fonds heeft de ge meente op voorhand de bereidheid uitgesproken ook
Ten aanzien van het verzoek tot indeplaatsstelling door
financieel haar bijdrage aan de verdere ontwikkeling van
‘Cafetaria Crabbehof VOF’ (Van Oldenbarneveltplein 77)
de wijk en het winkelcentrum te willen leveren.
geldt dat er na onderhandelingen een nieuw 5-jarig huurcontract is gesloten met huurder (tot 31 januari 2016).
Na de sluiting van haar winkel in het centrum van Dordrecht
In maart van dit jaar heeft de huidige huurder van ‘Prefix
is Action geïnteresseerd om elders in Dordrecht een
Call Center’ (Van Oldenbarneveltplein 22) een soortgelijk
nieuwe vestiging te openen. Daarbij is haar oog gevallen
verzoek tot indeplaatsstelling gedaan. Ondanks onder
op Crabbehof. Aanpalend aan het winkelcentrum is een
nomen pogingen daartoe wilde de nieuwe huurder geen
bedrijfsgebouw beschikbaar waarin Action zich, na het
nieuw huurcontract aangaan en is aldus in de rechten en
ombouwen van de ruimte, zou kunnen vestigen. De be
plichten van de oude huurder getreden.
trokken partijen zijn hierover momenteel in onder handeling. Belangrijk hierbij is dat Action als het ware
Nadat de overname van ‘Hans Textiel’ door een Duitse
onderdeel gaat uitmaken van het winkelcentrum. In de
retailorganisatie niet is doorgegaan, is eerstgenoemde
praktijk betekent dit dat er een verbinding tot stand ge
keten in mei 2011 failliet verklaard. Nog voor het effectueren
bracht moet worden waarbij niet uitgesloten is dat er (een
van het faillissement heeft ‘Marja Textiel’ de winkel (Van
deel van een) winkelruimte opgeofferd zal moeten worden.
Oldenbarneveltplein 15-16) overgenomen. Na een volledige
De mogelijkheden hiertoe en de haalbaarheid hiervan
verbouwing is de vernieuwde winkel op 26 mei jl. geopend
zullen in de (stedebouwkundige) planvorming worden
onder de naam ‘Jola mode’. Met de huurder is een nieuw
meegenomen. De komst van Action naar Crabbehof zal
huurcontract gesloten voor 10 jaar (tot 30 april 2021).
de bezoekersaantallen aanzienlijk vergroten en daarmee een positief effect hebben op de concurrentiepositie van
Huurder ‘Ed’s Hengelsport’ heeft, na meerdere pogingen
het winkelcentrum.
te hebben ondernomen om een succesvolle winkel te ex ploiteren, een huurder aangedragen die de winkel wil
Verhuur
overnemen. De nieuwe huurder is voornemens een winkel
Per ultimo 2010 stonden er in het winkelcentrum twee
in hobby materiaal te starten. Een eventuele overname
naastgelegen winkelruimten leeg (Van Oldenbarneveltplein
zou in september 2011 moeten plaatsvinden. Op dit
28 en 29). Beide units zijn per 1 februari 2011 verhuurd.
moment werkt de nieuwe huurder daartoe haar business
Met de totstandkoming van deze verhuurtransacties be
plan uit. Het fonds houdt er rekening mee dat afgeboekt
staat er per verslagdatum geen leegstand meer in het
zal moeten worden op de achterstand van huurder Ed’s
winkelcentrum.
Hengelsport. Hiertoe is een voorziening in de balans opgenomen van 10.000 euro.
Een van beide units (Van Oldenbarneveltplein 28) is door ‘Lidl’ aangehuurd. De unit is in de huidige staat gehuurd
In februari van dit jaar heeft de kantonrechter uitspraak
en huurder heeft in een complete verbouwing de unit bij
gedaan in de zaak tegen Dierengilde ‘Bully’ (Van Olden
haar bestaande en naastgelegen winkel (Van Oldenbarne
barneveltplein 14) en het fonds in het gelijk gesteld voor
veltplein 27) getrokken. Voor beide units samen is een
wat betreft haar vordering op de huurder.
nieuwe huurovereenkomst afgesloten met een looptijd
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
9
Winkelcentrum Angelslo te Emmen
De verlangde ontruiming is toegewezen en heeft inmiddels
Objectomschrijving
plaatsge vonden. De winkel zal wel verhuurgereed ge
Het winkelcentrum bestaat uit 38 winkelunits en is ge
maakt moeten worden. Het fonds houdt er rekening mee
legen in de wijk Angelslo aan de Landschapslaan/Peyserhof
dat afgeboekt zal moeten worden op de achterstand van
in Emmen. In totaal heeft het winkelcentrum een opper
huurder. Hiertoe is een voorziening in de balans opge
vlakte van circa 9.029 m².
nomen van 25.000 euro. Voorts geldt dat er in het jaar 2012 een zevental huurover eenkomsten expireert. Er zijn tot op heden nog geen signalen ontvangen dat deze huurovereenkomsten zullen worden opgezegd. Operationeel beheer In samenspraak met VvE-beheerder MVGM is de property manager CBRE in eerste lijn betrokken bij het dagelijkse onderhoud van het object. De contacten tussen partijen verlopen goed. In verband met de gesprekken over de eventuele upgrading van het winkelcentrum voert de beherend vennoot een terughoudend beleid voor wat betreft het uitvoeren van groot onderhoud. Grootschalige onderhoudsactiviteiten zullen worden aangehouden totdat meer duidelijkheid bestaat omtrent de planvorming. Uiteraard worden de noodzakelijk uit te voeren werkzaamheden om het winkel
Positionering en branchering
centrum in een goede staat van onderhoud te houden ter
Winkelcentrum Angelslo is met haar wijkoverstijgende
hand genomen.
functie vanuit de in 2009 opgestelde strategische visie gepositioneerd als een centrum voor de dagelijkse en
Begin 2011 zijn de werkzaamheden aan de noodoverstorten
wekelijkse behoefte met een beperkte verblijfsfunctie. In
afgerond. Het dak voldoet hiermee weer aan de relevante
veel opzichten voldoet het winkelcentrum op dit moment
wet- en regelgeving inzake de wateraccumulatie van platte
aan deze uitgangspunten.
