uvv Geldcare HOE BETAALBAAR IS GEZONDHEIDSZORG? Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx ISSN Afgiftekantoor Brussel X

ISSN 0772-6627 • Afgiftekantoor Brussel X Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx Verschijnt tweemaandelijks 2010 - 27ste jaargang nr. 3

uvv

Geldcare

HOE BETAALBAAR IS GEZONDHEIDSZORG ?

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN VZW HOOFDREDACTIE Federaal Secretariaat

Anne-France Ketelaer Marina Van Haeren

REDACTIEMEDEWERKERS Franky Bussche

Brand Whitlocklaan 87 Liza Janssens 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe

Klaas Nijs Sonny Van de Steene Jenoff Van Hulle Emily Verté

T 02 | 735 81 92 COÖRDINATOR Sonny Van de Steene

F 02 | 735 81 66 LAY- OUT

GrafiekGroep

CONFORM DE WET TOT BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER TEN OPZICHTE VAN DE VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS (8 DECEMBER 1992) DELEN WIJ U MEE DAT EEN AANTAL VAN UW PERSOONSGEGEVENS OPGENOMEN WORDEN IN ONS ADRESSENBESTAND. UVV ZAL, ALS HOUDER VAN DIT BESTAND, UW GEGEVENS VERWERKEN IN HET KADER VAN VOLGEND DOELEIND: VERSPREIDEN VAN PUBLICATIES EN INTERNE COMMUNICATIE. SCHRIFTELIJK VERZOEK, GERICHT AAN MEVROUW MARINA VAN HAEREN, SECRETARIS-GENERAAL, BRAND WHITLOCKLAAN 87 TE 1200 SINT-LAMBRECHTSWOLUWE, KAN U EEN OVERZICHT KRIJGEN VAN DE DOOR UVV OVER U OPGESLAGEN PERSOONSGEGEVENS. ONJUISTE GEGEVENS VERBETEREN WIJ OP UW VERZOEK.

OP

OP DIT NUMMER KAN U STEEDS DOORMAILEN NAAR [email protected], DEZE WORDEN, NA OVERLEG EN GOEDKEURING DOOR DE KERNREDACTIE, GEPLAATST OP DE WEBSITE BIJ DE RUBRIEK REACTIES VAN DE DESBETREFFENDE UVV-INFO OF VERSCHIJNEN IN DE VOLGENDE UVV-INFO.

REACTIES

-info [email protected] UVV WORDT GRATIS VERSPREID BINNEN www.unievrijzinnigeverenigingen.be

DE VRIJZINNIGE GEMEENSCHAP. DE REDACTIE VAN UVV-INFO IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR DE INHOUD VAN DE DOOR DERDEN GELEVERDE ARTIKELS.

INhoud

PAGINA

Van de redactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Dossier: Geldcare. Hoe betaalbaar is gezondheidszorg? ¬ “Jarenlang hebben we op spaghetti en frieten geleefd.” Interview met Swa Schyvens - Sonny Van de Steene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 ¬ Een kijk op Armoede en sociale uitsluiting. Jaarboek 2009. Enkele gegevens in verband met de gezondheidsproblematiek - Franky Bussche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 ¬ Arm maakt ziek, ziek maakt arm. Interview met Bert D’hondt - Emily Verté . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 ¬ Laagdrempelige eerstelijnszorg voor de hele buurt! Interview met Myriam Suetens en Lies Vermeulen - Liza Janssens. . . . . . . . . . . . . . . . 17 ¬ “Eerst de mensen niet de winst” Interviews met Sofie Blancke en Harrie De Witte - Jenoff Van Hulle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 ¬ Een gezonde geest, enkel in een welgesteld lichaam? - Klaas Nijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 ¬ Achter slot en grendel - Sarah Eelen en Ivo Versluys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

