Jaarverslag Stichting AVL-Mundo 2014
Jaarverslag Stichting AVL-Mundo 2014 3 4 5 26 27 28 29 31 32
inleiding doelstellingen activiteiten gerealiseerde doelen publiek en communicatie pers toekomstplannen 2015 – 2020 financieel jaarverslag organisatie
2
INLEIDING Voor u ligt het jaarverslag 2014 van de Stichting AVL-Mundo. Stichting AVL-Mundo heeft als doelstelling enerzijds de kerncollectie van de werken van Atelier Van Lieshout te beheren en te exploiteren, en anderzijds door middel van kunst en kunsteducatie sociaal-economische en culturele innovatie en ontwikkeling te stimuleren onder meer in het Vierhavengebied te Rotterdam. Stichting AVL-Mundo heeft een positief jaar achter de rug. In 2014 is er conform het beleidsplan en de lange termijn visie als samengevat in de Toekomstvisie Stichting AVL-Mundo actief samengewerkt met diverse externe partijen om kunst toegankelijk te maken voor een nieuw publiek. Met het project Happy Industry wist Stichting AVL-Mundo met jong talent en aandacht voor ambacht de activiteiten van AVL-Mundo binnen het Vierhavengebied in het centrum van Rotterdam onder de aandacht te brengen. Daarnaast is het onderzoek dit jaar afgerond rond de mogelijke aankoop van Keileweg nummer 14 wat als potentiële locatie wordt gezien voor de Schaulager ook wel het “Chronodepot” genoemd. Voorts is er een samenwerking met partijen als de Voedseltuin en Young In Prison ingezet die tot beider tevredenheid strekt. Stichting AVL-Mundo biedt u dan ook met trots haar jaarverslag aan en hoopt dat u geïnspireerd raakt om de doelstellingen van de stichting te ondersteunen
3
DOELSTELLINGEN Doelstellingen Stichting AVL-Mundo Stichting AVL-Mundo heeft als doel cultuur, in de breedste zin van het woord, te ondersteunen. Dat loopt uiteen van grote utopische projecten tot publieksactiviteiten - zoals het organiseren van tentoonstellingen - en het faciliteren van werkruimte voor talentvolle beginnende kunstenaars. Vanuit deze ambitie heeft de stichting een 2.000m2 grote fabriekshal aan de Keileweg 18 in het Vierhavensgebied aangekocht: KW18. De koop van deze hal is een eerste stap in de richting van een grootschalig complex met de mogelijkheid voor een groot scala aan culturele voorzieningen. Vanuit uitvalsbasis KW18 organiseert de stichting tentoonstellingen en evenementen met een internationale allure die een aanvulling zijn voor het Nederlandse culturele klimaat, en tegelijkertijd het stedelijke ontwikkelingsgebied rond de Vierhavens een extra impuls geven. In haar tentoonstellingsruimtes wil de stichting een podium bieden aan veelbelovende kunstenaars, jonge curatoren, studenten van kunstacademies, musea en kunstinstellingen. Daarnaast wil de stichting de vaste collectie werk van Atelier Van Lieshout toegankelijk maken voor publiek. Hierbij denken we aan een complex van in elkaar overlopende ruimten, een publieke opslagplaats van beeldhouwwerken waar je doorheen kan dwalen, het zgn. ‘Chronodepot’.
Doelstellingen 2014 -
-
-
-
Een grootschalige manifestatie organiseren die aansluit bij de doelstellingen van AVL-Mundo en zowel een platform biedt voor het werk van Atelier Van Lieshout als een platform en stimulans voor kunst en cultuur in het algemeen in Rotterdam. De naamsbekendheid, activiteiten en doelstellingen van Stichting AVL-Mundo hiermee onder de aandacht brengen bij een breder publiek, om zo in de toekomst meer draagvlak te creëren voor publieksactiviteiten bij AVL-Mundo aan de Keileweg Het netwerk van Stichting AVL-Mundo enerzijds uitbouwen en anderzijds verstevigen, door contacten te leggen en vast te houden met fondsen, sponsoren en sleutelfiguren uit het culturele veld. Jong talent te stimuleren, door naast gevestigde namen ook een startende kunstenaar of ontwerper uit te nodigen deel te nemen aan Happy Industry. De publieksfunctie van de tentoonstellingsruimte en beeldentuin verder uitbouwen.
4
ACTIVITEITEN Gedurende het jaar 2014 organiseerde Stichting AVL-Mundo een grote manifestatie, festival Happy Industry en een aantal kleinere publieksactiviteiten, waaronder, het ART Rotterdam diner en een fundraiser in samenwerking met met Museum Boijmans Van Beuningen.
Festival Happy Industry Rudimentaire machines, rokende ovens, zwarte wolken, industrieel kabaal en noeste arbeid In het weekend van 12, 13 en 14 september heeft Stichting AVL-Mundo industrie naar het hart van Rotterdam gehaald met het festival Happy Industry. Het Museumpark werd omgetoverd tot een tijdelijke nederzetting en kreeg het uiterlijk van een rokend industriegebied. Met een ijzer- en bronsgieterij en smederij als middelpunt speelde zich gedurende drie dagen een doorlopend programma af voor deelnemers en publiek, ter viering van de industrie.
Kunstenaars: Peter Rogiers, Paul Geelen, Rossella Biscotti & Kevin van Braak, Frederik Molenschot, Atelier van Lieshout. Organisatie: Georganiseerd door Stichting AVL-Mundo. Curatoren: Joep van Lieshout, Else Siemerink Projectleider: Else Siemerink Communicatie en pr: Rookje Meijerink, Else Siemerink Vormgeving: Van Onna, Verwoerd, Amsterdam
5
Samenwerkingen: Rotterdam Festivals Het Nieuwe Instituut WORM 24 uur cultuur Kunstblock Festival de Wereld van het Witte de Withkwartier EYE Filminstituut Karin Post Subsidies/sponsoren: Gemeente Rotterdam Rotterdam Festivals Van Uden Logistics Fondel Inashco Caldic B.V Bezoekersaantallen: Tussen de 10.000 en 20.000
6
We kijken met een zeer voldaan gevoel terug naar een bijzonder geslaagd project. Hieronder een inhoudelijke evaluatie waarin de verschillende aspecten en programmaonderdelen van Happy Industry worden besproken en uiteen wordt gezet wat het festival voor ons tot een succes heeft gemaakt.
