‡
VADERSCHAP IN DE WERELD
2015 ‡
SAMENVATTING EN AANBEVELINGEN VADERSCHAP IN DE WERELD
|
1
Vaderschap in de wereld: Samenvatting en aanbevelingen
V
aders zijn belangrijk. De relatie tussen een kind en zijn vader heeft in elke cultuur en hoe oud het kind ook is, diep en vergaand effect op kinderen. Een effect dat hun hele leven lang merkbaar is, of deze relatie nu positief, negatief of compleet afwezig is. Mannen die de rol van vader en verzorger op zich nemen, zijn ook heel belangrijk voor vrouwen. Bovendien heeft deze rol ook duidelijk een positieve invloed op het leven van de mannen zelf. Ongeveer 80% van alle mannen worden tijdens hun leven vader en praktisch alle mannen hebben wel een relatie met een kind – als familie, docent, coach of gewoon als lid van de gemeenschap. Of hij nu biologisch vader, stiefvader, adoptievader, pleegvader of wettelijk vertegenwoordiger is; of broer, oom of grootvader; in een homo- of heterorelatie; en of hij nu met of zonder kinderen woont, als een man dagelijks zorg geeft heeft dat een blijvende invloed op het leven van kinderen, vrouwen en henzelf. Een zorgende man heeft een blijvende impact op de wereld om hem heen. Veranderingen op de werkvloer en thuis hebben effect op de rol van mannen en hun betrokkenheid bij de zorg voor de kinderen. Hierdoor verandert de situatie van vaders. Toch ontbreekt het personage van de man als verzorger vaak in openbaar beleid, in onderzoek, en als het gaat om de weerbaarheid van vrouwen te vergroten. Dit eerste Vaderschap in de Wereld rapport bevat belangrijke conclusies uit internationaal onderzoek. Het gaat dan om programma’s en beleid met betrekking tot mannen als verzorgers; seksuele en reproductieve gezondheid en rechten; gezondheid van moeders, baby’s en kinderen; huiselijk geweld en de preventie ervan; en de ontwikkeling van kinderen. Vaderschap in de Wereld is een stimulans om de levens van mannen én vrouwen overal ter wereld te veranderen op een opwindende en verrijkende manier. De ontwikkeling naar meer betrokken vaderschap en gelijke verdeling van zorg moet gezien worden als onderdeel van een bredere agenda om de structuren en ideologieën aan te pakken die ons allemaal belemmeren om ons volledig te ontwikkelen als mensen in een rechtvaardige en meer gelijkwaardige maatschappij. Daarvoor moet vaderschap prominenter op de publieke agenda komen te staan en daar blijven.
BELANGRIJKSTE RESULTATEN Betrokken vaderschap helpt kinderen om hun potentieel te bereiken. Onderzoek wijst uit dat als mannen meer zorgtaken op zich nemen, dat veelal hetzelfde effect op kinderen heeft als wanneer moeders dat doen. Betrokkenheid van vaders wordt verbonden met hogere cognitieve ontwikkeling en hogere schoolprestaties, geestelijke gezondheid van jongens en meisjes en minder crimineel gedrag van jongens. Onderzoek in veel landen toont aan
VADERSCHAP IN DE WERELD
|
3
dat interactie met vaders heel belangrijk is voor de ontwikkeling van empathie en sociale vaardigheden in hun zoons en dochters. Betrokken vaderschap maakt het mogelijk voor vrouwen en meisjes om volledig tot hun recht komen – nu en in volgende generaties. Wereldwijd verdienen vrouwen gemiddeld 24 procent minder dan mannen, voornamelijk doordat zij veel meer zorgtaken hebben. Door te delen in zorgtaken en huishoudelijk werk, steunen mannen vrouwen in hun deelname aan de arbeidsmarkt, om uiteindelijk te komen tot gelijkheid van vrouwen en mannen. Betrokken vaderschap heeft ook effect op toekomstige generaties: het helpt jongens sekse gelijkheid meer te accepteren en het zorgt ervoor dat meisjes autonomer en weerbaarder worden. Onderzoek heeft uitgewezen dat dochters van vaders die het