Inventaris van het archief van het Kantongerecht te Hillegersberg,

Nummer archiefinventaris:

3.03.69

Inventaris van het archief van het Kantongerecht te Hillegersberg, 1838-1877

Auteur: Centrale Archief Selectiedienst Nationaal Archief, Den Haag 2004 Copyright: cc0 This finding aid is written in Dutch.

3.03.69

Kantongerecht Hillegersberg

3

I N H O U D S O P G A V E Beschrijving van het archief......................................................................................5

Aanwijzingen voor de gebruiker................................................................................................6 Openbaarheidsbeperkingen....................................................................................................... 6 Beperkingen aan het gebruik...................................................................................................... 6 Aanvraaginstructie...................................................................................................................... 6 Citeerinstructie............................................................................................................................ 6 Archiefvorming...........................................................................................................................7 Geschiedenis van de archiefvormer............................................................................................ 7 Organisatie van de rechterlijke macht................................................................................... 7 Kantongerecht te Hillegersberg............................................................................................. 9 Lijst van gemeenten, behorende tot het rechtsgebied van het kanton Hillegersberg.....9 Geschiedenis van het archiefbeheer......................................................................................... 10 Inhoud en structuur van het archief..........................................................................................11 Verantwoording van de bewerking........................................................................................... 11 Ordening van het archief............................................................................................................ 11 Verwant materiaal....................................................................................................................12 Overzicht van geraadpleegde bronnen.......................................................................................... 12

Beschrijving van de series en archiefbestanddelen................................................13 1.1 Stukken van algemene aard...................................................................................................... 13 1.2 Stukken van bijzondere aard.................................................................................................... 14 1.2.1 Rechtspraak........................................................................................................................................14 1.2.1.1 Strafzaken...................................................................................................................................14 1.2.1.2 Burgerlijke zaken.......................................................................................................................14 1.2.1.2.1 Kantonrechter....................................................................................................................14 1.2.1.2.1.1 Bij dagvaarding...........................................................................................................14 1.2.2 Buitengerechtelijke zaken.................................................................................................................15 1.2.3 Huishoudelijke en griffiezaken.........................................................................................................16

Bijlagen.....................................................................................................................17 Verklarende woordenlijst............................................................................................................... 17 Concordantie van de oude naar de nieuwe inventarisnummers..................................................25

3.03.69


Beschrijving van het archief

BESCHRIJVING VAN HET ARCHIEF Naam archiefblok: Kantongerecht Hillegersberg Periode: 1838-1877 Archiefbloknummer: 37132 Omvang: 3,30 meter; 88 inventarisnummers. Taal van het archiefmateriaal: Het merendeel der stukken is in het Nederlands Soort archiefmateriaal: Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten Archiefbewaarplaats: Nationaal Archief, Den Haag Archiefvormers: Kantongerecht te Hillegersberg Samenvatting van de inhoud van het archief: Het archief bevat processen-verbaal en vonnissen van strafzaken. Van burgelijke zaken zijn audientiebladen, vonnissen en processtukken bewaard gebleven. Verder treft men akten en beschikkingen omtrent buitengerechtelijke zaken aan.

5

6


3.03.69

Aanwijzingen voor de gebruiker

Aanwijzingen voor de gebruiker Openbaarheidsbeperkingen

OPENBAARHEIDSBEPERKINGEN Volledig openbaar Beperkingen aan het gebruik

BEPERKINGEN AAN HET GEBRUIK Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht. De materiële staat laat te wensen over. Aanvraaginstructie

AANVRAAGINSTRUCTIE Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen: 1. U maakt een profiel aan op www.gahetna.nl, en logt vervolgens in; 2. Via de archiefinventaris (alleen de beschrijvingen met rode nummers) selecteert u het gewenste archiefstuk door op de knop 'Reserveren' te klikken; 3. In het volgende scherm geeft u aan op welke dag u het archiefstuk wilt inzien; 4. Indien u zich bevindt in de studiezaal en een tafelnummer heeft ontvangen kunt u dit nummer vermelden. Als u geen tafelnummer heeft kunt u tafelnummer 777 laten staan; 5. Vervolgens bevestigt u uw reservering door deze te versturen. Citeerinstructie

CITEERINSTRUCTIE Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling. VOLLEDIG: Nationaal Archief, Den Haag, Kantongerecht Hillegersberg, 1838-1877, nummer toegang 3.03.69, inventarisnummer ... VERKORT: NL-HaNA, Kantongerecht Hillegersberg, 1838-1877, 3.03.69, inv.nr. ...