Gietsels in het gietzand
Industrie in het Museumpark Happy Industry is gelieerd aan de huidige thematiek in het werk van Atelier Van Lieshout en onderdeel van de serie New Tribal Labyrinth. Deze serie werken is een voorstel voor een nieuwe, tribale, wereldorde, een alternatieve samenleving bewoond door denkbeeldige stammen. In deze samenleving is een belangrijke rol weggelegd voor landbouw, industrie en rituelen. Het is een reactie op onze extreem geavanceerde en complexe maatschappij, waarin consumptie en eindige grondstoffen een cruciale rol spelen. Industrie is grotendeels uit onze samenleving verbannen; verhuisd naar lagelonenlanden of buiten het zichtveld verplaatst. We leven in een dienstenmaatschappij en van het echte produceren raken we steeds verder vervreemd. Industrie is een essentieel onderdeel van het bestaan van een samenleving, maar nauwelijks zichtbaar in de dagelijkse leefomgeving. In een gezonde en eerlijke samenleving zijn alle noodzakelijke elementen voor leven en overleven, waaronder landbouw en industrie, vertegenwoordigd en zichtbaar. Een samenleving behoort te bestaan uit dienstverlening en industrie, dienstverleners en arbeiders, bureaucraten en producenten en is vies en schoon, lelijk en mooi, en kent opsmuk en rafelranden. Vanuit het romantische verlangen naar een terugkeer van de industrie, naar de oorsprong van productie - van het ‘maken’ - en een herwaardering voor materialen en grondstoffen, is Happy Industry tot stand gekomen. In de vorm van een festival werd industrie tijdelijk in het hart van de samenleving geplaatst en werd de schoonheid én lelijkheid van industrie gevierd met de deelnemers en het publiek.
7
Gieterij en smederij In het Museumpark plaatsten we een kleine nederzetting, bestaande uit een brons- en ijzergieterij, een smederij, een tent voor het discursieve programma en diverse containers voor film en horeca. Hierdoor ontstond er een intiem festivaldorp met de gieterij en smederij als voornaamste elementen. De gieterij, uitgerust met zelfgebouwde ovens en machines – waaronder een cupola – was de centrale werkplaats voor de deelnemers. Hier werden objecten en beelden gegoten door de uitgenodigde deelnemers en hun assistenten: Peter Rogiers, Kevin van Braak en Rossella Biscotti, Paul Geelen, Frederik Molenschot en Atelier Van Lieshout. De materialen waar mee gewerkt werd waren onder andere aluminium, brons en gietijzer. Dit betrof gerecyclede metalen, afkomstig waren uit het huisvuil van Rotterdammers (gesponsord door Fondel, Inashco en Caldic B.V. – waarover onderaan meer). Op deze manier droegen Rotterdammers (en dus ook een groot deel van de bezoekers) onbewust bij aan de productie van de objecten en sculpturen die ter plekke werden gemaakt, en de tijdelijke (kunst)industrie die in het Museumpark was opgezet. Door de deelnemers werd er van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds geëxperimenteerd met industriële productieprocessen in en om de gietloods. In de naburige smederij, uitgerust met smidsvuren, ovens en aambeelden, werd staal gesmeed door IJzerij Paulus en zijn assistenten. Door de continue activiteit in de werkplaatsen – als een doorlopende live performance - ontstond er een bijzondere synergie tussen beiden, die voor deelnemers en publiek voelbaar was.
Het publiek cirkelt om de gieterij
De smederij met een wolkenfabriek
De kroes is op temperatuur
Gloeiend staal op het aambeeld
8
Happy Industry by night 9
Deelnemers van Happy Industry Zoals boven beschreven heeft AVL-Mundo een aantal kunstenaars, een ontwerper en een maker uitgenodigd om deel te nemen aan Happy Industry. De deelnemers zijn uitgenodigd op basis van een artistiek inhoudelijke selectie en op basis van de werkwijze en productiemethoden die zij gebruiken. Iedere deelnemer heeft zich vol enthousiasme ondergedompeld in de thematiek en sfeer van Happy Industry, en gedurende het weekend dag en nacht onderdeel uitgemaakt van deze tijdelijke samenleving. Peter Rogiers (1967, BE) Peter Rogiers maakt expressieve en dynamische sculpturen met uiteenlopende materialen. Rogiers’ werk lijkt veelal te zijn ontstaan vanuit het materiaal, en gevormd door een intuïtief productieproces. Zijn werk kenmerkt zich door een “elementaire sculpturale directheid”, vanuit welk kader hij ook een project uit heeft gevoerd tijdens Happy Industry. Rogiers’ wilde “primair gieten in vormen”. Hij maakte tekeningen in het zand, goot deze in aluminium en plaatste het resultaat vervolgens rechtop: beeldhouwkunst in de ‘basisvorm’. Ondanks de schetsmatige en expressieve vormen van het beeld, heeft het door het gebruik van aluminium een meer klinisch en industrieel karakter gekregen. De materie bepaalde daarmee dus vorm en betekenis. Zijn project stond in dienst van het meest elementaire expressieve handelen, wat nauw verbonden was met het karakter van Happy Industry.
v.l.n.r.: Peter Rogiers. Detail van het werk. Rogiers tekent in het vormzand met zijn assistenten
Paul Geelen (1983, NL) Kunstenaar Paul Geelen wordt gedreven door een nieuwsgierigheid naar materiaal en de fysische en spirituele eigenschappen die het kan bezitten. Tijdens Happy Industry goot Geelen een serie schijven, Survey Markers, die hij vervolgens op verschillende plekken in de wereld permanent aan het aardoppervlak wil bevestigen. Deze schijven refereren aan het markeren of claimen van een gebied, en verwijzen zowel naar de fysieke plek als naar de mentale beleving van ‘ergens zijn’. Een gelimiteerde bronzen multiple en een ongelimiteerde oplage in aluminium versterken de intensiteit van de serie. De ‘industrie’, de kwaliteit en kwantiteit van de productie, dragen bij aan de intrinsieke waarde van het werk, genaamd: ‘Woe to you wicked spirits!’