huishoudelijk werk meer delen eerder de minder traditionele en beter betaalde banen zoeken. Internationaal onderzoek toont aan dat mannen die hun eigen vader huishoudelijk werk hebben zien doen, zelf eerder huishoudelijk werk en verzorging doen als ze volwassen zijn. Betrokken vaderschap maakt mannen gelukkiger en gezonder. Mannen die bewust bij hun kinderen betrokken zijn, melden dat deze relatie een van de belangrijkste bronnen van welbevinden en geluk is. Vaders die een hechte, niet gewelddadige relatie met hun kinderen hebben, hebben mindere geestelijke en lichamelijke problemen, gebruiken minder snel drugs, zijn productiever op het werk en zijn gelukkiger dan vaders die niet zo’n relatie met hun kinderen hebben. Mannen nemen in sommige delen van de wereld meer zorgtaken op zich, maar nergens staat dat gelijk aan die van vrouwen. Vrouwen vormen 40% van de beroepsbevolking, maar tegelijkertijd hebben ze nog steeds 2 tot 10 keer zoveel zorg- en huishoudelijke taken dan mannen. Uit onderzoek blijkt dat terwijl vrouwen buitenshuis meer verantwoordelijkheid op zich zijn gaan nemen, met name als werknemer, de deelname van mannen in huishouden en zorg geen gelijke tred heeft gehouden. Een groot onderzoek tussen 1965 en 2003 in 20 landen toont dat werkende mannen gemiddeld 6 uur per week meer zijn gaan besteden aan huishoudelijk werk en zorg voor kinderen. Toch was de bijdrage van mannen nergens meer dan 37% van de tijd die vrouwen aan die taken besteden. Vaders willen meer tijd met hun kinderen doorbrengen. Veel vaders zeggen dat ze meer betrokken willen zijn bij het leven van hun kinderen. Gegevens uit het International Men and Gender Equality Survey (IMAGES) wijzen uit dat de meeste vaders (van 61 procent in Kroatië tot 77 procent in Chili) minder zouden willen werken als dat betekende dat ze meer tijd met hun kinderen zouden kunnen doorbrengen. Een onderzoek uit de Verenigde Staten wees uit dat 46 procent van de vaders vond dat ze niet genoeg tijd met kun kinderen doorbrachten, tegen 23 procent van de moeders. Deelname en steun van mannen is hard nodig om ervoor te zorgen dat alle kinderen zich gewenst voelen. Meer dan 220 miljoen vrouwen hebben geen toegang tot veilige en effectieve anticonceptie, waardoor ze hun zwangerschap niet kunnen uitstellen of hun zwangerschappen kunnen spreiden. Hierdoor worden ze blootgesteld aan een groter risico op moeder- en babysterfte. In 2012 waren wereldwijd ongeveer 85 miljoen zwangerschappen ongewenst: 40% van alle zwangerschappen. Driekwart van het totale gebruik van voorbehoedmiddelen is door vrouwen, en dit aandeel is de afgelopen 20 jaar nauwelijks veranderd. Er moet veel meer gedaan worden om mannen te betrekken bij het gebruik van anticonceptie en bij besluitvorming die de reproductieve keuzes van vrouwen ondersteunen. Alle zwangerschappen moeten gewenste zwangerschappen zijn. Los van de kwestie van seksegelijkheid, toont onderzoek aan dat vaders meer betrokken zijn in de levens van kinderen wanneer ze voor hen gekozen hebben, met blijvend voordeel voor deze kinderen. Mannen vroeg betrekken bij zwangerschapscontroles, bij de bevalling en direct na de geboorte van een kind, op een manier die vrouwen willen, kan blijvende voordelen opleveren. Gebleken is dat als vaders voor, tijdens
4
|
VADERSCHAP IN DE WERELD