3.03.69


7

Archiefvorming

Archiefvorming Geschiedenis van de archiefvormer

GESCHIEDENIS VAN DE ARCHIEFVORMER Organisatie van de rechterlijke macht

ORGANISATIE VAN DE RECHTERLIJKE MACHT In 1827 kwam de "Wet op de samenstelling der regtelijke magt en het beleid der justitie voor het koningrijk der Nederlanden" (Staatsblad (Stb.) 20) tot stand. Deze wet (afgekort: wet R.O.) werd de grondslag van de nieuwe rechterlijke organisatie. De (nu nog geldende) wet R.O. bepaalt in hoofdzaak welke soorten rechterlijke instellingen er zijn en in welke zaken deze bevoegd zijn. In vele andere wetten staan bepalingen die bepaalde rechterlijke instanties in zekere zaken bevoegd verklaren. Bij de wet R.O. behoorden vier "reglementen van openbaar bestuur", regelende de eedsaflegging en de inwendige dienst, de titulatuur en het ambtskostuum, de orde en discipline voor de advocaten en procureurs en de organisatie van de deurwaarders en andere rechtsbedienden. De Belgische opstand maakte het onmogelijk om de nieuwe rechterlijke organisatie en de wetboeken op 1 februari 1831 in te voeren. De wet R.O. onderging vervolgens wijzigingen bij wet van 28 april 1835, Stb. 10. Uiteindelijk traden de gewijzigde wet R.O. en de wetboeken in werking op 1 oktober 1838 (ingevolge het Koninklijk Besluit (KB) van 10 april 1838 en het KB van 19 mei 1838). Het Hoog Nationaal Geregtshof werd vervangen door de Hoge Raad der Nederlanden en de provinciale gerechtshoven kwamen in plaats van de hoven van assisen. De negen provinciale gerechtshoven waren gevestigd in Groningen, Leeuwarden, Assen, Zwolle, Arnhem, Utrecht, Den Haag, Middelburg en Den Bosch. Naast de gerechtshoven werd in Amsterdam een criminele rechtbank voor het noordelijk deel van NoordHolland ingesteld. De arrondissementsrechtbanken vervingen de rechtbanken van eerste aanleg en de rechtbanken van koophandel. De kantongerechten kwamen in plaats van de vredegerechten en rechtbanken van enkele politie. In 1841 werden nog twee gerechtshoven, in Maastricht en in Amsterdam, en een aantal arrondissementsrechtbanken ingesteld. Met de instelling van de arrondissementsrechtbank in Amsterdam werd de criminele rechtbank opgeheven. Met de "Wet tot opheffing van Provinciale Geregtshoven en Instelling van nieuwe Gerechtshoven" van 10 november 1875, Stb. 204, werden de provinciale gerechtshoven opgeheven en werden vijf regionale gerechtshoven ingesteld. De nieuwe gerechtshoven waren gevestigd in Amsterdam, Arnhem, Den Bosch, Den Haag en Leeuwarden. Bij de wetten van 9 april 1877, Stb. 74-78, werden de rechtsgebieden van de nieuwe gerechtshoven nader bepaald. Een groot aantal rechtbanken en kantongerechten werd opgeheven. De rechterlijke organisatie telde nog 5 gerechtshoven, 23 rechtbanken en 106 kantongerechten. In de volgende jaren werd het aantal arrondissementsrechtbanken en kantongerechten nog aanzienlijk verminderd. De vijf wetten uit 1877, Stb. 74-78, werden op 17 november 1933 ingetrokken bij vijf nieuwe wetten, Stb. 601-605. Deze wetten traden in werking op 1 januari 1934, Stb. 623, en stelden de rechtsgebieden van de gerechtshoven en de zetels van de arrondissementsrechtbanken en kantongerechten vast. Het merendeel van de strafzaken en burgerlijke zaken valt onder de bevoegdheid van de arrondissementsrechtbanken. Bij de strafzaken onderscheidt men overtredingen en misdrijven. De berechting van overtredingen, met uitzondering van de overtredingen van bedelarij en landloperij, en het misdrijf stroperij is opgedragen aan de kantongerechten. De berechting van de misdrijven

8


3.03.69

met uitzondering van stroperij, en van de overtredingen bedelarij en landloperij behoort tot de competentie van de arrondissementsrechtbanken. De rechtbanken vonnissen in hoger beroep over de daarvoor vatbare vonnissen in strafzaken van de kantonrechter. Daarnaast nemen de rechtbanken in eerste en tevens hoogste ressort kennis van alle jurisdictiegeschillen tussen de kantongerechten binnen haar arrondissement. In de rechtspraak wordt onderscheid gemaakt tussen absolute en relatieve competentie. Absolute competentie geeft antwoord op de vraag welke rechter bevoegd is (hoofdregel: de arrondissementsrechtbank; in uitzonderingsgevallen: de kantonrechter). De relatieve competentie geeft antwoord op de vraag welke bepaalde rechter van die soort bevoegd is (hoofdregel: de rechtbank of de kantonrechter van de woonplaats van de gedaagde). Bij absolute competentie wordt onderscheid gemaakt tussen strafzaken en burgerlijke zaken. In strafzaken is de kantonrechter bevoegd alle overtredingen, met uitzondering van de overtredingen bedelarij en landloperij, en het misdrijf stroperij te berechten. In burgerlijke zaken is de competentie van de kantonrechter een uitzonderingsbevoegdheid. De gewone rechter in eerste aanleg is de arrondissementsrechtbank. Tenslotte behandelt de kantonrechter ook verschillende buitengerechtelijke zaken. Ook bij relatieve competentie wordt onderscheid gemaakt tussen strafzaken en burgerlijke zaken. In het burgerlijk procesrecht kent men twee procestypen: het proces, dat met een dagvaarding begint en het proces, dat met een verzoekschrift begint. De dagvaarding is een document waarmee de partij, die een uitspraak van de rechter wenst, zich door bemiddeling van de deurwaarder tot de tegenpartij wendt. Het verzoekschrift is een document, waarmee een partij zich rechtstreeks tot de rechter wendt. Een groot deel van de door de kantongerechten behandelde burgerlijke zaken bestaat uit arbeidsen huurkoopzaken alsmede pachtzaken. Bij wet van 13 juli 1907, Stb. 193, werden de artikelen 125 a-f ingevoegd in het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Betreffende artikelen golden aanvankelijk alleen voor arbeidszaken en gaven de procedureregels in de volgende zaken: – een arbeidsovereenkomst; – een agentuurovereenkomst; – een collectieve overeenkomst; – algemeen verbindend verklaarde bepalingen van een CAO; – aanneming van werk. De kantonrechter was bij uitsluiting bevoegd in bovengenoemde zaken, ongeacht de som van de vordering. Hoger beroep was mogelijk als de vordering meer dan f 2500,- bedroeg. Bij wet van 23 april 1936, Stb. 202, werden de artikelen 125 g-j aan het Wetboek van Burgerlijke Rechtsverordening toegevoegd. Deze artikelen regelden de procedure inzake huurkoopzaken. De Crisispachtwet van 17 juni 1932, Stb. 301, omschreef begrippen als "pachter", "pachtovereenkomst" en "pachtprijs". Volgens de Crisispachtwet kon de pachter een verzoek doen tot ontheffing van de verplichting tot betaling van de pachtprijs. De verzoeken tot ontheffing werden behandeld door de kamers voor crisispachtzaken. Deze kamers bestonden uit de kantonrechter als voorzitter en twee leden, die niet tot de rechterlijke macht behoorden. De Pachtwet van 31 mei 1937, Stb. 205, regelde onder meer: – de pachtovereenkomst moest "op straffe van nietigheid" schriftelijk worden aangegaan; – de pachtrechters, bij de kantongerechten en het Gerechtshof te Arnhem, moesten de verplichtingen van de pachter toetsen;

