Uitgangspunten en Doelen voor de Vereniging Blijstroom Werkplan voor 2014 en 2015 Te bespreken op de Algemene Ledenvergadering op 12 februari 2014 Datum: 6 februari 2014
2
3
Deel I: Uitgangspunten en doelen op hoofdlijnen
5
Wij willen naar een energieneutraal Rotterdam Dichtbij en met elkaar Iedereen een eigen weg
5 5 5
Een lokale revolutie Andere energie – stap voor stap Minder gebruiken, anders lukt het niet Samen op pad
6 6 6 7
De stappen Samen slimmer worden Ontginnen van de eigen wijk Leveren, op Rotterdamse schaal
7 7 7 7
Intermezzo: hoe vertellen we dat nu eenvoudig ?
9
Deel II: Werkplan 2014 / 2015
11
Blijstroom als Vereniging Doelen voor 2014 Communicatie Organisatie Bestuur
11 11 11 12 12
Projecten Van MaanenBlok Energieneutraal Voorlichting op Straat Blijspel Loket en informatiecentrum Mijn VvE verdient het! Kaart Oogstbare Energie Pilot Collectief Opwekken Collectieve Inkoopactie
13 13 13 14 14 14 15 16 16
Financiën Begroting Contributie Overige inkomsten Begroting 2014 Balans per 1 januari 2014 Jaarrekening 2013
16 16 17 17 18 18 19
4
5
Wij willen naar een energieneutraal Rotterdam Blijstroom is een energiecollectief met een integrale focus op de energietransitie van RotterdamNoord. We leveren een concrete bijdrage aan de grote mondiale opgave om energie te besparen, daardoor CO2-uitstoot te verminderen en minder afhankelijk te zijn van fossiele bronnen. Maar bovenal komen we in actie om Rotterdam-Noord energieneutraal te maken en daarmee de leefbaarheid en de betaalbaarheid van de woonlasten van onze eigen wijken te verbeteren. Daarmee lossen we niet het hele energieprobleem op; dat weten we heel goed. Maar we maken het probleem in ieder geval ook niet groter. En daarmee zijn we wel deel van de grotere oplossing. Onze toekomstvisie voor Rotterdam-Noord is dat de energierekening van de 25.500 huishoudens (in totaal 40 miljoen euro per jaar) in de eigen wijk kan worden geïnvesteerd in plaats van in gas, warmte en elektriciteit van buiten. Om dat te bereiken gaan we allereerst zoveel mogelijk energie besparen. Hiervoor gaan we collectief aan de slag met energiebesparende maatregelen: gedrag en investeringen in de woning. Daarnaast gaan we het verbruik zoveel mogelijke proberen te vergroenen door opwekking van eigen lokale energie. Tot slot zorgen we ervoor dat deze investeringen door lokale ondernemers en bewoners worden gerealiseerd. Hiermee zorgen we voor leefbare wijken met aandacht voor elkaar en voor onze eigen portemonnee. Blijstroom zorgt hiermee voor een positieve ontwikkeling in Rotterdam-Noord waar alle bewoners van kunnen profiteren.
Dichtbij en met elkaar Wat leidt ons bij wat we doen? Wij willen zoveel mogelijk zorgen voor onze eigen, lokale, groene energie. Wat nabij is kunnen we controleren en is makkelijker te delen. Over wat van ons is, hebben we zelf wat te zeggen. Wat we zelf moeten doen, doet een beroep op ons eigen initiatief, onze creativiteit en ons ondernemerschap. Samenwerken geeft ons oog voor elkaar en onze gezamenlijke leefomgeving. Blijstroom is gestart in de wijk Blijdorp en in het eerste jaar gegroeid tot een hechte groep bewoners in Rotterdam-Noord. Daar ligt de basis. En daar beginnen we dus ook.
Iedereen een eigen weg In een stad als Rotterdam zit bijna iedereen in een andere situatie. De een heeft een eigen huis, de ander huurt. Veel huiseigenaren zijn onderdeel van een vereniging van eigenaren waardoor beslissingen samen moeten worden genomen. Dan maakt het veel uit of je met vier huishoudens bent, of met vierenzeventig eigenaren die het eens moeten worden. En het verschil tussen huren van een woningcorporatie of een particuliere verhuurder kan ook nogal wat uitmaken. Ook voor de
6
levering van energie zit iedereen in een ander parket: sommigen hebben net een langjarig contract afgesloten terwijl anderen staan te popelen om over te stappen. Terwijl de één net zonnepanelen op het eigen dak heeft gelegd, aarzelt de ander omdat hij of zij misschien wel wil verhuizen. Deze enorme verschillen maken dat voor ieder mens de weg naar een energieneutraal Rotterdam een andere is. Voor de een is dat de weg die vanaf dag één het meeste geld oplevert zodat verder kan worden geïnvesteerd: eerst de vloer isoleren. Maar voor de ander is dat veel ingewikkelder, bijvoorbeeld omdat de rest van de VvE nog niet is overtuigd. Maar hij of zij kan misschien wel eigen zonnepanelen op het dak leggen. En voor weer anderen is investeren in het eigen huis helemaal niet aan de orde. Zij willen misschien wel direct hun groene energie collectief inkopen, en dus eigenlijk van leverancier wisselen. Die grote diversiteit betekent dat iedereen op zijn of haar eigen manier, vanuit eigen motief, belang en mogelijkheden, de overstap moet kunnen maken naar lokale, schone energie.