daken. Voorts geldt dat er ieder jaar enkele CV-ketels zullen worden vervangen en dat er delen van het riool
De komst van huurder ‘HEMA’ (Statenweg 23d) naar het
stelsel worden vernieuwd.
winkelcentrum in 2010 heeft een grote meerwaarde gegeven aan de compleetheid van het aanbod voor het
Er is overigens recent door de beheerder vastgesteld dat
winkelend publiek. Naast de komst van de ‘HEMA’ heeft
de winkelruimte van huurder Lidl niet is aangesloten op
ook de komst van de landelijke kappersketen ‘Brainwash’
het ketelhuis terwijl zij hiervoor gedurende vijf jaar wel
de concurrentiepositie van het centrum als geheel ver
jaarlijks voorschotten heeft moeten betalen. De beherend
sterkt. Daarmee kan tegenwicht worden geboden aan de
vennoot heeft de mogelijke oorzaak en de gevolgen
herontwikkeling van winkelcentrum Emmerhout die in
hiervan momenteel in samenwerking met CBRE en de
middels gestaag vordert.
leverancier van de bemetering, Ista, in onderzoek. Het is niet uit te sluiten dat ‘Lidl’ compensatie zal verlangen
Verhuur
m.b.t. de ten onrechte in rekening gebrachte voorschotten.
In het afgelopen halfjaar beperkte de leegstand zich tot de unit Statenweg 9. Per 1 augustus 2011 is voor deze winkelruimte evenwel een huurcontract aangegaan met damesmodezaak ‘Maudd’, die initieel 2 jaar gaat huren tegen een gereduceerde huurprijs. Bij voortzetting zal het
contract na de periode van 2 jaar worden verlengd met
Operationeel beheer
5 jaar en zal de gereduceerde huurprijs komen te vervallen.
In samenspraak met VvE-beheerder MVGM is de property
Alsdan geldt een marktconforme huurprijs. Met de verhuur
manager CBRE in eerste lijn betrokken bij het dagelijkse
van deze unit is het winkelcentrum Angelslo voor het eerst
onderhoud van het object. De contacten tussen partijen
volledig verhuurd.
verlopen goed.
De (fysiek lege) winkel Statenweg 23c wordt vooralsnog
In de eerste helft van 2011 is het binnenschilderwerk in
door C1000 gebruikt als extra opslagruimte. Alle inspanning
de algemene ruimtes van het winkelcentrum afgerond.
van C1000 is erop gericht deze winkelruimte te verhuren.
Verder staan er voor dit jaar geen (ingrijpende) onderhouds
C1000 blijft tot 30 juni 2013 financieel verantwoordelijk
werkzaamheden gepland.
voor deze winkelruimte. MVGM is in samenspraak met de beherend vennoot en Voor 2012 geldt dat er een drietal huurovereenkomsten
CBRE bezig de splitsingsakte op een aantal fronten aan
expireert. Voor twee huurovereenkomsten zijn er nog
te passen waarbij enerzijds onvolkomenheden uit het
geen signalen ontvangen dat deze zullen worden opge
verleden worden aangepast en anderzijds een kosten
zegd. Voor Statenweg 19 geldt dat huurder ‘Bonita’ de
verdeling wordt vastgelegd die meer recht doet aan de
huur wel heeft opgezegd en dus een vertrek uit Angelslo
feitelijke situatie. De afronding van het hele traject neemt
overweegt. Er worden momenteel onderhande lingen
tijd in beslag omdat alle individuele hypotheekverstrekkers
gevoerd met deze huurder om haar alsnog voor het
hiermee moeten instemmen.
centrum te behouden. Eerder is gemeld dat met de VvE-beheerder van de VvE Landschapslaan (Mira Beheer) een discussie is ont staan over uitgevoerde schilderwerkzaamheden aan het appartementencomplex aan de Landschapslaan. Mira Beheer heeft gemeend de aansprakelijkheid (kosten ca. 18.000 euro) hieromtrent bij het fonds neer te moeten leggen. De beherend vennoot is nog in gesprek met Mira Beheer teneinde te trachten tot een oplossing van dit dispuut te komen. Het is niet uit te sluiten dat de discussie langs juridische weg moet worden beslecht.
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
Financieel verslag en resultaat van het fonds
11
Kerncijfers (bedragen in euro’s)
30-06-2011
31-12-2010
Totale activa
35.119.421
35.211.482
Vreemd vermogen
27.713.681
27.810.637
7.405.740
7.400.845
514
514
34.300.00
34.300.000
14.408
14.399
449.750
899.500
Eigen vermogen Aantal participaties Boekwaarde vastgoed Intrinsieke waarde per participatie Uitkering (direct rend.)
Waarde onroerend goed De negatieve ontwikkeling van de intrinsieke waarde is de Op basis van de verslechterde marktomstandigheden
afgelopen jaren onder invloed van verslechterde marktom
heeft de beherend vennoot de waarde per 31 december
standigheden versneld door het gebruik van vreemd ver
2009 neerwaarts bijgesteld tot 34.300.000 euro. Ondanks
mogen in het fonds. Het zogenaamde “hefboomeffect”dat
de aanhoudende moeilijke marktomstandigheden heeft
het gebruik van vreemd vermogen veroorzaakt, zorgt
de beherend vennoot in de afgelopen periode geen
ervoor dat bij een financieringspercentage van 75% en
aanleiding gezien om de waarde verder naar beneden bij
een waardedaling van 10% van het vastgoed het eigen
te stellen en handhaaft zij ook per 30 juni 2011 de waarde
vermogen met 40% afneemt. Vanzelfsprekend geldt dat
van 34.300.000 euro voor beide winkelcentra. Omdat in
bij een stijging van de waarde van het onroerend goed dit
de vergadering van participanten is overeengekomen dat
ook in positieve zin plaatsvindt.
de objecten één keer per drie jaar extern zullen worden getaxeerd, zal in de komende periode opnieuw een taxatie door Cushman & Wakefield plaatsvinden.