v.l.n.r.: Paul Geelen. Geelen maakt mallen. Installatie van Geelen´s Survey Marker in het Museumpark
10
Rossella Biscotti (1978, IT) & Kevin van Braak (1975, NL) In het werk van Kevin Van Braak en Rossella Biscotti spelen plek, architectuur en materiaal een voorname rol als dragers van historische lagen en sociale betekenis. De symbolische en conceptuele lading van een object of een sculptuur wordt door hen aan analytisch onderzoek onderworpen, en krijgt in het artistiek proces een nieuwe verschijningsvorm. Samen werken de kunstenaars aan de serie After four rotations of A, B will make one revolution (2009-), waarvoor ze figuratieve socialistische sculpturen als uitgangspunt nemen bij het gieten van minimalistische objecten van hetzelfde materiaal, gewicht, historische referentie en naam. De historische waarde, de relatie tussen het origineel en zijn nieuwe uiterlijk, en de symbolische lading van het gietproces zijn belangrijke onderdelen van After four rotations… Tijdens Happy Industry heeft Van Braak werk gecreëerd als onderdeel van deze serie.
v.l.n.r.: Kevin van Braak aan het invormen. Van Braak legt uit. Het werk van Rossella Biscotti en Kevin van Braak in wording
Frederik Molenschot (1981, NL) Ontwerper Frederik Molenschot heeft naam gemaakt met zijn objecten, meubilair, interieurs en concepten, waar hij sinds 2005 met zijn Studio Molen aan werkt. Molenschots’ ontwerppraktijk is geworteld in een sterke interesse in zijn omgeving, het stedelijke landschap en de publieke ruimte. Zijn werken gaan een relatie aan met de gebruikers en omgeving, en balanceren daardoor tussen een zowel toegepast als autonoom karakter. Frederik Molenschot is als ontwerper uitgenodigd in samenwerking met Het Nieuwe Instituut, om als speciale deelnemer zowel actief te zijn in de gieterij als in het discursieve programma. Tijdens Happy Industry werkte hij aan Poldermachine, een kleine kraan, waarvoor Molenschot een zwembad van aluminium wilde gieten om aan de grijparm van de machine te hangen. Hiermee verwijst hij naar de Nederlandse industrie van land winnen uit water, en wil hij deze in een ander perspectief plaatsen. Het gieten van het zwembad was een waar experiment, met een andere uitkomst van van tevoren gedacht. Het onverwachte resultaat (meer een maquette van een verwoest theater dan een zwembad) en de complexiteit van het proces waren juist elementen die het tot een bijzonder experiment hebben gemaakt.
v.l.n.r.: Frederik Molenschot. De mal van het zwembad. Het uiteindelijke resultaat
Atelier Van Lieshout Zoals boven beschreven sluit Happy Industry thematisch aan bij de serie New Tribal Labyrinth van Atelier Van Lieshout. In deze voorstelling van een mogelijke, toekomstige, tribale wereld spelen landbouw en industrie weer een belangrijke rol. Vanuit een interesse in industriële productie, en vanuit een romantisch gevoel voor de oorsprong van het product en materialen wilde Atelier Van Lieshout de technieken van de zware industrie toepassen om een gebruiksvoorwerp te gieten: een fornuis. Het uiteindelijke doel is de kloof tussen mens en machine op te heffen.
11
v.l.n.r.: Atelier Van Lieshout. Aan het gieten. Op zondag was het podium voor de cupola
IJzerij Paulus Na ruime ervaring op te hebben gedaan bij verschillende projecten binnen de scheepsrestauratie, zoals de grootschalige restauratie van het schip de Stevenaak Helena, richtte Paulus van der Jagt zijn eigen smederij IJzerij Paulus op. Met een smidsvuur, een aambeeld en kolen is hij aan de slag gegaan en uitgegroeid tot een ervaren en gepassioneerde smid met een schare aan gereedschap en opdrachten. Zo werkt hij onder andere mee aan restauratie aan schepen en molens, maakt hij smeedwerk voor interieurs en produceert hij kunstobjecten. Voor Happy Industry heeft hij zijn werkplaats tijdelijk verhuisd naar het Museumpark en is hij met assistenten het weekend in de weer geweest met het smeden van staal. Het performatieve karakter van het smeden droeg bij aan de dynamiek van het festival.
v.l.n.r.: Paulus van der Jagt. IJzerij Paulus aan het smeden. Een van de projecten uitgevoerd door IJzerij Paulus, De bloedbeker
12
Programma: muziek, film, performance en theorie Naast de doorlopende activiteiten in de gietloods en smederij was er een programma opgezet van muziek, film, performance en lezingen, dat aansloot bij het industriële thema van Happy Industry.
Het Nieuwe Instituut: artist talks, talkshow en kinderworkshops Het Nieuwe Instituut bood tijdens het festival een discursief programma aan dat reflecteerde op de thema’s van Happy Industry, zoals productie, consumptie en industrie. Het programma was drieledig en bestond uit een talkshow over maken en materialen met o.a. Tal Erez, artist talks met alle deelnemers en kinderworkshops. Het programma bood verdieping en plaatste de onderwerpen van het project in een breder theoretisch kader.
13
Programma-onderdelen van Het Nieuwe Instituut
14
Muziekprogramma Voor het muziekprogramma waren diverse muzikanten uitgenodigd die aansluiting vonden bij het industriële thema, waaronder Bismuth, Margriet Kicks-Ass en JW van Hemert. Met een collectie alternatieve instrumenten - tafels vol snaarinstrumenten, gemotoriseerde machines, cirkelzagen en andere onverwachte objecten - verzorgde het duo Bismuth een ritmische mix van noise, impro, dance en gamelan klanken. Margriet Kicks-Ass is als geluidskunstenaar actief als ontwerper, bouwer, componist en performer. Met De Plonsbak, een mobiel geluidssculptuur van waterbassins, creëerde ze tijdens Happy Industry een gelaagd klanklandschap met water, ijs en aluminium. Met een groep muzikanten maakte geluidsontwerper Jan Willem van Hemert met het gereedschap van IJzerij Paulus een muzikale compositie met als doel het proces van het smeden te verklanken in een performance. Oefensessies vonden het hele weekend plaats, met een afsluitende performance op zondag, met percussionisten Tom van der Stelt, Catherine Richard en Cor Hoogerdijk en zanger Sebastiaan Jansen.
