VAN WERKDRUK NAAR WERKPLEZIER Noortje Wiezer
Themagebieden van TNO
Waarom is het belangrijk om over werkdruk, werkstress en werkplezier te praten?
Wat is stress?
Een (noodzakelijke) reactie op een bedreigende situatie: vluchten of vechten
Rationale: stressreactie in het menselijk systeem 3.
‘COGNITIONS’: bewustzijn - Waardering - Vergelijk met eerdere ervaringen - Controle/aanpassen gedrag
––––––––––––––––––––––––––––––––––––– = Coping- en leerstrategieën
2.
MOBILISEREN!: Hormonen - Energetische middelen om stress respons te continueren - Individu beschermen tegen initiele fysieke reacties
1.
‘REFLEXEN’ ‘Vechten of Vluchten’: directe (fysieke) veiligheid (ongeacht wat)
STRESS SYMPTOMS
& ASS.(BIO)MARKERS
MONITOREN, VOORSPELLING & FEEDBACK Cognitieve functies (bv concentratie problemen)
•
Angst, depressie, burn-out
•
Irritatie / stemmingswisselingen
•
Risico gedrag
•
Concentratie problemen
•
Demotivatie / dysfunctioneren
•
Verlies aan interesse
•
Cynisme
•
Somber / slapeloosheid
•
Depressie, angst stoornis
•
Cortisol concentraties
•
•
Inflammatory processes (veroorzaakt infecties)
•
Dysfunctionerend spijsvertering (diarree, diabetes, obesitas)
•
…. en typische (!): PTSS
•
(nor) adrenaline concentraties
•
Hart en vaatziekten
•
Depressie en angststoornis
•
Hyper-arousal
•
Huidgeleiding derivatives
•
Slaap problemen
•
Hartslag variatie
Wanneer is stress ongezond? Stress is bedoeld voor korte piekmomenten
Strain: een situatie waarin de stressreactie niet effectief is (chronische stress). Chronische stress is ongezond Niet alleen de bedreiging is belangrijk, maar ook het gebrek aan oplossingen
Hoe kun je stress herkennen?
FYSIEKE KLACHTEN
EMOTIONELE KLACHTEN
•
•
• • • • • • • •
Verhoogde adrenaline Verhoogde bloeddruk Verhoogde hartslag Spierspanning Maagklachten Vermoeidheid Hoofdpijn Rugpijn Slaapproblemen
• • • • • • •
Irritatie Emotioneel Rusteloos Gespannen Angstig Apatisch Gevoel nergens goed voor te zijn Houding: - ‘Maakt mij niet uit, laat hen het maar doen…’ - ‘Ik doe het wel, ik offer me wel op…’
GEDRAGSVERANDERING
COGNITIEVE PROBLEMEN
• • • • • • • •
•
Ongezonde leefstijl (roken, drinken) Vermijden van social contact Minder creatief zijn Risicogedrag Overwerken Niet in staat zijn te ontspannen Meer klagen, cynisme Regelmatig verzuimen
• • • • •
Geheugenproblemen Concentratieproblemen Problemen met plannen en prioriteiten stellen Problemen met multitasken Problemen met focus aanbrengen Geen besluiten kunnen nemen Minder efficient kunnen werken
Van langdurige stress naar burnout
Langdurige stress
Overspannen
Burnout
Overspannen: Stress symptomen zijn dermate ernstig dat iemand niet meer in staat is om te werken. Hij of zij heeft een paar weken rust nodig om een nieuwe balans te vinden
Burnout: Gevoel van totale mentale en fysieke uitputting. Iemand is niet meer instaat om te werken maar kan ook nauwelijks meer functioneren buiten het werk. Rust alleen is niet genoeg. Professionele hulp is nodig om een nieuwe balans te vinden.