3.03.69 – –


9

een tussentijdse wijziging van de bepalingen in de pachtovereenkomst werd mogelijk; pachtovereenkomsten golden voor onbepaalde tijd, slechts bij uitzondering was een termijn van 1 tot 3 jaar mogelijk.

De pachtkamer bestond uit een voorzitter, de kantonrechter en twee deskundigen ten aanzien van de verhoudingen op het pachtgebied. Deze deskundigen behoorden niet tot de rechterlijke macht. Door de Pachtwet 1937 werden zogenaamde pachtbureaus ingesteld. Deze waren bevoegd beslissingen te nemen over de duur van pachtovereenkomsten. De beslissingen hadden dezelfde rechtskracht als die van de pachtkamers. De Crisispachtwet 1932 en de Pachtwet 1937 werden met ingang van 25 november 1941 buiten werking gesteld en vervangen door het Pachtbesluit. Het Pachtbesluit kende een aantal nieuwe regelingen: – men kon schriftelijke vastlegging van een mondeling aangegane pachtovereenkomst vragen bij de grondkamers; – de toetsing van de pachtovereenkomsten werd voortaan door de grondkamers verricht; – de pachtovereenkomst moest worden aangegaan voor bepaalde tijd, namelijk twaalf jaar voor een hoeve en zes jaar voor "los land"; – naast de grondkamers bleven de pachtkamers bij de kantongerechten en bij het Gerechtshof Arnhem bestaan. Voor uitgebreide informatie over de organisatie van de rechterlijke macht in Nederland, de procedures bij rechtszaken alsmede taak, samenstelling en werkwijze van de rechtbanken en kantongerechten wordt verwezen naar het "Werkboek rechterlijke archieven 1838-1940" onder redactie van R. Huijbrecht en "Berecht en gestraft: een geschiedenis van de rechterlijke organisatie en de strafinstellingen, 1811-1993" van G. Beks en H.J.Ph.G. Kaajan. Kantongerecht te Hillegersberg

KANTONGERECHT TE HILLEGERSBERG Het gebied en de indeling van het arrondissement van het Kantongerecht te Hillegersberg is tijdens de korte periode van zijn bestaan van 1838-1877 ongewijzigd gebleven. Tot aan de opheffing in 1877 behoorde het 4e kanton tot het arrondissement Rotterdam. Naar alle waarschijnlijkheid was het kantongerecht vanaf het begin, zoals dit in veel vestigingsplaatsen het geval was, in het in 1752 gebouwde Raadhuis gehuisvest. 1Over hoeveel vertrekken men daar beschikking had voor het houden van de zittingen is onbekend. Het is aannemelijk dat het kantongerecht hier al de jaren van zijn bestaan tot aan de opheffing inwoning heeft gehad. Lijst van gemeenten, behorende tot het rechtsgebied van het kanton Hillegersberg

LIJST VAN GEMEENTEN, BEHORENDE TOT HET RECHTSGEBIED VAN HET KANTON HILLEGERSBERG 1842 • Hillegersberg en Rotteban • Bergschenhoek • Bleiswijk • Moerkapelle en de Wilde Veenen • Berkel en Rodenrijs • Schiebroek • Nieuwerkerk op den Yssel 1

Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, bijeen gebracht door A.J. van der Aa, dl. 5, Gorinchem, 1844, p. 585.

10


3.03.69

• Capelle op den Yssel en het Slot • Zevenhuizen Zie: Werkboek Huijbrecht, p. 122. Geschiedenis van het archiefbeheer

GESCHIEDENIS VAN HET ARCHIEFBEHEER Het archief van het Kantongerecht te Hillegersberg, dat van 1838-1877 loopt, is in twee etappes aan het Algemeen Rijksarchief (thans: Nationaal Archief) c.q. het Rijksarchief in Zuid-Holland overgedragen. Dit gebeurde in 1977 toen het archief over de periode van 1840-1877 werd overgedragen. Later dat jaar volgde nog een kleine aanvulling over vrijwel dezelfde periode. 2Naar aanleiding daarvan is de eerste plaatsingslijst, die bij de overdracht door de toenmalige beheerder, het Kantongerecht te Rotterdam, was meegeleverd tot een nieuwe omgewerkt. Deze heeft tot aan de bewerking door de CAS als toegang dienst gedaan. Overbrenging van een overheidsarchief

2

Zie voor de verklaringen van overbrenging d.d. 3 maart 1977; 21 september 1977: Verwervingsdossier 15 van de 3e Afdeling van het Algemeen Rijksarchief, later het Rijksarchief in Zuid-Holland geheten .