Margriet Kicks-Ass en haar Plonsbak
Bismuth aan het soundchecken
Symfonie voor een Smederij (in de smederij) door Jan Willem van Hemert, overige muzikanten en smeden
15
Filmprogramma Het filmprogramma van Happy Industry bestond uit projecties van sferische industriebeelden, de vertoning van de vermaarde documentaires over de industrie van Chinese filmmaker Wang Bing en een veelzijdig programma aan films in de Happy Industry Filmcontainer - van de obscure cyberpunkfilm Tetsuo tot de klassieker Modern Times van Charlie Chaplin. Bovendien maakte choreograaf Karin Post i.s.m. EYE speciaal voor Happy Industry de film Staal, welke doorlopend te zien was tijdens het weekend. Hiervoor bewerkte Post historisch filmmateriaal over de staalindustrie tot dansclips. In een omgeving van gedisciplineerde arbeid, dreunend metaal, laaiende smeltovens en fluitende ertstreinen levert al deze bedrijvigheid het materiaal voor een abstracte choreografie. Geen dansers waren er in Staal te zien, maar pulserende hamers, hoog oplaaiend vuur, stoomfonteinen en staalplaten die gloeiend en nog half-vloeibaar de oven verlaten.
De Happy Industry Filmcontainers met publiek van jong tot oud
Performance programma De grote performance was uiteraard het gieten, smelten en smeden wat aan de lopende band plaatsvond in de gieterij en smederij. Maar daarnaast was er tussen de stoere en rauwe bedrijvigheid, tussen de zware arbeid en ontbering ook fysiek genot en ontspanning te vinden (niet enkel aan de bar). Het hele weekend konden deelnemers en publiek zich laten masseren in en om de Darwin, waar Mia Andrésen en de Masseurs met massagestoelen en stimulerende drankjes een zachte en vrouwelijke draai aan het industriegebied gaven.
16
Fysieke massages, geluidsmassages en stimulerende drankjes
Samenwerkingen, sponsoren en relaties: een Rotterdams netwerk Een belangrijk aspect van Happy Industry was de samenwerking met partners en sponsoren. Happy Industry vond plaats tijdens de opening van het culturele seizoen en gelijktijdig met de daaraan verbonden evenementen 24 uur cultuur en Festival de Wereld van het Witte de Withkwartier. Happy Industry is opgenomen in de programmering van 24 uur cultuur, wat een breder kader en grote doelgroep tot gevolg had. Daarnaast heeft het warme banden met Kunstblock en WORM die het WWWK-festival organiseren. Dit betekende dat we met deze Rotterdamse partners konden uitwisselen, elkaar konden ondersteunen en konden samenwerken waar mogelijk. Het Nieuwe Instituut was een belangrijke partner op het gebied van inhoud. Zij hebben het discursieve programma verzorgd en deelgenomen aan het uitnodigen van Frederik Molenschot. Op theoretisch en organisatorisch niveau leverden zij dus een bijdrage aan Happy Industry. Ook werkten we samen met de bedrijfswereld: Van Uden Logistics sponsorde de transporten van en naar het Museumpark en Fondel, Inashco en Caldic B.V. leverden aluminium, brons, gietijzer en chroomzand, waarmee gewerkt is in de gieterij. Deze samenwerkingen waren bijzonder waardevol en uniek. Door met deze partijen te werken konden we een relatie aangegaan buiten de gebruikelijke culturele en institutionele netwerken om. Door te zoeken naar unieke partners en sponsoren wilden we nieuwe verbindingen tot stand brengen - tussen de Rotterdamse bedrijfswereld en de culturele wereld – en langdurige relaties opbouwen die voor alle partijen waardevol zijn. Daarnaast zijn Rotterdam Festivals en de Gemeente Rotterdam als subsidieverleners belangrijke partners geweest, maar ook als adviserende organen. Onder andere op het gebied van vergunningen en communicatie hebben zij de organisatie een stuk soepeler laten verlopen. Happy Industry is dus geslaagd door de vele contacten die AVL-Mundo heeft opgedaan en hierdoor heeft kunnen bewerkstelligen. Bovendien heeft een project een breder draagvlak en een interessanter uitgangspunt als er meerdere partijen bij betrokken zijn en het festival ook een weerspiegeling is van de diversiteit in de samenleving en de industrie.
17
Joep van Lieshout spreekt een groep bezoekers vurig toe
Het AVL-Mundo team deelt oesters uit tijdens het V.I.P. event
Het publiek en media-aandacht Hoewel het niet mogelijk is een exact bezoekersaantal vast te stellen, is de schatting dat er gedurende het weekend tussen de 10.000 en 20.000 bezoekers geweest. Naast uitgebreide PR-activiteiten hebben ook het mooie weer en de overige festiviteiten in de stad tijdens dat weekend bijgedragen aan de drukte. Het was vanaf het eerste gieten en smeden duidelijk dat het publiek, wat zeer gemêleerd was – van jong tot oud en van kunstpubliek tot meer ‘algemeen’ publiek – onder de indruk was van wat er werd getoond. Mensen bleven lang hangen in en om de gietloods, en keken gefascineerd naar de productieprocessen die plaatsvonden. Ze hadden de gelegenheid dichtbij te komen wanneer mogelijk en vragen te stellen en praten met de deelnemers. Zo ontstond er een nabijheid tussen deelnemers en
18
publiek en was het geen statige en eenzijdige performance waar men slechts van een afstand naar kon kijken. Maar het publiek werd één met het industriedorp en kon zich op alle mogelijke manieren. Happy Industry richtte zich in de PR op een breed publiek met een interesse in kunst en cultuur. Doordat de happening gelijktijdig plaatsvond met 24 uur cultuur en Festival de Wereld van het Witte de Withkwartier stond kunst en cultuur al volop in de aandacht, en kon AVL-Mundo ook hierop aanhaken in de communicatie. Via 24 uur cultuur is er veel aandacht geweest in bijvoorbeeld het magazine van 24 uur cultuur en de Metro. Door deze en andere partners – zoals Het Nieuwe Instituut en WORM - lukte het om een breed bereik te bereiken binnen en buiten de kunstwereld en mogelijke nieuwe doelgroepen aan te spreken. De opkomst was zo divers dat er veel nieuwe mensen in aanraking zijn gekomen met Stichting AVL-Mundo en de aan ons verbonden partners en sponsoren. Tijdens het festival is er veel gefotografeerd, gefilmd en er zijn zelfs geluidsopnames gemaakt: op Radio 1 is er een bijzonder verslag uitgezonden over Happy Industry. Daarnaast is er in verscheidene media aandacht aan besteed.
