Van Dorestad tot Bosscherwaarden Deel 1: KADERS VOOR CULTUURBELEID
onze gemeente te kunnen behouden en, waar mogelijk, te versterken. Hoe we zelf initiatieven nemen en vooral, hoe we onze inwoners bij hun initiatieven denken te kunnen ondersteunen.
Voorwoord Wie in Wijk bij Duurstede woont, woont op een bijzondere plek. Een plek met een indrukwekkend verleden. Gebouwd op de grondvesten van het vroegere Dorestad. Een verleden dat we graag de komende jaren meer zichtbaar willen maken. De bewoners zijn trots op hun cultuurhistorie, de oude binnenstad, op het rijke buitengebied met de talrijke kastelen en landgoederen.
Onze ambities zijn hoog en de financiële middelen beperkt. Zeker in tijden van recessie staan uitgaven die voor cultuur gedaan worden sterk onder druk. Toch willen we die uitdaging graag aangaan. Want investeren in cultuur is investeren in een samenleving waarin mensen zich thuis voelen. Waar we onze kinderen leren hun talenten te ontplooien, creatief te zijn, oog en oor te hebben voor elkaars leefwereld, samen te genieten van al het moois dat onze omgeving te bieden heeft. Investeren in cultuur draagt bij aan het versterken van het cultuurprofiel van onze gemeente en dus aan de aantrekkelijkheid voor eigen inwoners en haar bezoekers. Cultuur daagt uit om mee te doen. Cultuur bindt. Cultuur inspireert. Kortom: investeren in cultuur loont!
Wij, het gemeentebestuur, zijn trots op de vele initiatieven op het gebied van cultuur van onze bewoners. Initiatieven die dankzij hun inzet tot een succes worden. Evenementen als Jazz bij Duurstede, Kleurrijk Wijk, de Lekkodagen, het Shantyfestival, het Kersenfestival in Cothen en de Schapenmarkt in Langbroek. Onze gemeente bruist van de culturele activiteiten. Wijk bij Duurstede staat met haar vele galerieën en ateliers, die ‘s zondags geopend zijn tijdens het Culturele Rondje, de jaarlijks terugkerende atelierroute van “Kunst bij de Bron”, de beeldenroute met “verdwenen poorten” en de poëzieroute, ook al jaren bekend als een kunststadje.
Aukje Boer, wethouder Cultuur
Naast de jaarlijks terugkerende evenementen dankt Wijk bij Duurstede zijn aantrekkingskracht, ook voor mensen uit de wijde omgeving, aan aantrekkelijke producties die veel publiek trekken. Zo hadden we deze zomer de herleving van het Klank en Lichtspel in het kasteelpark. En natuurlijk het amateurmuziektheaterspektakel “Hester” dat dit voorjaar met groot succes is uitgevoerd in de voor culturele evenementen geschikt te maken steenfabriek De Bosscherwaarden. Samen met het culturele veld maken we een cultuurnota waarin we laten zien hoe we denken het aantrekkelijke culturele klimaat van
1
Inleiding
1. Inleiding
1
richten. Na vaststellen van de beleidsdoelen zullen samen met het culturele veld worden opgesteld: • Een inventarisatie en analyse van het culturele veld, te onderscheiden in cultuureducatie, volkscultuur, amateurkunst en professionele kunst • Een actieplan cultuurparticipatie • Uitvoeringsplannen per beleidskader
1. Inleiding Inleiding Wijk bij Duurstede heeft alle ingrediënten binnen de gemeentegrenzen om zich op het gebied van cultuur te profileren: een rijke geschiedenis, een sfeervolle oude binnenstad en aantrekkelijk cultuurhistorisch erfgoed. Maar met deze ingrediënten alleen maak je geen “cultuurstad”. De bepalende factor voor succes zijn de eigen inwoners. Zij zijn het die met hun initiatieven en de inzet op het gebied van kunst en cultuur Wijk op de kaart hebben gezet. Initiatieven die de gemeente graag wil ondersteunen.