3.03.69


11

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud en structuur van het archief Verantwoording van de bewerking

VERANTWOORDING VAN DE BEWERKING De inventaris is tot stand gekomen door de bewerking van het archief van het Kantongerecht te Rotterdam 1838-1939 (1983). Tijdens de bewerking zijn er archiefstukken aangetroffen van het Kantongerecht te Hillegersberg. In overleg met het Nationaal Archief is het archiefbestand 18381877 aan de Centrale Archief Selectiedienst ter bewerking aangeboden om dit samen te voegen met de afgescheiden archiefstukken uit het bestand van het Kantongerecht te Rotterdam. Om eventueel in het verleden gemaakte verwijzingen naar de plaatsingslijst ook nu nog traceerbaar te maken is er achterin deze inventaris een concordantie op de oude inventarisnummers opgenomen. Hierdoor wordt voor een deel meteen zichtbaar welke archiefstukken in het archief van het Kantongerecht te Rotterdam zijn aangetroffen. Daarnaast is het mogelijk dat er stukken zijn ingevoegd bij reeds bestaande inventarisnummers. Bij de totstandkoming van deze inventaris is zoveel mogelijk rekening gehouden met het archiefschema van R. Huijbrecht in het "Werkboek rechterlijke archieven 1838-1940". Het archief vertoont over het gehele bestand nogal wat hiaten. Het archief is na bewerking verzonden naar het Nationaal Archief. Ordening van het archief

ORDENING VAN HET ARCHIEF De inventaris is niet chronologisch opgemaakt maar op de voortgang van de processen.

12


3.03.69

Verwant materiaal

Verwant materiaal Overzicht van geraadpleegde bronnen

OVERZICHT VAN GERAADPLEEGDE BRONNEN Beks, G., Kaajan, H.J.Ph.G., Berecht en Bestraft: een geschiedenis van de rechterlijke organisatie en strafstellingen 1811-1993. Rijksarchief in Zuid-Holland, Den Haag, 1993. Huijbrecht, R. e.a. Werkboek rechterlijke archieven 1838-1940. 's-Gravenhage: Rijksarchiefdienst, 1989.

3.03.69


13

Beschrijving van de series en archiefbestanddelen

BESCHRIJVING VAN DE SERIES EN ARCHIEFBESTANDDELEN 1.1 Stukken van algemene aard

1.1 STUKKEN VAN ALGEMENE AARD 1

Inventaris van registers, stukken en boeken. 1870

1 katern

14


3.03.69

1.2 Stukken van bijzondere aard

1.2.1 Rechtspraak

1.2.1.1 Strafzaken

1.2 STUKKEN VAN BIJZONDERE AARD 1.2.1 RECHTSPRAAK 1.2.1.1 STRAFZAKEN

2-19

20-21

1.2.1.2 Burgerlijke zaken

1.2.1.2.1 Kantonrechter

1.2.1.2.1.1 Bij dagvaarding

Processen-verbaal en minuten van vonnissen. 1838-1876 2 1838-1842 3 1843-1844 4 1845 5 1846-1848 6 1849-1854 7 1855-1857 8 1858 9 1859-1860 10 1861-1862 11 1863-1864 12 1865-1866 13 1867 14 1868 15 1869-1870 16 1871-1872 17 1873-1874 18 1875 19 1876 Registers van akten van appellen in politie of correctionele zaken. 1846-1867, 1870 - 1876 20 1846-1867 21 1870-1876

18 pakken

2 delen

1.2.1.2 BURGERLIJKE ZAKEN 1.2.1.2.1 KANTONRECHTER 1.2.1.2.1.1 Bij dagvaarding 22-28

29-30

Audiëntiebladen en minuten van vonnissen. 1838-1877 22 1838-1843 23 1844-1849 24 1850-1856 25 1857-1863 26 1864-1868 27 1869-1871 28 1872-1877 Processtukken van civiele zaken.

7 pakken

3.03.69

1.2.2 Buitengerechtelijke zaken


1860-1873 29 30

15 2 pakken

1860-1867 1868-1873

1.2.2 BUITENGERECHTELIJKE ZAKEN 31-65

Akten en beschikkingen. 1838-1877 31 1838-1839 32 1840-1841 33 1842-1843 34 1844-1845 35 1846-1847 36 1848 37 1849 38 1850 39 1851 40 1852 41 1853 42 1854 43 1855 44 1856 45 1857 46 1858 47 1859 48 1860 49 1861 50 1862 51 1863 52 1864 53 1865 54 1866 55 1867 56 1868 57 1869 58 1870 59 1871 60 1872 61 1873 62 1874 63 1875 64 1876 65 1877

66-68

Registers van inschrijvingen van akten van vennootschappen. 1853-1872, 1875 66 1853-1855 67 1856-1872 68 1875

35 pakken

3 delen

16


3.03.69

1.2.3 Huishoudelijke en griffiezaken

1.2.3 HUISHOUDELIJKE EN GRIFFIEZAKEN 69-88

Repertoires ten dienste van de administratie der buitengerechtelijke verrichtingen. 1839-1877 20 delen 69 1839-1841 70 1842-1843 71 1844-1847 72 1848-1851 73 1852-1858 74 1859 75 1860 76 1861 77 1862 78 1863 79 1864 80 1865 81 1866 82 1867 83 1868 84 1869-1873 85 1874 86 1875 87 1876 88 1877

3.03.69


17

Bijlagen

BIJLAGEN Verklarende woordenlijst

VERKLARENDE WOORDENLIJST Administratief beroep

Rechtsgang in het bestuursrecht (administratief recht) waarbij de belanghebbende een beslissing van het bestuur aanvecht bij een hiërarchisch hoger bestuursorgaan dan het orgaan dat de bestreden beslissing heeft genomen. Zie ook: Administratief bezwaar, Bestuursrechtspraak.

