Vario Mundo 2009 Jaarverslag

Vario Mundo 2009 Jaarverslag

Het vestigen van de Kunst

Inhoudsopgave 11. Inleiding 12. Toekomstvisie: Het vestigen van de Kunst 9. 9. 9. 9. 10. 10. 10. 21. 21. 21. 21. 22. 22. 22.

Kunstopdrachten: Balta Justin Bennett Hans van Bentem Herman de Jongh Ram Katzir Suchan Kinoshita Alexandra Kolácˇ ková Krijn de Koning Ida van der Lee en Marcus Petstra Pjotr Müller Observatorium Martin en Inge Riebeek Spinvis Rob Sweere

23. 23. 23. 23. 24.

Publieksprogramma’s: Artists Visiting Vathorst Bronnen voor de toekomst De omweg van Amersfoort Follow-Up projecten Samen Beter

13. 15. 16. 18. 20. 33.

Organisatie Advies, overleg en visieontwikkeling Communicatie en aandacht in de media Kaart Bijlage Colofon


P.


Balta (1958) Balta, geboren in Frankrijk en woonachtig in Vathorst, studeert in 1985 af aan de Academie voor Beeldende Kunst in Utrecht. Haar werk als beeldend kunstenaar doorbreekt de vanzelfsprekendheid van (moeder)taal, omgangsvormen en gewoontes. Gedreven door de fascinatie voor taal, voor culturele identiteit en de dynamiek daarin, maakt Balta werk waarin vaak verschillende betekenislagen aanwezig zijn. De aanleiding voor een werk kan eenvoudig zijn zoals een straatnaam of een verkeersbord. Haar werk omvat projecten in de openbare ruimte onder andere het monument ter herdenking van de slachtoffers van de Vuurwerkramp in Enschede, Het verdwenen huis tussen hemel en aarde, en een installatie in de openbare ruimte van La Valette du Var (Frankrijk).

In 2008 krijgt de Haagse geluidskunstenaar Justin Bennett een kunstopdracht voor Vathorst. Vanuit de gedachte dat de bomen in Vathorst ouder zijn dan de huidige bewoners en zij getuige zijn geweest van alle veranderingen in het landschap, formuleert Bennett met zijn geluidswandeling Hoor de bomen een antwoord op de vraag: Waar draait Vathorst om? In april verblijft hij ruim een week in de atelierwoning van Vario Mundo om geschikte bomen te zoeken voor zijn geluidswandeling. Bennett kiest voor negen oude bomen op bijzondere plekken en geeft hen een stem in een informatieve en fantasierijke audiotour die ruim twee uur duurt. Via de bijbehorende website zijn de geluidsfiles en de route van de wandeling te downloaden. De website treedt net voor de zomervakantie – een prachtige wandeltijd- in werking en trekt naast kunstliefhebbers, ook natuurliefhebbers. Ook de pers pikt het bijzondere project meteen op wat blijkt uit publicaties in NRC Handelsblad en dagblad Trouw.

Soort: Kunst in de openbare ruimte; publieksprogramma Status: Gerealiseerd Looptijd: 2009 – 2010 Locatie: De negen bomen staan door heel Vathorst verspreid Websites: www.hoordebomen.nl en www.bmbcon.demon.nl

Soort: Tijdelijke kunstopdracht in de openbare ruimte Status: Gerealiseerd Looptijd: 2009 – 2010 Locatie: Entree deelplan de Bron Website: www.baltainholland.nl

Voor de buitententoonstelling ‘Waar draait Vathorst om?’ krijgt Balta de opdracht voor een tijdelijk kunstwerk in de openbare ruimte. Het werk U bent hier hangt bij de entree van De Bron vanaf de straat Bornberg en refereert aan de bouw van Vathorst. Daarmee balanceert het werk op het snijvlak van heden, verleden en toekomst van Vathorst: een nog niet in kaart gebracht gebied voor bewoners. De mededeling ‘U bent hier’ lijkt een handreiking voor de zich oriënterende bezoeker, maar zet de kijker ongemerkt op het verkeerde been. Na de tentoonstelling in oktober blijft het doek nog enkele maanden hangen.

Hoor de Bomen Waar draait Vathorst om?

JUSTIN BENNETT

U bent hier Waar draait Vathorst om?

BALTA

Justin Bennett is lid van de performanceformatie BMB con. In 2009 krijgt hij de Ouborg Prijs uitgereikt, een tweejaarlijkse prijs van de gemeente Den Haag aan een kunstenaar van wie het oeuvre zowel lokaal als landelijk van belang is.

Justin Bennett (1964) Justin Bennett is geboren in Engeland en woont en werkt in Den Haag. Hij is interdisciplinair kunstenaar en tekenaar. Zijn werk komt voort uit een fascinatie voor de onophoudelijke veranderingen van (stedelijke) omgevingen, in het bijzonder het geluidslandschap. Hij heeft verschillende imposante projecten op zijn naam staan waaronder Changing Soundscapes , een kunstopdracht over het veranderde geluidslandschap van Leidsche Rijn. In 2007 maakt hij voor de 10de Internationale Istanbul Biënnale The Well, een reis in geluid door Istanbul.

Justin Bennett is één van de vijf internationale kunstenaars die deelneemt aan de buitententoonstelling ‘Waar draait Vathorst om?’ De boom in De Bron, nummer 2 in de gehele route, wordt door Justin Bennett van apparatuur voorzien zodat bezoekers live naar de geluiden van de boom kunnen luisteren. Gedurende de driedaagse buitententoonstelling is het mogelijk om met behulp van speciale Vario Mundo mp3spelers de route te lopen. De wandelaars vormen met de knalroze mp3spelers een prachtig decor in Vathorst. Zaterdag 10 oktober lopen ruim 50 kinderen van Nivon en een grote groep belangstellenden onder leiding van Justin Bennett zelf de gehele route.

Het werk van Hans van Bentem is kleurrijk en heeft een humoristische inslag. Zijn werk wordt op 6 maart 2010 onthuld, tijdens de feestelijke opening van ICOON.

Zijn werk is zeer divers en zal daardoor de verschillende gebruikers en bezoekers van ICOON zeker aanspreken. De zes Cluster Sculpturen zijn Hanging Fruit (zes glazen lampen in metaal); Ceramic Island (zes keramieken vazen op een eiland); Standing Figure en Sitting Figure (twee bronzen figuren); Sitting Rocks (zes granito zitelementen) en Wood Drums (zes houten figuren).

Hans van Bentem ontwerpt in 2009 voor ICOON maar liefst zes werken die op zes verschillende locaties in het gebouw worden geplaatst. Voor deze sculpturen, die wereldwijd worden vervaardigd, gebruikt Van Bentem verschillend materiaal. Hans van Bentem streeft ernaar de clusters zo in het gebouw te plaatsen dat er vanzelf een route ontstaat.

Soort: Kunst in de (semi) openbare ruimte Status: In ontwikkeling Looptijd: 2009-2010 Locatie: ICOON Website: www.hansvanbentem.nl

Cluster Sculpturen Maakproces van Hanging Fruit ICOON

HANS VAN BENTEM

Hans van Bentem vermengt vele stijlen in zijn werk. Hij put uit de kunsthistorie, uit stripverhalen en uit de wereld van de moderne communicatie. Van Bentem noemt zichzelf een artoonist, een term ontleend aan de Rotterdamse gelegenheidsformatie de Artoonisten waar hij deel van uitmaakt.

Hans van Bentem (1965) Hans van Bentem is geboren in Den Haag. Hij studeerde aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten Den Haag, afdeling Monumentale Vormgeving (19831988). Hans van Bentem maakt behalve keramische sculpturen ook schilderijen en objecten van glas. Als beeldhouwer richt hij zicht voornamelijk op oversized sculpturen voor scholen, winkelcentra en pleinen. Zijn voorkeur gaat uit naar kunst in de openbare ruimte, het liefst in de buitenlucht. Hij wil mensen heel direct raken. ‘Het gaat er niet om wát ze van mijn beelden vinden, maar dát ze er iets van vinden’, aldus Van Bentem.

In oktober wordt Marieke 2 omarmd door het buurtinitiatief ‘Vathorst groeit en bloeit’. Zij zorgen ervoor dat het grasveld waar Marieke 2 haar radslagen maakt, beplant wordt met speciale Marieke narcissen.

Ruim 200 mensen trotseren de kou om Marieke 2 officieel welkom te heten in Vathorst.