19
20
Evaluatie Happy Industry: - Het evenement was over het algemeen een groot succes, mede geholpen door het goede weer en de locatie. Alle deelnemers hebben het evenement als zeer positief ervaren. - Het evenement paste goed bij de doelstellingen van Stichting AVL-Mundo, het sloot aan bij het werk van Atelier Van Lieshout, was anders, interactief. Ook de locatie in de stad was goed gekozen. Het VIP event was goed bezocht, met een goed publiek. - Er zou een volgende keer meer aandacht besteed moeten worden aan de communicatie en visuele identiteit van evenementen, deze moeten al totaalplaatje benaderd worden. Het grafisch ontwerp van de uitnodiging en andere communicatiemiddelen waren minder aansprekend. Ook was er niet genoeg informatie on site beschikbaar, en de aanwezige informatievoorziening was niet meegenomen is de vormgeving. - Bij het uitbesteden van catering zal voortaan uitgezien worden naar meer professionele partijen. De bar was goed opgewassen tegen de druk, maar de catering niet. De kwaliteit van het eten was niet hoog - mede doordat het team van kunstenaar Youri Guepin de druk niet kon bolwerken - en er was te weinig variatie. - De PR vooraf was goed, maar er was weinig PR achteraf. Ook het combineren van VIP en persmoment bleek minder geslaagd, te meer daar een persoon voor beiden tegelijkertijd verantwoordelijk was. - Financieel gezien valt op te merken dat de kosten voor de voorbereiding hoger waren dan begroot, mede omdat het project ook groter was dan aanvankelijk gedacht. Dit is ten dele gecompenseerd door in het verdere traject te budgetteren.
21
Overige activiteiten AVL-Mundo 2014 ART Rotterdam Diner, 6 februari 2014 Diner voor genodigden van de kunstbeurs ART Rotterdam, bestaande uit verzamelaars, curatoren, journalisten.
Samenwerkingen: ART Rotterdam, GRIMM Gallery Bezoekersaantal: 175 Erasmus MC Bijeenkomst, 28 mei 2014 Lunch en rondleiding voor de kunstcommissie van het Erasmus MC, met oog op mogelijke samenwerking Bezoekersaantal: 15 Rotary Rotterdam Bijeenkomst, 6 augustus 2014 Lunch en rondleiding voor de Rotary Rotterdam, met oog op het uitbreiden van het netwerk van Stichting AVL-Mundo en fondsenwerving Bezoekersaantal: 40
Samenwerkingen: Rotary Rotterdam, VNO-NCW Aantal deelnemers: 40 Fundraiser Museum Boijmans Van Beuningen, 14 november 2014 Diner en rondleiding voor donateurs van Museum Boijmans Van Beuningen, met oog op het uitbreiden van het netwerk van Stichting AVL-Mundo en fondsenwerving Samenwerkingen: Museum Boijmans Van Beuningen Bezoekersaantal: 15
22
Rondleidingen
februari, Lycée Livet, Nantes, studenten en docenten, 50 personen februari, Kunsthochschule Kassel, studenten en docenten, 20 personen maart, Central Saint Martins London, dept. of Architecture, studenten en docenten, 20 personen april, CBRE, boardmembers vastgoedontwikkelaar, 30 personen april, KASK Hogeschool Gent, studenten en docenten, 20 personen april, Theater HAU Berlin, bezoek artistieke en zakelijke leiding theater, 25 personen mei, Orlando Museum of Art, bezoek patrons, 20 personen juni, University of Applied Sciences and Arts Basel, studenten en docenten, 15 personen juni, Grafisch Lyceum Rotterdam, internationale studenten, 10 personen juni, ARTEZ Zwolle, studenten en docenten, 15 personen juni, University of Washington Seattle, dept. of Architecture, studenten en docenten, 15 pers. september, Willem de Kooning Academie Rotterdam, Den Haag, 10 personen september, Architectendelegatie Cuba, 15 personen november, Rietveld Academie, studenten en docenten, 10 personen
23
Projecten: Voedseltuin Stichting AVL-Mundo werkt nauw samen met de buren van Stichting Voedseltuin Rotterdam, die op het belendende terrein naast de tentoonstellingsruimte en beeldentuin een stadslandbouwbedrijf met een sterk sociaal karakter opgezet hebben. Voedseltuin Rotterdam biedt duurzaam geteelde seizoensgroenten aan Voedselbank Rotterdam. Met behulp van vrijwilligers kweken zij biologische groente en fruit om de pakketten voor de cliënten van de Voedselbank in Rotterdam aan te vullen. Daarnaast zijn zij ook een werkgelegenheidsproject voor mensen met een lange afstand tot de arbeidsmarkt, een plek om elkaar te ontmoeten en iets te doen; van het produceren van voedsel, tot actief zijn in het groen tot het ontwikkelen van skills. De Voedseltuin is per 1 september 2011 op een braakliggend terrein op de gedempte Keilehaven van start gegaan. De tuin, waarvoor LoLa Landschapsarchitecten momenteel een nieuw ontwerp aan het ontwikkelen is, wordt een groene plek met een parkachtig karakter - een ontwikkeling waarin ook Stichting AVL-Mundo een grote rol zal spelen.
Projecten: YiP In 2014 zijn de eerste contacten gelegd met de stichting Young in Prison (YiP). YiP biedt kinderen in gevangenissen wereldwijd uitzicht op een toekomst in vrijheid. YiP ontwikkelt creatieve projecten gericht op zelfontplooiing en samenwerking, op praktische vaardigheden die van waarde zijn voor het (kunnen)
leven in vrijheid. Doordat kinderen zelf iets creëren, ontwikkelen ze de mogelijkheden om hun eigen toekomst vorm te geven. Dit is een doelstelling waar Stichting AVL-Mundo zich duidelijk in herkent, reden waarom we op dit moment bezig zijn met het onderzoeken van de verschillende mogelijkheden die er zijn om samen te werken. Joep van Lieshout, de oprichter van Stichting AVLMundo, is samen met YiP bezig met het uitwerken van programma, YiPMade, dat in gevangenissen in Malawi en Zuid-Afrika zal worden uitgerold.