Vreemd vermogen
Eigen vermogen
Ten behoeve van de aankoop van de twee winkelcentra zijn bij aanvang van het fonds twee hypothecaire lening afgesloten bij SNS Property Finance (voorheen Bouw
Het fonds kent 514 participaties die gezamenlijk 12.850.000
fonds), één voor elk winkelcentrum respectievelijk ter
euro commanditair kapitaal hebben ingebracht. De mini
hoogte van 12.900.000 euro (Crabbehof te Dordrecht) en
male deelname per participant bedroeg één participatie
14.200.000 euro (Angelslo te Emmen). Het verschil tussen
met een uitgifteprijs van 25.000 euro per participatie.
de hoogte van het totaalbedrag van deze leningen en het
De in trinsieke waarde per participatie bedraagt 14.408
in het bovenstaande overzicht genoemde totale vreemd
euro per 30 juni 2011 ten opzichte van 14.399 euro per
vermogen wordt gevormd door de te betalen omzetbelast
31 december 2010. Er zijn in de eerste helft van 2011 geen
ing en de overlopende passiva. De langlopende schulden
participanten uit- en/of toegetreden tot het fonds.
hebben een looptijd van 10 jaar tot en met 1 juni 2015 met een rentevaste periode van 7 jaar, waarop in beginsel geen aflossing plaatsvindt.
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
13
Loan-to-value convenant
De rentevergoeding die betaald wordt op de leningen is
Op de hypothecaire leningen zijn financieringconvenanten
het 3-maands Euribor tarief, verhoogd met een opslag van
van toepassing. Iedere 2 jaar zal de loan-to-value ratio
1,05%. Het renterisico van de hypothecaire leningen is
(lening / boekwaarde) door de financier mogelijk opnieuw
afgedekt middels een tweetal derivaten (interest rate
worden vastgesteld door middel van hertaxatie. Indien
swaps), welke zijn afgesloten bij ABN AMRO (voorheen
blijkt dat de loan-to-value ratio meer dan 5% is toegenomen
Fortis). De rentelasten zijn hiermee gefixeerd tot 2 mei
ten opzichte van de oorspronkelijke loan-to-value ratio
2012 (7 jaar) tegen 3,58% per jaar. De waarde van de
(lening / aankoopprijs) zal een verplichte aflossingsregeling
swapcontracten bedraagt per 30 juni 2011 521.974 euro
van toepassing zijn van 2% van de hoofdsommen.
negatief (per 31 december 2010: 994.567 euro negatief).
▶▶ Op de hypothecaire lening van winkelcentrum
Ten aanzien van het swapcontract wordt kostprijshedge-
Crabbehof in Dordrecht is een convenant van
accounting toegepast waardoor de negatieve marktwaarde
toepassing met een criterium van 80,0%
van de renteswap niet in de balans is verantwoord. Indien
( 12.900.000 euro / 17.195.281 euro + 5%).
de marktrente stijgt, zal de waarde van het swapcontract
Per balansdatum bedraagt de loan-to-value ratio
weer stijgen. Aan het einde van de looptijd van het swap
79,1% ( 12.900.000 euro / 16.300.000 euro) en
contract zal de waarde ervan nihil bedragen. Indien het
wordt er voldaan aan dit criterium.
contract niet tussentijds wordt opengebroken en dus
▶▶ Op de hypothecaire lening van winkelcentrum
wordt afgerekend, heeft de waarde van het contract geen
Angelslo in Emmen is een convenant van toepassing
invloed op de resultaten van het fonds.
met een criterium van 79,9% ( 14.200.000 euro / 18.969.479 euro + 5%). Per balansdatum bedraagt
De rentelast per jaar bedraagt in totaal 4,63% over de
de loan-to-value ratio 78,9% ( 14.200.000 euro /
uitstaande hoofdsom van de hypothecaire leningen. Per
18.000.000 euro) en wordt er voldaan aan dit criterium.
1 maart 2009 brengt de financier een liquiditeitsopslag in rekening van 0,5%. Hiermee komt de rentelast per jaar uit
Daarnaast is er een financieringsconvenant die toeziet op
op 5,13% over de uitstaande hoofdsom.
de huuropbrengsten. Zodra de huuropbrengst daalt tot het niveau waarbij 85% van de huur gelijk is aan de afgesloten gewogen interest rate swap percentage (4,63%) + 2%
Herfinanciering
aflossing geldt dezelfde verplichte aflossingsregeling. Op basis van de voorliggende situatie kan bij verdere
De financieringen van Vastgoedfonds II lopen tot juni 2015.
waardedalingen in de toekomst mogelijk de situatie ont
De gefixeerde rente (swapcontracten) lopen echter tot
staan waarbij aflossing op de hypothecaire leningen zal
2 mei 2012. Zodra de swapcontracten aflopen, zal er een
moeten worden opgestart. Dergelijke aflossingen zullen
keuze gemaakt moeten worden tussen het wederom
ten koste gaan van het directe rendement dat aan de
fixeren van de rente of de rente ‘floatend’ te houden. Om
participanten kan worden uitgekeerd.
voorbereid te zijn op dat moment houdt de beherend vennoot de rente ontwikkeling actief in de gaten en zal aldus tijdig actie ondernemen. De beherend vennoot geeft
Begroting versus werkelijke opbrengsten en kosten
reeds aan dat de herfinancieringmarkt er niet goed voor staat en dat haar verwachting is dat deze markt de komende jaren zal verslechteren.
De totale huuropbrengsten voor het eerste halfjaar 2011 bedragen 1.380.670 euro en zijn daarmee in lijn met de fondsprognose ( 1.364.368 euro). De omzet uit de fonds prognose bevat de huuropbrengsten voor het eerste halfjaar 2011 inclusief een correctie voor frictieleegstand en huurkortingen. De rentelasten (inclusief liquiditeitsopslag) ten bedrage van 639.932 euro zijn lager dan begroot.
