Meedenken over preventie, signalering en aanpak van financiële uitbuiting van ouderen
Pilot regio West-Veluwe/Vallei 12 februari 2014
Programma • • • • • • • •
Welkom en kennismaking Toelichting op pilot/doel van bijeenkomst Financiële uitbuiting ouderen in vogelvlucht Inventarisatie van interventies Speerpunten vanuit projectteam Deelsessies Hoofdlijnen van aanpak Vooruitblik op vervolgstappen
Pilot Voorkomen financiële uitbuiting van ouderen
KENNISMAKING
Gemeentelijke rol bij aanpak huiselijk geweld en ouderenmishandeling – Wet maatschappelijke Ondersteuning WMO kent doelen van ondersteuning – 35 centrumgemeenten in Nederland voeren aanpak huiselijk geweld uit – Elke centrumgemeente is verantwoordelijk voor eigen regio – Barneveld, Ede, Nijkerk, Scherpenzeel en Wageningen vormen regio West-Veluwe/Vallei
| 17 februari 2014 |
Voettekst
|4|
Projectteam: voorbereiding van bijeenkomst • Bestaat uit: – Hilde Blankman (Stichting Mentorschap) – Liesbeth van den Brink-Baggerman (notariskantoor Van Putten van Apeldoorn) – Rineke van Hunen (coördinator Steunpunt huiselijk geweld West-Veluwe/Vallei) – Jan-Willem Hermans (Olenz notarissen) – Ron Willemsen (politieregio Oost) – Irma van der Zon (notariskantoor Veldhuizen Beens Van der Castel) – Dineke van Engelenburg (gemeente Ede) – Mirjam van Dongen & Mark Waaijenberg (Moetd/B&A)
Pilot Voorkomen financiële uitbuiting van ouderen
TOELICHTING
Vertrekpunt Landelijk actieplan Ouderen in veilige handen • Regio West-Veluwe/Vallei heeft huiselijk geweld en ouderenmishandeling hoog op agenda staan • Ministerie van VWS heeft onder meer gemeente Ede bereid gevonden om als pilot te fungeren • Pilots zijn onderdeel van Actieplan Ouderen in veilige handen en worden uitgevoerd in 2014 • Doel pilots is zetten van stevige stappen op gebied van preventie, signalering en aanpak van financiële uitbuiting • En deze eind 2014 te delen met andere gemeenten/ regio’s • Regio West-Veluwe/Vallei wil dat samen met u doen
Doelen van bijeenkomst 1. Meedenken over acties op basis van voorzet projectteam 2. Kennismaking met elkaar 3. Inzicht in financiële uitbuiting van ouderen 4. Bij voorkeur: intekenen op acties voor 2014
Voorkomen financiële uitbuiting van ouderen
IN VOGELVLUCHT
Ouderenmishandeling en financiële uitbuiting • Wat is ouderenmishandeling? – verschijningsvormen • Financiële uitbuiting en financieel misbruik: – vormen, kenmerken, risicofactoren – plegers en motieven – gradaties – signalen
Filmpje met cases (nog invoegen)
Wat is ouderenmishandeling? …..al het handelen… …of … het nalaten van handelen… …van al diegenen die in terugkerende persoonlijke en/of professionele relatie met die oudere (65 jaar en ouder) staan… …waardoor de oudere lichamelijke, psychische en/of materiële schade lijdt… …waarbij er van de kant van de oudere sprake is van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid. 12
Ouderenmishandeling in cijfers • 1 op de 20 ouderen is slachtoffer: – 160.000 – 200.000 ouderen per jaar – 70% vrouw – 30% man • 1.027 meldingen bij steunpunten (landelijk) • 1/3 mantelzorgers demente ouderen • Verwachte toename door vergrijzing
Verschijningsvormen • Hoofdvormen: – fysiek geweld – seksueel geweld – psychisch geweld – verwaarlozing – financiële uitbuiting – vormen gaan vaak samen
14
Financiële uitbuiting ouderen: definitie
Ongepast gebruik maken van bezittingen van oudere • 30.000 slachtoffers • 250 meldingen steunpunten (landelijk) • Familielid als dader: 85%
15
Vormen financiële uitbuiting • • • • • • • •
Wegnemen geld, sieraden, goederen Verkoop van eigendommen Misbruik van machtigingen Koop op naam van slachtoffer Gedwongen testamentwijziging of wilsbeschikking Financieel kort houden Misbruik van rekeningen Noodzakelijke hulpmiddelen onthouden tgv eigen bijdrage
Kenmerken slachtoffers financiële uitbuiting • • • • • • •
80+ Alleenwonend 80% = vrouw Onwetendheid Afhankelijkheid Fysieke, sociale en mentale beperkingen Financiële, sociale omstandigheden
Risicofactoren financiële uitbuiting • Toegenomen afhankelijkheid • Sociaal isolement • Ziekte • Overbelasting (mantel)zorger • Rolverandering • Loyaliteitsgevoelens voor pleger/dader • Geschiedenis van geweld • Persoonlijke problemen van pleger/dader • Relationele voorgeschiedenis
18
Plegers financiële uitbuiting • • • • •
Gezinsleden Familieleden Buren en kennissen Beroepskrachten en vrijwilligers Plotseling nieuwe “vrienden”
En hun motieven: • Financiële nood • Hebzucht • Vermeend recht op aanspraak
Gradaties machtsmisbruik financiële uitbuiting • Welwillende invloed • Dwang tot afstaan van geld en goederen • Frauduleuze handelingen • Diefstal en ontvreemding van geld en goederen en de verkoop hiervan