De komst van Marieke 2 naar Vathorst is het eindresultaat van het project VAT’M waarbij bewoners uit Velden 1 uit 50 kunstvoorstellen in de wijk en op een website hun favoriete kunstwerk kunnen kiezen. De bewoners stemmen massaal op Marieke 2 en zo wordt het idee uitgewerkt tot een concreet kunstwerk. Op 31 januari onthult wijkwethouder Gert Boeve, samen met 15 wannabe- Mariekes en kunstenaar Herman de Jong het zuurstokroze beeld. Turnvereniging Gym XL verzorgt voorafgaande aan de onthulling een turndemonstratie op een tumblingbaan. Vario Mundo roept eind 2008 alle Mariekes in Vathorst op naar de onthulling te komen om winnaar te worden van de Marieke-look-a-like verkiezing. Wie is het meisje waar Marieke 2 op lijkt? Via vitrines, nieuwsbrieven, de website van Vario Mundo, Vathorst Nu en de digitale nieuwsbrieven van alle basisscholen komen 15 meisjes op de wedstrijd af. De uiteindelijke winnares heeft werkelijk aan alles gedacht: naast roze geverfde haren, heeft zij ook de knuffel meegebracht die Marieke 2 in alle haast is verloren.

Soort: Kunst in de openbare ruimte; publieksprogramma Status: Gerealiseerd Locatie: Grenspolder – Wageningseberg

Marieke 2 Onthulling

HERMAN DE JONGH

Kunstopdrachten

Herman de Jongh (1966) Herman de Jongh is multidisciplinair kunstenaar en werkt van 1997 tot en met 2008 bij Atelier Van Lieshout als hoofd ontwerpafdeling. Het collectief werkt veel met polyester. Ook Marieke 2 is gemaakt van polyester. Momenteel werkt Herman de Jongh regelmatig voor Richard Hutten, Dejana Kabilio en Gabby Werner. In 2010 wordt een groot beeld van hem in Hoogland opgeleverd.

P. 10


Boa eet oma wordt op 6 maart 2010 onthuld, tijdens de opening van ICOON.

Samen met het schetsontwerp van Pjotr Müller wordt het werk gepresenteerd aan MAB Development en Ontwikkelingsbedrijf Vathorst. Dankzij een forse financiële bijdrage van beide partijen is het mogelijk het werk te realiseren.

Ram Katzir is één van de vier kunstenaars die in 2009 een kunstopdracht voor ICOON krijgt, het cluster voor Informatie, Cultuur, Ontmoeten en ONderwijs. Het werk van Katzir komt, in tegenstelling tot de andere werken, buiten te staan, op het prachtige Eikenplein. Ram Katzir krijgt de opdracht van Vario Mundo een werk te ontwerpen wat de zichtbaarheid en uitstraling van het gebouw naar de omliggende omgeving toe versterkt. Ram Katzir: ‘Tijdens mijn eerste bezoek aan de locatie werd ik onmiddellijk naar de boom, de eik die het plein domineert, getrokken. Naar het contrast tussen organische natuur en kale architectuur. De architectuur omsluit de boom met veel respect, maar wat geeft de boom terug? Schaduw, vuil, geur, kleur. Leven. In den beginne was er de boom. Uit de boom kwam een slang, de slang ging onderweg naar de stad, kwam oma’s fiets tegen en besloot die op te eten. Nu ligt hij de fiets te verteren. Vandaar de naam van het kunstwerk: Boa eet oma’. Volgens Katzir vormen de slang en de fiets een surrealistisch geheel. De slang als universeel symbool in vele culturen, de omafiets een typisch Hollands symbool voor nuchterheid. Door ze samen te brengen ontstaat er een spannend, futuristisch beeld.

Soort: Kunst in de openbare ruimte Status: In ontwikkeling Looptijd: 2009 - 2010 Locatie: Eikenplein, entree ICOON Website: www.ramkatzir.com

Boa eet oma Schetsontwerp

RAM KATZIR

Ram Katzir (1969) Ram Katzir is geboren in Tel Aviv en woont in Amsterdam. Zijn werk richt zich nadrukkelijk tot de toeschouwer waarmee hij een interactie tot stand wil brengen. Hij beperkt zich daarbij niet tot één medium, maar maakt gebruik van fotografie, tekeningen, ruimtelijke installaties en nieuwe media. Katzir wil de kijker bewust maken van maatschappelijke, sociale of psychologische mechanismen. In een controversieel project zoals Your Coloring Book (dat onder andere in 1998 te zien was in het Stedelijk Museum in Amsterdam) transformeerde hij beelden uit nazi-Duitsland tot onschuldig uitziende lijntekeningen. In Traffic Lights (Tel Aviv, 1995) verandert het mannetje in het verkeerslicht plotseling in een schietende figuur. Eind 2009 is werk van hem te zien op het Niigata Water and land Art festival in Japan.

Kinoschita ziet in Vathorst een wijk die, zonder langzame groei zoals de meeste dorpen en steden, kunstmatig tot stand is gebracht. Kenmerkend daarbij is de verscheidenheid aan verhalen die als een patchworkdeken over de wijk ligt. Vathorst kent meer geïmporteerde verhalen dan oorspronkelijke verhalen. Vathorst Whispers gaat over het feit dat er altijd een nieuw origineel is en in principe het fenomeen oerbron niet bestaat. De locatie De Bron is in die zin ironisch. Het theehuisje is zo gebouwd dat de bezoeker in de Bron zit en tegelijkertijd een panoramisch uitzicht heeft op de wijk in wording.

Suchan Kinoshita maakt voor de buitententoonstelling ‘Waar draait Vathorst om?’ het werk Vathorst Whispers. Op een verscholen plek in De Bron, te bereiken via een houten bruggetje en midden tussen de brandnetels, maakt Kinoshita een theehuisje. Bezoekers kunnen onder het genot van brandnetelthee in dit theehuisje luisteren naar Vathorst Whispers. In Vathorst Whispers componeert Suchan Kinoshita van bestaande verhalen een nieuw verhaal voor Vathorst. Daartoe interviewt ze verschillende bewoners van de wijk tijdens een werkperiode van twee weken in Vathorst voorafgaande aan de buitententoonstelling.

Soort: Tijdelijke kunstopdracht in de openbare ruimte Status: Gerealiseerd Locatie: De Bron, nabij het waterhart

Vathorst Whispers Waar draait Vathorst om?

SUCHAN KINOSHITA

Suchan Kinoshita (1960) Suchan Kinoshita, geboren in Tokyo, is van Duits-Japanse afkomst en woont en werkt in Maastricht. Het werk van Kinoshita bevindt zich in tal van grensgebieden: binnen en buiten de muren van het museum, met of zonder actieve inbreng van het publiek, herkenbaar als kunstwerk, soms ook niet. De ervaringen die ze opdeed met experimenteel theater (Theater am Marienplatz) vormen een wezenlijk onderdeel in haar werk. Kinoshita neemt alledaagse of terloopse dingen als uitgangspunt. Ze wil de bezoeker confronteren met iets herkenbaars, maar deze ervaring tegelijkertijd heel intens maken. Ze maakt vaak gebruik van attributen of situaties die verwijzen naar de vluchtigheid en tijdelijkheid van het bestaan zoals zandlopers of stof. In 1992 is zij de winnaar van de Prix de Rome (Kunst en Openbaarheid). Ze neemt deel aan meerdere grote internationale tentoonstellingen waaronder het Internationaal Skulpture Projekt in Münster in 2007.

Alexandra Kolácˇ ková (1964) Alexandra Kolácˇková is sinds 1990 professioneel keramist. Ze maakt en ontwerpt grote keramische beelden voor parken en speeltuinen. Ze heeft diverse internationale projecten op haar naam staan. Haar werk is zeer kleurrijk, robuust en spreekt tot de verbeelding.

In 2009 vraagt Ontwikkelingsbedrijf Vathorst Vario Mundo de inhoudelijke begeleiding van het kunstwerk van Alexandra Kolácˇková van hen over te nemen. De Tsjechische Alexandra Kolácˇková woont en werk in Liberec, de zusterstad van Amersfoort. Dankzij deze betrekkingen en op voordracht van stedenbouwkundig bureau West 8 krijgt zij een kunstopdracht in Vathorst. West 8 ontwerpt het plan voor het park in deelplan De Laak en laat zich daarbij inspireren door Japanse ontwerpstijlen. De Tsjechische kunstenaar Alexandra Kolácˇková heeft daarom in haar ontwerp gezocht naar een nauwe balans tussen de intenties van de architect en haar artistieke visie op een beeld voor het park. Het uiteindelijke werk, drie grote keramische poorten, is geïnspireerd op een Japans Torii hek. In de Japanse traditie vormen deze hekken de toegang tot heilige, sacrale plekken. Kolácˇková vindt het belangrijk dat in een hectische nieuwbouwwijk het park een rustige, meditatieve plek kan zijn. In november verblijft Alexandra Kolácˇková een week in de atelierwoning van Vario Mundo. Het werk wordt in mei 2010 onthuld.