Een lokale revolutie Andere energie – stap voor stap Onze energie komt nu in de vorm van elektriciteit uit het stopcontact, gas uit de gaskraan voor de verwarming en om te koken, of directe verwarming door het warme water van de stadsverwarming. Bijna alle energie in Nederland wordt nu opgewekt door het verbranden van kolen of gas. Of het nu in de elektriciteitscentrale is, of in onze eigen cv-ketel thuis. Maar die raakt een keer op, wordt steeds duurder en bovendien zijn we ervoor afhankelijk van talloze partijen waar wij zelf geen stem in hebben. Wij denken dat dit anders kan en laten dit zien door het te gaan doen. Hoe dan? Elektriciteit is eigenlijk het makkelijkst. Dat kunnen we zelf of samen opwekken door zonnepanelen op onze daken. En wanneer we zelf geen dak hebben, kunnen we het misschien doen met onze bovenburen, of de school aan de overkant. Tegelijk weten we ook dat we voor onze huidige gebruik niet genoeg daken hebben in Rotterdam-Noord. En dan nog is elektriciteit maar een klein deel van de energie die we gebruiken. Het grootste deel gaat op aan de verwarming van ons huis en warm water. En daarvoor liggen de oplossingen al weer minder voor de hand. Er wordt al vele jaren onderzoek gedaan naar een duurzame energievoorziening. Dat heeft ook de nodige innovaties opgeleverd: windmolens worden steeds beter, zonnepanelen steeds efficiënter, accu’s worden beter en lichter. Er zijn al woonwijken waar afvalwaterstromen gescheiden worden, rietfilters voor waterzuivering worden toegepast en biogas wordt geproduceerd. Her en der in Nederland verschijnen de eerste grote biogasinstallaties waarmee groen gas wordt gemaakt, wat via dezelfde gasleidingen ons huis kan bereiken. Ook wordt her en der geprobeerd om de overtollige warmte bij de grote fabrieken in de haven te gebruiken voor de stadsverwarming. Ook dat scheelt weer. Technisch is dus al heel veel mogelijk, maar in de praktijk blijken er vaak een hoop beren op de weg om het ook te realiseren. Soms is dat wet- en regelgeving, maar heel vaak moeten we gewoon nog leren samenwerken. Ook dat gaan we bij Blijstroom leren.
Minder gebruiken, anders lukt het niet Eén van de allerbelangrijkste dingen die we kunnen doen is simpelweg veel minder energie gebruiken. Veel huizen in de stad zijn jaren geleden gebouwd. Toen maakte zich men totaal niet druk om de isolatie, huizen waren zo lek als een mandje. Maar velen van ons wonen nog steeds in die oude huizen. En soms nog steeds zonder dubbelglas, zonder geïsoleerde muren, vloeren en daken, met soms nog een oude ketel die veel meer gas verbruikt dan warmte oplevert. En met elkaar verbruiken deze huizen zoveel energie dat het daarmee nooit gaat lukken om al die energie lokaal op te wekken. Toch zijn heel veel mensen zich niet bewust dat er zoveel warmte verloren
7
gaat door slecht geïsoleerde muren, vloeren en daken. Dat is dus één: bewustwording. Begrijpen hoe je energierekening in elkaar zit. Vervolgens kijken wat we daar aan kunnen doen. In gedrag valt veel te winnen: door bijvoorbeeld de verwarming een graadje lager te zetten besparen we vaak al tien procent. Maar dan volgt ook de woning zelf: isoleren, waar begin je, wat kan ik zelf en wat moet ik uitbesteden? Misschien moeten toch ook de installaties worden aangepast. Et cetera. Dan komt het ook aan op bouwkundige en installatietechnische kennis en ervaring. Door die kennis en ervaring te verzamelen, maar ook door bewoners te koppelen aan lokale adviseurs, installateurs en aannemers, vervult Blijstroom een rol als spil in de omslag naar een lager energieverbruik.
Samen op pad Samengevat betekent dat dat we minder energie gaan gebruiken, door onze huizen, maar ook ons gedrag, aan te passen. Dat we de energie die we dan nog nodig hebben zoveel mogelijk lokaal moeten gaan opwekken. Zelf, of samen met anderen. En wat we dan nog tekort komen, kopen we collectief in van een nabije schone bron. Op die manier is het mogelijk om onze eigen wijken en buurten energieneutraal te krijgen. Niet in één keer, maar stap voor stap.
De stappen Blijstroom wil zoveel mogelijk mensen in staat stellen om op hun eigen manier vorm te geven aan deze lokale revolutie. We zijn dus meer dan een sociale vereniging, en meer dan een duurzaam bedrijf. We hebben een omwenteling in de stad voor ogen. Dat betekent dat we werken langs drie lijnen: Samen slimmer worden, het Ontginnen van de eigen wijk en Leveren, op Rotterdamse schaal. Deze staan niet los van elkaar maar zijn wel van elkaar te onderscheiden qua doel. Daaronder vallen weer verschillende projecten. Soms vallen die duidelijk onder één lijn, maar soms ook komen verschillende doelen samen in één project.
