Afschaffen vergoeding vergoeding van slaapslaap- en kalmeringsmiddelen per 1 januari 2009 Vanaf 1 januari 2009 komt de vergoeding van slaap- en kalmeringsmiddelen (benzodiazepinen) vanuit de basisverzekering te vervallen. Alleen voor een kleine groep patiënten blijft de vergoeding vanuit de basisverzekering bestaan. Sommige aanvullende verzekeringen zullen benzodiazepinen wel vergoeden. Benzodiazepinen werden in 2007 door 1,8 miljoen Nederlanders gebruikt (bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen). Eenderde van hen gebruikt de medicijnen langdurig. In deze factsheet leest u wat de regeling precies inhoudt, wat de aanleiding vormde, wat de gevolgen zijn en hoe men zich op de verandering kan voorbereiden. Om welke medicijnen gaat het? Het gaat om de slaap- en kalmeringsmiddelen van de groep benzodiazepinen. In de bijlage staat om welke medicijnen het gaat. Voor wie blijven benzodiazepinen vergoed? De vergoeding vanuit de basisverzekering blijft alleen gehandhaafd voor personen die benzodiazepinen moeten gebruiken omdat er geen goed alternatief voor bestaat. Het gaat om de volgende aandoeningen: • Epilepsie; hierbij worden benzodiazepinen gebruikt om aanvallen te voorkomen of te behandelen. • Angststoornissen, wanneer de behandeling met ten minste twee antidepressiva volgens de geldende richtlijnen niet is aangeslagen. • Meervoudige psychiatrische problematiek, waarbij behandeling met hoge doses benzodiazepinen noodzakelijk is. Onder hoge doses wordt bijvoorbeeld verstaan oxazepam in een dosering van 100 mg, terwijl 10 tot 20 mg gebruikelijk is. Onder deze groep vallen bijvoorbeeld patiënten die behandeld worden voor het onttrekken van verslavende middelen (alcohol en drugs), danwel voor katatonie, manie en psychosen. • Als palliatieve sedatie bij terminale zorg. Hieronder wordt verstaan het verlagen van het bewustzijn van patiënten in de laatste levensfase. Patiënten die een aanvullende verzekering hebben afgesloten naast de basisverzekering, kunnen in sommige gevallen de kosten voor benzodiazepinen declareren. Of zo’n aanvullende verzekering de benzodiazepine vergoedt hangt af van de polisvoorwaarden. In de polisvoorwaarden moet dan gesproken worden over een vergoeding van geregistreerde medicijnen die niet in het basispakket zijn opgenomen. Waarom wordt deze maatregel genomen? De belangrijkste argumenten voor het nemen van deze maatregel zijn: - het volksgezondheidsbelang; terugdringen en voorkómen van het chronisch gebruik; - de verslavende werking van deze medicijnen; - het beperken van de kosten die het ongewenst chronisch gebruik met zich meebrengt. De verwachting is dat artsen minder benzodiazepinen zullen voorschrijven wanneer deze niet meer vergoed worden. Daardoor zullen minder mensen verslaafd raken aan deze medicijnen. Gebruikers die de medicijnen al langdurig gebruiken zullen waarschijnlijk meer gemotiveerd zijn om het gebruik te verminderen of te staken. Richtlijnen van artsen adviseren allemaal om benzodiazepinen niet langdurig te gebruiken. Dit houdt in niet langer dan twee weken bij slaapstoornissen en niet langer dan twee maanden bij angststoornissen. Wanneer benzodiazepinen langer worden gebruikt, wegen de voordelen niet meer op tegen de nadelen. Nadelen van het gebruik van benzodiazepinen zijn bijvoorbeeld: • coördinatiestoornissen en slappe spieren, waardoor vooral ouderen een grotere kans hebben op vallen, met soms heupfracturen als gevolg; • concentratieproblemen en sufheid, waardoor de kans op een verkeersongeval toeneemt; • geheugenstoornissen, waardoor het soms moeilijk is om feiten te onthouden; • gewenning en afhankelijkheid, waardoor de werkzaamheid afneemt en verslaving ontstaat.