3. Overige deelnota’s De gemeente heeft meerdere beleidsdocumenten en nota’s die expliciet ingaan op het belang van investeren in cultuur voor de leefbaarheid en beleving van Wijk bij Duurstede. Voorbeelden daarvan zijn de nota Evenementenbeleid, de deelvisie uit de onlangs vastgestelde Structuurvisie die gaat over toeristischrecreatief beleid, een binnenkort vast te stellen nieuwe Monumentenverordening waarin een overzicht van aan te wijzen gemeentelijke monumenten, de Cultuurhistorische Waardenkaart, de Archeologische Waardenkaart en de visienotitie Dorestad Zichtbaar. Ook het nieuwe beleid voor het streekarchief, waarbij het streekarchief zich ontwikkelt tot een Regionaal Historisch Centrum past in dit kader. Deze nota’s en notities zullen als deelnota worden opgenomen in de cultuurnota.
1. Het belang van cultuur Cultuur zorgt voor plezier, ontspanning en vermaak. Mensen halen inspiratie uit cultuur. Het draagt bij aan onze ervaringen, persoonlijke ontwikkeling en oriëntatie. Maar cultuur is meer dan dat. Cultuur draagt ook bij aan binding: het stimuleert de sociale samenhang en daarmee de leefbaarheid. Mensen ontmoeten elkaar bij culturele activiteiten waardoor ze elkaar leren kennen en herkennen. Culturele activiteiten dragen bij aan de samenhang tussen inwoners die hier zijn geboren en hen die uit andere landen hier naar toe zijn gekomen. Wie goede culturele voorzieningen heeft, biedt mensen een platform om elkaar te ontmoeten en draagt bij aan het voorkomen van eenzaamheid.
4. Ambities De gemeente heeft hoge culturele ambities, maar beperkte financiële middelen. Dat maakt het noodzakelijk om keuzes te maken en creatief te zijn in het vinden van middelen. In het deelplan “financiën” zal nader worden uitgewerkt hoe de beschikbare middelen worden ingezet. Daarbij zijn de onlangs vastgestelde beleidsregels voor het verstrekken van subsidies leidend. In genoemd deelplan wordt ook nader ingegaan op de mogelijkheden om gebruik te maken van subsidieregelingen van provincie en rijk. En op de acties die worden ondernomen om het uitvoeringsbudget voor cultuur met externe middelen te verhogen.
2. Het culturele veld Wijk bij Duurstede heeft een groot aantal instellingen op het gebied van kunst en cultuur. Zij bepalen gezamenlijk het culturele veld. In een interactief proces met mensen van verschillende lokale cultuurinstellingen, vertegenwoordigers van de amateur- en de professionele kunst, scholen, in kunst en cultuur geïnteresseerde inwoners en met jongeren zijn de vijf beleidsdoelen bepaald waarop het gemeentelijke cultuurbeleid zich de komende vijf jaar zal gaan
2
KADERS VOOR CULTUURBELEID
Kaders voor cultuurbeleid
3
1.
Versterken van het culturele profiel 1. Behoud en stimulering van de Wijkse cultuur
Het cultuurbeleid van Wijk bij Duurstede heeft als doel het culturele profiel van de gemeente te versterken. Wijk bij Duurstede wil de inwoners van de drie kernen en de omliggende regio een goed ontwikkeld cultureel klimaat leveren. Naast de meerwaarde die het actief en/of passief ervaren van kunst en cultuur op zich biedt, is het een verbindend element in de Wijkse samenleving. Bovendien sluit een levendig cultureel aanbod aan bij de ambities om de toeristische aantrekkingskracht te vergroten.
In Wijk bij Duurstede zijn veel mensen actief in culturele verenigingen, instellingen en organisaties. Als amateur in o.a. de toneelverenigingen, de koren en de harmonie. In de cultuureducatie en kunstzinnige vorming. Maar ook als professioneel kunstenaar, met name in de beeldende kunst. De vele evenementen in Wijk bij Duurstede, Cothen en Langbroek worden druk bezocht. Het culturele rondje is een trekpleister voor de eigen inwoners, maar vooral ook voor de vele bezoekers uit de wijde regio.