Samen slimmer worden Mensen kunnen heel veel zelf. Maar hebben misschien wel een zetje, wat extra kennis of goede voorbeelden nodig om ook tot actie over te kunnen gaan. Een belangrijk doel van de vereniging is het bouwen van een netwerk waarin mensen elkaar een eindje op weg kunnen helpen. Dit kan de vorm krijgen van kennisdeling, actieve voorlichting, de stimulering van professioneel advies. Blijstroom brengt mensen met elkaar in contact en vervult daarbij een centrale rol in RotterdamNoord. Blijstroom werkt daarbij zoveel mogelijk samen met andere initiatieven, zowel binnen als buiten de wijk.
Ontginnen van de eigen wijk Misschien wel de grootste uitdaging voor een stad als Rotterdam, en dit geld zeker voor een dichtbevolkt stadsdeel als Rotterdam-Noord, is om iets minder afhankelijk te worden van zijn omgeving. Dat betekent dat we onze eigen wijk moeten ontginnen. We gaan dus op zoek naar de maximale oogstbare energie binnen de grenzen van Rotterdam-Noord. Dat betekent zoveel mogelijk energie zelf opwekken: zon, wind, aardwarmte, maar ook warmte uit het riool of het asfalt, en ons tuinafval. We moeten dus op zoek naar waar die energie zit: de energiepotentie. Zowel fysiek als sociaal, want de techniek mag er soms al wezen, er gebeurt pas iets als mensen het willen. We investeren dus in onderzoek en in betrokkenheid van mensen. Tegelijk maken we de missie waar door zo snel mogelijk onze eigen energie op te wekken: het daadwerkelijk realiseren van collectieve projecten voor de opwek van duurzame energie in de eigen wijk.
Leveren, op Rotterdamse schaal We zullen – zeker op de korte termijn – toch ook nog afhankelijk zijn van energie van buiten de wijk. Maar dan wel energie uit duurzame bronnen, uit de omgeving, op een manier waar we zelf
8
controle en zeggenschap over hebben. Blijstroom wil het op den duur mogelijk maken om deze energie met elkaar in te kopen van een betrouwbare bron. Dit doen we echter niet alleen. We trekken hierbij zoveel mogelijk samen op met andere Rotterdamse energie-initiatieven. Met een aantal Rotterdamse initiatieven wordt verkend op welke manier een dergelijke samenwerking eruit kan zien. Blijstroom zal hierbij wedijveren voor, en waar mogelijk meewerken aan, het ontstaan van vele ‘Blijstroompjes’ in Rotterdam: wijk- en buurtgebonden collectieven die – wanneer deze zich met elkaar verbinden – sterk staan. Sterk om massa te creëren waar dat nodig is voor bijvoorbeeld inkoop (in een collectieve isolatie- of zonnepanelenactie), maar ook sterk in het politieke krachtenveld.
9
Opgewekte Buurtenergie !
De schoonste energie is de energie die je zelf opwekt. Wij willen zelf in onze eigen energie voorzien. Dat is schoon, op den duur goedkoper en daarmee nemen we de zorg voor onze wijk in eigen hand. Daarvoor gaan we onze eigen energie opwekken en krijgen we Rotterdam-Noord energieneutraal. Sommige mensen kunnen het zelf, op hun eigen dak bijvoorbeeld. Maar juist in de stad zijn we vaak van elkaar afhankelijk. Daarom doen we het samen. Door collectief te investeren in opwekcapaciteit kunnen we energie uitwisselen en bouwen we gezamenlijk kapitaal op. Op den duur levert dat ook nog rendement op. Dat geld investeren we opnieuw in de wijk. Waarin precies? Daar beslissen we samen over.
.. En de energie die je bespaart. Maar met alleen zonnepanelen redden we het nooit om in onze eigen energie te voorzien. Dat weten we nu ook al. Daarvoor zouden we nu 275.000 zonnepanelen nodig hebben. Dat zijn 140 voetbalvelden vol en die ruimte hebben we niet. En we hebben het nog niet eens over de verwarming van onze woningen. Ons verbruik moet dus omlaag. Dat gaat niet zomaar: heel veel maatregelen moeten worden genomen in VvE-verband. En daar is lang niet altijd iedereen het met elkaar eens. Da's dus allemaal nog best ingewikkeld. Hoe we in de moeilijke gevallen, en op wat langere termijn, toch verder kunnen komen onderzoeken we in pilots, van groot tot klein. Bijvoorbeeld rond het Van Maanenblok, maar ook op andere plekken. De kennis die we opdoen geven we weer door, bijvoorbeeld als Voorlichters op Straat.
Voor niets gaat de zon op! En daar gaan we dan ook gretig gebruik van maken! We gaan niet zitten wachten op de nieuwe oplossingen van morgen. Zonnepanelen zijn al rendabel en bovendien redelijk eenvoudig te plaatsen. Daarom is het een goed idee om daarmee te beginnen. Hoe dan? Iedereen die iets over heeft, al is het maar een klein bedrag, kan deelnemen in de collectieve zonprojecten. Daarvoor krijg je natuurlijk jaarlijks wat terug: een beetje rendement of een lagere energierekening. En we gaan er ook voor werken. Gelukkig hebben we met z'n allen heel veel handjes, kennis en ervaring. Daarmee verdienen we geld en dat gaat in de Blijstroom spaarpot. Als die dik genoeg is keren we hem om en kopen we opwekcapaciteit voor onze eigen wijk. Zo gaat het stroompje lopen!