Soort: Kunst in de openbare ruimte; publieksprogramma Status: In ontwikkeling Looptijd: 2009 – 2010 Locatie: Park in deelplan De Laak Website: www.kolackova.cz

ALEXANDRA KOLÁCˇ KOVÁ Torii gates in the park

Kunstopdrachten

Inleiding 2009 betekent voor Vario Mundo de start van de 3e en tevens laatste fase van de culturele strategie voor Vathorst: ‘Het vestigen van de Kunst’. In deze fase profileert Vario Mundo zich steeds duidelijker met grootschalige kunstopdrachten in de openbare ruimte. Deze focus dwingt de organisatie heldere keuzes te maken ten aanzien van beleid en uitvoering. Naast projecten, organisatie en financiën staat in 2009 de koers van het toekomstige beleid hoog op de agenda van het bestuur. Eind november discussieert het bestuur met tal van experts over de mogelijkheden en onmogelijkheden van deze laatste fase. De vraag om grote gebaren (aansprekende en spraakmakende kunstwerken) die aansluiten bij de stedelijke ontwikkeling van Vathorst is helder. Ambities die gezien de economische situatie een interessante uitdaging zijn om te verwezenlijken. Een dilemma vormt het feit dat de culturele strategie gelijk op gaat met de ontwikkeling van de wijk Vathorst. In eerdere plannen werd ervan uitgegaan dat 2014 de einddatum van de stichting zou zijn. De huidige financiële en economische crisis heeft de bouwwereld echter niet ongemoeid gelaten. In de praktijk betekent dat, dat de bouwactiviteiten in Vathorst getemporiseerd worden. In overleg met het bestuur, Ontwikkelingsbedrijf Vathorst en de gemeente Amersfoort is in verband met de beschikbare middelen vanuit de grondexploitatie besloten om de activiteiten van Vario Mundo eind 2012 te beëindigen. Vario Mundo start 2009 met de oplevering het kunstwerk Marieke 2. Het roze beeld van Herman de Jongh krijgt na een intensieve voorbereiding een definitieve plek in Vathorst. Het 750 jarige bestaan van de stad Amersfoort wordt uitbundig gevierd. Vario Mundo levert een bijdrage met een Follow-Up project Aanschuiven en Voortborduren van Regula Maria Muller. De burgemeester van Amersfoort en haar gasten van Sophie aan tafel borduren voort. Ook krijgt de fototentoonstelling Kraambezoek een plek in de stadsbrede expositie ‘IkzieAmersfoort’. Na de zomervakantie maakt Vario Mundo zich op voor de buitententoonstelling ‘Waar draait Vathorst om?’ Vijf internationale kunstenaars gaan met hun werk terug naar de oorsprong van het gebied De Bron, het nog onbebouwde hart van Vathorst. De tentoonstelling wordt goed bezocht. Voor het werk van Suchan Kinoshita, gerealiseerd met input van met name oorspronkelijke bewoners, is internationale interesse. Ook neemt Vario Mundo actief deel aan de discussies en creatieve sessies over planvorming voor Vathorst Noord en West. Marjan van Gerwen, directeur, betrokken vanaf de beginfase bij Vario Mundo, neemt in maart afscheid. Tegelijkertijd beëindigt Bert van Meggelen, geestelijk vader van de culturele strategie, zijn taak als supervisor.

P. 11


Met deze personele wisseling in de organisatie en de start van de 3e fase is 2009 terecht een overgangsjaar te noemen waarin intern hard gewerkt is de lopende projecten die nog uit het Actieplan Cultuurbereik gesubsidieerd werden, waaronder de Omweg van Amersfoort en Bronnen voor de Toekomst, af te ronden en de nieuwe koers van Vario Mundo te vertalen naar een realistische en boeiende visie op de laatste fase van de culturele strategie. Mede door sponsoring van MAB Development en Ontwikkelingsbedrijf Vathorst worden opdrachten verleend aan gerenommeerde kunstenaars als Ram Katzir, Pjotr Müller, Martin en Inge Riebeek, Hans van Bentem, Krijn de Koning en Spinvis. Samen met het jaarverslag ontvangt u de toekomstvisie Het vestigen van de Kunst waarin een kleine bundel columns is opgenomen van inspirerende visionairs en experts over ‘Het vestigen van de Kunst’. Onder andere Hans van Houwelingen, Ashok Bhalotra en Cor Wijn zijn bereid gevonden hun eigenzinnige visie op papier te zetten. ‘Het vestigen van de Kunst’ is als laatste fase van de culturele strategie daadwerkelijk begonnen. Tamara Oosterlaar directeur

Toekomstvisie Laatste fase van de culturele strategie: Het vestigen van de Kunst! In 2009 maakt Vario Mundo een start de derde en tevens laatste fase van de culturele strategie vorm en betekenis te geven. De afronding van deze fase vraagt zoals het masterplan van Bert van Meggelen aangeeft om focus en concentratie: in aantallen te realiseren werken, locaties en middelen. Om krachtige duurzame gebaren, overtuigend en onontkoombaar voor bewoners en gebruikers van Vathorst. Vario Mundo waakt ervoor het open concept van ‘Het vestigen van de Kunst’ in te kaderen tot een eenduidige routekaart. Het gevaar voor een beklemmende tunnelvisie ligt op de loer en staat haaks op het autonome domein waarbinnen excellente kunst het beste gedijt. Vario Mundo kiest er daarom voor de basisgedachte over ‘Het vestigen van de Kunst’ als open platform aan te bieden aan kunstenaars die bewezen hebben vrijheid in verbondenheid met natuur, gebouwde omgeving en relatie tot gebruikers als een uitdaging te zien. ‘Het vestigen van de Kunst’ is de finale van 10 jaar culturele strategie in Vathorst. Voor eind 2012 zal Vario Mundo in opdracht van gemeente Amersfoort een voor iedereen voelbaar, zichtbaar en energiek sluitstuk realiseren. Een krachtige interventie. Vario Mundo gaat ervan uit dat de sporen die ‘Het vestigen van de Kunst’ achterlaat, betekenissen toevoegt aan locaties die zich vanwege hun planologische inbedding of functie daartoe bovengemiddeld lenen. Omdat ze het hart van de wijk vormen of juist de flanken ervan markeren met verbindingen naar buiten en doorgangen naar binnen. De kunstwerken die zich op die locaties vast zetten kunnen ingaan op de verschillende oorspronkelijke karakteristieken van Vathorst, creëren waar mogelijk een bijzondere relatie met de gebruikers van het gebied of sluiten aan op de grootschalige stedelijke vernieuwing. Vario Mundo kijkt er naar uit deze laatste fase van de culturele strategie inhoud en vorm te geven, een meer dan interessante fase voor kunst in Vathorst. De volledige tekst van ‘Het vestigen van de Kunst’ is samen met columns van bewoners, experts en beeldend kunstenaars bij dit jaarverslag als extra bijlage toegevoegd.

P. 12


Organisatie Vario Mundo heeft als taak de activiteiten en kunstopdrachten die horen bij de culturele strategie voor Vathorst voor te bereiden en uit te voeren. De belangrijkste onderdelen zijn de coördinatie en organisatie van het publieksprogramma, het initiëren van kunstopdrachten voor de openbare ruimte en de begeleiding van de kunstenaars van het eerste schetsvoorstel tot en met de plaatsing en oplevering van het kunstwerk. Door een divers publieksprogramma probeert Vario Mundo zoveel mogelijk verschillende mensen op een actieve manier ook tussentijds bij kunstprojecten en activiteiten te betrekken, met als doel dat bewoners zich meer betrokken voelen bij hun woonomgeving. De gemeente is formeel opdrachtgever voor de kunstopdrachten die in het kader van de culturele strategie voor Vathorst worden gerealiseerd. Vario Mundo begeleidt in opdracht van de gemeente de praktische realisatie van de kunstopdrachten. Na de oplevering vallen de kunstwerken in de openbare ruimte onder verantwoordelijkheid van de gemeente. Het feit dat Vario Mundo sinds 2007 is versterkt met een eigen projectleider, die verantwoordelijk is voor de praktische begeleiding van de kunstopdrachten heeft veel voordelen nu het aantal kunstopdrachten toeneemt. In 2009 neemt Marjan van Gerwen als directeur afscheid. Ze is vanaf de start van Vario Mundo betrokken bij de uitvoering van de culturele strategie. Tamara Oosterlaar volgt haar op om de laatste fase ‘Het vestigen van de Kunst’ samen met het team van Vario Mundo verder vorm te geven. Tevens neemt Bert van Meggelen, auteur van het Masterplan Kunst en Cultuur in Vathorst en supervisor van de culturele strategie met het vertrek van Marjan van Gerwen afscheid. Relatie met de gemeente Amersfoort en Ontwikkelingsbedrijf Vathorst Net als voorgaande jaren wordt ook in 2009 door Vario Mundo een prestatieverklaring getekend met de gemeente Amersfoort. Daarin wordt het jaarprogramma vastgelegd. Om de goede balans tussen de culturele strategie, het gemeentelijk kunstbeleid en de culturele dynamiek van de stad te waarborgen, is regelmatig overleg met de Werkgroep Kunstopdrachten Vathorst en de beleidsadviseur beeldende kunst van de gemeente van belang. Door personele aangelegenheden bij de gemeente Amersfoort vindt dit overleg minder vaak plaats dan gebruikelijk. Met de wet houder van cultuur Arriën Kruijt vindt bestuurlijk overleg plaats en wijkwethouder Gert Boeve maakt kennis met Vario Mundo. In de voorbereiding van grote projecten en programma’s zoals ‘Waar draait Vathorst om?’, de kunst voor het centrumgebied en Hoi-berg is de bereikbaarheid en samenwerking met projectleiders van Ontwikkelingsbedrijf Vathorst van onschatbare waarde. Ook de huisvesting van Vario Mundo in het I-Centrum Vathorst is een andere vorm waarin Vario Mundo door Ontwikkelingsbedrijf Vathorst wordt ondersteund. Dichtbij de projectleiders en tegelijkertijd zichtbaar en aanspreekbaar voor bezoekers van het I-Centrum. In september staat het Vathorst Café in het teken van kunst. Vario Mundo vertelt over de laatste fase van de culturele strategie, in december is Vario Mundo voorzitter en jurylid van de fotowedstrijd ZOOM, een initiatief van Ontwikkelingsbedrijf Vathorst. Financiën De basisfinanciering voor de culturele strategie is afkomstig uit de grondexploitatie van Vathorst waarop voor de periode 2003 - 2012 de percentageregeling beeldende kunst wordt toegepast. Door beëindiging van het Actieplan Cultuurbereik ontvangt Vario Mundo in 2009 niet langer een subsidie van het Rijk. Met het nieuwe Fonds voor Cultuurparticipatie zijn geen meerjarige afspraken te maken en is slechts financiering per project mogelijk. Vario Mundo dient voor het project Senna, queen of the countryside van Martin Riebeek een aanvraag in. Van 2005 tot 2008 heeft Vario Mundo voor een periode van vier jaar subsidie uit het Actieplan Cultuurbereik ontvangen.