De gemeente voelt zich samen met inwoners, cultuurmakers en cultuurgenieters verantwoordelijk voor behoud en ontwikkeling van het culturele profiel.
2.
Het Wijkse culturele leven wordt voor een belangrijk deel bepaald door het succes van lokale initiatieven. Onze inwoners zijn op dat gebied zeer actief en benaderen de gemeente met creatieve, originele en inspirerende voorstellen om te komen tot nieuwe projecten, activiteiten en evenementen. Daar is de gemeente blij mee. Ook nieuwe initiatieven moeten een kans krijgen.
De beleidsdoelen
Behoud en stimulering van lokale kunst en cultuur ondersteunt de gemeente als volgt:
1 2 3 4 5
• •
Behoud en ontwikkeling van de Wijkse cultuur. Cultuurhistorisch profiel versterken Vergroten van cultuurbereik voor jongeren. Cultuurontwikkeling op het platteland. Verbinden, ontmoeten en samenwerken.
•
4
Er is een door de raad vastgesteld budget voor cultuur De gemeente ziet voor zichzelf een stimulerende en faciliterende rol bij het ondersteunen van het lokale culturele veld en de uitvoering van lokale culturele initiatieven. De gemeente investeert in samenwerking met de lokale cultuuraanbieders om het culturele aanbod te versterken. Maar zal daarbij vooral ook gebruik maken van de kennis en ervaring van de provincie en van de subsidiemogelijkheden om deelname aan cultuur te vergroten. (Project Cultuurparticipatie).
•
Initiatieven om in het kader van het economisch-toeristische beleid de bekendheid met culturele evenementen te vergroten worden maximaal benut.
2. Cultuurhistorisch profiel versterken
1.2 Historie De gemeente Wijk bij Duurstede ontleent haar identiteit voor een belangrijk deel aan de rijke cultuurhistorie. De omgeving leent zich uitstekend voor een actieve en passieve cultuurdeelname, van het bezoek aan archeologische plekken tot en met de organisatie van een historisch festival. De rijke cultuurhistorische omgeving geeft aanleiding om te wonen, te werken en te recreëren in een pittoreske sfeer. De gemeente Wijk bij Duurstede heeft prachtige monumenten. Vanwege zijn schoonheid, betekenis voor de wetenschap of om zijn cultuurhistorische waarde, worden deze onderhouden vanuit de monumentenzorg. Het project ‘Dorestad Zichtbaar’ is erop gericht om één aspect van cultuurhistorie te vergroten. De gemeente ziet het als een kans en een uitdaging om Dorestad weer voelbaar en beleefbaar te maken. De tijd is er rijp voor. Dorestad lag in en nabij Wijk bij Duurstede en was van de 7e tot midden 9e eeuw een zeer succesvolle internationale handelsplaats. Karel de Grote had tijdens het Frankische Rijk ‘Dorestad’ persoonlijk in bezit. Het archeologische onderzoek op het vroegere Veilingterrein heeft de belangstelling voor Dorestad in Wijk en ver daarbuiten doen groeien. Ook tijdens het lokale cultuurdebat werd Dorestad geïdentificeerd als grote kans voor culturele profilering.
•
Samen met de provincie Utrecht werkt de gemeente aan een plan om Dorestad voor de huidige en toekomstige generaties in Wijk bij Duurstede, maar ook daarbuiten, zichtbaar, voelbaar en beleefbaar te maken. Het onderwerp sluit ook aan bij het provinciaal beleidsthema ‘Van Collectie naar Connectie’.
•
De gemeente onderhoudt monumenten door het uitvoeren van de ‘monumentenverordening gemeente Wijk bij Duurstede’. De monumentencommissie geeft advies over de toepassing van de Monumentenwet, de verordening en het monumentenbeleid.
•
De gemeente werkt samen met het bestuur van Museum Dorestad aan een nieuwe positionering.
•
De gemeente maakt plannen voor het bouwen van een nieuw Regionaal Historisch Centrum als opvolger van het Streekarchief.