Waarom vervalt ook de vergoeding voor kortdurend gebruik? gebruik? Hoewel er voor kortdurend gebruik van benzodiazepinen goede redenen kunnen zijn, zullen ook nieuwe gebruikers hun medicijnen niet vergoed krijgen. De controle op kortdurend gebruik is uitvoeringstechnisch niet goed te regelen zonder een hoge administratieve belasting bij zorgverzekeraars en apotheken. Mogelijk verandert dat in de toekomst wanneer de elektronische uitwisseling van gegevens in de gezondheidszorg meer vorm heeft gekregen. Daarnaast zijn de kosten van kortdurend gebruik zodanig laag dat deze voor eigen rekening kunnen komen. Wat zijn de gevolgen voor patiënten? Iedereen die na 1 januari 2009 een benzodiazepine gebruikt en niet tot de uitzonderingscategorie hoort, zal zelf zo’n 12 tot 16 euro per maand moeten betalen aan de apotheek. Dit bedrag bestaat uit de kosten van het medicijn zelf en de afleververgoeding voor de apotheek. Voor benzodiazepinen blijft nog steeds een recept nodig. Hoe kunnen patiënten zich voorbereiden op de maatregel? Patiënten die langdurig benzodiazepinen gebruiken zullen moeten afwegen of zij bereid zijn de medicijnen na 1 januari 2009 zelf te gaan betalen. Omdat langdurig gebruik van benzodiazepinen ontraden wordt, is het verstandig om te overwegen het gebruik te stoppen. Het advies is om dit te doen in overleg met de apotheek of (huis)arts. Zij kunnen adviseren over de manier waarop gestopt kan worden. Vaak moet dat namelijk via een afbouwschema gebeuren. Bij een afbouwschema wordt de patiënt meestal eerst overgezet naar een bepaalde soort benzodiazepine (zoals diazepam) waarvan de dosering stap voor stap verminderd wordt. Ook deze afbouwmedicatie wordt na 1 januari 2009 niet meer vergoed. Moeten artsen en apothekers apothekers zich voorbereiden op de vergoedingsmaatregel? vergoedingsmaatregel? Ja, het is gewenst om chronisch gebruikers op tijd te informeren. Chronisch gebruikers zullen namelijk een moeten keuze maken. Een keuze tussen doorgaan en de medicijnen na 1 januari 2009 zelf betalen of stoppen met benzodiazepinen. Door in gesprek te gaan met chronisch gebruikers en ze nu al te informeren over de maatregel kunnen zij tot een verantwoorde keuze komen. Van belang is daarbij dat ook de kosten voor afbouwmedicatie na 1 januari 2009 niet meer worden vergoed. Hoe kan de arts patiënten informeren? Chronisch gebruikers zullen voor 1 januari over de maatregel geïnformeerd moeten worden wanneer zij een herhaalrecept aanvragen. Dit zal een extra aandachtspunt vormen wanneer er geen persoonlijk contact is met de aanvrager van het herhaalrecept, zoals bij aanvragen via de herhaaltelefoon of receptenbus. Bij nieuwe gebruikers is het zinvol om na 1 januari 2009 het vergoedingsaspect aan de orde te laten komen wanneer een slaap- of kalmeringsmiddel wordt voorgeschreven. Hoe kan de apotheek patiënten informeren? Het ministerie van VWS ondersteunt de voorlichting aan patiënten door patiëntenfolders beschikbaar te stellen. Het betreft de folder ‘Slaap- en kalmeringsmiddelen: weet wat u slikt!’ van DGV, Nederlands instituut voor verantwoord medicijngebruik. Deze folder wordt eind oktober 2008 verspreid naar alle apotheken. Apotheken die via de Stichting UI gebruikmaken van de Folder Service Apotheken ontvangen via het apotheeksysteem vanaf 1 november 2008 een signaal bij alle uitgiften van benzodiazepinen. In dit signaal wordt gewezen op het vervallen van de vergoeding en op het beschikbaar zijn van een patiëntenfolder. Vanaf februari 2009 verschijnt dit signaal bij alle eerste uitgiften. Voor patiënten die hun medicijnen niet zelf in de apotheek ophalen kan het zinvol zijn om de betrokken mantelzorgers, thuiszorgmedewerkers of verzorging vroegtijdig te informeren. Gaan zorgverzeker zorgverzekeraars hun verzekerden verzekerden voorbereiden op de maatregel? Omdat veel mensen benzodiazepinen gebruiken, zullen ook zorgverzekeraars hun verzekerden informeren over de maatregel. Zorgverzekeraars kunnen de door VWS aangeleverde informatie op hun websites plaatsen en via hun eigen communicatiekanalen hun verzekerden informeren over deze overheidsmaatregel.