P. 13


Organisatie Voor de meeste projecten en kunstopdrachten is externe financiering noodzakelijk om realisatie mogelijk te maken. Ondanks de economische en financiële crisis slaagt Vario Mundo in 2009 erin om voor de buitententoonstelling ‘Waar draait Vathorst om?’, De Omweg van Amersfoort, Mercurius van Pjotr Müller en de werken voor ICOON het beschikbare budget te vergroten. In totaal wordt er ruim €170.000,- voor de projecten van Vario Mundo aan sponsoring en subsidies geworven. Tevens levert Vario Mundo een actieve bijdrage aan het werven van een subsidie voor het project Samen Beter van basisschool de Vuurvogel. In verband met de afnemende financiën neemt Vario Mundo in overleg met Ontwikkelingsbedrijf Vathorst en de gemeente Amersfoort het besluit om niet langer in de pas te lopen met ontwikkeling van Vathorst, maar eind 2012 te eindigen.

P. 14


Advies, overleg en visieontwikkeling Naast organisator en initiatiefnemer van kunstprojecten adviseert Vario Mundo organisaties die interesse hebben in de werkwijze en aanpak van Vario Mundo. Advies Stipo, team voor stedelijke ontwikkeling in Amsterdam, is zeer geïnteresseerd in de werkwijze van Vario Mundo. Het voltallige team en vertegenwoordigers van de gemeente Amstelveen brengen op 30 maart een bezoek aan Vathorst waarbij een lezing en een rondleiding langs de kunstwerken door Vario Mundo wordt verzorgd. Ook zeven leden van de kunstcommissie Harderwijk komen op 2 juli naar Vathorst voor een lezing en rondleiding langs de al opgeleverde kunstprojecten. Vier studenten van de opleiding Journalistiek in Zwolle brengen in het voorjaar een bezoek aan Vathorst om te onderzoeken hoe kunst kan communiceren met haar omgeving. Op 11 juni geeft Vario Mundo een workshop tijdens de Landelijke conferentie Uit de Kunst – In de Wijk die in Amersfoort wordt gehouden. De workshop waar Vario Mundo onderdeel van is, speelt in op de ontwikkeling dat bewoners actief betrokken worden bij de ontwikkeling van hun wijk door middel van kunst en culturele projecten. Overleg Vario Mundo is als belanghebbende aanwezig bij de creatieve sessies en de raadsbehandelingen rondom de plannen voor Vathorst Noord en West. Vario Mundo zorgt ervoor dat kunst wordt opgenomen in het algemene plan. In 2008 verschijnt het rapport Plek Zat, een onderzoek van bureau Keessie naar jongerenplekken in Amersfoort in opdracht van de gemeente Amersfoort. Vathorst wordt aangewezen als pilotlocatie om met de resultaten en aanbevelingen aan de slag te gaan. Bureau Mexit voert de pilot uit en heeft een stuurgroep om zich heen verzameld waar Vario Mundo ook in 2009 deel vanuit maakt. Vario Mundo maakt deel uit van het Publiciteitsoverleg Amersfoortse Culturele Instellingen. Dit overleg orgaan komt ieder jaar drie keer bijeen. In 2009 wordt gestart met een persborrel in De Kamers. Alle culturele organisaties zijn aanwezig reclame te maken voor hun programma en projecten voor het nieuwe jaar. De Amersfoortse Courant besteedt ruimschoots aandacht aan de nieuwe plannen. Tijdens Amersfoort Aangenaam op 23 mei vertegenwoordigt Vario Mundo alle culturele instellingen die aangesloten zijn bij het PAC. Daarnaast vindt er overleg plaats in kleinere werkgroepen om te onderzoeken waar het mogelijk is tot samenwerking over te gaan. Visieontwikkeling Op 30 november organiseert Vario Mundo een expertmeeting in Leidsche Rijn / Utrecht. Het programma begint met een rondleiding langs de kunst in de openbare ruimte, verzorgd door Cor Wijn. Cor Wijn was programmamanager cultuur in Utrecht en is zeer goed bekend met Beyond Utrecht (Leidsche Rijn), de evenknie van Vario Mundo in Utrecht. Na de rondleiding volgt een brainstormsessie over de mogelijke inhoud en vorm van de laatste fase van de culturele strategie: Het vestigen van de Kunst. Deelnemers aan deze boeiende discussie zijn onder anderen: het bestuur en medewerkers van Vario Mundo, Floor Swildens (Ontwikkelingsbedrijf Vathorst), Hans van Houwelingen (beeldend kunstenaar), Adriaan Rees (beeldend kunstenaar); Gerard de Kleijn (directeur Amersfoort in C), Noud de Vreeze (stadsarchitect van Amersfoort), Annemieke Ruijgrok (gemeente Amersfoort), Gea Boon (bewoner en kunstenaar in Vathorst), Machteld Willemse (onderzoeksbureau Art Notion) en Max Meijer (mede-eigenaar TiMe).

P. 15


Communicatie en aandacht in de media Communicatie Met het aanbreken van de laatste fase ‘Het vestigen van de Kunst’ legt Vario Mundo bewust het accent op de kunst en daarmee op de kunstenaars. De eerdere programma’s, opgebouwd uit verschillende projecten, verdwijnen uit de externe en interne communicatie. Daarvoor in de plaats komen projecten waarbij individuele kunstenaars en hun kunstopdrachten centraal staan. In september vernieuwt Vario Mundo haar website. Een recent overzicht van ‘deelnemende kunstenaars’ geeft een duidelijk beeld welke kunstenaars op dit moment een kunstopdracht voor Vathorst hebben. De afgeronde projecten hebben een plek gekregen op de overzichtskaart en vervangen het eerdere archief. De website wordt door de aanpassingen overzichtelijker, dynamischer en aantrekkelijker. Vario Mundo merkt dit ook aan het aantal websitebezoekers: die neemt meteen toe met ruim 1000 bezoekers per maand. Naast de vernieuwde website, ontwikkelt Vario Mundo samen met ontwerpbureau Het Bos een aansprekend en vast format voor alle uitnodigingen. Aandacht in de media In 2009 krijgt Vario Mundo opnieuw voldoende aandacht in de lokale pers. Onder andere Omroep Amersfoort maakt verslag van de onthulling van Marieke 2, de opnames van de slaapwandelscène voor de film Het geheugen van Lupo Thomas op de Sprengenberg en van de buitententoonstelling ‘Waar draait Vathorst om?’ Ook de Amersfoortse Courant (AD) doet verslag van deze drie publieksmomenten in tekst en beeld. De lokale radio, Radio Golfbreker, besteedt aandacht aan projecten van Vario Mundo: De omweg van Amersfoort, de onthulling van Marieke 2 en ‘Waar draait Vathorst om?’. De lokale kranten als Vathorst Nu, De stad Amersfoort en Amersfoort Nu nemen bijna alle persberichten in 2009 – 20 in totaal – op in hun medium. Specifieke aandacht krijgt Vario Mundo in Heart & Society, een uitgave van Kunstenaars & Co over het thema kunst in de wijk. Het persbericht over de geluidswandeling van Justin Bennett wordt geplaatst in NRC Handelsblad en dagblad Trouw. In het tijdschrift Binnenlands Bestuur (augustus 2009) wordt Vario Mundo besproken in vergelijking met de resultaten van Beyond, Leidsche Rijn. In de eindpublicatie ‘Het is om de hoek’, acht jaar lang Actieplan Cultuurbereik, wordt Vario Mundo uitgebreid omschreven als voorbeeldproject in de provincie Utrecht. Het jaar wordt prachtig afgesloten met een informatief interview in de Vathorst Perspectief met Tamara Oosterlaar en een sfeervolle reportage over de kunstwerken die tijdens ‘Waar draait Vathorst om?’ te zien waren. Een bijzondere vermelding is de publicatie van het onderzoek ‘Vinexwijken om in te lijsten’, een afstudeeronderzoek van Ellis Hamelink. Zij onderzocht in opdracht van de gemeente Nijmegen de mogelijke bijdragen van kunst en cultuur aan de identiteit van vinexwijk de Waalsprong. Daartoe bezocht zij andere vinexwijken. Vario Mundo is één van de organisaties die zij onderzocht.