Burnoutklachten verpleging, verzorging en thuiszorg vergeleken met overige werknemers Burn-outklachten 14% 12,6% 12%
11,7% 10,0%
10%
8% Burn-outklachten 6%
4%
2%
0% Verpleging, Verzorging
Thuiszorg
Overig NL
Belangrijke begrippen Taakeisen: de hoeveelheid werk die iemand in een bepaalde tijd, met een bepaalde kwaliteit moet doen. Taakeisen is een neutraal begrip Werkdruk: ls een medewerker lange tijd zijn werk echt niet afkrijgt, of de gewenste kwaliteit echt niet kan leveren en hier zelf niets aan kan veranderen. Werkdruk is in deze definitie altijd een probleem voor werknemer en werkgever Werkstress: stress symptomen veroorzaakt door factoren die met het werk te maken hebben. Werkdruk is een belangrijke oorzaak maar niet de enige
Oorzaken van stress MAATREGELEN
Inhoud en organisatie van werk
Werkdruk
Arbeids omstandig heden
Stress/ Bevlogenheid
Individuele kenmerken
WerkPrivé balans
Gevolgen
Oorzaken van stress
Taakeisen Laag Hoog
Stress risico’s
Ontwikkelmogelijkheden
Stressvol werk
Uitdagend werk
Passief werk
Makkelijk werk
Laag
Hoog Controle
Karasek:
Job demands control model
DC&Support model (Karasek)
taakeisen
Stressvol werk Uitdagend werk Passief werk
Makkelijke werk
Cregel mogelijkheden
Stressoren in de zorgsector Tijdsdruk: hoog tempo, hoge tijdsdruk 3 2,5 2 1,5 1
2,21
Thuiszorg
4 3,5 3 2,5 2 1,5 1
2,17
2,01
Verpleging, Verzorging
Emotioneel zwaar werk
Overig NL
2,04
1,65
Verpleging, Verzorging
Fysieke belasting 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%
2,01
Thuiszorg
Overig NL
Extern ongewenst gedrag
39%
[% een enkele keer of vaker]
35%
18%
Verpleging, Verzorging
18% 20%
Thuiszorg 10% Overig NL regelmatig kracht zetten
regelmatig een ongemakkelijke werkhouding
60%
50,5%
50% 36,6%
40% 30%
22,9%
20% 10% 0% Verpleging, Verzorging
Thuiszorg
Overig NL
Bevlogenheid
3. Wat is bevlogenheid Positieve toestand waarin werknemers tijdens het werk verkeren, gekenmerkd door: - Vitaliteit - bruisen van energie - Toewijding - betrokken bij het werk - Absorptie - opgaan in het werk
Bevlogenheid in de zorgsector Bevlogenheid 7
6
5,88
5,82
5,64
5
4
Bevlogenheid
3
2
1 Verpleging, Verzorging
Thuiszorg
Overig NL
Werkstressoren en energiebronnen
Energiebronnen Werkgerelateerde energiebronnen: Aspecten (van werk) die belangrijk zijn om werk te kunnen uitvoeren, de mentale of fysieke inspanning
die het werk vereist verminderen en/of de persoonlijke groei en ontwikkeling van werknemers bevordert. Persoonlijke energiebronnen: psychologische kenmerken, die verband houden met iemands weerbaarheid en betrekking hebben op diens vermogen om de omgeving op een succesvolle manier te beïnvloeden of naar de eigen hand te zetten
Energiebronnen Werkvariatie Regelruimte Sociale steun Feedback op functioneren Relevantie van het werk Ontwikkelmogelijkheden Relatie met leidinggevende Transformationeel leiderschap Positief sociaal werkklimaat Erkenning en waardering
Energiebronnen in de zorgsector 4 3,5
Sociale steun collega’s en leidinggevenden 3,25
3,3
3,22 2,87
3
2,84
2,81 Verpleging, Verzorging
2,5
Thuiszorg Overig NL
2 1,5 1 Sociale steun collega’s
Gevarieerd werk
Zelfstandigheid/ autonomie 3 2,5
2,37
2,42
Sociale steun leidinggevende
4 3,5 2,5
3
2,77
2,59
2,7
Thuiszorg
Overig NL
2,5
2
2
1,5
1,5
1 Verpleging, Verzorging
Thuiszorg
Overig NL
1 Verpleging, Verzorging
Behoefte aan maatregelen (om stressrisico’s te verminderen) 45% 41% 40% 35% 31% 30%
29%
25% Verpleging, Verzorging Thuiszorg
20%
Overig NL 15%
12%
11% 9%
10% 5% 0%
genomen maatregelen tegen werkdruk,werkstress zijn onvoldoende
er zijn nog geen maatregelen tegen werkdruk, werkstress
Voorbeeld stappenplan aanpak
weten
Maatregelen Individu
Primair
Secundair
Tertiair
Versterken mentale veerkracht
Programma’s hoe om te gaan met werkstress;
Verzuim begeleiding ‘wat kan je nog wel?’
Verbeteren vitaliteit E-health programma reductie burnout/depressieve klachten
Organisatie
Optimaliseren van de werkorganisatie Vergroten van autonomie voor medewerkers Vergroten sociale steun
Gesprek over werkdruk/werkstress faciliteren
Beleid op realiseren van plekken ‘in de luwte’
Beleid op aanpassen werkplekken
Aanstellen/inhuren arbeidsdeskundige expertise
E-portals gezondheid
Op individueel niveau Stel jezelf de volgende vragen: •
Wat veroorzaakt voor jou stress en wat geeft je energie (houd een
dagboek bij, gebruik een app!)? •
Ga op zoek naar de bron van deze oorzaken (root cause analysis)
•
Wat is ervoor nodig om de oorzaken te verminderen of veranderen?
•
•
Wat kun je zelf doen?
•
Waarbij heb je hulp nodig, van wie?
Herhaal de analyse voor energiebronnen
BEDANKT VOOR UW AANDACHT
[email protected]