24
Projecten: Aankoop Keileweg 14 Eind 2014 is het voorlopig koopcontract van pand aan de Keileweg 14 (KW 14), de beoogde locatie van de nieuwe Schaulager voor de collectie van Atelier Van Lieshout, getekend. Voor 2015 staan nu renovatiewerkzaamheden van het pand op het programma. In ieder geval moet de vloer vervangen worden, en mogelijk ook een van de tussenwanden doorgebroken worden. Hierbij is het zaak vast te stellen welke delen van het gebouw de stichting zelf wil benutten, en welke men aan derden willen verhuren. Daarbij moet ook de rol van de stichting als beheerder/organisator onder de loep genomen worden, en gekeken worden naar een minimale en een maximale variant. In de minimale variant zal het nieuwe gebouw dienst doen als Schaulager, maar er daarnaast geen programma met tentoonstellingen opgezet worden. Een ‘open huis’ opzet, waarbij de tentoonstellingsruimte, beeldentuin en Schaulager te bezoeken zijn door het publiek, maar zonder expliciete programmering. Hierbij is het wel mogelijk om artists’ residencies in het pand op te nemen, en hier een programma aan te koppelen. In de maximale variant dienen tentoonstellingsruimte, beeldentuin en Schaulager ruimte aan een programma met tentoonstellingen, events, e.d. Hierbij kan als voorbeeld gedacht worden aan Red Hook in New York, een eveneens door een kunstenaar opgezette tentoonstellingsruimte in een oud fabriekspand die een groot succes is gebleken. De besluitvorming hierover staat gepland voor 2015. Opening van het complex wordt voorzien in 2016.
25
BEHAALDE DOELSTELLINGEN - Met Happy Industry heeft Stichting AVL-Mundo een evenement neergezet waarmee kunst en cultuur, en in het bijzonder de praktijk van de kunstenaar, zichtbaar werden gemaakt voor het publiek, midden in de binnenstad van Rotterdam. Het festival werd zeer gewaardeerd door het publiek – dat zeer divers was, en bood de deelnemers – waaronder Atelier Van Lieshout – een uniek platform voor hun werk. Happy Industry betekende een aanvulling én versterking op het aanbod van het Wereld van Witte de With-kwartier festival en 24 Uur Cultuur. - De naamsbekendheid van de stichting is door het evenement vergroot, zowel onder beleids- en beslissingsmakers als bij het algemene publiek. Het VIP event met name was … voor het uitbouwen en verstevingen van het netwerk van stichting AVL-Mundo, door de grote opkomst van vertegenwoordigers van fondsen, sponsoren en sleutelfiguren uit het culturele veld. Happy Industry functioneerde daarnaast als platform voor verschillende partijen en verbond op inhoudelijk en praktisch niveau kunst en cultuurcollega’s in Rotterdam aan elkaar. - Happy Industry was voor de participanten en samenwerkingspartners een inhoudelijk waardevol project; het sloot aan bij eenieders inhoudelijke speerpunten, was van hoge artistieke kwaliteit en droeg bij aan de dialoog over productie binnen de kunst en daarbuiten. - De tentoonstellingsruimte en beeldentuin zijn ook dit jaar weer bezocht door groepen studenten en geïnteresseerden. Daarnaast is een eerste stap gemaakt in de richting van het openstellen van de collectie van Atelier Van Lieshout in de zgn. Schaulager, door de aankoop van KW14.
26
PUBLIEK & COMMUNICATIE Het totaal aantal bezoekers van AVL-Mundo aan de Keileweg in 2014 lag rond de 1100 personen. Er is echter in 2014 geen grote publieksactiviteit bij AVL-Mundo zelf geweest, wat verklaart dat minder mensen hun weg vonden naar de Keileweg. Het evenement Happy Industry, dat gedurende een weekend in september in het Museumpark werd georganiseerd, trok daarentegen tussen de 10.000 en 20.000 bezoekers, en heeft daarmee de naamsbekendheid, activiteiten en doelstellingen van Stichting AVL-Mundo zeer vergroot. Welke doelgroepen heeft AVL-Mundo: -
nationaal & internationaal publiek van cultureel geïnteresseerden het bredere Nederlandse publiek studenten aan kunst-, architectuur- en designopleidingen inwoners van Rotterdam
Publiekssamenstelling: De bezoekers van AVL-Mundo aan de Keileweg bestonden met name uit groepen studenten van kunst-, architectuur- en designopleidingen, en uit een internationaal publiek van cultureel geïnteresseerden. Met Happy Industry werd daarnaast een breder publiek aangesproken, bestaande uit Rotterdammers, dagjesmensen, cultureel geïnteresseerden uit binnen en buitenland, fondsen, sponsoren en sleutelfiguren uit het culturele veld. Hiermee is een interessante, diverse mix mensen aangesproken, met doelgroepen die we ook in de toekomst aan willen trekken en vast willen houden. Communicatie AVL-Mundo gebruikt meerdere kanalen om haar publiek te bereiken. Via de website en social media, maar ook via newsletters (5500 personen aangemeld) wordt men op de hoogte gehouden van de activiteiten van de stichting. Daarnaast zijn er rond de manifestatie Happy Industry posters en flyers verspreid bij culturele instellingen en horeca in Rotterdam (via De KultuurKoerier) en de overige drie grote steden van de Randstad. Ook is er zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de aandacht die de manifestatie 24 UUR Cultuur en het festival De Wereld van het Witte de Withkwartier genereerde, onder meer door met hen op te trekken in de communicatie, en door actief te flyeren tijdens het festival WWDW. Daarnaast is er ingezet op ‘free publicity’ via de pers.