P. 16


Overzicht projecten 2009 Kunstopdrachten: 1. Balta 2. Justin Bennett 3. Hans van Bentem 4. Ram Katzir 5. Krijn de Koning 6. Martin en Inge Riebeek 7. Herman de Jongh 8. Suchan Kinoshita 9. Alexandra Kolácˇ ková 10. Ida van der Lee en Marcus Petstra 11. Pjotr Müller 12. Spinvis (opname locaties) 13. Rob Sweere Publieksprogramma’s: 14. Artists Visiting Vathorst 15. Bronnen voor de Toekomst 16. De Omweg van Amersfoort

P. 17


Kaart

16

15

9

2

14

12

7

2

8 2

13

2

1 2

2

P. 18


11

3

2 5

4 6

10

16

12

P. 19


Bijlage Medewerkers in 2009: Marjan van Gerwen, d irecteur tot 1 maart 2009 Tamara Oosterlaar, d irecteur vanaf 1 maart 2009 Mirjam Jeurissen, secretaresse Leontine Sies, projectleider Aukje de Boer, communicatieadviseur Bestuur: Tom de Man, voorzitter Arnoud van Walsem, secretaris Henk Wilbrink, penningmeester Frans van der Horst Gerda Brethouwer Supervisor: Bert van Meggelen, tot 1 maart 2009 Werkgroep kunstopdrachten Vathorst: Carolien de Boer beleidsadviseur gemeente Amersfoort Annemieke Ruijgrok a.i. beleidsadviseur gemeente Amersfoort Mildred van der Linden stedenbouwkundige gemeente Amersfoort Adriaan Rees beeldend kunstenaar Samenwerking: In 2009 heeft Vario Mundo samengewerkt met de volgende kunstenaars, kunstenaarsinitiatieven, stichtingen, verenigingen, instellingen, bedrijven en andere personen en organisaties: Adriaan Rees Albertine Dijkema Alexandra Kolácˇ ková Alliantie Ontwikkeling André Pielage Anja Jansen Amersfoort 750 Amersfoort in C Archief Eemland Art Notion Atlantis, basisschool voor openbaar onderwijs Attika architecten AV-Smulders Bas Molenveld Balta Belangenvereniging Hooglanderveen Bewoners Sprengenberg Bibliotheek Eemland Bouwonderneming Van Bekkum Couzijn van Leeuwen Cor Wijn De Kamers De Grazerie De Observant De Vuurvogel, protestants-christelijke basisschool DP6 Elise de Bres Ernst & Young Familie Tomassen Frank Hemeltjen Frank van Ede Gea Boon Gemeente Amersfoort Gerrit Gelderblom Gert Boeve Gym XL Handle With Care Hannie Slingerland Hans van Bentem Hans Kok Henk Wildschut Hennie Rouwhorst Herman de Jongh Het Bos Hogeschool voor de Kunsten Utrecht I-Centrum Vathorst INBO IkzieAmersfoort Ida van der Lee Jeroen Wandemaker

P. 20


John Sterrenburg Joris Steentjes Jurgen Oskamp Justin Bennett Kill your darlings Kitty Verhagen Krijn de Koning Kuipers Compagnon Kunstbureau Pepper Loes Geijsen Lotte van Lieshout Marcus Petstra Marijke Schurink Marleen Noordergraaf Martin en Inge Riebeek Max Meijer Mexit Monique Hijdra Noud de Vreeze Ontwikkelingsbedrijf Vathorst Petra van Aken Pjotr Müller Ram Katzir Ravelijn René van Corven Rob Sweere Scholen in de Kunst / Bureau Kunsteducatie Segno d’Arte Simpact Strand Vathorst Spinvis Stichting Kinderopvang Amersfoort Stipo Suchan Kinoshita Tais Teng Theo van Delft Tibbe Warnier Tjimke de Bruijn Vathorst College Vathorst Nu Villa Zebra 285 schapen Subsidiegevers: Gemeente Amersfoort Gemeente Amersfoort programma Amersfoort Vernieuwt en Amersfoort Jong Prins Bernard Cultuurfonds Sponsors: Bouwfonds De Ridder Civiel- en cultuurtechniek MAB Development Ontwikkelingsbedrijf Vathorst Restaurant De Stadskamer Amersfoort Schoonderbeek Bouw- en aannemersbedrijf Smink Handel- en aannemingsbedrijf 3D Light

P. 21


Krijn de Koning (1963) Krijn de Koning studeert in 1988 af aan de Gerrit Rietveld Academie, afdeling Audiovisuele Vormgeving, in 1993 rondt hij een kunstopleiding in Parijs af. De Koning maakt beelden die hij opbouwt als vloeren, muren en doorgangen. Soms in felle kleuren, soms in smetteloos wit, maar altijd in relatie met de omliggende ruimte. In zijn werk onderzoekt hij hoe de architectonische omgeving invloed kan uitoefenen op de bezoeker. De beleving van de schoonheid vindt hij hierin erg belangrijk. Het werk van Krijn de Koning is zowel nationaal als internationaal bekend.

Werk voor ICOON, Amersfoort 2010 wordt op 6 maart 2010, tijdens de opening van het gebouw, onthuld.

Krijn de Koning krijgt in 2009 de opdracht zijn schetsontwerp voor een ICOON-meubel uit te werken tot een definitief ontwerp. Zijn Werk voor ICOON , Amersfoort 2010 kan het beste omschreven worden als een bouwpakket, bestaande uit een assortiment van 25 gekleurde elementen. Alle elementen verschillen van elkaar in grootte en kleur. Werk voor ICOON, Amersfoort 2010 is een functioneel kunstwerk. Krijn de Koning appelleert met dit werk prachtig aan de functie en het ontstaan van het gebouw.

Soort: Kunst in (semi) openbare ruimte Status: In ontwikkeling Looptijd: 2009 – 2010 Locatie: ICOON Website: www.krijndekoning.nl

Werk voor ICOON, Amersfoort 2010 Ontwerp

KRIJN DE KONING

Begin juli worden alle inwoners van Hooglanderveen uitgenodigd de definitieve ontwerpen van de Hoiberg en De Brink in Het Houteveen (Hooglanderveen) te komen bekijken. De avond heeft een informeel karakter. Marcus Petstra is aan wezig om de bouw van de Hoi-berg toe te lichten. Verder zijn mede werkers van Vario Mundo, Ontwikkelingsbedrijf Vathorst en INBO aanwezig om vragen te beant woorden. De avond wordt goed bezocht. Er komen ruim vijftig bewoners naar de ontwerpen kijken. Enkele omwonenden blijven bezorgd voor eventuele overlast van mogelijke hangjongeren. In november bezoekt Vario Mundo daarom een aantal mogelijke bezwaarmakers thuis. Ondertussen wordt de procedure opgestart om het bestemmingsplan voor de Brink te wijzigen.

In samenwerking met Ontwikkelingsbedrijf Vathorst is er hard gewerkt aan de realisatie van kunstwerk de Hoi-berg. Eind april komt een aantal direct omwonenden, betrokkenen van de Brink en de Belangenvereniging Hooglanderveen bijeen voor een informatieavond over het definitieve ontwerp van het kunstwerk de Hoiberg en de herinrichting van de voormalige dorpskern de Brink. Ida van der Lee presenteert het nieuwe ontwerp dat zij samen met Marcus Petstra heeft ontworpen. Architectenbureau INBO geeft inzicht in de herinrichting van het plein waardoor de plaatsing van de Hoi-berg optimaal wordt. Hierbij wordt ook het prototype bankje getoond. De open houding van alle aanwezigen zorgt voor een succesvolle avond waarbij aanvullende suggesties van omwonenden worden meegenomen in het definitieve ontwerp van het plein.