10
11
Dit werkplan beschrijft de wijze waarop we de komende twee jaar werken aan Blijstroom. Het dient als richtsnoer voor onze acties en voor de manier waarop we ons organiseren. Het formuleert een aantal concrete doelen voor de komende periode. Allereerst een korte terugblik. Blijstroom is ontstaan als een initiatief van tien enthousiaste bewoners en ondernemers. Het doel: Rotterdam-Noord in zijn eigen energie te kunnen laten voorzien. Dat doel staat nog steeds. In 2012 en 2013 is met een groeiend aantal mensen gewerkt een verschillende projecten om deze doelen concreet te verwezenlijken. In 2013 is de Vereniging Blijstroom formeel opgericht en is sindsdien de 'koepel' waaronder de verschillende activiteiten plaatsvinden. Met de uitbreiding van het aantal activiteiten, het aangaan van verantwoordelijkheden richting anderen en met de groei van het aantal leden, ontstaat nu behoefte aan structuur. In dit werkplan beschrijven we die structuur. Wanneer dit door de leden is goedgekeurd wordt deze vertaald naar statuten en een huishoudelijk regelement.
Blijstroom als Vereniging Doelen voor 2014 Voor 2014 streven we naar een herkenbaar en duidelijk verhaal naar een groter publiek. Aan het eind van het jaar willen we de stap van 50 naar 150 leden dan hebben gemaakt. Dat betekent regelmaat in de communicatie en in de bijeenkomsten, een website die duidelijk vertelt wat Blijstroom is en doet. De leden worden actiever betrokken bij de verschillende projecten. De projecten worden optimaal gefaciliteerd door een goede infrastructuur: een duidelijke structuur en organisatie, inclusief statuten en huishoudelijk regelement. Maar de stap naar meer leden vereist ook de ontwikkeling van een helder ledenaanbod: de mogelijkheid om laagdrempelig te kunnen participeren in collectieve energieopwekking. Daarmee wordt ook de basis gelegd voor een verdere doorgroei naar 500 leden in 2015.
Communicatie De maandelijkse bijeenkomsten worden breed gewaardeerd. Tegelijkertijd is er behoefte aan een duidelijker onderscheid tussen publieke bijeenkomsten en ledenvergaderingen. Voorgesteld wordt om deze af te wisselen: eens per twee maanden een 'besloten' bijeenkomst voor de leden, en eens per twee maanden een publiek toegankelijke activiteit. Wanneer mogelijk maken we hiervoor de komende periode nog dankbaar gebruik van de gastvrijheid van De Nieuwe Banier. De website krijgt begin 2014 een volledig nieuw, professioneel gezicht, met alle mogelijkheden om te laten zien wat Blijstroom is en doet. Daar is de afgelopen periode al aan gewerkt. Deze wordt in de loop van het jaar geïntegreerd met de andere media als nieuwsbrief, facebook en twitter tot een communicatieplatform dat door een bredere groep actieve leden is te 'bedienen'.
12
Organisatie Blijstroom werkt op een integrale manier aan de verduurzaming van Rotterdam-Noord. Door straks collectief energie op te wekken, maar nadrukkelijk ook door verder vooruit te kijken. Door dingen samen te doen waar dat zinnig is, maar ook door mensen individueel te helpen een volgende stap te maken. Dat gebeurt in verschillende projecten, met ieder weer een eigen specifiek doel en specifieke resultaten. Een flink deel van deze projecten kunnen draaien op vrijwilligers: vanuit maatschappelijke idealen, betrokkenheid bij de wijk, omdat het energie geeft en omdat het leuk is. Maar andere projecten vereisen een sterker professionele inslag. Echte verduurzaming betekent ook de aanpassing van onze woningen, bouwkundig en installatietechnisch. Energie leveren vereist kennis van de markt en wet- en regelgeving. Het uitdenken van de oplossingen van morgen vereist dan ook professionele inzet; anders lukt het niet. De nauwe betrokkenheid vanaf de oprichting van een flink aantal professionals heeft Blijstroom ook gevormd tot een club die zich juist kan laten voorstaan op de kennis en expertise die daarvoor nodig is. Tegelijkertijd moet de verantwoordelijkheden en geldstromen goed worden geregeld. Dat betekent dat de relatie tussen Blijstroom als Vereniging, met leden die contributie betalen, en de projecten waarin op een gegeven moment ook geld verdiend kan worden goed moet worden geregeld. Als regel stellen we dat er binnen de Vereniging Blijstroom niet voor werk wordt betaald. Betaald werk verhoudt zich moeilijk tot de vele vrijwillige inspanningen die ook worden verricht. Tegelijk zouden andere projecten helemaal niet bestaan zonder de professionele inzet van ondernemers, terwijl die projecten vaak een heel concrete invulling zijn van de doelstellingen van de Vereniging. Die hebben we dus wel degelijk nodig. De Vereniging ondersteunt dergelijke projecten dan ook volop. Op het moment dat een project echter eigen budget weet te genereren en hieruit ook ondernemers worden betaald, moet het project een zelfstandige financiële en juridische structuur krijgen. Voor ieder project worden vervolgens afspraken gemaakt over de wijze waarop we omgaan met informatie-uitwisseling, verantwoording, netwerk en een eventuele vergoeding aan de Vereniging als bijdrage aan de verenigingsinfrastructuur. Deze afspraken worden vastgelegd en gedeeld met de ledenvergadering. Voorbeelden hiervan zijn de Ondernemerscoöperatie Blijstroom Advies en de Stichting Pilot Van Maanenbad Energieneutraal (beide in oprichting).