27
PERS Met name de manifestatie Happy Industry kon zich verheugen op brede belangstelling in de pers, hierbij een selectie. Selectie gedrukte pers: - R,dam Uit magazine, Happy Industry – interview Else Siemerink, augustus 2014 - Kunstgids, Happy Industry, augustus 2014 - Metropolis M, Het nieuwe seizoen: Happy Industry, september 2014 - Metro, Gieten, Smelten en Smeden, 7 september 2014 - Telegraaf, 24 uur cultuur op 64 locaties, 7 september 2014 - Volkskrant, Echte Ambacht, 10 september 2014 - AD, Succesvolle opening van het culturele seizoen, 15 september 2014 - DAMn Magazine, Happy Industry – the crafting of waste, december 2014 Selectie digitale artikelen/recensies: - Frameweb, Foundation sparks Neo-industrial Revolution, 14 augustus 2014 - Architectenweb, Tijdelijke Industrie in het Museumpark, 10 september 2014 - Volkskrant, Vier uur Nieuwsbreak, 10 september 2014 - Blikvangen, Kunstknaldagen op de Witte de Withstraat, 10 september 2014 - De Architect, Happy Industry van Joep van Lieshout, 15 september 2014
28
TOEKOMSTPLANNEN 2015 - 2020 Chrono Depot De komende 5 jaar wil Stichting AVL-Mundo zich richten op het uitbreiden van haar culturele activiteiten, en wil dat bewust doen binnen het Rotterdamse Vierhavensgebied. Door het initiëren van positieve en innovatieve projecten wil de stichting bijdragen aan de uitstraling van dit gebied. Een van de eerste grote projecten van Stichting AVL-Mundo in de Vierhavens is de herontwikkeling van het KW18 gebouw. Door de kenmerkende aanpak van Joep van Lieshout worden dit gebouw en het omliggende terrein omgevormd tot een fantastische culturele locatie waar van alles te beleven valt. De afgelopen jaren is het pand intensief gerenoveerd, zowel qua interieur als qua interieur. De bijzondere voorkant representeert de activiteiten in het gebouw: een monumentaal visitekaartje. Daarnaast werkt Stichting AVL-Mundo op dit moment aan de plannen voor het zgn. ‘Chronodepot’, een openbaar toegankelijke opslagplaats voor kunstwerken van beeldhouwwerken waar het publiek doorheen kan dwalen. Het is een depot waarin de werken worden opgeslagen, maar dat zal zodanig gebeuren dat er sprake is van een museale opstelling. Het concept voor dit ‘Chronodepot’ is geïnspireerd door het befaamde Schaulager van de architecten Herzog & de Meuron uit Basel in Zwitserland. Het depot van stichting AVL-Mundo is een Rotterdamse variant: rauwer en dynamischer. Het depot zal in eerste instantie werk van Atelier Van Lieshout en werk van andere kunstenaars uit de eigen collectie van stichting AVL-Mundo tentoonstellen. Daarnaast zal samenwerking gezocht worden met musea en verzamelaars, om te kijken of het depot-idee uit kan groeien tot een grootschaliger project met meerdere collecties, zij het altijd onder beheer van de stichting. Als locatie heeft de stichting het pand náást KW18 op het oog, dat op dit moment op de markt staat en een perfecte locatie zou zijn voor het openbaar toegankelijke depot. De ruime, langwerpige loodsen vormen een stoer, industrieel decor voor de getoonde kunst. Doordat beide percelen aan elkaar grenzen, biedt uitbreiding met KW14 de mogelijkheid om de toekomstvisie van stichting AVL-Mundo op één locatie te verwezenlijken. De tentoonstellingsruimte, beeldentuin, kantoren, de werkplaats van Atelier Van Lieshout, gastateliers én het ‘Chronodepot’ kunnen allemaal ondergebracht worden in één complex. Hierbij zou het pand op KW14 een volledige opknapbeurt ondergaan, waardoor het complex ook visueel één geheel wordt. Het tentoonstellingscomplex wordt een karakteristiek gebouw met een bijzondere invulling, een unieke combinatie van toon- en maakplek. Het bestaande pand op KW18 zou met de aankoop van KW14 worden uitgebreid met 2500 m2 binnenruimte en 1500 m2 buitenterrein. Dit buitenterrein grenst niet alleen aan de AVL-Mundo beeldentuin, maar ook aan de stadslandbouwvelden van samenwerkingspartner De Voedseltuin. Door het complex zowel vanaf de Keileweg als via de Voedseltuin toegankelijk te maken ontstaat een groene en culturele route door het gebied, waar het publiek kan ronddwalen en ontdekken. Deze opzet biedt grote kansen voor de Vierhavens, een grote opwaardering van de semi-publieke ruimte in het gebied. Stichting AVL-Mundo heeft de intentie om het Chrono-depot in 2016 te openen voor het publiek. Community Daarnaast staat voor 2016 de volgende grote tentoonstelling op stapel, onder de werktitel Community, waarin de idee van de gemeenschap centraal staat. In onze expositieruimtes en op het buitenterrein aan de Keileweg verrijst een grootschalige installatie, een labyrint van paviljoens, boerderijen, industriële installaties, nederzettingen, kunstobjecten, videoinstallaties. Deze installatie biedt ruimte aan bijdragen van verschillende internationale kunstenaars wiens werk reflecteert op het concept Community, op de maatschappij, de gemeenschap, de stad. Deelnemende kunstenaars zijn onder meer Domenico Mangano, een van oorsprong Italiaanse kunstenaar die nu als artist-in-residence woont binnen de Willem Arntsz Hoeve, een psychiatrische 29
instelling in Den Dolder, en daar werkt aan een kunstproject over deze gemeenschap. Centrale vraag hierbij is: wat is normaliteit? Wie vormen de maatschappij, en wie vallen erbuiten? Zijn deze buitenstaanders niet evenzeer een gemeenschap? Een van de andere betrokken kunstenaars is de jonge Belgische videokunstenaar Anthony Nestel, die op dit moment bezig is aan een trilogie over een imaginaire gemeenschap, het ‘Volk van Ganda’, waarin hij thema’s aankaart als diaspora, totalitaire regimes, geschiedenis. Ook zal er nieuw werk te zien zijn van Atelier Van Lieshout, dat aanhaakt bij het thema van de tentoonstelling. Het oevre van AVL biedt vaak een reflectie op de samenleving, en de positie van het individu daarbinnen. Maar ook is het Atelier zelf, een 20 man sterke groep kunstenaars, ontwerpers en vaklieden, een gemeenschap, een ‘Community’. Tegelijkertijd vormt de tentoonstelling als geheel ook een ‘Community’, een nieuwe stad met een bewust tijdelijk karakter. Hierin is zij vergelijkbaar met de tijdelijke stad die in het centrum van Rotterdam verrees na het bombardement, met