Soort: Kunst in de openbare ruimte; publieksprogramma Status: In ontwikkeling Looptijd: 2004 – 2010 Locatie: Brink, Hooglanderveen Websites: www.idavanderlee.nl en www.marcusmaakt.com

Hoi-berg Definitief ontwerp

IDA VAN DER LEE EN MARCUS PETSTRA

Marcus Petstra (1972) Marcus is ruimtelijk vormgever/ interieurarchitect. In 2004 studeert hij af aan de Academie Minerva, Interieurarchitectuur. Onder de naam MarcusMaakt ontwerpt en bouwt hij meubels en inrichtingen in opdracht, en werkt hij aan eigen meubelproducten. De identiteit van de opdrachtgever of de organisatie speelt een belangrijke rol bij zijn ontwerpen, evenals de omgeving waarvan het werk deel gaat uitmaken. Rode draad bij de eigen ontwerpen is het interactieve karakter en de relatie die ze aangaan met de ruimte, met materiaal en constructie als belangrijke inspiratiebronnen. In 2005 wordt hij door CBK Groningen geselecteerd voor een kunstopdracht voor het Noorderzonfestival waarvoor hij een 35 meter lange drijvende meubelbrug bouwt, in 2008 presenteert hij zijn ontwerpen op de Salone del Mobile in Milaan, in januari 2010 op de Möbelmesse in Keulen.

Ida van der Lee (1961) Ida van der Lee studeert in 1995 af aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, afdeling Autonome Vormgeving. Ze is beeldend kunstenaar en community art kunstenaar. Met haar werk speelt ze direct in op ingrijpende gebeurtenissen in levens, landschapen en gemeenschappen door deze te ritualiseren. Daarmee geeft ze vorm aan dat wat niet zichtbaar is. Ida van der Lee wordt landelijk bekend door het project Allerzielen Alom (2007) waarin ze een nieuwe manier vindt om overledenen te herdenken.

De Hoi-bergkisten, in een eerder ontwerp bedoelt als podiumonderdelen voor de Hoi-berg , vinden een nieuwe bestemming. De St. Josephschool in Hooglanderveen wil de 20 kisten (gemaakt van sloophout van voormalige boerderijen), graag hebben om op school te gebruiken als podium. Voordat de Hoi-berg definitief het plein in het hart van Hooglanderveen zal sieren, is er al een tijdelijk podium voor optredens en verhalen in Hooglanderveen in gebruik genomen door de school.

Het schetsontwerp van Pjotr Müller wordt gepresenteerd aan MAB Development en Ontwikkelingsbedrijf Vathorst. Beide bedrijven besluiten een forse financiële bijdrage te leveren ten behoeve van de realisatie van dit kunstwerk. Pjotr Müller hoopt dat de aanwezigheid van deze vrouwelijke Mercurius zorgt voor goede handel en geluk in Vathorst. Het beeld wordt ongeveer vier meter hoog en wordt uitgevoerd in brons. Mercurius wordt 6 maart 2010 onthuld, tegelijkertijd met de onthulling van de werken voor ICOON.

Begin 2009 worden drie kunstenaars uitgenodigd een schetsontwerp te maken voor een werk in het winkelcentrum in Vathorst: Alice Helenklaken, Silvia B en Pjotr Müller. Vanwege privéomstandigheden geeft Silvia B de opdracht terug. Op 18 mei presenteren Alice Helenklaken en Pjotr Müller hun schetsontwerpen waarna Müller de opdracht krijgt zijn ontwerp Mercurius uit te werken tot een definitief ontwerp. Met Mercurius brengt Pjotr Müller een eigentijdse God van de Handel naar Vathorst. Pjotr Müller: ‘Ik maak gebruik van onderdelen van een aantal klassieke beelden, van attributen van Mercurius (de haan, staf en geit), maar ook van alledaagse voorwerpen als tafels en stoelen om zo tot een samengesteld beeld te komen. De tafels dienen dan ook als een soort gebouw om het beeld te ‘beschermen’.’

Soort: Kunst in de openbare ruimte Status: In ontwikkeling Looptijd: 2009 – 2010 Locatie: Winkelcentrum Vathorst-Broadway Website: www.pjotrmuller.com

Mercurius Ontwerp

PJOTR MÜLLER

Pjotr Müller (1947) Pjotr Müller woont en werkt in Amsterdam. Hij studeerde bouwkunde aan de Technische Universiteit in Delft en beeldhouwen aan de Rietveldacademie in Amsterdam. Müller heeft meer dan 35 solotentoonstellingen op zijn naam staan. Daarnaast neemt hij aan meer dan 95 groepstentoonstellingen wereldwijd deel. Müller wordt gezien als een van de belangrijkste Nederlandse beeldhouwers van dit moment. Vanaf de jaren tachtig bouwt Pjotr Müller op verschillende plaatsen grote tijdelijke constructies van sloophout, zoals voor het Beeldenbos van het Kröller-Müller Museum te Otterlo en voor de tentoonstelling Beelden Land, beide in 1987. Müller refereert in zijn werk vaak aan tempelelementen, maar zonder er een specifieke duiding aan te geven. De tempels en altaren verwijzen niet in eerste instantie naar religiositeit, maar eerder naar een verlangen naar zingeving en diepgang.

Door de economische recessie is de ontwikkeling van de Bron vertraagd. Vario Mundo vindt het niet realistisch om met jongeren nu al plannen te maken die pas op langere termijn worden uitgevoerd. Daarbij dient het budget van Plek Zat in 2009 te worden besteed. Ook wordt duidelijk dat de plint voorlopig niet zal worden gerealiseerd. Reden te over om het project stop te zetten. De stuurgroep Plek Zat (gemeente Amersfoort en bureau Mexit) besluit om het beschikbare budget in te zetten voor het kunstproject Senna, queen of the countryside van Martin en Inge Riebeek.

In 2009 wordt duidelijk dat het project ‘Werven aan de Bron’ van kunstenaarscollectief Observatorium vanwege diverse factoren niet haalbaar is. Observatorium onderzocht in 2008 de mogelijkheden om het voorstel Huis aan de Bron om te zetten in een concreet plan van aanpak. Uit dat onderzoek kwam vooral naar voren dat het project voor en met jongeren moest worden uitgevoerd. Huis aan de Bron werd Werven aan de Bron. Het programma zou worden opgebouwd aan de hand van initiatieven die jongeren in de wijk willen opzetten en willen voortzetten als cultureel ondernemer. De kunstwerken in de openbare ruimte en in de plint van het Waterhart van de Bron zouden ontstaan in reactie op dit programma. Dit programma zou moeten aansluiten bij het pilotproject Plek Zat van bureau Mexit.

Status: Stop gezet Looptijd: 2009 – 2010 Locatie: De Bron Website: www.observatorium.org

OBSERVATORIUM Werven aan de Bron

Kunstopdrachten

P. 22


In november 2009 komt Martin Riebeek een aantal dagen naar Vathorst om ruim 20 bewoners thuis te interviewen. In het voorjaar van 2010 rondt Martin Riebeek de interviews af, daarna volgt de opname van de hoofdfilm. Hierbij zal hij jongeren uit de wijk in zetten.

Martin Riebeek ziet Vathorst als getransformeerd platteland naar een nieuwe stedelijkheid. Die transformatie wil hij laten zien in een optocht (Reis in het onbekende) van het voormalige platteland naar het centrum van Vathorst. Voorop loopt een wit paard dat bij aankomst in het centrum wordt opgeschilderd als zebra. Van deze optocht, samen met onder andere de plaatselijke fanfare en de burgemeester van Amersfoort, maakt hij de film: Senna, queen of the countryside. Het is de bedoeling dat deze film in ICOON komt te hangen en speelt zolang er geen bezoeker voor het scherm staat. Gebeurt dit wel, dan komt een portret van een Vathorster in beeld die vertelt over zijn of haar thuis- en geluksgevoel. Daarnaast willen Martin en Inge Riebeek de mooiste citaten uit de interviews uitvoeren als lichtteksten aan de buitengevel van ICOON.

Ook Martin en Inge Riebeek krijgen in 2009 een kunstopdracht voor ICOON. Zij dienen in april 2009 een voorstel in tot het maken van een interactieve video-installatie: Senna, queen of the countryside en willen daar een groots publieksprogramma bij initiëren: ‘Reis in het onbekende’. Startend vanuit het idee dat mensen in Vathorst beginnen aan een nieuwe periode in hun leven, willen Martin en Inge Riebeek deze periode vast leggen op film. Voelen bewoners zich hier thuis? Welke verwachtingen hebben ze en waar dromen ze van? Van deze interviews maakt Riebeek indringende portretten en illustreert hij de inhoud van de gesprekken met surrealistische filmpjes.

Soort: Interactieve video- installatie; publieksprogramma Status: In ontwikkeling Looptijd: 2009-2010 Locatie: ICOON Website: www.martinriebeek.nl

MARTIN EN INGE RIEBEEK Senna, queen of the countryside

Martin Riebeek (1957) Martin Riebeek, geboren in Haarlem en woonachtig in Breda, studeert van 1985 tot 1990 schilderen aan de kunstacademie St. Joost in Breda. Daarna is hij naast zijn eigen werk gaan werken voor kunstenaar Rob Scholte in Amsterdam, Brussel en Japan. In 1995 gaat hij zelfstandig verder met het maken van installaties. Momenteel hangt imponerend werk van hem in kunsthal KAdE, Amersfoort. Imagine Being There International is een permanente interactieve video-installatie over het verlangen naar het persoonlijke ultieme paradijs.