Administratief bezwaar

Rechtsgang in het bestuursrecht (administratief recht) waarbij de belanghebbende een beslissing van het bestuur aanvecht bij het orgaan dat de bestreden beslissing heeft genomen. Zie ook: Administratief beroep, Bestuursrechtspraak.

Administratieve zaak

Geschil van publiekrechtelijke aard (bestuursgeschil) tussen burger en overheidsorgaan of tussen overheidsorganen onderling.

Adoptie

Aanneming als wettig kind na uitspraak door de rechtbank op verzoek van (echt)paar dat het kind wil adopteren.

Afdoening door openbaar ministerie

Eindbeslissing over een bij het parket ingeschreven *proces-verbaal door *sepot, *voeging ad informandum, *voeging ter berechting, *transactie of overdracht aan de afdeling rechtbankzaken van een ander parket.

Afdoening door de rechter

In burgerlijk recht: eindbeslissing, in de regel door (deels) toewijzen dan wel afwijzen van het verzoek of de vordering. In strafrecht: eindbeslissing, door *schuldigverklaring, *vrijspraak, *ontslag van alle rechtsvervolging of een van de overige einduitspraken.

Arrest

Benaming van uitspraken van de *Hoge Raad en de *gerechtshoven. Zie ook: Beschikking, Vonnis.

Arrondissementsrechtbank

Rechtscollege ('de rechtbank') dat in *eerste aanleg kennis neemt van alle zaken waarvoor niet een andere rechter is aangewezen; het college is ook bevoegd kennis te nemen van *hoger beroep tegen een *vonnis van het *kantongerecht. Er zijn 19 arrondissementsrechtbanken.

Beleidssepot

Beslissing van het *Openbaar Ministerie waarbij het afziet van vervolging van een geconstateerd strafbaar feit op grond van het algemeen belang. Zie ook: Sepot.

Beschikking

In burgerlijk recht: rechterlijke (tussen)uitspraak die niet strekt tot voorlopige of definitieve beslechting van een geschil; rechterlijke eindbeslissing in een verzoekschriftprocedure. In bestuursrecht: eenzijdige

18


3.03.69

beslissing van een bestuursorgaan in een concreet individueel geval. In strafrecht: rechterlijke beslissing tijdens het verloop van een strafproces, niet uitgesproken op de terechtzitting. Zie ook: Arrest, Eindbeschikking, Vonnis. Bestuursrechtspraak

Rechtsgang in het bestuursrecht (administratief recht) waarbij de belanghebbende een beslissing van het bestuur aanvecht bij de onafhankelijke rechter (meestal de sector bestuursrecht van de rechtbank). Zie ook: Administratief beroep.

Burgerlijke rechtspraak

Rechtsgang bij geschillen over burgerlijke rechten en schuldvorderingen en bij zaken over privaatrechtelijke maatregelen als *adoptie, curatele en *voogdij. Zie ook: Civiele contentieuze zaak, Extrajudiciële zaak.

Cassatie(beroep)

Gewoon *rechtsmiddel tegen *vonnis, *arrest of *beschikking van lagere rechter, ingesteld bij de *Hoge Raad, mits er geen ander gewoon *rechtsmiddel openstaat of heeft opengestaan.

Centrale Raad van Beroep

Rechtscollege dat in eerste (en enige) instantie, of in beroep van uitspraken van de sector bestuursrecht van de rechtbank, beslist over bepaalde bestuursrechtelijke geschillen. Zie ook: Bestuursrechtspraak.

Civiele contentieuze zaak

Procedure die een burgerlijk geschil tussen twee of meer partijen beslecht, in de regel ingeleid met een *dagvaarding en eindigend met een *vonnis of *arrest. Zie ook: Extrajudiciële zaak

College van Beroep voor het Bedrijfsleven

Rechtscollege dat beslist in geschillen op het gebied van het economisch bestuursrecht en in beroep tegen een besluit of handeling van een bedrijfslichaam.

Commune strafrecht, (het -)

Geheel van strafbare feiten zoals omschreven in boek 2 (misdrijven) en boek 3 (overtredingen) van het Wetboek van Strafrecht; staat tegenover de strafbepalingen in bijzondere wetten als de Wegenverkeerswet of de Wet op de Economische Delicten.

Conclusie

Algemeen: advies van het *openbaar ministerie (procureur-generaal of advocaat-generaal) aan de *Hoge Raad gedurende de behandeling van een *cassatie(beroep). In burgerlijk recht: schriftelijk processtuk bij behandeling van een zaak.

Contradictoir vonnis

Eindbeslissing in een rechtszaak waarbij de verdachte/partijen ter zitting is/zijn verschenen. Zie ook: Verstekvonnis.

Dagvaarding

Officieel geschrift (deurwaardersexploot) dat iemand oproept op een bepaalde tijd voor de rechter te verschijnen in verband met het beslechten van een geschil (burgerlijk procesrecht), of de vervolging van

3.03.69


19

een aan de opgeroepene ten laste gelegd strafbaar feit (strafprocesrecht). Zie ook: Rekest. Eerste aanleg, (in -)

Primaire rechterlijke instantie waar een zaak wordt behandeld. Zie ook: Hoger beroep, Cassatie(beroep).

Eindbeschikking

Uitspraak door de rechter, die een burgerlijke zaak, begonnen met een verzoekschrift (*rekest), voor een bepaalde instantie definitief beëindigt.

Eindvonnis

Uitspraak door de rechter, die een burgerlijke zaak, begonnen met een *dagvaarding, voor een bepaalde instantie definitief beëindigt. Zie ook: Tussenvonnis.

Extrajudiciële zaak

Procedure in een burgerlijke zaak voor het geven van een rechterlijke voorziening aan de verzoeker -o.a. *adoptie, curatele, *voogdij-, in de regel ingeleid met een verzoekschrift (*rekest) en eindigend met een *beschikking. Zie ook: Civiele contentieuze zaak.