en na de geboorte van hun kinderen er zijn, dit een positief effect heeft op de gezondheid van vrouwen, gebruik van kraamklinieken en de lange termijn ondersteuning en betrokkenheid van vaders bij hun kinderen. De aanwezigheid van mannen bij zwangerschapscontroles in lage en middeninkomens landen varieert erg – van 18 procent in Burundi tot 96 procent in de Maladiven. Analyse van recent onderzoek in deze landen wijst uit dat betrokkenheid van mannen verbonden is met betere bevallingsbegeleiding, post-natale zorg en minder moedersterfte. In rijke landen bleek de aanwezigheid van vaders vrouwen te stimuleren om borstvoeding te geven. De steun van vaders beïnvloedt vrouwen ook bij hun keuze om hun kinderen te laten inenten en hun kinderen te laten behandelen als ze ziek zijn. Betrokkenheid van vaders bevorderen betekent ook doorbreken van de cirkel van geweld. Ongeveer een op de drie vrouwen heeft in haar leven ervaring met geweld door de partner. In lage en midden inkomenslanden krijgen driekwart van de kinderen tussen de 2 en 14 jaar thuis gewelddadige straffen. Deze vormen van geweld komen vaak samen voor. Onderzoek in hoge inkomenslanden suggereert dat 45 tot 70 procent van de kinderen wiens moeder geweld meemaakte, zelf ook lichamelijk misbruikt worden. Onderzoek bevestigt dat sommige vormen van geweld – vooral geweld van mannen tegen hun vrouwelijke partners – van de ene op de andere generatie wordt overgebracht. Uit onderzoek in 8 landen kwam naar voren dat mannen, die als kind hebben gezien hoe hun moeder door een mannelijke partner geslagen werd, ongeveer tweeëneenhalf keer vaker zelf als volwassene geweld gebruiken tegen hun vrouwelijke partner. Tegelijkertijd is ook bewezen dat gelijkwaardiger verdeling van zorgtaken bijdraagt aan lagere geweldscijfers tegen kinderen: representatief onderzoek in Noorwegen laat ook zien dat cijfers van geweld van moeders en vaders tegen hun kinderen lager zijn in gezinnen waar de zorgtaken meer gelijkelijk verdeeld zijn tussen mannen en vrouwen Kinderen, vrouwen en mannen profiteren van vaderschapsverlof. Terwijl zwangerschapsverlof in bijna alle landen gewoon is, zijn er slechts 92 landen waar dat ook door vaders opgenomen kan worden. In de helft van al deze landen is het zwangerschaps-verlof minder dan 3 weken. Goed opgezet verlofbeleid biedt, wanneer het gecombineerd wordt met gratis of betaalbare kinderopvang, enorme kansen om de zorglast te verdelen. Betaald kraamverlof voor vaders en 100 dagen vaderschapsverlof tijdens de eerste 1000 dagen van het kind is een essentiële stap naar erkenning van het belang om zorg voor kinderen te delen en het is een belangrijk middel om welzijn van kinderen te bevorderen. Ook zorgt het voor meer gelijkheid in het gezin, op de werkvloer en in de maatschappij in zijn geheel. In Groot-Brittannië hadden vaders die zwangerschapsverlof namen 19 procent meer kans dat ze gingen helpen bij het voeden en ’s nachts voor hun kind uit bed kwamen 12 maanden later, vergeleken bij vaders die dat niet hadden gedaan. Verder leidt vaderschapsverlof ook tot betere gezondheid van moeders, hun geestelijke gezondheid, en minder opvoedstress. Grotere betrokkenheid van mannen bij de zorg levert ook economische voordelen op. Als vrouwen net zo veel participeerden op de arbeidsmarkt als mannen, zou het BNP in de VS met 5 procent kunnen stijgen, in Japan met 9 procent, in de Arabische Emiraten met 12 procent en in Egypte met 34 procent. Er komt steeds meer bewijs dat betaald ouderschapsverlof goed is voor het bedrijfsleven: minder personeelsverloop, vergroting van productiviteit en moraal. Bovendien zijn ziekteverzuim en opleidingskosten lager. Op gezinsniveau draagt vaderschapsverlof ertoe bij dat vrouwen meer deelnemen op de arbeidsmarkt en dat kan hun inkomen en carrière-perspectieven vergroten. Een onderzoek in Zweden toont aan dat voor elke maand dat een vader vaderschapsverlof heeft, het inkomen van de moeder stijgt met 6,7 procent. Dat is meer dan dat ze kwijt was toen ze ouderschapsverlof opnam.