Exploitatiekosten (bedragen in euro’s)
Werkelijk
Begroot
Verschil
Vastgoedbeheer
64.887
40.647
-- 24.240
Zakelijke lasten
34.389
34.351
-- 38
Onderhoudskosten
35.288
61.450
26.162
Verzekeringen
21.288
15.857
-- 5.431
-- 650
83
733
35.000
20.158
-- 14.482
6.423
20.000
13.577
Fondsbeheer
69.284
71.809
2.525
Fondskosten
17.228
34.444
17.216
283.137
299.159
16.022
Niet verrekenbare BTW Dubieuze debiteuren Overige kosten
Totaal
Voor wat betreft de overschrijdingen van kostenaspecten
Ten aanzien van de dubieuze debiten heeft de beherend
geldt de navolgende toelichting. De kosten voor vastgoed
vennoot voor huurders ‘Ed’s Hengelsport’ en ‘Dierengilde
beheer zijn 24.240 euro hoger dan begroot en dit wordt
Bully’ voor het eerste halfjaar 2011 een voorziening opge
veroorzaakt door de courtage welke de property manager
nomen van 35.000 euro. Onder de overige kosten vallen
ontvangt wanneer zij een (nieuwe) huurder aandraagt of
de coördinatievergoedingen van CBRE inzake de dakover
met een bestaande huurder tot verlenging van haar huur
storten in winkelcentrum Crabbehof en het verkrijgen
contract komt. In de eerste helft van 2011 zijn deze kosten
van de (wettelijk verplichte) gebruiksvergunning in winkel
betaald ten behoeve van vier (nieuwe) huurders. Zoals
centrum Angelslo.
reeds eerder vermeld is er in Emmen per 1 december 2010 een huurovereenkomst aangegaan met ‘Eazy Hair
Voor de fondskosten geldt dat er in de tweede helft van
Holland B.V.’ voor een initiële periode van vijf jaar. In
2011 nog uitgaven zullen worden gedaan, waarbij de
Dordrecht is per 1 februari 2011 een 5-jarige huurovereen
beherend vennoot op grond van de huidige inzichten de
komst aangegaan met huurder ‘GSM Shop’ en een l0-
verwachting uitspreekt dat deze totale kosten in lijn zullen
jarige huurovereenkomst met ‘Lidl’. Daarnaast is bewerk
zijn met de begroting.
stelligd dat huurder ‘Cafetaria Crabbehof’ haar huurcontract met vijf jaar heeft verlengd. De onder houdskosten zijn voor het eerste halfjaar van 2011 een stuk lager dan
Rendement
begroot. De voornaamste reden hiervoor is het terug houdende beleid van de beherend vennoot (a.g.v. de mogelijke upgrading) ten aanzien van groot onderhoud
Een belangrijk deel van het geprognosticeerde totaal
in winkelcentrum Crabbehof (Dordrecht). Indien de claim
rendement op jaarbasis komt voort uit het directe rende
van Mira Beheer (18.000 euro), inzake de uitgevoerde
ment. Het indirecte rendement, oftewel de waardemutatie
schilderwerkzaamheden aan het appartementencomplex,
van de participaties, wordt voornamelijk beïnvloed door
gehonoreerd wordt, zal deze echter ten laste komen van
waardestijgingen of waardedalingen van het vastgoed ge
de onderhoudskosten.
durende de looptijd van het fonds.
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
15
Direct rendement
Het directe rendement over het eerste halfjaar van 2011
Indirect rendement (waardemutatie van een participatie).
bestaat uit een uitkering van 449.750 euro op fondsniveau.
Het uitgangspunt voor het berekenen van het (indirecte)
Per participatie bedroeg de uitkering 875 euro. De uit
rendement op de participaties per einde verslagperiode
keringen zijn eind juni 2011 betaalbaar gesteld. Het directe
wordt hoofdzakelijk gevormd door de waardemutatie
rendement over het eerste halfjaar van 2011 bedraagt
van het vastgoed in combinatie met de resterende uit
hiermee 3,5% op basis van de initiële inleg en is conform
staande hypothecaire leningen per einde van het boekjaar.
fondsprognose.
De intrinsieke waarde per participatie per 30 juni 2011 bedraagt 14.408 euro. Dat is een stijging van 0,1% ten op zichte van 31 december 2010, toen de intrinsieke waarde 14.399 euro bedroeg.
Waarde vastgoed (bedragen in euro’s) %
Eigen vermogen (bedragen in euro’s) % 10.429.891
Vreemd vermogen (bedragen in euro’s) % 27.100.00
Intrinsieke waarde (bedragen in euro’s) %
2005
37.250.000
20.292
2006
38.883.000
4,38%
12.087.193
15,89%
27.100.00
0,00%
23.516
15,89%
2007
38.913.000
0,08%
12.158.502
0,59%
27.100.00
0,00%
23.655
0,59%
2008
34.990.000
- 10,08%
8.171.369
-32,79%
27.100.00
0,00%
15.898
-32,79
2009
34.990.000
0,00%
7.534.232
-7,80
27.100.00
0,00%
14.658
-7,80
2010
34.300.000
- 1,97%
7.400.845
-1,77
27.100.00
0,00%
14.399
-1,77%
H1 2011
34.300.000
0,00%
7.405.740
0,07
27.100.00
0,00%
14.408
0,07%
Verwachtingen voor de tweede helft van 2011
Zoals verzocht in de jaarvergadering 2010 zal de beherend
De beherend vennoot verwacht voor 2011 en de daarop
vennoot vanaf heden onderstaand overzicht in haar ver
volgende jaren verder verslechterende marktomstandig
slaglegging opnemen waarin het verloop van de waarde
heden voor vastgoed onder invloed van marktbrede her
van het vastgoed ten opzichte van het eigen- en vreemd
financieringsproblematiek hetgeen mogelijk een negatieve
vermogen wordt weergegeven vanaf de start van het fonds.
impact kan hebben op de (in)directe rendementen. Voor alsnog en op basis van de huidige inzichten verwacht de beherend vennoot dat het geprognosticeerde rendement van 3,5% over de tweede helft van 2011 kan worden uitgekeerd. Amsterdam, 2 september 2011 ABN AMRO MeesPierson Real Estate Management B.V.