Faillissement

Staat waarin de rechter een schuldenaar verklaart, wanneer die heeft opgehouden te betalen, waarna op het vermogen en de inkomsten van de failliet (conservatoir) beslag komt te liggen om eventuele baten aan de schuldeiser(s) te laten toekomen.

Gerechtshof

Rechtscollege ('het hof') dat het *hoger beroep behandelt tegen een door een lagere rechter in eerdere instantie gewezen *vonnis; het behandelt ook in eerste en enige instantie het beroep tegen een beslissing op bezwaar van de belastinginspecteur. Er zijn 5 gerechtshoven.

Gevangenis

Inrichting voor het ondergaan van vrijheidsstraffen, hoofdzakelijk bestemd voor degene die tot een *gevangenisstraf is veroordeeld. Zie ook: Huis van bewaring.

Gevangenisstraf

Vrijheidsstraf, levenslang of tijdelijk met een strafduur van ten hoogste twintig jaar, in de regel ondergaan in een *gevangenis. Zie ook: Hechtenis.

Halt

Het alternatief: lik-op-stuk-afhandeling van jeugdcriminaliteit (Halt-feiten zoals vandalisme, baldadigheid, lichte vermogensdelicten, door 'first offenders') via een Haltbureau, op basis van het jeugdstrafrecht.

Hechtenis

Vrijheidsstraf met een strafduur van maximaal een jaar en vier maanden, van lichtere aard dan *gevangenisstraf en in de regel ondergaan in een *huis van bewaring of vrijheidsbeneming voorafgaand aan behandeling ter terechtzitting, toegepast bij verdenking van een ernstig delict.

Herstel in het gezag

De eerder van het gezag ontheven of ontzette ouder herstellen in het ouderlijk gezag of benoemen tot voogd over het kind. Zie ook: Ontheffing van het

20


3.03.69

ouderlijk gezag of voogdij, Ontzetting van het ouderlijk gezag of voogdij, Voorlopige toevertrouwing. Hoge Raad

Hoogste rechtscollege van de gewone rechterlijke organisatie; behandelt *cassatie(beroep) van beslissingen in vrijwel alle zaken waartegen geen ander *rechtsmiddel openstaat of heeft opengestaan. Er is één Hoge Raad.

Hoger beroep

Gewoon *rechtsmiddel, ook appel genoemd, toegekend aan iedere in eerste instantie verschenen en geheel of ten dele in het ongelijk gestelde partij; inzet van het geding is de in eerdere instantie gewezen beslissing.

Huis van bewaring

Inrichting voor het ondergaan van vrijheidsbenemende detentie, hoofdzakelijk bestemd voor degene die in voorlopige *hechtenis is gesteld, degene die een hechtenisstraf moet ondergaan of degene die tot een *gevangenisstraf (maximale straftijd drie maanden) is veroordeeld. Zie ook: Gevangenis.

Incidenteel vonnis

*Tussenvonnis waarbij een beslissing in een incident (vertragende verwikkeling tijdens een procedure) wordt gegeven en dat geen *preparatoir, *interlocutoir of *provisioneel vonnis is.

Interlocutoir vonnis

Tussenvonnis waarbij de rechter, vóór zijn eindbeslissing, een bewijs, onderzoek of instructie beveelt waarvan de beslissing in de zaak afhankelijk kan zijn.

Inverzekeringstelling

Vrijheidsbeneming gedurende ten hoogste vier dagen op bevel van de (hulp-)officier van justitie, wanneer de tijd dat een *verdachte voor verhoor mag worden opgehouden (zes uur) niet voldoende is.

Kantongerecht

Laagste instantie van de gewone rechterlijke organisatie. Er zijn 61 kantongerechten.

Kort geding

Procedure voor de president van de rechtbank (soms de voorzitter van de *Centrale Raad van Beroep) met een zaak die om reden van spoed een onmiddellijke voorziening vereist; de voorziening heeft een voorlopig karakter; het *vonnis is in de regel vatbaar voor *hoger beroep en *cassatie(beroep).

Meerderjarige verdachte

Degene die ten tijde van begaan van een strafbaar feit 18 jaar of ouder is.

Minderjarige verdachte

Degene die ten tijde van begaan van een strafbaar feit jonger is dan 18 jaar. Afhandeling van (jeugd)zaken van eenvoudige aard gebeurt veelal via *Halt(bureaus). Niemand kan strafrechtelijk worden vervolgd voor een feit begaan voordat hij de leeftijd van 12 jaar heeft bereikt.

3.03.69


21

Misdrijf

Strafbaar feit van de zware soort, als zodanig aangeduid in de strafwetten; indeling van strafbare feiten in misdrijven en overtredingen is van belang bij het procesrecht (absolute competentie en *rechtsmiddelen) en de strafbaarstelling; berechting in *eerste aanleg gebeurt in de meeste gevallen door de rechtbank. Zie ook: Overtreding.

Natuurlijk persoon

Mens (individu) als rechtssubject. Zie ook: Rechtspersoon.

Niet-ontvankelijkheid

Eindbeslissing waarbij de rechter het verzoek of de eis van een partij afwijst of het *Openbaar Ministerie het recht te vervolgen ontzegt, op een grond die buiten de zaak zelf ligt (zoals een procedurefout).

Ondertoezichtstelling

Plaatsing, door de kinderrechter, van een minderjarig kind onder toezicht van een gezinsvoogd, als een kind zodanig opgroeit dat het met zedelijke of lichamelijke ondergang wordt bedreigd.