AANBEVELINGEN OM DE POSITIE VAN VADERS TE VERBETEREN Om te komen tot volledige gelijkheid tussen mannen en vrouwen, en gelukkige kinderen, moeten we verder kijken dan de huidige beperkende invulling van vaderschap en moederschap. We moeten er een nieuwe betekenis aan geven zodat kinderen in de best mogelijke omstandigheden kunnen opgroeien. Dit gaat verder dan mannen aansporen om mee te helpen in de opvoeding of het huishouden. Dit gaat over sociale en economische rechtvaardigheid. VADERSCHAP IN DE WERELD
|
5
Politieke veranderingen zijn nodig, en ook institutionele veranderingen bij zorgaanbieders, in het onderwijs, bij het verzamelen van data en het doen van onderzoek. Dit rapport geeft een aantal concrete aanbevelingen voor verandering op verschillende niveaus. Deze aanbevelingen kunnen als volgt worden samengevat:
1 2 3 4 5 6
Ontwikkel nationale en internationale actieplannen om betrokken, niet-gewelddadige vaders te promoten en waar mannen en jongens een gelijk aandeel hebben in het onbetaalde zorgwerk. Deze actieplannen voor vaderschap en zorgverlening moeten meerdere sectoren behelzen; zoals gendergelijkheid, kinderrechten, gezondheid, onderwijs, economische ontwikkeling, arbeidsrechten en het voorkomen van geweld. Het beleid moet duidelijke uitkomsten formuleren en in passende budgeten voorzien zodat de vooruitgang meetbaar is en de verandering zichtbaar is voor jongens en mannen. Veranker deze actieplannen in nationaal beleid en binnen organisaties zodat er geen barrières meer zijn voor mannen en jongens om hun aandeel in zorg en opvoeding zorgverlening en opvoeding op te pakken. Dit houdt in dat huidig beleid, protocollen en curricula in sectoren zoals gezondheidszorg, onderwijs, arbeidsmarkt en sociale zaken moet worden aangepast om ruimte te creëren waarin mannen en jongens de vaderschapsrol kunnen invullen. Voer een vaderschapsverlof in, dat niet-overdraagbaar is en betaald, in de publieke en non-publieke sector. Daarnaast is er ook beleid nodig om ervoor te zorgen dat vrouwen op dezelfde manier kunnen deelnemen aan de arbeidsmarkt en mannen aan onbetaalde zorgverlening. Voor landen met grote informele economieën is het belangrijk om een alternatief beleid te ontwikkelen om de betrokkenheid van mannen bij de zorgverlening te vergroten. Verzamel en analyseer gegevens over mannen die betrokken zijn als vaders en genereer nieuw bewijs uit programma’s die werken aan de verdeling van onbetaalde zorg, die geweld tegen vrouwen en kinderen voorkomen en de gezondheid en ontwikkeling verbeteren van vrouwen, kinderen en mannen. Zorg voor een radicale verandering in de verdeling van de zorg door programma’s op te zetten met mannen en jongens, en ook met vrouwen en meisjes, die expliciet sociale normen aankaarten en positieve betrokkenheid bij het leven van kinderen bevorderen. Gender-transformatief werk moet vroeg beginnen en zal gedurende het hele leven een plek moeten krijgen. Jongens en meisjes moeten op jonge leeftijd voorbereid worden op hun rol als toekomstige zorgers en als voorzieners. Programma's kunnen worden ingebed binnen instellingen en bestaande structuren, zoals scholen, consultatiebureaus, binnen gezondheidszorg en in het onderwijs om de uitvoering ervan op grote schaal mogelijk te maken. Erken de grote verscheidenheid van hoe mannen zorg verlenen, en ondersteun het in al zijn vormen. Programma’s en beleid zullen op zo’n manier moeten worden vormgegeven dat zij aandacht geven aan de verschillende gezinsvormen en hun behoeftes; zoals eenoudergezinnen, adoptieouders, nietthuiswonende vaders, homo-vaders, tienervaders en grootfamilies.
Bij het implementeren van deze aanbevelingen is het belangrijk dat kinderen betrokken worden om de nieuwe visie op vaderschap en zorgverlening vorm te geven. Het betrekken van mannen bij de zorgverlening en opvoeding gaat erom dat mannen een diepere, meer betekenisvolle relatie kunnen krijgen met de mensen om hen heen en zo gelukkiger kunnen zijn. Maar het gaat er ook om dat vrouwen, kinderen en mannen in staat zijn om zich volledig te ontwikkelen. En zo gelijkheid voor vrouwen en meisjes te bereiken. State of the World’s Fathers 2015 toont aan dat het tijd is om de perceptie en de realiteit van mannen in de opvoeding en zorgverlening te veranderen. En om deze verandering te ondersteunen vanuit de politiek en met economisch en sociaal beleid. 6
|
VADERSCHAP IN DE WERELD
8
|
VADERSCHAP IN DE WERELD