Hoe gaan zorgverz zorgverzekeraars controleren of aan de vergoedingsvoorwaarden wordt voldaan? voldaan? Zorgverzekeraars controleren of verzekerden in aanmerking komen voor vergoeding conform de polisvoorwaarden van de basisverzekering of de aanvullende verzekering. Zij bepalen zelf hoe ze de controle uitvoeren. Zij proberen hierbij de administratieve belasting voor iedereen zoveel mogelijk te beperken. Verandert de vergoeding van injecties met benzodiazepinen? Nee, de vergoeding van injecties met benzodiazepinen verandert niet na 1 januari 2009. Waar vinden vinden patiënten meer informatie over slaapslaap- en kalmeringsmiddelen? kalmeringsmiddelen? • • • • • • • • • • • • • • • • •
De folder ‘Slaap-en kalmeringsmiddelen; weet wat u slikt’ wordt vanaf november 2008 gratis verspreid via alle apotheken in Nederland. Het boekje 'Goed slapen: zó werkt dat!' wordt eind 2008 gratis verspreid via alle huisartspraktijken in Nederland Op www.apotheek.nl vindt u meer informatie over slapeloosheid en angst Algemene informatie en hulp bij stoppen en afbouwen: (Huis) arts apotheker Informatie, specialistische hulp en cursussen (kijk in het telefoonboek voor de telefoonnummers) Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs Jellinek RIAGG GGD Thuiszorg Algemeen Maatschappelijk Werk Telefonische informatiediensten Geneesmiddel-Infolijn 0900-9998800 (ca € 20 ct/min)) Drugs Informatielijn 0900-1995 (ca €10 ct/min) Servicetelefoon Unie KBO 0900-8212183 (ca €10 ct/min)
slaap-- en kalmeringsmiddelen? Waar vinden zorgverleners meer informatie over slaap Richtlijnen en informatie over afbouwschema’s • Knuistingh Neven A, Lucassen PLBJ, Bonsema K, Teunissen H, Verduijn MM, Bouma M. NHG-standaard slaapproblemen en slaapmiddelen. Huisarts Wet 2005;48(8): 402-15. • Terluin B, Van Heest FB, Van der Meer K, Neomagus GJH, Hekman J, Aulbers LPJ, Starreveld JS, Grol MH. NHG-standaard angststoornissen. Huisarts Wet 2004;47(1): 26-37. • Vriezen JA, Lamers ETT, Faber E, et al. LESA angststoornissen. Huisarts Wet 2007;50(1):S1-S4. • Via www.medicijngebruik.nl is het hulpmiddelenboek “Stoppen met benzodiazepinen” te downloaden. Het bevat onder andere afbouwschema’s en hulpmiddelen bij de voorlichting aan patiënten. Literatuur • Croonen H. Grotere rol apotheker bij voorlichting slaapmiddelen. Helpen bij verlagen van de dosis. Pharm Weekbl 2004;139(49):1651. • Declercq T, Rogiers R, Habraken H, et al. Aanpak van slapeloosheid in de eerste lijn. Aanbevelingen voor goede medische praktijkvoering. Huisarts Nu 2005;34(7):346-71. • Engel-Dettmers EM, Knijff RC de, Ploeger B, et al. Een snelle ontwenning van benzodiazepinen bij oudere patiënten. Med Farm Med 2003;41(3):43-4. • Knuistingh Neven A, Jongh TOH de, Schimsheimer RJ. Slaapklachten. Huisarts Wet 2004;47(9):426-30.