Ontheffing van ouderlijk gezag of voogdij

Ontneming, door de rechtbank, van het ouderlijk gezag of de *voogdij aan een ouder of voogd op grond dat deze ongeschikt of onmachtig is zijn plicht tot verzorging en opvoeding te vervullen.

Onherroepelijke uitspraak

Beslissing van de rechter waartegen geen (gewoon) *rechtsmiddel meer openstaat. Zie ook: Cassatie(beroep), Hoger beroep, Verzet.

Ontslag van (alle) rechtsvervolging

Beslissing van de rechter, waarbij hij het door de officier van justitie ten laste gelegde feit wel bewezen acht maar van oordeel is dat het feit of de verdachte niet strafbaar is. Zie ook: Schuldigverklaring, Vrijspraak.

Ontzetting van ouderlijk gezag of voogdij

Ontneming, door de rechtbank, van het ouderlijk gezag of de *voogdij aan een ouder of voogd op in de wet genoemde grond, waaronder misbruik van gezag, verwaarlozing van de verzorging en opvoeding of slecht levensgedrag.

Openbaar Ministerie (OM)

Overheidsorgaan met als taken: wetten te handhaven, strafbare feiten op te sporen en te vervolgen, strafvonnissen ten uitvoer te leggen en de rechter te informeren voor zover de wet dat voorschrijft.

Opgehelderd misdrijf

*Misdrijf waarbij tenminste één *verdachte bij de politie bekend werd, ook al is hij voortvluchtig of ontkent hij het (strafbare) feit te hebben gepleegd.

Ophelderingspercentage

Het totaal aantal in een bepaalde periode *opgehelderde misdrijven in relatie tot het totaal aantal in dezelfde periode door de politie opgemaakte *processen-verbaal terzake van gelijk(soortig)e *misdrijven, uitgedrukt in procenten.

Overtreding

Strafbaar feit van de lichte soort, als zodanig

22


3.03.69

aangeduid in de strafwetten; indeling van strafbare feiten is van belang bij het procesrecht (absolute competentie en *rechtsmiddelen) en de strafbaarstelling; afdoening veelal met een *schikking/*transactie via het Openbaar Ministerie of berechting in *eerste aanleg door het *kantongerecht. Zie ook: Misdrijf. Penitentiaire inrichting

Rijksinrichting voor het ondergaan van vrijheidsstraf. Zie ook: Gevangenis, Huis van bewaring.

Preparatoir vonnis

*Vonnis dat betrekking heeft op de behandeling van de zaak voor de rechter en in beginsel niet van invloed is op het *eindvonnis.

Proces-verbaal

Op schrift gestelde verklaring van een opsporingsambtenaar over door hem waargenomen feiten of omstandigheden.

Provisioneel vonnis

Uitspraak door de rechter, gedaan vóór het *eindvonnis in een aanhangig geding, waarbij hij een beslissing geeft over een voorlopige voorziening. Zie ook: Tussenvonnis.

Raad van State

Adviescollege van de regering; de aan dit college verbonden Afdeling Bestuursrechtspraak (ontstaan uit de voormalige Afdeling voor de Geschillen van Bestuur en de Afdeling Rechtspraak) heeft een rechtsprekende taak op het gebied van bestuursgeschillen. Zie ook: Administratieve zaak.

Rechtsmiddel

Procedure waarmee partijen -soms derden- een (rechterlijke) beslissing bij dezelfde of een hogere rechter kunnen aantasten; er zijn gewone rechtsmiddelen, zoals bezwaarschrift, *verzet, *hoger beroep of *cassatie(beroep) en buitengewone rechtsmiddelen, zoals derden verzet, rekest-civiel, herziening of cassatie in het belang der wet.

Rechtspersoon

Elke niet-natuurlijk persoon (instelling, onderneming, overheidsorgaan) die in het recht als rechtssubject is erkend. Zie ook: Natuurlijk persoon.

Rekest

Geschrift (verzoekschrift) waarmee iedereen zich, al dan niet per procureur of advocaat, tot de rechter of een bestuursorgaan kan wenden om een bepaalde voorziening te verkrijgen, waarbij het meestal niet gaat om het beslechten van een geschil. Zie ook: Dagvaarding.

Rolbeschikking

Uitspraak door de rechter, waarbij hij de termijnen voor het nemen van *conclusies en de dagbepaling voor pleidooi en *vonnis vaststelt.

Schikking

Strafrechtelijke (soms bestuursrechtelijke) afdoening van een delict van de lichte soort op voorstel van het *Openbaar Ministerie, meestal via een door de *verdachte te betalen geldsom ('boete'). Zie ook:

3.03.69


23

Transactie. Schuldigverklaring

Uitspraak door de rechter, waarbij hij het door het *Openbaar Ministerie ten laste gelegde feit bewezen en een strafbaar feit acht en van oordeel is dat de *verdachte strafbaar is.

Sepot

Beslissing van het *Openbaar Ministerie waarbij het, op beleidsmatige of technische gronden, afziet van vervolging van een geconstateerd strafbaar feit. Zie ook: Beleidssepot, Technisch sepot.

Stiefouderadoptie

Aanneming als wettig kind door een (echt)paar waarvan een van de partners de wettige of natuurlijke vader of moeder van het kind is. Zie ook: Adoptie.

Strafrechtspleging

Geheel van rechtshandelingen door het *Openbaar Ministerie en de rechterlijke macht met betrekking tot *strafzaken.

Strafzaak

Het bij een parket ter vervolging ingeschreven *proces-verbaal ten aanzien van één *verdachte.

Technisch sepot

Beslissing van het *Openbaar Ministerie waarbij het afziet van vervolging van een strafbaar feit omdat het van mening is dat vervolging niet tot een veroordeling zal leiden (bijvoorbeeld omdat voldoende bewijs ontbreekt of omdat het feit of de *verdachte niet strafbaar is).