Bestuur Het oprichtingsbestuur bestaat momenteel uit drie mensen. We streven ernaar om dit zo snel mogelijk uit te breiden naar vijf mensen en waar mogelijk naar zeven. Op dat moment wordt ook gekeken naar onderlinge verdeling van taken in projecten, algehele coördinatie en organisatie van het verenigingsleven. Het uitgebreide bestuur wordt vervolgens voorgesteld aan de ledenvergadering. De bestuursleden doen hun werk vrijwillig. In principe proberen we de vermenging met zakelijke of financiële belangen (bijvoorbeeld in de projecten) te voorkomen. We streven het komende jaar (2014) nog niet naar een betaalde vorm van coördinatie. Met een verbreed bestuur en brede inzet door de leden gaan we ervan uit dat we heel veel voor elkaar kunnen krijgen.
13
Projecten Van MaanenBlok Energieneutraal Het Van Maanenbad in de wijk Bergpolder vroeg in het najaar van 2012 aan Blijstroom of we aan hen schone energie konden leveren. Dat was de aanleiding voor dit pilotproject. We hadden echter net besloten om niets te leveren wat we niet zelf opwekken. Maar we konden de vraag ombuigen. Samen gaan we verkennen wat er voor nodig is om een jaren dertig bouwblok naar energieneutraal te brengen. In deze pilot komen een aantal ambities van Blijstroom samen. We willen zo precies mogelijk weten wat er nu voor nodig is om een stukje Rotterdam Noord energieneutraal te maken. In samenwerking met Stedin, Stichting Kien en de TU Eindhoven onderzoeken we daarom wat precies het huidige energieverbruik is van alle bewoners en bedrijven in het bouwblok. Vervolgens wordt berekend hoeveel opwekcapaciteit nodig is om in de eigen energiebehoefte te gaan voorzien. Maar dus ook hoeveel er bespaard moet worden. En op welke manieren we de warmte die nu in de lucht en in het riool verdwijnt, kunnen opvangen en hergebruiken. Een voorbeeldwoning in het blok wordt verbouwd volgens de meest recente besparings- en opwektechnieken en maakt voor alle bewoners inzichtelijk wat zij kunnen doen. Voor het Van Maanenbad zoeken we uit wat na de renovatie de volgende concrete en haalbare verduurzamingsstap is. Met deze ingreep sluiten we aan op de behoeften van de gebruikers; een ingreep rond het buitenbad die het opwekken van schone energie tastbaar en inzichtelijk maakt. En, als onderdeel van het onderzoek van de masterstudent TU/e naar de huidige en toekomstige energiehuishouding van het Van Maanenblok kunnen we een aantal Verenigingen van Eigenaren in het blok een vergroeningsplan voor hun pand bieden. Het Van Maanenblok is een representatief stukje Rotterdam-Noord, want de uitkomsten zullen deels overeenkomen met de overige jaren ’30 blokken in de wijk. Mede daarom denken we dat dit project een goede aanjager kan worden voor de energetische verduurzaming van Noord. Voor de pilot Van MaanenBlok Energieneutraal wordt waarschijnlijk een aparte stichting opgericht.
Voorlichting op Straat In het najaar van 2013 is Blijstroom gestart met het project Voorlichters op Straat. Op verzoek en in opdracht van de gemeente Rotterdam geven Blijstromers voorlichting op het gebied van energiebesparing en duurzaam bouwen aan eigenaar-bewoners, gericht op het verbeteren van het eigen huis. Het gebeurt in het kader van de lancering van Slim Wonen in Rotterdam, een online platform voor Rotterdammers die iets aan hun huis willen doen. In een goed gekozen straat worden op zaterdagen vanuit een keet met een team van deskundige mensen individuele gesprekken gevoerd met bewoners. Gewapend met informatiemateriaal en vooraf genomen warmtefoto’s van de huizen in die straat, kan het team kan een grote diversiteit aan vragen beantwoorden, over ingrepen van klein tot groot, van tochtstrips tot gevelisolatie en zonnepanelen.
14
We zijn 2013 gestart met een vergoeding voor de voorlichters op 'half-professionele basis'. Ook voor het vervolg van deze opdracht in de eerste maanden van 2014 wordt deze mogelijkheid geboden; zij het dat een beroep wordt gedaan op de voorlichters om (een deel van) hun bijdrage af te staan aan de verenigingskas. Mocht de gelegenheid van een vervolg zich aandienen, bijvoorbeeld in het najaar van 2014, zal een andere constructie worden verkend. Gekeken wordt of we de voorlichting met een grotere groep Blijstroom-leden kunnen geven. Iedereen die mee wil doen krijgt een professionele opleiding op het gebied van bouwtechniek en installaties, bijvoorbeeld door de professionals binnen de werkcoöperatie. Het geld wat we dan samen verdienen kunnen we vervolgens collectief investeren.