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
Jaarrekening eerste halfjaar 2011
17
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
19
Balans per 30 juni 2011 (Voor winstbestemming)
Activa (bedragen in euro’s)
Toelichting
30-06-2011
31-12-2010
Onroerend goed
1
34.300.000
34.300.000
Financieringskosten
2
8.807
14.091
3
85.000
90.000
Vorderingen
4
208.179
78.259
Overlopende activa
5
39.791
25.989
Liquide middelen
6
477.644
703.143
725.614
807.391
35.119.421
35.211.482
Toelichting
30-06-2011
31-12-2010
Kapitaalrekening
7
7.405.740
7.400.845
Langlopende schulden
8
27.100.000
27.100.000
9
87.402
41.128
10
526.279
669.509
613.681
710.637
35.119.421
35.211.482
Vaste activa
Financiële vaste activa Incentives
Vlottende activa
Totaal Activa
Passiva (bedragen in euro’s) Vermogen
Kortlopende schulden (ten hoogste 1 jaar) Omzetbelasting Overlopende passiva
Totaal Passiva
Winst- en verliesrekening (Over de periode 1 januari 2011 tot en met 30 juni 2011)
(Bedragen in euro’s)
Toelichting
01-01 / 30-06-2011
2010
Opbrengsten onroerend goed Huurinkomsten onroerend goed
11
1.380.670
2.731.942
Overige opbrengsten
12
0
1.505
1.380.670
2.733.447
Interest baten en lasten Rentebaten
13
2.328
10.095
Rentelasten
14
-- 639.932
-- 1.494.855
-- 637.604
-- 1.484.760
Overige kosten Exploitatiekosten
15
-- 283.137
-- 472.006
Afschrijvingen
16
-- 5.284
-- 10.568
-- 288.421
-- 482.574
454.645
766.113
Resultaat boekjaar
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
21
Kasstroomoverzicht (Over de periode 1 januari 2011 tot en met 30 juni 2011)
Kasstroom uit operationele activiteiten (bedragen in euro’s)
01-01 / 30-06-2011
2010
454.645
766.113
5.284
10.568
459.929
776.681
-- 124.920
36.181
-- 13.802
-- 7.708
46.274
124.060
-- 143.230
-- 22.732
-- 235.678
-- 118.319
224.251
658.362
01-01 / 30-06-2011
2010
Uitkering participanten
-- 449.750
-- 899.500
Resultaat kasstroom uit financieringsactiviteiten
-- 449.750
-- 899.500
01-01 / 30-06-2011
2010
0
0
0
0
0
0
01-01 / 30-06-2011
2010
-- 225.499
-- 241.138
Liquide middelen bij aanvang verslagperiode
703.143
944.281
Liquide middelen bij einde verslagperiode
477.644
703.143
-- 225.499
-- 241.138
Bedrijfsresultaat Herwaardering onroerend goed
Veranderingen in werkkapitaal: vorderingen overlopende activa omzetbelasting overlopende passiva
Resultaat kasstroom uit operationele activiteiten
Kasstroom uit financieringsactiviteiten (bedragen in euro’s)
Kasstroom uit beleggingsactiviteiten (bedragen in euro’s) Investeringen in materiële vaste activa
Resultaat kasstroom uit beleggingsactiviteiten
Netto kasstroom (bedragen in euro’s)
Mutatie geldmiddelen
Toelichting
Algemeen
Grondslagen voor de waardering van activa en passiva
Vergunning en doorlopend toezicht van de AFM
Algemeen
Met ingang van 1 januari 2007 is de Wet op het financieel
Voor zover niet anders vermeld zijn de activa en passiva
toezicht (Wft) van kracht, welke in de plaats is getreden van
gewaardeerd tegen nominale waarden.
onder meer de Wet toezicht beleggingsinstellingen (Wtb). Onroerend goed De door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) aan
Het onroerend goed wordt gewaardeerd tegen markt
LaSalle Beheer B.V., in haar rol als beheerder van de CV,
waarde. Indien er geen taxatie plaatsvindt door een ex
op 8 juni 2006, op grond van artikel 5 Wtb, verleende
terne taxat zal de waardering plaatsvinden tegen de
vergunning berust vanaf het tijdstip van inwerkingtreding
marktwaarde, zoals geschat door de beheerder. Onder
van de Wft op artikel 2:67 van de Wft.
marktwaarde wordt verstaan de onderhandse verkoop waarde in verhuurde staat.
Met ingang van 1 juli 2008 is ABN AMRO MeesPierson
Real Estate Management B.V. beheerder van de C.V.
Bij de bepaling van de marktwaarde wordt rekening
(voorheen MeesPierson Real Estate Management B.V.).
gehouden met verschillen tussen markthuur en con
De vergunning van de AFM is op 24 april 2008 aan
tractuele huur, exploitatiekosten, leegstand, de staat van
ABN AMRO MeesPierson Real Estate Management
onderhoud en toekomstige ontwikkelingen. De markt
verstrekt. waarde wordt jaarlijks, per 31 december, door de be heerder geschat. Uitgangspunt is dat de marktwaarde van De CV is een ‘beleggingsinstelling’ in de zin van de Wft.
de objecten niet tussentijds bepaald zal worden door
Hieruit volgt dat er informatie op de website van
externe taxats, maar wordt geschat door de beheerder.
ABN AMRO Meespierson beschikbaar is. De beheerder
Vanuit het oogpunt van transparantie wordt de markt
en bewaarder van de CV staan, onder het regime van de
waarde incidenteel door externe taxats bepaald.
Wft, onder doorlopend toezicht van de AFM, zoals ook het
geval was onder het regime van de Wtb. De kosten van
Waardemutaties ten opzichte van de eerste waardering
doorlopend toezicht komen ten laste van de CV.
worden verantwoord in de winst- en verliesrekening onder
‘Niet-gerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen’.
Fiscale status
Bij de vaststelling van de winstbestemming zal een bedrag
De CV is een besloten commanditaire vennootschap, die
ter grootte van de waardemutatie ten gunste of ten laste
transparant is voor de heffing van inkomsten- en vennoot
van de herwaarderingsreserve worden gebracht.
schapsbelasting. Dit houdt in dat de CV zelf niet onder
worpen is aan een belasting naar de winst, maar dat
Incentives
belastingheffing plaatsvindt op het niveau van de partici
De huurincentive heeft betrekking op een huurovereen
panten. Zowel de resultaten als het vermogen van de CV
komst met een looptijd tot 31 maart 2020 en wordt pro-
zullen rechtstreeks worden toegerekend aan de partici
rata afgeschreven.
panten naar rato van hun kapitaaldeelname in de CV. Vorderingen De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale
Grondslag van het kasstroomoverzicht
waarde onder aftrek van een voorziening voor mogelijke oninbaarheid.
Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode.
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
Overige activa
Afschrijving
Liquide middelen
Dit betreft de afschrijving op de financieringskosten.
23
Dit betreft liquide middelen, waaronder deposito’s en banktegoeden.
Waardering renteswap contracten Bij de verwerking van de renteswap contracten in de
Vermogen
jaarrekening wordt gebruik gemaakt van kostprijshedge-
Gestort CV kapitaal
accounting.