Signalen financiële uitbuiting • • • • • • • • • •
Betaalachterstand Geldgebrek Weigeren informatieverstrekking Ontbreken van geld/goederen Onverklaarbare geldopnames/kosten “Dubieuze” testamentwijziging Verdwijnen van waardevolle spullen Afgesloten van gas en elektra Brieven van incassobureaus Familie regelt de zaken namens de oudere 21
Redenen onderrapportage door ouderen • Niet weten: – cognitieve beperking – stiekem – onkunde/gebrek aan kennis slachtoffer • Niet willen: – vergoelijken/loyaliteit/schaamte – angst voor represailles/gevolgen (bijv. dreiging verzorgingshuis) – gedwee/murw/verandert toch niets
Redenen onderrapportage door professionals • Angst voor represailles pleger • Onbekendheid met aanpak (zorg versus financiën) • Angst voor gevolgen voor professional (bijv. beroepsgeheim) • Onveiligheid op werk • Moeite om het bespreekbaar te maken • Onvoldoende bekendheid met onderwerp, ongeloof
Meldcode • Meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling (1-2-2013) • Handreiking Veilige zorgrelatie (A. Olsjer)
Overzicht Stappenplan Meldcode
Stap 1
• In kaart brengen van signalen
• Collegiale consultatie en zo nodig raadplegen Stap 2 van SHG
Stap 3
Stap 4
• Bespreken met de betrokkene(n)
• Wegen van het geweld/mishandeling • Beslissen: Hulp organiseren of melden
Stap 5
25
SHG • 24 uur telefonisch bereikbaar • Bureaudienst • 0900-1262626 • Voorlichting
Steunpunt Huiselijk Geweld 0900-1262626
Casus SHG Casus ‘hulp in de huishouding’ Dochter van hoogbejaarde ouders vraagt advies aan SHG • Financieel misbruik; geldopnames • Moeder heeft Alzheimer • Relatie moeder en de hulp • Rol vader
Steunpunt Huiselijk Geweld 0900-1262626
Vragen van dochter: • Mag ik een gesprek aangaan? • Kan ik aangifte doen? • Hoe verder voorkomen? • Wie mag ik inlichten?
Steunpunt Huiselijk Geweld 0900-1262626
Advies SHG: • Gesprek: voorbespreken met vader, open vragen, inschatting risico • Aangifte? Welk bewijs is er, contact met de bank, melding bij de politie • Hoe voorkomen? Gesprek aangaan, aangifte te doen, alternatief zorg • Wie inlichten? Casemanager dementie, huisarts, SHG, politie, notaris
Steunpunt Huiselijk Geweld 09001262626
Vervolg casus • Verloop gesprek • Politie en OM • Kennis delen
Steunpunt Huiselijk Geweld 0900-1262626
Voorkomen financiële uitbuiting van ouderen
INVENTARISATIE
Preventie Ouderen
Professionals
Mantelzorgers
Vrijwilligers
Signaleren
Aanpak
Voorkomen financiële uitbuiting van ouderen
SPEERPUNTEN
Bewustwording financiële uitbuiting bij ouderen • Bekendheid vergroten van producten/aanbod, zoals – levenstestament – bancaire producten – bewindvoering
Vergroten bewustzijn bij professionals • Professionals herkennen (signalen van) financiële uitbuiting, vraagt om goede introductie (bijv. in vorm van training) • Persoonsgebonden budget: aandacht voor voorkomen en signaleren van misbruik van PGB. Bijvoorbeeld: door het houden van ‘bewustkeuzegesprekken’ is misbruik van PGB in enkele gevallen voorkomen
Tools en aanspreekpunten voor professionals • Ontwikkelen en inzetten van tools voor verschillende professionals/ beroepsgroepen (denk aan stappenplan financiële uitbuiting van notariaat); ook toepassen van (delen van) meldcode voor de niet-verplichte groepen zoals b.v. vrijwilligers • Opzetten kennisnetwerk om elkaar te raadplegen en kennis te delen, sociale kaart voor aanpak van financiële uitbuiting • Zorgen voor bekendheid over meldpunt bij signalen van financiële uitbuiting (is het SHG, maar dat is nog lang niet breed bekend) en over wijze waarop meldpunt follow-up geeft
Training voor professionals • Trainen van professionals in het gebruik van de meldcode en andere tools • Vooral aandacht voor gespreksvoering: hoe ga ik gesprek aan over financiële uitbuiting met ouderen zelf, netwerk, evt. pleger, etc.
Intervisie, verkennen van grenzen en mogelijkheden door professionals • Organiseren van intervisieoverleg voor professionals om dilemma’s en casuïstiek te bespreken met als doel verkennen van grenzen: – privacyvraagstukken, geheimhouding, etc. • En ontdekken van mogelijkheden: – doorzetten van vragen, betrokkenheid OM/politie, etc.
Voorkomen financiële uitbuiting van ouderen
DEELSESSIES
Deelsessies • Deelsessies over voorstellen, korte plenaire terugkoppeling • Concrete invulling: – Welke resultaten willen we eind 2014 bereikt hebben? – Welke acties hebben meeste toegevoegde waarde? – Wat kan bijdrage zijn van aanwezigen en anderen?
• Projectteam zorgt aankomende weken voor uitwerking in plan van aanpak
Voorkomen financiële uitbuiting van ouderen
VERVOLGSTAPPEN
Tussen nu en eind 2014 • 02-14
Opstellen plan van aanpak
• 03-14
Start uitvoeren van acties
• 06-14
Tussenstand opnemen
• 11-14
Presentatie eindresultaten