Blijspel Bij de lancering van Blijstroom hebben wij met onze mede-wijkbewoners van Rotterdam-Noord het Blijspel voor het eerst gespeeld. Het Blijspel is een levensgroot spel over energie besparen en duurzaamheid in eigen huis en buurt. Zo veel mogelijk mensen spelenderwijs na laten denken over duurzame energie en besparingsmogelijkheden. Zo eenvoudig is het doel. Besparing niet als verplichting op grond van doemdenken maar als beleg in de sandwich van leuke weetjes en serieuze tips. We brengen wijkbewoners bij elkaar te brengen om aan de slag te gaan met duurzame energie. Het Blijspel is een 5 meter groot spelbord met dobbelsteen. De spelers fungeren als levensgrote pionnen. Zij kunnen stappen zetten op het spelbord, maar daarvoor moet natuurlijk wel eerst een vraag worden beantwoord. Humoristische, spannende of moeilijke vragen over gas, water, elektriciteit, besparen, hergebruiken of opwekken. Het spel wordt door een spelleider begeleid en in twee teams tegen elkaar gespeeld. En natuurlijk valt er een leuke prijs te winnen! Wanneer het spel wordt gespeeld, wordt het tegelijk verder ontwikkeld met nieuwe vragen. Op dit moment wordt gewerkt aan een versie voor kinderen.
Loket en informatiecentrum Het Blijstroom-loket en Informatiecentrum, nu reeds elke woensdagmiddag open in De Nieuwe Banier, is een open deur en gezicht in de wijk voor iedereen die aan de slag wil met energiebesparing of -opwekking. Je kunt er terecht voor tips en actuele informatie over energiebesparing, opwekking, maar bijvoorbeeld ook over hergebruik van water en groene daken. Wat zijn de voordelen, wat zijn de kosten, en wat heb je nog meer nodig om het voor elkaar te krijgen. Ook voor doorverwijzing naar bedrijven die energiebesparende maatregelen kunnen uitvoeren en informatie over landelijke én lokale subsidies kun je hier terecht. Het informatiecentrum kan uitgroeien tot demonstratie- en workshopruimte waar oplossingen voor besparen en opwekken concreet zijn te zien en het 'zelf doen' is te leren.
Mijn VvE verdient het! Veel mensen in Rotterdam, en het overgrote deel van de inwoners van Rotterdam-Noord woont in een huis dat onderdeel is van een Vereniging van Eigenaren. In die situatie moet vrijwel ieder besluit tot aanpassing en investering collectief worden genomen. De stap naar duurzame energie is echter bij uitstek een stap die veel mensen op een verschillende manier, op een verschillend moment nemen. Dat maakt dat veel huiseigenaren wel zouden willen, maar in de praktijk heel moeilijk kunnen overstappen.
15
Blijstroom ontwikkelt van een maatwerkaanpak om VvE’s te begeleiden in de overstap naar duurzame energie. Deze maatwerkaanpak kan wanneer doorontwikkeld worden aangeboden door verschillende ondernemers in de wijk. ‘In de wijk’ omdat kennis van de lokale context, vergelijkbare voorbeelden om de hoek en enthousiaste buren belangrijke ingrediënten zijn voor het welslagen. De maatwerkaanpak wordt in een aantal pilots ontwikkeld door bij Blijstroom aangesloten ondernemers en bewoners. In deze eerste fase investeren ondernemers tijd in de ontwikkeling van het product en het bijbehorende traject dat zij in een later stadium in coöperatief verband kunnen aanbieden. De uiteindelijk vorm van de maatwerkaanpak kan bestaan uit de inventarisatie van de woonwensen en bouw- en installatietechnische en financiële mogelijkheden van de VvE, activeren en verkrijgen van draagvlak van bewoners voor de verduurzaming van het pand, juridische ondersteuning, ondersteuning besluitvorming, technische planvorming, selectie en beoordeling van offertes, ondersteuning bij financiering, aansturing realisatie, begeleiding uitvoering, instructie en begeleiding bewoners, evaluatie en monitoring met feedback naar bewoners en optimalisatie adviesgroep. De precieze vorm zal afhankelijk zijn van de ervaringen tijdens de eerste pilots. Dit project wordt getrokken door de werkcoöperatie Blijstroom Advies.
