Van Kantongerecht naar Marktgebouw OMMEN - Nog even en dan wordt het nieuwe Marktgebouw in Ommen geopend. Een restaurant (Het Gerecht) , een bank (Rabobank) en een warenhuis (Action) worden de nieuwe bewoners van dit imposante gebouw. Een vergelijking van het nieuwe Marktgebouw met het vroegere Kantongerecht, zoals door sommige wordt gedaan, gaat mank. Dat bewijzen foto’s van vroeger. Het oude kantongerecht was veel kleiner. Bovendien staat het nieuwe gebouw dichter op de bestaande bebouwing. Het vroegere kantongerecht stond meer in zuidwestelijke richting van de Markt. Overigens is de naam van het nieuw te vestigen restaurant: “Het Gerecht” als verwijzing naar het oude Kantongerecht leuk bedacht. Ommen in tweeën Het voormalige Kantongerecht moest in 1970 wijken voor de aanleg van een nieuwe verkeersweg over de markt, die Ommen radicaal in tweeën sneed. Dit in combinatie met de bouw van een nieuwe Vechtbrug. De oude weg lag dichter aan de Vecht en liep aan de zuidkant van het toenmalige gemeentehuis. De eerste huizen aan de Brugstraat werden toen afgebroken om het verkeer toegang te geven naar de nieuwe brug. De nieuwe weg kwam aan de noordkant van het gemeentehuis te liggen. Daardoor belandde het gemeentehuis op een eiland. Het Kantongerecht verloor zijn functie in 1933. Tot aan de sloop zijn verschillende Rijksdiensten in het gebouw ondergebracht geweest. Dit waren onder andere het Arbeidsbureau, het kantoor van de Plaatselijke Bureauhouder voor de Dienst Uitvoering Landbouwmaatregelen, Staatsbosbeheer en kantoor Dienstgeleider van de Inspectie van de Invoerrechten en Accijnzen. De bovenverdieping is geheel in gebruik geweest bij de Ontvanger der Rijksbelastingen en Accijnzen. De familie Van Driessen, bewoonde een deel van het pand omdat de heer Driessen als conciërge aan het gebouw verbonden was. Markt Het kantongerecht Ommen was van 1838 tot en met 1933 een van de kantongerechten in Nederland. In 1882 betrokken de kantonrechter en zijn griffie een eigen onderkomen aan de Markt. Daarvoor hield men zitting in de raadzaal van het gemeentehuis. Tot 1877 viel het kantongerecht Ommen onder het arrondissement Deventer, daarna onder Zwolle. Tot de werkzaamheden van het Kantongerecht behoorden onder andere huren en pachten, schulden, arbeidszaken, overtredingen en familiezaken zoals de regeling van voogdij bij minderjarigen en machtiging minderjarigen voor verkoop van onroerend goed. Op de laatste zitting in 1933 werd recht gesproken door kantonrechter baron J.P.A. Mulert, bijgestaan door griffier mr. L.J.A. du Quesne van Bruchem en ambtenaar openbaar ministerie N.Lever. Deurwaarder van het kantongerecht was toen J.Lameijer en bij ongeregeldheden trad M.Eelman op als majoor van de rijksveldwacht. Zoals gemeld was het Kantongerecht eerst in het gemeentehuis van Ommen gevestigd. De huur van het kantongerecht in het gemeentehuis is door de gemeente opgezegd bij brief van 6 september 1879, omdat men de ruimte zelf nodig had. Omdat de gemeente geen andere ruimte te huur had, besloot de minister tot nieuwbouw. De gemeente stelde in februari 1881 kosteloos een terrein aan de Markt beschikbaar aan Justitie. Het bestek en de voorwaarden van aanbesteding werden op 5 februari 1881 goedgekeurd en de gunning vond plaats op 28 maart 1881 voor 13.100 gulden. Het gebouw is op 13 juni 1882 in gebruik genomen. Het ontwerp is, evenals dat van het kantongerecht Hilversum, gebaseerd op het standaardontwerp van Allard Pierson uit 1860. Het kantongerecht in Ommen was de opvolger van de vrederechter die in 1810 zijn intrede had gedaan. Na de Franse tijd wilde de nieuwe Nederlandse staat een eigen rechterlijke indeling invoeren. Pas in 1828 was de wet hiervoor gereed, die echter vanwege de Belgische Opstand niet