Dit betreft het door de participanten van de CV gestorte kapitaal. Overige bedrijfskosten Overige bedrijfskosten betreffen onder andere kosten van Herwaarderingsreserve
externe adviss, accountantskosten en kantoor kosten.
Waardemutaties ten opzichte van de eerste waardering
Kosten die verband houden met het beheer van het on
worden uiteindelijk verantwoord in de herwaarderings
roerend goed zijn opgenomen onder de exploitatiekosten.
reserve, te weten via de winstbestemming.
Risicoparagraaf Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Algemeen Beleggingsopbrengsten
De navolgende factoren dienen zorgvuldig in overweging
Bruto huuropbrengsten
te worden genomen bij het beoordelen van een participatie
Bruto huuropbrengsten betreffen de over de verslag
in de CV die elk een negatief effect kunnen hebben op de
periode aan huurders in rekening gebrachte huren. Oftewel
resultaten van de CV. Risico’s zijn inherent aan iedere
de theoretische bruto huuropbrengsten onder aftrek van
belegging in onroerend goed en zijn ook van toepassing
leegstand en verleende huurkortingen.
op de CV.
Exploitatiekosten
In het algemeen gaat het hierbij om de waardefluctuaties
Hieronder zijn de direct met de exploitatie van de
van het onroerend goed die onder andere het gevolg
onroerende goederen samenhangende kosten opge
kunnen zijn van een verandering in vraag en aanbod.
nomen, zoals onderhoud, beheerskosten, verzekeringen
Vanwege de relatief lange periode benodigd om onroerend
en onroerende-zaakbelasting.
goed te ontwikkelen, het kapitaalintensieve karakter en
de lange termijn huurcontracten, is het gewoonlijk niet
Niet-gerealiseerde waardeverandering van beleggingen
mogelijk om op korte termijn te reageren op schaarste of
Herwaardering onroerend goed
overschot. De waarde bij verkoop van het vastgoed is voor
Het onroerend goed wordt gewaardeerd tegen markt
een groot deel afhankelijk van de huur.
waarde. Indien er geen taxatie plaatsvindt door een ex
terne taxat zal de waardering plaatsvinden tegen de
Bij verminderde liquiditeit kan de mogelijkheid zich voor
marktwaarde, zoals geschat door de beheerder.
doen dat de CV niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen en dat de objecten gedwongen moeten worden
Lasten
verkocht. Indien de schulden van de CV hoger zijn dan
Beheerkosten
de verkoopopbrengst van de objecten zal het door de
Dit betreffen de kosten van de bewaarder en de beherend
participanten ingelegde commanditair kapitaal worden
vennoot.
aangesproken. Het risico bestaat dat de participanten hun volledige inleg op deze wijze kwijtraken. Reeds door de
Interest
CV gedane uitkeringen kunnen niet worden teruggevorderd
De interest betreft de aan de verslagperiode toe te
van de participanten.
rekenen interest op leningen en schulden, evenals de in het verslagjaar ontvangen interest op deposito’s en banktegoeden.
Economie, huurrisico, debitenrisico, leegstandsrisico Veranderingen in algemene economische ontwikkelingen, rentestanden en (verwachte) inflatie niveaus kunnen eveneens de waarde beïnvloeden. Dit betekent dat de waarde van het vastgoed in een neergaande conjunctuur kan dalen. Een enerzijds toegenomen risicofactor kan van invloed zijn op andere risicofactoren. De algemene economische situatie in Nederland kan bijvoorbeeld een negatieve invloed hebben op de waarde van het onroerend goed, de leegstand, huurprijzen en de mogelijkheid van de huurders om aan hun betalingsverplichtingen te voldoen. In geval van toenemende leegstand, en derhalve een lagere vraag naar huurruimtes, komen de huurprijzen onder druk te staan. Lagere huurprijzen leiden tot een lager exploitatieresultaat van de CV en mogelijk tot een lagere verkoopopbrengst van de objecten. Het leegstandsrisico is het risico dat een object, na afloop of beëindiging van de overeenkomst met een huurder, niet opnieuw verhuurd kan worden. Tevens kan de beheerder genoodzaakt worden, teneinde een nieuwe huurder aan te trekken, huurkorting te geven of aanpassingen aan te brengen in het gebouw welke additionele kosten voor de CV met zich meebrengen. Renterisico / Financieringsrisico Voor zover de verplichtingen van het onroerend goed van langere aard zijn dan die van het vreemd vermogen waarmee dit (gedeeltelijk) is gefinancierd, is een wijziging van de rentestand (voor zover niet afgedekt middels rente swapcontract) van invloed op het exploitatieresultaat van de CV alsmede op de marktwaarde van het onroerend goed en het eigen vermogen van de CV. Verslechterde vermogensverhoudingen inzake o.a. solvabiliteit en loanto-value, kunnen aanleiding zijn tot het opvragen van additionele aflossingen, waarna de CV verminderd liquide zal blijken (zie Algemeen). Overige factoren Tenslotte spelen factoren met betrekking tot o.a. BTW, onderhoud en regelgeving een rol van meer of mindere betekenis. De volledige analyse van deze en de aan gehaalde risicofactoren is onder hoofdstuk 7 van het prospectus opgenomen.
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
25
Toelichting op de balans
1 Onroerend goed (bedragen in euro’s)
30-06-2011
31-12-2010
Stand per 1 januari
34.300.000
34.300.000
Totaal
34.300.000
34.300.000
Het verloop van de beleggingen in onroerend goed is als volgt:
Per 30 juni heeft er geen externe taxatie plaatsgevonden, de waardering vindt plaats tegen marktwaarde, zoals geschat door de beheerder. Onder marktwaarde wordt verstaan de onderhandse verkoopwaarde in verhuurde staat.
Een specificatie van de directe vastgoedbeleggingen is hieronder opgenomen: Winkelcentrum Dordrecht
16.300.000
16.300.000
Winkelcentrum Emmen
18.000.000
18.000.000
Totaal
34.300.000
34.300.000
2 Financieringskosten Dit betreffen de, door SNS Property Finance in rekening gebrachte afsluitprovisies, ten behoeve van het verkrijgen van de langlopende hypothecaire leningen evenals de hiermee samenhangende notariskosten. Deze kosten worden in een periode van 7 jaar, zijnde de rentevaste periode, ten laste van het resultaat gebracht.