Op initiatief van Vario Mundo ontwikkelen Bibliotheken Eemland en Kunstbureau Pepper een publieksprogramma over helden (ICONEN) dat parallel loopt aan de ontwikkeling van de vier kunstopdrachten.

Het kunstproject Senna, queen of the countryside is een onderdeel van het pilotproject Plek Zat en wordt hierdoor mede gefinancierd. Het werk wordt medio 2010 opgeleverd.

Op vrijdagavond 4 september trotseren ruim 60 Vathorsters kou en regen om te figureren in de film van Spinvis: Het geheugen van Lupo Thomas. In witte kleding maken bewoners van de Sprengenberg en overige belangstellenden zich op voor de slaapwandelscène. Deze massale scène is het sluitstuk van een intensieve week waarin regisseur Hans Kok en Spinvis de film over hoofdpersoon Lupo Thomas in zijn geheel opnemen. Het is een bijzondere week. Bewoner Jurgen Oskamp stelt zijn woning aan de Lofoten beschikbaar voor een groot deel van de opnames. Naast professionele acteurs, gecast door de regisseur zelf, reageren ruim 35 lokale semiprofessionele acteurs en figuranten op de oproep van Vario Mundo om mee te spelen in deze film. Ook wijkwethouder Gert Boeve is bereid een gastrol te spelen in de film. De bewoners aan de Sprengenberg zijn enthousiast wanneer ze horen dat hun straat is uitgekozen voor de massale slaapwandelscène. Ze besluiten collectief mee te doen en hun huizen open te stellen voor de opnames. Basisschool Atlantis studeert met alle leerlingen uit groep 6, 7 en 8 het slaapwandellied in dat hoort bij de slaapwandelscène. De muzikant zelf is aanwezig om samen met de leerlingen te repeteren en het lied op te nemen. Spinvis: ‘Ik tref hier overal gastvrije, welwillende mensen. Iedereen wil meedoen en doet mee. Misschien is die open houding wel de essentie van Vathorst.’

Soort: Kunstopdracht (film) Status: In ontwikkeling Looptijd: 2009-2010 Website: www.spinvis.nl

Het geheugen van Lupo Thomas Optreden Spinvis (Erik de Jong) en bandleden Waar Draait Vathorst om?

SPINVIS

Spinvis (Erik de Jong, 1961) Spinvis is de eenmansband van Erik de Jong. Hij debuteert in 2002 met het album ‘Lo-Fi’. Een album gemaakt op een zolderkamer, gebruikmakend van computers en huis- tuin- en keukenattributen zoals fluitjes en deksels. De eenvoudige, maar zorgvuldig gearrangeerde popmuziek met opvallende teksten, betekent zijn doorbraak als muzikant. In 2004 wint hij de Zilveren Harp, in 2007 de Popprijs, een prijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan de artiest die dat jaar de belangrijkste bijdrage aan de Nederlandse popmuziek geleverd heeft. Hij werkte ondermeer samen met Lenette van Dongen en Simon Vinkenoog. Met het maken van de film Het geheugen van Lupo Thomas wordt een oude wens van Spinvis ooit een film te maken vervult.

Op zaterdag 10 oktober (‘Waar draait Vathorst om?’) wordt de preview van de film voor het eerst vertoond aan publiek. Na afloop geven Spinvis en band een miniconcert in het strandcafé bij Strand Vathorst. In november en december voltooien Spinvis en Hans Kok de film. In april 2010 wordt Het geheugen van Lupo Thomas voor het eerst aan een groter publiek vertoond. Daarna volgt regionale en landelijke uitzending in drie delen.

Op zaterdag 9 en zondag 10 oktober komt herder John Sterrenburg met 285 schapen naar de Bron. De schaapskudde laat het oude buitengebied van Hooglanderveen tijdelijk herleven. De vele schapen tussen het werk van Sweere leveren prachtige beelden op voor kunsten natuurliefhebbers.

Voor de buitententoonstelling ‘Waar draait Vathorst om?’ wordt Rob Sweere gevraagd een tijdelijk kunstwerk in De Bron te maken. Sweere laat zich inspireren door dit nog onbebouwde hart van Vathorst en ontwerpt daartoe twee tijdelijke verblijfsruimtes: De Bron. De ruimtes staan tegenover elkaar en wanneer bezoekers gelijktijdig de steile trap naar boven beklimmen, ontmoeten ze elkaar in de lucht, in het midden. Het werk van Rob Sweere sluit prachtig aan bij de overkoepelende vraag van de buitententoonstelling: Waar draait Vathorst om? Met zijn werk gaat hij terug naar de oorsprong van het gebied. Middenin een grootschalig stedelijk gebied, op de historische grond van De Bron, is er, al is het maar voor even, alleen maar aarde en lucht. Het imposante kunstwerk van Sweere is één van de publiekstrekkers van de buitententoonstelling en wordt in de wijde omtrek door bewoners opgemerkt. Zo bestempelt één van de bezoekers De Bron als een ‘spirituele jongensdroom’.

Soort: Tijdelijke kunstopdracht in de openbare ruimte Status: Gerealiseerd Looptijd: 2009 - 2010 Locatie: De Bron Website: www.robsweere.nl

De Bron Waar Draait Vathorst om?

ROB SWEERE

Rob Sweere (1963) Rob Sweere studeert af aan de Academie St. Joost in Breda, Hogeschool voor de Kunsten ArtEZ in Arnhem en de Rijksacademie in Amsterdam. In het werk van Rob Sweere worden natuurelementen zoals licht, aarde, lucht en wind op verschillende manieren aan de toeschouwer overgedragen. Sweere ziet kunst als beleving, vandaar dat hij de bezoeker van zijn werk vooral laat participeren. Door middel van installaties die hij zelf construeert, stuurt hij de beleving van de toeschouwers in een vooraf vastgestelde richting. De ervaring en de herinnering van de toeschouwer is het daadwerkelijke kunstwerk. Sweere is internationaal bekend door zijn Silent Sky Project. In dat project brengt hij wereldwijd verschillende groepen mensen samen die hij in stilte naar de lucht laat kijken.

Kunstopdrachten

P. 23


In 2009 wordt duidelijk dat de kavel waarop de Atelierwoning staat, is verkocht. In het voorjaar van 2010 wordt door de kunstenaars officieel afscheid genomen van dit werkatelier.

In april arriveert Justin Bennett in de woning aan de Veenweg. Ruim een week loopt hij met geluidsapparatuur en opnamemateriaal door Vathorst op zoek naar bijzondere bomen voor zijn geluidswandeling Hoor de bomen. Ook Suchan Kinoshita, Rob Sweere en Erik de Jong (Spinvis), kunstenaars met een kunstopdracht in Vathorst, verblijven enige tijd in de woning om te werken aan hun opdracht. In de zomervakantie komt Moritz Ebinger naar Vathorst. Hij verblijft enkele dagen in de atelierwoning omdat hij werkt aan een grote muurschildering in kunsthal KAdE. In november verblijft de Tsjechische kunstenaar Alexandra Kolácˇková een paar dagen in de woning om zich voor te bereiden op haar kunstopdracht voor het park in De Laak.

Het project ‘Bronnen voor de toekomst’ is in 2009 succesvol afgerond.

Inmiddels is er een start gemaakt met Archief Eemland om de resultaten van deze verzameling nieuwe bronnen in het archief op te nemen.

Bronnen voor de toekomst is in 2003 gestart als project waarin bewoners en gebruikers van Vathorst samen met schrijvers, fotografen en beeldend kunstenaars werken aan een beeldend archief van Vathorst. In de afgelopen zes jaar heeft het project zich ontwikkeld tot een workshopreeks in samenwerking met basisschool de Vuurvogel.

Kunstenaars: Caroline Schröder en Frank van Ede Looptijd: 2003 – 2009 Soort: Publieksprogramma Status: Afgerond Locatie: Divers

Kunstenaars: Couzijn van Leeuwen, Lotte van Lieshout, André Pielage, Justin Bennett, Suchan Kinoshita, Rob Sweere, Spinvis (Erik de Jong), Moritz Ebinger en Alexandra Kolácˇková Looptijd: 2004 -2010

Van de atelierwoning aan de Veenweg wordt ook in 2009 veelvuldig gebruik gemaakt. In februari en maart nemen Couzijn van Leeuwen, Lotte van Lieshout en André Pielage intrek in de atelierwoning. De kunstenaars maken hun aanwezigheid in Vathorst kenbaar door de ramen van de atelierwoning feestelijk te beplakken. In het bijzonder ’s avonds krijgt de woning daardoor het aanzien van een verlichte lampion. Ook de tuin krijgt een metamorfose: overal zijn molshopen te spotten in de vorm van tulbanden. Op 14 en 28 maart is de woning open voor publiek. Lotte van Lieshout werkt tijdens deze werkperiode aan olieverfschilderijen, André Pielage aan een installatie en Couzijn van Leeuwen aan zijn kartonkunst. De drie kunstenaars verblijven ruim twee maanden in de atelierwoning.