• •
• • •
• • •
• •
Meester M. Van de huisarts, niet van de dealer. Pakketadvies 2007, onderdeel benzodiazepinen. CVZ Magazine 2007;9(2):4-7. Oude Voshaar R. Consecutive Treatment Strategies to discontinue Long-term Benzodiazepine Use. A Systematic Evaluation in General Practice [proefschrift]. Wageningen: Ponsen & Looijen, 2003. SFK. Dosering slaapmedicatie voor ouderen kan beter. Pharm Weekbl 2006;141(31/32):982. SFK. Ouderen gebruiken minder benzodiazepinen. Pharm Weekbl 2007;142(3):13. Stoele MTM, Luijendijk HJ, Tiemeier H, et al. Langdurig gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen door ouderen. Een kwantitatieve longitudinale analyse en een kwalitatieve survey onder gebruikers en voorschrijvende huisartsen in Rotterdam en omgeving. Rotterdam: Erasmus MC, 2004. Valk V de. CVZ wil gebruik slaap- en kalmeringsmiddelen verder terugdringen. 1,86 miljoen Nederlanders is te veel. Pharm Weekbl 2004;139(49):1649-50. Verbeek HMJC. Insomnia in perspective: diagnosis, treatment and education [proefschrift]. Groningen: RUG, 2004. Vogel EM. Commentaar op de NHG-Standaard Slaapproblemen en slaapmiddelen (eerste herziening). Consequent uitvoeren van de Standaard voorkomt chronisch slaapmiddelengebruik. Pharm Weekbl 2006;141(4):130-2. Wat is verkeerd aan het voorschrijven van slaapmiddelen? Geneesmiddel Bull 2005;39(7):739. Westert G, Cardol M. Slapeloosheid becijferd [LINH-cijfers]. Huisarts Wet 2005;48(5):205.
Nascholingen DGV, Nederlands instituut voor verantwoord medicijngebruik biedt de nascholing ‘Terugdringen van benzodiazepinegebruik’ aan. Hierin wordt ingegaan op de gewijzigde vergoedingsmaatregelen. Meer informatie vindt u op www.medicijngebruik.nl
Bijlage: Lijst van slaap- en kalmeringsmiddelen waar de regeling betrekking op heeft
ATCATC-subgroep NO5BA: Benzodiazepinederivaten
Stofnaam (merknaam) Diazepam (Stesolid ®) Chloordiazepoxide Oxazepam (Seresta ®) Clorazepinezuur (di-k-zout) (Tranxene ®) Lorazepam Bromazepam Clobazam (Frisium ®) Prazepam (Reapam ®) Alprazolam (Xanax ®) Nordazepam
NO5CD: Benzodiazepinederivaten
Flurazepam (Dalmadorm ®) Nitrazepam (Mogadon ®) Flunitrazepam (Rohypnol ®) Lormetazepam (Noctamid ®) Temazepam (Normison ®) Midazolam (Dormicum ®) Brotizolam (Lendormin ®)
N05CF: Benzodiazepine gerelateerde middelen N03AE01: Benzodiazepinederivaten
Loprazolam (Dormonoct ®) Zopiclon (Imovane ®) Zolpidem (Stilnoct ®) Clonazepam (Rivotril ®)