3 Incentives (bedragen in euro’s)
30-06-2011
31-12-2010
Huurincentive
85.000
90.000
Totaal
85.000
90.000
De huurincentive heeft betrekking op een huurovereenkomst met huurder C1000 (Angelslo, Emmen) en deze heeft een looptijd tot 31 maart 2020 en wordt pro-rata afgeschreven met een bedrag van 10.000 euro per jaar.
4 Vorderingen (bedragen in euro’s)
30-06-2011
31-12-2010
Te ontvangen huur en servicekosten
243.179
78.259
Af: voorziening dubieuze debiten
-- 35.000
0
Totaal
208.179
78.259
5 Overlopende activa (bedragen in euro’s)
30-06-2011
31-12-2010
576
2.250
4.826
23.739
Vooruitbetaalde zakelijke lasten
34.389
0
Totaal
39.791
25.989
30-06-2011
31-12-2010
Beleggersrekening
249.752
423.019
Rekening-courant
227.892
280.124
Totaal
477.644
703.143
Toelichting
30-06-2011
31-12-2010
Gestort CV kapitaal
7a
12.850.000
12.850.000
Oprichtingskosten
7b
-- 787.829
-- 787.829
Herwaarderingsreserve
7c
0
0
Algemene reserve
7d
-- 4.661.326
-- 4.527.939
Onverdeeld resultaat
7e
4.895
-- 133.387
7.405.740
7.400.845
Te ontvangen rente beleggersrekening Vooruitbetaalde verzekeringspremies
6 Liquide middelen (bedragen in euro’s)
Alle liquide middelen staan ter vrije beschikking van de C.V.
7 Kapitaal rekening (bedragen in euro’s)
Totaal
7a Gestort CV kapitaal Bij het aangaan van de CV heeft iedere participant, voor elke participatie die hij neemt, een bedrag van 25.000 euro in contanten in de CV gestort. De participant kan niet worden verplicht tot verdere inbreng. Het gestort CV vermogen bedraagt 12.850.000 euro, bestaande uit 514 participaties.“
7b Emissiekosten (bedragen in euro’s)
30-06-2011
31-12-2010
-- 95.329
-- 95.329
-- 642.500
-- 642.500
-- 50.000
-- 50.000
-- 787.829
-- 787.829
De emissiekosten zijn als volgt opgebouwd: Initiële kosten Structureringskosten Marketing
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
7c Herwaarderingsreserve (bedragen in euro’s)
27
30-06-2011
31-12-2010
Winstbestemming 2005
-- 1.560.183
-- 1.560.183
Winstbestemming 2006
1.633.000
1.633.000
Winstbestemming 2007
11.719
11.719
Winstbestemming 2008
-- 84.536
-- 84.536
0
0
30-06-2011
31-12-2010
Winstbestemming 2005
-- 72.097
-- 72.097
Winstbestemming 2006
24.302
24.302
Winstbestemming 2007
59.590
59.590
Winstbestemming 2008
-- 3.902.597
-- 3.902.597
Winstbestemming 2009
-- 637.137
-- 637.137
Winstbestemming 2010
-- 133.387
De herwaarderingsreserve zijn als volgt opgebouwd:
7d Algemene reserve (bedragen in euro’s) De algemene reserve zijn als volgt opgebouwd:
7d Onverdeeld resultaat
-- 4.661.326
-- 4.527.939
30-06-2011
31-12-2010
454.645
766.113
-- 449.750
-- 899.500
4.895
-- 133.387
Het onverdeeld resultaat is als volgt opgebouwd: Resultaat Directe uitkering Onverdeeld resultaat
“Jaarlijks wordt gestreefd naar een directe uitkering van 7% van het gestort vermogen, zijnde 7% van 12.850.000 euro, oftewel 899.500 euro, uit te keren in 2 halfjaarlijkse termijnen van 449.750 euro.”
8 Langlopende schulden (bedragen in euro’s)
30-06-2011
31-12-2010
SNS Property Finance B.V.
27.100.000
27.100.000
Totaal
27.100.000
27.100.000
De langlopende schulden bestaan uit een tweetal hypothecaire geldleningen, één voor elk winkelcentrum, elk met een looptijd van 10 jaar (tot en met 1 juni 2015), een rentevastperiode van 7 jaar waarbij in beginsel geen aflossing plaatsvindt. De rente die betaald moet worden op de leningen wordt per kwartaal vastgesteld op het 3-maands Euribor rentepercentage, verhoogt met 1,05%. Ter afdekking van het risico van de variabele rente zijn aan de hypothecaire geldleningen een tweetal derivaten (swapcontracten), afgesloten bij ABN AMRO (voorheen Fortis), gekoppeld. De rentelasten zijn hiermee gefixeerd voor een periode van 7 jaar (tot 2 mei 2012) tegen 3,58%. Per 1 maart 2009 berekent de financier een liquiditeitsopslag van 0,5%. Hiermee komt de rentelast per jaar uit op 5,13% over de uitstaande hoofdsom. De waarde van de swapcontracten bedraagt per 30 juni 2011 521.974 euro negatief (31 december 2010: 994.567 euro negatief). Indien de marktrente stijgt zal de waarde van het swapcontract weer stijgen. Aan het einde van de looptijd van het swapcontract zal de waarde ervan nihil bedragen. Indien het contract niet tussentijds wordt opengebroken en dus wordt afgerekend heeft de waarde van het contract geen invloed op de resultaten van het fonds. Op de hypothecaire leningen zijn financieringconvenanten van toepassing. Iedere 2 jaar zal de loan-to-value ratio (lening / boekwaarde) door de financier mogelijk opnieuw worden vastgesteld door middel van hertaxatie. Indien blijkt dat de loan-to-value ratio meer dan 5% is toegenomen ten opzichte van de oorspronkelijke loan-to-value ratio (lening / aankoopprijs) zal een verplichte aflossingsregeling van toepassing zijn van 2% van de hoofdsommen. - Op de hypothecaire lening van winkelcentrum Crabbehof in Dordrecht is een convenant van toepassing met een criterium van 80,0% (12.900.000 euro / 17.195.281 euro + 5%). Per balansdatum bedraagt de loan-to-value ratio 79,1% (12.900.000 euro / 16.300.000 euro) en wordt er voldaan aan dit criterium. - Op de hypothecaire lening van winkelcentrum Angelslo in Emmen is een convenant van toepassing met een criterium van 79,9% (14.200.000 euro / 18.969.479 euro + 5%). Per balansdatum bedraagt de loan-to-value ratio 78,9% (14.200.000 euro / 18.000.000 euro) en wordt er voldaan aan dit criterium. Deze verplichte aflossingsregeling geldt ook zodra de huuropbrengst daalt tot het niveau waarbij 85% van de huur gelijk is aan de afgesloten gewogen interest rate swap percentage (4,63%) + 2% aflossing.