Kaart Oogstbare Energie De schoonste energie is de energie die je zelf opwekt. Op de schaal van Rotterdam Noord liggen enorm veel kansen. De vereniging Blijstroom heeft een - nu nog zeer grove - berekening gemaakt van het energieverbruik in onze wijk. Dit beeld gaan we steeds verder verfijnen, maar het geeft al een goede indicatie van de mogelijkheden die we hebben om met z’n allen naar energieneutraal te gaan. Ter illustratie: In Rotterdam Noord gebruiken we per jaar grofweg 60 Gigawattuur elektriciteit. Er zijn 275.000 zonnepanelen nodig om dit op te wekken. Dat staat gelijk aan een oppervlak van 140 voetbalvelden. Dat is veel meer oppervlak dan alle daken die we in Noord tot onze beschikking hebben. Dus aan alleen zonnepanelen hebben we niet genoeg. Er zijn gelukkig nog veel meer mogelijkheden. We kunnen onze daken ook voorzien van zonnecollectoren waarmee we het water voorverwarmen dat onze huizen verwarmt en waarmee we douchen, wassen en afwassen. RotterdamNoord bestaat voor het overgrote deel uit grote bouwblokken met binnentuinen die op allerlei manieren duurzaam benut kunnen worden. Denk aan biomassa, zonnecollectoren, warmte-koude opslag, warmtepompen. Ook ligt een kans voor het benutten van reststromen. Dat kan restwarmte zijn die we nu in het riool laten verdwijnen. Maar ook afvalstromen zijn potentiele energiebronnen. Hoeveel brood en frituurvet gooien we met z’n allen weg? Er komt heel veel snoeiafval uit parken en tuinen. Kunnen we daar ook op kleine schaal energie uit halen? Er is ook een dierentuin waar potentieel veel biomassa te oogsten valt. Gebouwen als de Hofpleinlijn krijgen een nieuwe functie waardoor er een heel groot dakoppervlak beschikbaar komt. De openbare ruimte wordt steeds groener ingericht om wateroverlast te voorkomen. Deze veranderingen zijn stuk voor stuk aanknopingspunten voor energie-optimalisatie. Om deze kansen zichtbaar te maken werken we aan een Kaart Oogstbare Energie.
16
Pilot Collectief Opwekken Het SER-akkoord dat in 2013 is gesloten heeft het mogelijk gemaakt om gezamenlijk energie op te wekken en hiervoor een korting te krijgen op de eigen energierekening: collectief salderen. Het biedt de mogelijkheid om relatief laagdrempelig te participeren in collectieve zonne-energie voor al die bewoners voor wie dat individueel of binnen de VvE te lastig is. We gaan dit jaar onderzoeken op welke manier we een eerste project kunnen realiseren. Maar een collectief project kan ook andere vormen aannemen. Zo zijn er wellicht scholen die hun energievoorziening willen verduurzamen. Op verschillende plekken in het land zijn er scholen met zonne-energie die daarbij worden geholpen door de lokale energiecoöperatie. Naast groene stroom levert dit een belangrijke educatieve waarde. We gaan onderzoeken wat er voor deze verschillende varianten nodig is: bedrijfsvorm, juridische en fiscale aspecten, voorkeuren onder (potentiële) leden in Rotterdam-Noord.
Collectieve Inkoopactie Een eenvoudige route om mensen op weg te helpen naar een energieneutraal Rotterdam-Noord is het stimuleren van eigen energieopwekking. Veel mensen overwegen om zonnepanelen op hun eigen dak te installeren maar hebben daarvoor wellicht nog een laatste zetje nodig. Blijstroom kan dat zetje geven door een collectieve inkoopactie waarmee tegen een goede prijs zonnepanelen kunnen worden aangeschaft en wanneer nodig ook kunnen worden geïnstalleerd. Daarbij wordt specifiek gekeken of een concreet aanbod kan worden gemaakt voor Verenigingen van Eigenaren. Blijstroom zal hiervoor een overeenkomst sluiten met een nader te bepalen partij. De criteria voor selectie zijn: lokale verbondenheid met Blijstroom en Rotterdam, prijs en kwaliteit en de bereidheid om kennis en ervaring te delen met de leden van de vereniging. Dat laatste is van groot belang omdat er nog veel moet worden ontdekt. Wie wil en kan de panelen zelf monteren en installeren? Kunnen we de kosten omlaag krijgen wanneer lokale installateurs ervaring opdoen met soortgelijke huizen en daken? Wordt het makkelijker of juist ingewikkelder als je het met de buren doet? En ga zo maar door. Een inkoopactie betekent meteen meer duurzaam en lokaal opgewekte energie én maakt het mogelijk het in de toekomst nog slimmer te doen. Tot slot geldt ook hiervoor dat het bescheiden inkomsten kan genereren voor de vereniging.
Financiën Het is niet zo eenvoudig om als lokale coöperatie met de opwekking en verkoop van duurzame energie geld te verdienen. Tussen de zelfvoorzienende particulier en de competitieve internationale markt is er nog beperkt ruimte voor lokale bedrijven. Die moeten zich inpassen in wisselende beleidsperspectieven, het vergunningenstelsel en de netwerken die daar niet op zijn berekend. Zeker, er zijn succesvolle ‘wind-coöperaties’ en een zonnedak geeft een beter rendement dan de bank. Maar van de honderden initiatieven in Nederland, commercieel of coöperatief, zijn er maar enkelen die voldoende inkomsten genereren om professioneel, met betaalde medewerkers het project te begeleiden en de administratie te voeren. Voor het overige vraagt de mars door de instituties vooralsnog tijd en motivatie van vrijwilligers. Zo ook voor Blijstroom.
Begroting De uitgangspunten van Blijstroom met betrekking tot een lichte vorm van organisatie en projecten 'op afstand' van de vereniging, leidt voor de komende periode tot een beperkte begroting voor de Vereniging Blijstroom. De lopende kosten (maandelijkse bijeenkomst, communicatie, etc.) worden betaald uit de lidmaatschapsgelden. Er wordt een beperkt bedrag gereserveerd voor
17
de eerste onkosten binnen projecten waar nog geen andere inkomsten worden gegenereerd. Verder draaien de projecten in principe financieel zelfstandig. Op het moment dat Blijstroom met projecten geld verdient doet het bestuur een voorstel aan de ledenvergadering over de besteding daarvan. Dat is nu het geval voor het project 'Voorlichters op Straat'. Tijdens de eerstvolgende ledenvergadering zal worden voorgesteld het saldo uit dit project (althans, het deel over 2013) te investeren in de communicatie, met name de website.