werd ingevoerd. Het duurde uiteindelijk tot 1838 voordat het kantongerecht daadwerkelijk een feit werd. Ommen werd daarbij het tweede kanton van het arrondissement Deventer. Het omvatte de gemeenten: Stad Ommen, Ambt Ommen, Den Ham, Gramsbergen, Stad Hardenberg en Ambt Hardenberg. In 1877 werd het aantal rechtbanken en het aantal kantongerechten fors ingekrompen. In Overijssel verdween de rechtbank Deventer en de kantons Vollenhove. Raalte, Delden, Oldenzaal en Ootmarsum. Voor Ommen wijzigde er maar weinig. Het kanton Ommen bleef ongewijzigd, het werd nu ingedeeld bij het arrondissement Zwolle, als het vierde kanton. Opheffing In 1932 volgde opnieuw een bezuiniging met als gevolg een herindeling en opheffing van het kantongerecht in Ommen. Het gemeentebestuur van Ommen heeft toen nog fel geprotesteerd bij de Minister van Justitie om sluiting te voor komen. De burgers zouden een grotere afstand moeten afleggen als ze voor zaken naar Zwolle moesten. De zes gemeenten die onder kantongerecht Ommen resulteren (Ommen, Avereest, Gramsbergen, Den Ham, Stad-Hardenberg en Ambt-Hardenberg) hebben gezamenlijk een oppervlakte van bijna 55.000 hectare. “De Gemeente Ommen is voor deze gemeenten zeer gunstig gelegen, terwijl bezoeken aan het Kantongerecht te Ommen, waar op den dag der zitting weekmarkt wordt gehouden, thans veelal met marktzaken kunnen worden gecombineerd. De schade en het tijdverlies wordt hierdoor aanmerkelijk minder, terwijl voorts op de marktdagen buiten den trein over onderscheiden vervoermiddelen wordt beschikt, waardoor de reis naar en van het Kantongerecht zeer wordt vergemakkelijkt en minder kostbaar is. Straks zullen deze personen veel grootere en vaak veel moeilijker reizen moeten afleggen om aan hun verplichtingen te kunnen voldoen”, aldus de protestbrief van 20 september 1932 van de gemeente aan de Minister van Justitie. In 1931 werden 940 strafzaken behandeld en 50 voogdijbenoemingen en 70 verzoekschriften behandeld van minderjarigen voor verkoop van vastgoed. Waarmee volgens het gemeentebestuur het bestaansrecht voldoende was bewezen. Ook het feit dat de Kantonrechter met de plaatselijke omstandigheden bekend is werd van groot belang geacht. “Het bekend zijn met zeden en gewoonten der bevolking vormt een niet te onderschatten bestanddeel bij de beoordeling der feiten welke aan een uitspraak voorafgaan”, aldus burgemeester en wethouders van Ommen. “Juist nu de opheffing aanhangig is, komt de Crisispachtwet, welke minsten tot 1936 zal voortduren en waarvoor reeds meer dan 50 zaken voor het Kantongerecht aanhangig zijn”. Mocht de Minister anders besluiten, dan was het dringend verzoek van het gemeentebestuur van Ommen aan de Minister om het gebouw te bestemmen voor de vestiging van een afdeling van de Belastingdienst, zoals de Registratie of Directe Belastingen. Bij de tweede herindeling in 1933, werd ondanks het protest het Kantongerecht Ommen toch opgeheven. Maar de protestbrief werd gedeeltelijk ingewilligd doordat het leegkomend gebouw, overeenkomstig de wens van de gemeente, de functie kreeg van belastingkantoor. Harry Woertink
Het nieuwe Marktgebouw
Gezien vanaf de Voorbrug
Het Marktgebouw vanaf de Zwolseweg
Impressie van het Marktgebouw
Kantongerecht met rechts muziektent
Nostalgisch plaatje van het oude Kantongerecht Het gebouw kwam in 1882 gereed en werd in 1970 afgebroken voor de verkeersweg. Hier is goed te zien waar het stond ten opzichte van de muziektent
Achterkant oude Kantongerecht met opslagruimte van de gemeente Ommen
Achterzijde Kantongerecht met weide
Hoogwater op de Markt in 1946
De sloop in 1970
In 1933 werd het Kantongerecht opgeheven. De laatste zitting, van links naar rechts: N.Lever, ambtenaar openbaar ministerie; mr. J.P.A. baron Mulert, kantonrechter; mr. L.J.A. du Quesne van Bruchem, griffier; J. Lameijer, deurwaarder en M.Eelman, majoor der rijksveldwacht
Belastingambtenaren: achter: Kees Gaasbeek, Jennie Vowinkel en Marietje Luttekes Voor: Andries Sierink, Pieter Pont en Jan van Dam