3. Vergroten van cultuurbereik voor jongeren
De gemeente streeft ernaar kunst en cultuur voor een groot publiek toegankelijk te maken. Jongeren vormen daarbij een belangrijke doelgroep en speerpunt in het cultuurbeleid van de gemeente. Wij vinden het belangrijk dat de jongeren in Wijk bij Duurstede met cultuur en de cultuurhistorische waarden van de stad in aanraking komen. Het is wenselijk wanneer jongeren al op vroege leeftijd deelnemen aan culturele activiteiten of lid zijn van een culturele vereniging. Zo worden zij bewust van hun culturele omgeving en voelen zij zich meer verbonden met de streek waar ze vandaan
Gewerkt wordt aan het uitvoeren van de volgende activiteiten:
5
komen. De jongeren van nu bewaken immers het culturele erfgoed van de toekomst.
buurgemeenten aan een cultuurvisie op het Kromme Rijngebied. Het Kromme Rijngebied, gelegen tussen de stedelijke gebieden van Bunnik, Houten, Utrechtse Heuvelrug en Wijk bij Duurstede, maakt deel uit van het Nationaal Landschap Rivierengebied. Dit gebied is één van de twintig nationale landschappen die in 2006 door het ministerie van VROM is geïntroduceerd. Het gebied kenmerkt zich door landschappelijke, cultuurhistorische en natuurlijke kwaliteiten zoals water, monumenten, cultuur. Deze kwaliteiten moeten behouden blijven, duurzaam beheerd en waar mogelijk versterkt worden. Ook de provincie Utrecht heeft beleid ontwikkeld ten aanzien van dit gebied. Op lokaal niveau is recentelijk een aantal toeristische- en recreatieve nota’s verschenen waarin de kernkwaliteiten van het Kromme Rijngebied nogmaals worden onderstreept.
De afgelopen jaren heeft het ”Kunstmenu” op de basisscholen een niet meer weg te denken plek gekregen. Daarin geven de scholen gezamenlijk vorm aan programma’s die leerlingen in aanraking brengen met (professionele) kunst en hun culturele omgeving. Het is belangrijk om deze gezamenlijke aanpak te blijven faciliteren. In de huidige provinciale subsidieregeling ‘Cultuurparticipatie’ vormen jongeren een belangrijke doelgroep. Inmiddels is een intentieovereenkomst getekend tussen de Provincie Utrecht en de gemeente Wijk bij Duurstede voor de periode 2009-2012. Hiermee wordt aangegeven dat beide partijen het belangrijk vinden cultuurdeelname van met name jongeren te vergroten Mede door middel van deze subsidieregeling, is het mogelijk om cultuureducatie binnen en buiten het onderwijs een belangrijke plek te geven.
In de cultuurvisie op het Kromme Rijngebied worden initiatieven voorgedragen die ertoe bijdragen het gebied op de kaart te zetten. Het doel is om het Kromme Rijngebied aantrekkelijk te maken voor vrijetijdsbesteding, zowel bij de bewoners van dit gebied als bij dagjesmensen en toeristen. Versterken van het culturele aanbod is hier een uitstekend middel voor.
De nieuwe regeling voor combinatiefuncties maakt het mogelijk om iemand aan te stellen die de coördinatie van de speciaal voor jongeren opgezette en samen met de jongeren ontwikkelde arrangementen verder vorm te geven. Daarbij vinden we het belangrijk om jongeren meer te betrekken bij cultuur en hen te stimuleren daaraan deel te nemen.
In de Kromme Rijnstreek en het Langbroekerweteringgebied zijn met ondersteuning van Leader de afgelopen jaren ruim twintig bijzondere plattelandsprojecten opgezet. De identiteit van de streek wordt hiermee benadrukt. In Werkhoven is een streekhuis ingericht waar alle initiatieven, om de Kromme Rijnstreek prachtig en krachtig te houden, samenkomen. Het buitengebied leent zich goed voor initiatieven op het gebied van cultuur. Zo vonden succesvolle festivals plaats, bleek de steenfabriek de Bosscherwaarden een uitstekend decor voor grote theaterproducties en is het oogstfeest niet meer uit onze gemeente weg te denken.