Contributie De contributie van de leden maakt dat Blijstroom maandelijks bijeenkomsten kan organiseren, de website draaiende kan houden, nieuwsbrieven kan versturen en beginnende projecten kan helpen met de eerste onkosten. In het afgelopen jaar was niet voor iedereen even duidelijk dat deze contributie verbonden is aan het lidmaatschap en noodzakelijk is voor Blijstroom om te bestaan. Tegelijk was ook niet altijd even duidelijk wat nu de privileges waren van het lidmaatschap. Beiden zullen in 2014 duidelijker worden gecommuniceerd, ook concreet door de organisatie van activiteiten voor de leden (excursies bijvoorbeeld). Voorgesteld wordt om de contributie voor het jaar 2014 vast te stellen op € 25 per jaar. Zo blijft Blijstroom toegankelijk met toch voldoende ruimte voor de reguliere uitgaven. In 2014 zullen ook de tarieven voor Verenigingen van Eigenaren, bedrijven en andere organisaties worden vastgelegd.
Overige inkomsten Verkend wordt op welke wijze leden in de toekomst ook kunnen bijdragen door bijvoorbeeld participaties: 'ledenaandelen' in het kapitaal van de vereniging. Uitgangspunt hierbij is wel dat deze 'aandelen' ook moeten renderen: er moet een reëel perspectief zijn dat het kapitaal ook behouden blijft en rendement oplevert voor de leden. Het investeren in opwekcapaciteit is daarvoor een mogelijkheid.
18
Begroting 2014 debet
credit
inkomsten resultaat boekjaar 2013 lidmaatschapsgelden 150 leden * 25 voorlichters op straat – fase 1 (via Tussen Ruimte) voorlichters op straat – fase 2 (direct aan Blijstroom)
€ 3.863 € 3.750 € 3.778 € 4.400
totaal inkomsten
€ 15.791
uitgaven ledenbijeenkomsten notariskosten webhosting, bank en overige onkosten projectbijdragen communicatieplatform & koppeling ledenadministratie vergoedingen voorlichters (fase 2)
€ 1.750 € 500 € 500 € 1.000 € 3.500 € 2.338
totaal uitgaven
€ 9.588
Saldo 2014
€ 6.203
Bestemming: Saldo Vereniging Saldo Voorlichters op Straat (bestemming nader te bepalen)
€ 363 € 5.840
Balans per 1 januari 2014 activa vorderingen en overlopende activa debiteuren (nog te ontvangen) nog te factureren (voorlichting op straat) nog te factureren (telefonische voorlichting) liquide middelen banksaldo 31-12-2013 in kas 31-12-2013
passiva
€ 2.952 € 1.013 € 1.050 € 167 € 20
eigen vermogen resultaat boekjaar 2013
€ 3.863
voorzieningen voorzieningen voor niet betaalde lidmaatschapsgelden
€ 260
schulden en overlopende passiva verschuldigde omzetbelasting nog te verwachten facturen (bankkosten) nog te verwachten facturen (blijspel) nog te verwachten facturen (telefonische vrl.)
€ 433 € 25 € 300 € 320
Balanstotaal
€ 5.201
€ 5.201
19
Jaarrekening 2013 WINST- EN VERLIESREKENING 2013 inkomsten lidmaatschapsgelden blijspel participarade voorlichting op straat slimwonen telefonische voorlichting slimwonen totaal inkomsten uitgaven ledenbijeenkomsten lidmaatschappen webhosting bankkosten overige kosten blijspel vergoedingen telefonische voorlichting vergoedingen telefonische voorlichting kosten totaal uitgaven
debet
credit € 1.060 € 800 € 3.238 € 1.050 € 6.148
€ 285 € 50 € 183 € 64 € 74 € 700 € 640 € 28 € 2.024
€ 4.123
Resultaat Boekjaar 2013
Financieel resultaat per project 2013 VERENIGING ALGEMEEN lidmaatschapsgelden kosten Saldo
debet
BLIJSPEL bijdrage deelgemeente Hoogvliet vergoedingen Saldo
debet
VOORLICHTERS OP STRAAT* opdracht gemeente Rotterdam vergoedingen (incl projectcoörd. en voorbereiding) Saldo
debet
€ 655
€ 700
€ 6.323
credit € 1.060 € 404 credit € 800 € 100 credit € 9.560 € 3.238
* Opdracht via Tussen Ruimte. Daarom is alleen het saldo in de administratie opgenomen
TELEFONISCHE VOORLICHTING opdracht gemeente Rotterdam vergoedingen kosten Saldo
Saldo TOTAAL
debet € 640 € 28
credit € 1.050 € 382
€ 4.123
20
Bezoekadres: Overal in Rotterdam-Noord Postadres: Schiekade 189 – 4.03 3013 BR Rotterdam www.blijstroom.nl Februari 2014