noodvoorzieningen voor cultuur, recreatie en winkelen. Dit tijdelijke Rotterdam vormde de eerste aanzet voor een nieuw, permanent stadscentrum, een vooruitblik waarin de identiteit van dat wat komen ging alvast een eerste vorm kreeg. De Vierhavens ondergaan momenteel een soortgelijke ontwikkeling: van havengebied naar tabula rasa naar toekomstige stadswijk. AVL-Mundo creëert met Community een nederzetting voor deze tussentijd, als een soort schaduwstad. Ook reflecteert de tentoonstelling op de veranderde visies op stedenbouw, en toont een heel andere manier van ‘stad maken’ dan de top-down aanpak van wederopbouw. In de Keilehavens ontwikkelt de stad zich momenteel organisch, zoals dieren hun nestjes bouwen, zoals steden en dorpen in de oorsprong ontstonden. De tentoonstelling bij AVL-Mundo haakt hierbij aan, en zet vraagtekens bij de modernistische plannings- en maakbaarheidsideologie. Met de tentoonstelling Community willen we een spectaculaire must-see creëren, een groot, internationaal publiek naar AVL-Mundo trekken, en Rotterdam verder op de kaart zetten bij cultureel georiënteerde bezoekers. Deze tentoonstelling organiseren wij in samenwerking met onze buren van de Voedseltuin, wiens terrein, dat overloopt in het onze, ook deel uit zal maken van de tentoonstelling. Ook zoeken we actief naar andere samenwerkingsverbanden binnen Vierhavens, een gebied in transitie waar momenteel een grote hoeveelheid interessante initiatieven wordt ontplooit. Hiervoor zijn we onder meer in gesprek met Stadshavens, die de ontwikkelingen in de Vierhavens overziet. Door onze samenwerking met de Voedseltuin en eventuele andere partijen willen we een bredere doelgroep aanspreken, en zo ook echt een tentoonstelling te zijn voor de gemeenschap, voor de ‘Community’. NDSM In 2015 zal actief worden ingezet op het organiseren van een tentoonstelling op het NDSM-terrein gedurende de jaren 2016, 2017 en mogelijk 2018. Als onderdeel van dit traject zal de verbinding worden gezocht met oud-staalbewerkers die het ambacht binnen een door AVL-Mundo ontwikkelde ruimte zullen overbrengen op jonge kunstenaars. WORLD EXPO 2025 Op dit moment liggen er zeer concrete plannen om de WORLD EXPO 2025 naar Rotterdam te halen, en wel naar het gebied rond de Vierhavens. Aangezien de stichting zich voor langere tijd in dit gebied wil vestigen en een waardevolle bijdrage wil leveren aan de ontwikkeling van het gebied, is het niet meer dan logisch dat Stichting AVL-Mundo actief aanhaakt bij deze ontwikkeling. Voor medio mei 2015 staat daarom de kick-off van de manifestatie Rotterdam WORLD EXPO 2015, georganiseerd door VNO_NCW ism met Stichting AVL-Mundo gepland in de tentoonstellingsruimtes aan de Keileweg 18. 30
FINANCIËEL JAARVERSLAG het financieel jaarverslag laat zien dat de Stichting een lichte daling heeft van haar stichtingsvermogen. Voor een groot deel door de bijdrage aan project Happy Industry. Happy Industry De kosten van het evenement Happy Industry, wat in september 2014 heeft plaatsgehad van ca. 66.000,zijn gedekt door enerzijds de inkomsten van de horeca (€ 6000) en anderzijds de subsidies van Gemeente Rotterdam, Rotterdam Festivals en het Nieuwe Instituut (Kosten Studio Molen en lezingen) voor een totaal van € 50.500,-. De Stichting heeft de overige kosten van ruim € 10.000,- voor zijn rekening genomen. Verder is er rond Art Rotterdam in februari 2014 een diner georganiseerd voor mogelijke begunstigers van AVL-Mundo en is er voor de Rotary Club een lunch georganiseerd. Beiden zijn met kleine opbrengst voor de Stichting afgerond. De verwachting is echter dat beide initiatieven een positieve uitwerking zullen hebben op de toekomstige inspanningen op het gebied van fondsenwerving.
In 2014 zijn er ter waarde van €1000,- aan schenkingen ontvangen van particulieren. In 2015 zal actief op de particuliere markt worden ingezet om projecten voor jong talent te stimuleren en te realiseren. Donaties zijn verleend aan het Ateliers Support Fund. Dit is een 5 jaarlijkse donatie van € 3000 per jaar voor materialen voor 2 kunstenaars van de Ateliers. Voorts is er € 3500,- bijgedragen aan een benefietveiling van Kunstcentrum Witte de With in Rotterdam. Stichting AVL-Mundo is geholpen door een aantal vrijwilligers waaronder tijdens de evenementen. Maar daarnaast ook door een tweetal vrijwilligers via de Kolner Freiwilligen Agentur in januari en februari 2014. Zij ontvingen daarvoor een vrijwilligersvergoeding van € 150,- per maand. In september tot december zijn er weer een tweetal vrijwilligers voor AVL- Mundo in touw geweest. Wederom vanuit dezelfde Kolner Freiwilligen Agentur en tegen eenzelfde maandelijkse vergoeding. Niet uit de balans blijkende verplichting Op 23 september 2014 is er een bestuursbesluit genomen om het buurpand Keileweg 14 aan te kopen. In middels is bekend dat de overdracht 3 augustus 2015 zal gaan plaatsvinden. De aankoop is beklonken op € 500.000,- waarvan in april 2015 € 50.000,- wordt aanbetaald. De aankoop wordt met eigen middelen gefinancierd. In dit pand kan onder meer het Schaulager gerealiseerd worden.
Per 31 december 2014 is AVL Mundo door schenking voor 100% bloot eigenaar van de aandelen van Fortuna Cumulus BV en daarmee van Atelier van Lieshout BV en AVL Werk BV.
31
ORGANISATIE Bestuur Stichting AVL-Mundo Joep van Lieshout - voorzitter Amine van Lieshout - penningmeester Kees Weeda - bestuurslid Harm Verhagen - secretaris Anne van der Zwaag - bestuur Raad van advies Stichting AVL-Mundo Sjarel Ex - directeur Boijmans van Beuningen, Rotterdam Erik Schilp – Nationaal Historisch Museum Annabelle Birnie - directeur Drents Museum Job Dura - directeur DuraVermeer Externen Else Siemerink - projectleider Happy Industry Janneke van der Vloed, Yoeri Guepin, Kika Kooijman, Linde Pauelsen – ondersteuning events
32
STICHTING AVL-MUNDO BEDANKT Partners:
Sponsoren:
Deze partijen steunden Stichting AVL-Mundo in 2014. Draagt u de doelstellingen van AVL-Mundo ook een warm hart toe? Neem dan nu contact op met
[email protected] om uw bijdrage te bespreken. 33
Stichting AVL-Mundo Keileweg 18 3029 BS Rotterdam Nederland 0031 (0)10 244 09 71
[email protected] www.avlmundo.org
34
35