4. Cultuurontwikkeling op het platteland
Bij versterking van de culturele profilering is het ook van belang dat er vanuit een regionale visie gedacht en gewerkt wordt. De gemeente Wijk bij Duurstede werkt samen met haar
6
•
•
en veilig maken (BTBV). Dat kan niet ineens. In de nota ”Gehandicaptenbeleid” vindt u een plan van aanpak.
De gemeente stimuleert het cultureel ondernemerschap op het platteland door aan te sluiten bij initiatieven rond Vitaal Platteland/Leefbaarheid in kleine kernen. Samen met andere Kromme Rijn gemeenten dragen we bij aan het Leader Streekfonds.
Het vergroten van deelname vinden we ook terug in verschillende andere beleids- en visiedocumenten: Samen met de gemeenten De Bilt, Utrechtse Heuvelrug, Woudenberg, Rhenen, Soest, Zeist, Baarn en met de provincie Utrecht wordt gewerkt aan het ‘Regionaal Marketing en Promotieplan Utrechtse Heuvelrug’ om het toerisme te promoten. Met dit project wil de gemeente Wijk bij Duurstede zich gaan profileren als trekpleister voor dagjesmensen. Wijk bij Duurstede heeft veel voor hen te bieden op het gebied van cultuurhistorie, de plattelandscultuur, de hoeveelheid aan culturele activiteiten en evenementen en de prachtige omgeving met de Rijn en de Lek.
De gemeente zal zich inzetten om communicatienetwerken uit te breiden. Belangrijk hierbij is dat over de gemeentegrenzen heen gecommuniceerd wordt over culturele evenementen die betrekking hebben op het Kromme Rijngebied.
Investeren in cultuur heeft een positieve invloed op het vestigingsklimaat. Er liggen dus kansen voor het bedrijfsleven om met maatschappelijke organisaties en culturele instellingen samen te werken om het culturele klimaat in onze gemeente te versterken.
5. Verbinden, ontmoeten en samenwerken
Cultuur draagt bij aan binding, stimuleert de sociale samenhang en daarmee de leefbaarheid. Mensen ontmoeten elkaar bij culturele activiteiten en werken samen bij de organisatie daarvan. Culturele activiteiten als Kleurrijk Wijk en activiteiten die georganiseerd worden door het Platform Wijk Samen dragen er toe bij dat inwoners die hier zijn geboren en zij die uit landen hier naar toe zijn gekomen elkaar ontmoeten, leren kennen, leren waarderen en respecteren. Wijk bij Duurstede maakt werk van de ontmoeting tussen burgers van velerlei herkomst. Ondersteunen van projecten als “Het Wijkse Sieraad” , “Jouw cultuur, mijn cultuur” en “De Dag van de Dialoog” past in dit kader.
3
Het budget voor cultuur
Het financiële kader voor cultuur wordt bepaald door de hoogte van het beschikbare budget. De gemeente subsidieert een groot aantal culturele instellingen en activiteiten op het gebied van cultuur. In de subsidieverordening en de bijbehorende beleidsregels zijn de condities voor het verlenen van subsidie vastgelegd. Jaarlijks wordt de hoogte van het subsidieplafond vastgesteld. Gelet op de financiële situatie is het niet reëel ervan uit te gaan dat dit subsidieplafond de komende jaren substantieel verhoogd zal kunnen worden. We zullen dus moeten inzetten op slim en creatief financieren. Dat kan door optimaal gebruik te maken van
Cultuur en culturele activiteiten moeten ook toegankelijk zijn voor inwoners die door fysieke beperkingen minder makkelijk van het cultuuraanbod gebruik maken. Daarom moeten onze culturele instellingen hun accommodatie bereikbaar, toegankelijk, bruikbaar
7
subsidiemogelijkheden en partners te zoeken in het maatschappelijk veld en bedrijfsleven. Zoals: •
•
•
Subsidie in het kader van het Provinciaal Actieprogramma Cultuurparticipatie: inmiddels is een intentieverklaring getekend en wordt het actieplan uitgewerkt gericht op het vergroten van deelname aan cultuur. Met name door jongeren. Rijksbijdrage om combinatiefuncties in te richten. Voor cultuur betekent dat, dat er een functie wordt ingevuld ter ondersteuning van de lokale culturele initiatieven, met name gericht op het leggen van verbinding tussen jongeren, cultuur en onderwijs. Met als doel om het cultuurbereik en cultuurdeelname onder jongeren te vergroten. Subsidie van Leader voor initiatieven die leiden tot het vergroten van de leefbaarheid op het platteland.