BRONNEN VOOR DE TOEKOMST

ARTISTS VISITING VATHORST

Op vrijdag 9 oktober wordt de eindtentoonstelling van het project officieel geopend in de expositieruimte van Scholen in de Kunst. De expositie blijft tot en met 31 oktober geopend. Van alle omwegen is een kaart gemaakt die samen een plattegrond van Amersfoort vormen, dit als blijvende herinnering aan het project. De omweg van Amersfoort is een gezamenlijk project van Vario Mundo en Scholen in de Kunst en is gebaseerd op het project De Omweg van Villa Zebra uit Rotterdam. De organisatie is in handen van kunstbureau Pepper.

Zeven wijken, zeven kunstenaars. In Hooglanderveen verzamelt fotograaf en verhalenverteller Marleen Noordergraaf met de kinderen van de St. Josephschool verhalen voor de toekomst in de zogeheten ‘verhalenhuisjes’. Beeldend kunstenaar Balta maakt met leerlingen van basisschool De Gondelier een bergwandeling door Vathorst. Naast Hooglanderveen en Vathorst doen de wijken Liendert, Randenbroek, Rustenburg, De Berg en Zielhorst aan het project mee. Zo maakt griezelschrijver Tais Teng een omweg in Randenbroek, werkt architect Bastiaan van de Kraats met kinderen in Zielhorst en maakt Petra van Aken een dansparcours op locatie met kinderen in Liendert. Kunstenaars Theo van Delft en Marijke Schuring gaan aan de slag in respectievelijk De Berg en Rustenburg.

In mei en juni gaan zeven kunstenaars op zeven verschillende scholen in Amersfoort met leerlingen aan de slag om bijzondere plekken in de wijk te verbeelden en zichtbaar te maken. Hierdoor ontstaan zeven routes door de wijk die andere kinderen van de school en ouders kunnen lopen: de omwegen van Amersfoort.

Kunstenaars: Balta, Marleen Noordergraaf, Bastiaan van der Kraats, Marijke Schurink, Petra van Aken, Tais Teng, Theo van Delft Partners: Scholen in de Kunst en kunstbureau Pepper Status: Gerealiseerd Looptijd: 2009

DE OMWEG VAN AMERSFOORT In Follow Up worden projecten en kunstopdrachten genoemd die in 2009 gecontinueerd zijn of een vervolg kregen.

Follow-up

De tafelkleden van het project Aanschuiven en Voortborduren zijn gebruikt bij Sofie aan tafel. Op de dag van Sofie aan tafel dineert de burgemeester en haar gasten aan tafel met een tafelkleed uit dit project, bedacht door Regula Maria Muller. Vario Mundo sluit het project na Sofie aan tafel af.

Soort: Tijdelijke kunstopdracht; publieksprogramma Status: Gerealiseerd

REGULA MARIA MULLER Aanschuiven en voortborduren

10.000 Sleutels is een tijdelijke kunstopdracht die als vanzelf verdwijnt al naar gelang het aantal opgeleverde huizen in Vathorst groeit. Het bestaat uit een meters lang gordijn van sleutels. Iedere sleutel van het kunstwerk is symbool voor een opgeleverde woning in Vathorst. Hoe meer woningen er worden opgeleverd, hoe meer sleutels van het gordijn worden geknipt. Dit knippen gebeurt voor aanvang van Amersfoort Aangenaam, een bijeenkomst die de gemeente Amersfoort organiseert voor haar nieuwe bewoners. In 2009 vindt Amersfoort Aangenaam plaats op 23 mei en 26 september. Op 14 juli repareert Vario Mundo samen met vrijwilligers van Ravelijn het sleutelgordijn. Een dag lang worden de haakjes van de paperclips omgebogen.

Kunstenaar: René van Corven Titel werk: 11.000 Sleutels Soort: Tijdelijke kunstopdracht in de openbare ruimte; publieksprogramma Status: Gerealiseerd (2006) Looptijd: 2006 - 2014 Locatie: De Observant, Stadshuisplein 1, Amersfoort

RENÉ VAN CORVEN

Publieksprogramma’s

P. 24


Sinds begin 2007 hangt in 25 woningen aan het Park van de Tijden bijzondere vitrage van ontwerper Glen Goddijn. Op de vitrage is met een lijn aangegeven hoe het uitzicht vanuit de woning op het park er in 2026 zal uitzien. De vitrages zijn sinds 2007 in bruikleen bij de bewoners. In 2009 is het project afgerond. Alle bewoners hebben aangegeven dat ze de vitrages laten hangen.

Kunstenaar: Glen Goddijn Titel werk: Sneak Preview 2026 Soort: Kunst in de (semi) openbare ruimte Status: Afgerond

SNEAK PREVIEW 2026

In 2009 houdt Vario Mundo een tassenparade die hoort bij het eerdere project Vlaggenparade (2007). De drie verschillenden tassen met daarop de beeldmerken van De Bron, De Laak of De Velden worden rijkelijk uitgedeeld tijdens de opening van winkelcentrum Nieuwveen in Vathorst (10 juni), festival Festivat (21 juni), en bij de start van het populaire initiatief Strand Vathorst (eind juni). Via kleine advertenties in Vathorst Nu kunnen de tassen ook opgehaald worden bij het I-Centrum. De tassen vinden gretig aftrek en de dragers van de tassen worden overal in Vathorst gespot.

Kunstenaar: De Ontwerpers (Marjet Hartskamp en Peggy Theeuwen) Titel werk: Vlaggenparade Soort: kunstopdracht in de openbare ruimte; publieksprogramma Status: Gerealiseerd (2007)

Tassenparade Opening winkelcentrum –FestiVAT– Strand Vathorst

DE ONTWERPERS

Fotograaf Henk Wildschut krijgt in 2008 de opdracht het jonge leven in Vathorst vast te leggen. Hij kiest voor de kraamtijd. Een periode die voor een groot deel van de bewoners symbool is voor de eerste tijd in Vathorst. Na afronding van het project in 2008 krijgt Kraambezoek in 2009 een plek in de stadsbrede expositie IkzieAmersfoort, een fotoproject rondom het 750-jarige bestaan van de stad Amersfoort. In 750 portretten krijgt de stad Amersfoort een gezicht. Vanaf 31 maart tot begin mei 2009 hangen 8 foto’s uit de fototentoonstelling Kraambezoek in atelier Lokaal 4, Amersfoort.

Soort: Kunstopdracht (fototentoonstelling) Status: Gerealiseerd (2008)

HENK WILDSCHUT Kraambezoek

In 2009 vinden de voorbereidende werkzaamheden plaats voor de start van het project in januari 2010.

Vario Mundo geeft kunstenaar Frank van Ede de opdracht deze kunstgalerie inhoud en vorm te geven. Onder zijn leiding maken de leerlingen bronzen beeldjes die verkocht worden tijdens een expositie en via een door hun opgezette kunstuitleen. De andere vier deelprojecten zijn: bedenken en uitvoeren van een jeugdprogramma voor WijkTV, het organiseren van een schoolmarkt, het schrijven van een jeugdkatern voor wijkkrant Vathorst Nu en de oprichting van een jeugdraad.

Door inbreng van Vario Mundo is er een grote subsidie geworven voor het project Samen Beter. In het project Samen Beter staat ondernemerschap centraal. Het project bestaat uit één koepelproject en vijf deelprojecten die zijn ingericht met lokale ondernemers en/of specialisten. Vario Mundo is één van de vijf partners en is verantwoordelijk voor inhoud en voortgang van het deelproject ‘Art gallery’.

Soort: Kunsteducatief project rondom ondernemerschap Partners: Ontwikkelingsbedrijf Vathorst, Basisschool De Vuurvogel (initiatiefnemer), Basisschool Kontiki, Bilalschool Amersfoort, Uitgeverij Charteus (Vathorst Nu), SBNA (WijkTV) Status: In ontwikkeling Looptijd: 2009-2010 Locatie: diverse locaties in Vathorst

SAMEN BETER

Hannie Slingerland Opening Waar Draait Vathorst om? Opera met een ode aan de Bron Expertmeeting Leidsche Rijn

Publieksprogramma’s

Colofon Uitgave Vario Mundo Samenstelling en redactie Aukje de Boer, Tamara Oosterlaar Teksten Aukje de Boer, Tamara Oosterlaar Fotografie Mirjam Jeurissen, Leontine Sies, G.B. Uijttenboogaard, Jeroen Wandemaker Ontwerp Kummer & Herrman, Utrecht Lithografie & druk NPN Drukkers, Breda Oplage 500 © Vario Mundo; auteurs; fotografen, 2010 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.


Vario Mundo Veenslagen 2 3825 RV Amersfoort 033 - 451 1016 variomundo @ vathorst.com www.variomundo.nl

Vario Mundo 2009 Jaarverslag

Recommend Documents