9 Omzetbelasting (bedragen in euro’s)
30-06-2011
31-12-2010
Aangifte nog te verrekenen
87.402
41.128
Totaal
87.402
41.128
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
10 Overlopende passiva (bedragen in euro’s)
29
30-06-2011
31-12-2010
317.829
0
0
267.266
Te betalen interest lening
169.543
233.349
Te verrekenen servicekosten voorgaande jaren
-- 33.325
-- 24.607
Te verrekenen servicekosten Dordrecht
-- 13.260
9.422
Te verrekenen servicekosten Emmen
-- 3.640
8.078
Te betalen vastgoedbeheerfee
20.278
20.023
Te betalen fondsbeheerfee
35.549
75.969
7.850
19.693
0
15.613
Ontvangen waarborgsommen
15.094
15.094
Te betalen exploitatiekosten
10.361
28.937
0
672
526.279
669.509
Vooruitgefactureerde huur en servicekosten Vooruitontvangen huur en servicekosten
Te betalen fondskosten Te betalen verhuurfee
Overige te betalen kosten
Totaal
Toelichting op de winst- en verliesrekening
11 Bruto huuropbrengsten (bedragen in euro’s)
01-01 / 30-06-2011
2010
Dordrecht
616.693
1.341.740
Emmen
788.411
1.488.166
1.405.104
2.829.906
Dordrecht
-- 2.950
-- 260
Emmen
-- 6.559
-- 19.414
-- 9.509
-- 19.674
-- 2.365
-- 32.850
-- 12.560
-- 45.440
-- 14.925
-- 78.290
Dordrecht
611.378
1.308.630
Emmen
769.292
1.423.312
1.380.670
2.731.942
Theoretische huuropbrengsten
Huurkortingen / Incentives
Leegstand Dordrecht Emmen
Bruto huuropbrengsten
Totaal Huurkortingen / Incentives
De huurkorting in Dordrecht heeft betrekking op de nieuwe huurder GSM Shop (vanaf 1 februari 2011). De huurkorting in Emmen heeft betrekking op Eazy Hair Holland (1 maand). Daarnaast is er een huurincentive in Emmen welke betrekking heeft op een huurovereenkomst met een looptijd tot 31 maart 2020 en deze wordt pro-rata afgeschreven.
Leegstand De leegstand in Dordrecht betreft twee winkelunits (Van Oldenbarneveltplein 28 en 29) die in januari 2011 hebben leeggestaan. De totale huurwaarde hiervan bedraagt 2.365 euro. Per 1 februari 2011 zijn beide units wederverhuurd. De leegstand in Emmen betreft de winkelunit aan de Statenweg 9-9a. De totale huurwaarde hiervan bedraagt 12.560 euro. Per 1 augustus 2011 is deze unit aan de Statenweg 9-9a wederverhuurd, waarbij er geen leegstand meer is winkelcentrum Angelslo.
12 Overige opbrengsten (bedragen in euro’s)
01-01 / 30-06-2011
2010
Dordrecht
0
0
Emmen
0
1.505
Totaal
0
1.505
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
13 Rentebaten (bedragen in euro’s)
31
01-01 / 30-06-2011
2010
Bank interest
2.328
10.095
Totaal
2.328
10.095
01-01 / 30-06-2011
2010
Interest hypothecaire lening SNS Property Finance B.V.
-- 329.621
-- 721.284
ABN AMRO (voorheen Fortis) rentederivaat (saldo)
-- 310.311
-- 773.571
-- 639.932
-- 1.494.855
01-01 / 30-06-2011
2010
Vastgoedbeheer
-- 40.555
-- 80.092
Fondsbeheer
-- 69.284
-- 138.904
Fondskosten
-- 17.228
-- 48.058
Zakelijke lasten
-- 34.389
-- 67.686
Onderhoudskosten
-- 35.288
-- 72.554
Verzekeringen
-- 21.288
-- 31.245
650
-- 163
Verhuurkosten
-- 24.332
-- 19.812
Dubieuze debiten
-- 35.000
-- 9.692
-- 6.423
-- 3.800
-- 283.137
-- 472.006
14 Rentelasten (bedragen in euro’s)
Totaal
15 Exploitatiekosten (bedragen in euro’s)
Niet verrekenbare BTW
Overige kosten
Totaal
16 Afschrijving Dit betreft de afschrijving in 7 jaar, zijnde de rentevaste periode van de hypothecaire lening van de financieringskosten.
Personeel De vennootschap had gedurende de verslagperiode en in 2010 geen personeel in dienst.
Beherend vennoot De beherend vennoot brengt, conform prospectus, een beheervergoeding in rekening bij het fonds. De beheervergoeding bedraagt 5% per jaar en wordt per kwartaal berekend op basis van de huuropbrengsten en wordt na afloop van het kwartaal in rekening gebracht.
Bewaarder De bewaarder brengt administratiekosten in rekening bij het fonds. De administratiekosten bedragen 15.000 euro per jaar.
MeesPierson Vastgoedfonds II C.V., Amsterdam
Overige gegevens Verwerking van het resultaat
De beherend vennoot stelt voor het onverdeeld resultaat over het boekjaar te verrekenen met de kapitaalrekening conform artikel 15 van de overeenkomst.
Gebtenissen na balansdatum
Er hebben zich na balansdatum geen gebtenissen voor gedaan die de financiële positie van de vennootschap beïnvloeden en welke een aanpassing of wijziging van de jaarrekening zouden vragen. Amsterdam, 2 september 2011 ABN AMRO MeesPierson Real Estate Management B.V.
33
Algemene Disclaimer De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO die verkrijgbaar zijn via www.abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO, of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te vermenigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik. US Person Disclaimer Beleggen ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de effectendienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven producten en diensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde wet- en regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven diensten en/of producten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven diensten en/of producten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van diensten en/of producten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.