Ter beschikkingstelling (tbs)

Maatregel in het strafrecht waarbij de rechter beveelt dat de *verdachte van een *misdrijf, die een gebrekkige ontwikkeling of een ziekelijke stoornis heeft, bij bepaalde in de wet genoemde omstandigheden, van overheidswege ambulant zal worden behandeld en begeleid, of in een daartoe bestemde inrichting zal worden verpleegd.

Transactie

Het onder bepaalde omstandigheden ter voorkoming van strafvervolging voldoen aan een of meer door de opsporingsambtenaar (politie) of het *Openbaar Ministerie (officier van justitie) gestelde voorwaarden, zoals het betalen van een geldsom ('boete'), waardoor het recht tot strafvervolging vervalt. Zie ook: Schikking.

Tussenvonnis

Uitspraak door de rechter, gedaan vóór het *eindvonnis in een aanhangig geding, die geen einde maakt aan de zaak; wordt nader ingedeeld in *preparatoir, *interlocutoir en *provisioneel vonnis.

Uitkeringsfraude (sociale zekerheid) Het ten onrechte of tot een te hoog bedrag ontvangen van een uitkering als gevolg van het aan een uitvoeringsorgaan van de sociale zekerheid al dan niet opzettelijk verstrekken van onjuiste of onvolledige informatie dan wel het voor dat uitvoeringsorgaan verzwijgen van voor de beslissing relevante gegevens.

24


3.03.69

Uitlevering

Verwijdering van een persoon uit Nederland met het doel hem ter beschikking te stellen van de autoriteiten van een andere staat naar aanleiding van het plegen van een *misdrijf.

Uitzetting

Verwijdering van een *vreemdeling uit Nederland wanneer zijn verblijf niet (meer) rechtmatig is.

Verdachte

Voor het begin van de vervolging is hij degene van wie uit feiten of omstandigheden een redelijk vermoeden van schuld aan een strafbaar feit wordt aangenomen, daarna is hij degene tegen wie de vervolging is gericht.

Verstek (verlenen)

Formele constatering door de rechter dat een partij of een verdachte niet in rechte (per procureur) is verschenen noch op een andere wijze op de oproep bij verzoekschrift of dagvaarding heeft gereageerd; het betekent in de regel toewijzing van de eis.

Verstekvonnis

Uitspraak in een rechtszaak waarbij een procespartij niet in rechte ter zitting is verschenen noch heeft gereageerd. Zie ook: Verstek (verlenen).

Verzet

Gewoon *rechtsmiddel, aan te wenden tegen een uitspraak (*verstekvonnis) die door een rechtsprekende instantie niet op tegenspraak is gegeven en waartegen geen *hoger beroep openstaat. Zie ook: Contradictoir vonnis.

Verzetvonnis

Uitspraak in een rechtszaak die de rechter na verstekverlening opnieuw heeft beoordeeld. Zie ook: Verstek, Verstekvonnis, Verzet.

Voeging ad informandum

Het voegen, door het Openbaar Ministerie, van een strafzaak zonder tenlastelegging bij een andere zaak die aan de rechter wordt voorgelegd, met het doel de rechter bij de bepaling van de strafmaat rekening te laten houden met de gevoegde zaak. Zie ook: Afdoening door Openbaar Ministerie.

Voeging ter berechting

Het samenvoegen, door het Openbaar Ministerie, van ingeschreven strafzaken, met het doel de rechter bij één *vonnis verschillende zaken tegelijk te laten afdoen. Zie Afdoening door Openbaar Ministerie.

Voeging ter zitting

Het samenvoegen, door de rechter, van onder verschillende parketnummers ingeschreven strafzaken, met het doel deze zaken als één strafzaak te behandelen. Zie Afdoening door de rechter.

Vonnis

Gemotiveerde bindende uitspraak van de rechter in een voor hem gevoerd rechtsgeding. Zie ook: Arrest, Tussenvonnis.

Voogdij

Gezag over minderjarige en diens goederen, van rechtswege of op beslissing van de rechter aan een ouder of een derde opgedragen, wanneer het ouderlijk gezag niet over het kind wordt uitgeoefend.

3.03.69


Voorlopige toevertrouwing

Maatregel waarbij de kinderrechter voorlopig in de gezagsuitoefening van een minderjarige voorziet, indien een minderjarige niet onder gezag staat of dit gezag niet over hem wordt uitgeoefend.

Vreemdeling

Ieder die de Nederlandse nationaliteit niet bezit en niet op grond van een wettelijke bepaling als Nederlander wordt behandeld.

Vrijspraak

Uitspraak, door de rechter, waarbij hij niet bewezen acht dat het door de officier van justitie ten laste gelegde feit door de verdachte is gepleegd. Zie ook: Ontslag van rechtsvervolging, Schuldigverklaring.

Concordantie van de oude naar de nieuwe inventarisnummers

CONCORDANTIE VAN DE OUDE NAAR DE NIEUWE INVENTARISNUMMERS Concordantie op de inv.nrs van de oude inventaris van het archief van het Kantongerecht te Hillegersberg, 1838-1877 (3.03.28). Oud nr.

Inv.nr.

1

31, 33, 34

2

34, 35

3

35, 36

4

37, 38

5

39, 40

6

41-43

7

44-46

8

47-49

9

51-53

10

54, 55

11

56-58

12

59, 60

13

61, 62

14

63-65

15

7-10

16

10-13

17

14

18

15-17

19

17-19

20

69-88

21

20, 21

22

66-68

23

1

25

26


Oud nr.

Inv.nr.

24

ontbreekt

25

ontbreekt

3.03.69

Inventaris van het archief van het Kantongerecht te Hillegersberg,

Recommend Documents