8
VERVOLGTRAJECT
9
kans om Dorestad weer zichtbaar, maar vooral ook beleefbaar te maken.
Werkwijze Interactief De kaders voor het cultuurbeleid zijn tot stand gekomen in een interactief proces met vertegenwoordigers van het culturele veld, betrokken inwoners en jongeren van Het Reviuslyceum. Er zijn enquêtes, interviews en cultuurdebatten gehouden met cultuuraanbieders, cultuurliefhebbers en maatschappelijke organisaties. De beleidsdoelen zijn vervolgens voorgelegd en besproken in een klankbordgroep. De suggesties en adviezen zijn verwerkt in de nu voorliggende deelnota.
In het kader van “Van Collectie naar Connectie” werkt de gemeente samen met de provincie om het Museum Dorestad aansluiting te laten vinden bij het project “Dorestad Zichtbaar”. Door samenwerking met de regiogemeenten (waaronder Houten, Bunnik, Utrechtse Heuvelrug) bundelen de gemeentes de inzet en expertise bij het opzetten van regionale culturele initiatieven. De gemeente werkt intergemeentelijk en met de provincie samen aan het ‘Regionaal Marketing en Promotieplan Utrechtse Heuvelrug’. In dat kader worden de culturele identiteit en de aantrekkelijkheid van Wijk bij Duurstede als cultuurstad gepromoot.
Samen De beleidsdoelen dienen uitgewerkt te worden in concrete activiteiten. De gemeente ziet het als een gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeente, inwoners, cultuurmakers en cultuurgenieters om te zorgen voor behoud en ontwikkeling van cultuur. Daarbij streeft de gemeente ernaar condities en randvoorwaarden te scheppen voor initiatieven uit de samenleving.
Vervolgtraject Na vaststelling van het deelplan “Kaders voor cultuurbeleid” worden de volgende deelplannen nader uitgewerkt: Het culturele veld in beeld Actieplan cultuurparticipatie Uitvoeringsplannen per beleidsdoel Een overzicht van beleidsdocumenten en nota’s gerelateerd aan kunst en cultuur Meerjarenbegroting cultuur De deelplannen vormen gezamenlijk de cultuurnota.
De gemeente heeft voor het verwezenlijken van de ambities niet alleen de eigen inwoners, maar ook andere partners nodig. Een goede samenwerkingspartner is de provincie Utrecht. De provincie heeft dit jaar een cultuurnota gepresenteerd waarin ze aangeeft samen met gemeenten, culturele instellingen en cultuurmakers Utrecht cultureel sterker te maken. Vanuit de doelstelling in de provinciale nota “Kunst en cultuur in aanraking brengen met een groter publiek” werkt de gemeente samen met de provincie aan het vergroten van het cultuurbereik.
Uitwerking van de deelplannen gebeurt in nauw overleg en samen met het culturele veld. Daarbij wordt gedacht aan het instellen van een cultureel platform waarin actieve cultuurmakers (professionele en amateurkunstenaar, theater- en muziekmakers, vertegenwoordigers uit de cultuureducatie en het onderwijs, enz.) elkaar ontmoeten. Aanpak en werkwijze worden nader uitgewerkt.
Hoog op de samenwerkingsagenda van de provincie staat het project “Dorestad Zichtbaar”. De samenwerkingsagenda is opgesteld om gemeentes te ondersteunen bij kansrijke en complexe projecten. Beide, provincie en gemeente, zien het als een prachtige
10