UVV belicht Prikbord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 ¬ Infopunt Vrijzinnigheid / Point Info Laïcité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 ¬ Een jaar voorbij. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 ¬ 21 juni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 ¬ Feest in Vlaanderen en Brussel!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 ¬ Jaarboek. 2009 in woord en beeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Varia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 ¬ Persbericht: ‘Steun aan de families’ – Sonja Eggerickx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 ¬ Opiniestuk: ‘Euthanasiebeleid’ - Sonja Eggerickx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 ¬ Opiniestuk: ‘Abortuswet nog steeds nodig!’ - Sonja Eggerickx, Marleen Temmerman en Magda Michielsens. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 ¬ Opiniestuk: ‘Aangeslagen en ontgoocheld’ - Jurgen Slembrouck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 ¬ Relaas van een feestelijke opening - Ward De Baene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Een moreel consulent vertelt… ¬ Armoede is meer dan het ontbreken van middelen - Nicole Everaerts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 ¬ “Wanneer komt mama terug van ‘Liballon’?” - Cindy De Meyer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Diversen ¬ Een kartonnen colabeker. Boekbespreking: De mens die ik ben. Leven aan de rand van de samenleving - Sonny Van de Steene. . . 46 ¬ Als armoede in de familie zit... Boekbespreking: Het pauperparadijs. Een familiegeschiedenis - Franky Bussche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 ¬ Seminarie filosofie in het hartje van de Provence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Stuurgroep voor Morele Bijstand zoekt vrijwilligers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Internationaal ¬ EEN vecht tegen armoede – Jenoff van Hulle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Vrij-On-Zinnig - Klaas Nijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Kruiswoordraadsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Jongeren en cultuur ¬ Gezocht: m/v met KLICKR-talent - Jenoff Van Hulle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

De holebiwereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Info Vrije Universiteit Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Centra Morele Dienstverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

UVV-Info | 27ste jaargang nr. 3 Mei - Juni 2010 Verschijnt tweemaandelijks Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx

Va n de Redactie HET

IS OUDEJAARSAVOND EN IK BEN 6 JAAR OUD.

HERINNERING IN DEZE WARME DAGEN… FAMILIE BIJ M’N OMA EN OPA . KOFFIE

–

WE

BEN

EEN

WINTERSE

MET M’N GEHELE

HEBBEN NET GEDAAN MET DE

IN MIJN GEVAL MELK- EN DAN SLAAT DE KLOK 12U.

HET

STATUS LEVEN GEMIDDELD MINDER LANG DAN MENSEN MET EEN HOGERE.

ZE

HEBBEN GEMIDDELD EEN MINDER GEZONDE LEVENS-

STIJL , ZIJN VAKER ZIEK , HEBBEN EEN SLECHTERE GEZONDHEID EN LEVEN MINDER LANG IN GOEDE GEZONDHEID DAN MENSEN BOVEN-

EERSTE WAT IEDEREEN DOET, IS ELKAAR EEN GELUKKIG NIEUW JAAR

AAN DE SOCIALE LADDER.

EN EEN GOEDE GEZONDHEID WENSEN.

LATEERD IS AAN IEMANDS OPLEIDINGSNIVEAU, DAN IS DUIDELIJK

EEN ‘GOEDE GEZONDHEID’ VOND IK TOEN ALS KIND IETS HEEL VREEMDS. WIE WENST IEMAND NU EEN GOEDE GEZONDHEID? EEN GOEDE GEZONDHEID IS TOCH ‘NORMAAL’, VANZELFSPREKEND. NIET? NIET DUS. JE GROEIT OP EN MERKT HOE BELANGRIJK EN DELICAAT EEN GOEDE GEZONDHEID IS. WANNEER JE ERNSTIG ZIEK WORDT, WORD JE BEPERKT IN JE DOEN EN LATEN. BEN JE AFHANKELIJK VAN ANDEREN. JE KAN NIET WERKEN. JE KAN NIET MET JE KINDEREN SPELEN. JE KAN HET HUISHOUDEN NIET DOEN. JE KAN NIET MET VRIENDEN OP CAFÉ ZITTEN. JE KAN GEEN UITSTAP MAKEN…

DAT EEN HOGER OPLEIDINGSNIVEAU GEMIDDELD EEN HOGERE LEVENSVERWACHTING MET ZICH MEEBRENGT.

DAARENBOVEN

HEBBEN MENSEN DIE IN ARMOEDE LEVEN MEER

KANS OM PSYCHISCHE KLACHTEN TE ONTWIKKELEN DAN ANDERE .

DAARBIJ

KOMT DAT DE RELATIE TUSSEN SOCIALE ACHTERSTELLING

EN MENTALE GEZONDHEID CYCLISCH IS.

HET

ENE VERSTERKT HET

ANDERE .

WE

ZOEMEN IN DIT

FEITEN.

OP HET MOMENT DAT JE ZIEK WORDT, GA JE NAAR DE DOKTER. DEZE ZORGT ER DAN (IN PRINCIPE) VOOR DAT JE GENEEST OF OP EEN KWALITEITSVOLLE EN COMFORTABELE MANIER OM KAN GAAN MET JE ZIEKTE. MAAR WAT ALS JE JE GEEN DOKTER KAN VEROORLOVEN? WAT ALS DEZE TE DUUR IS? WAT ALS JE AL NAUWELIJKS GELD VOOR GEZOND ETEN HEBT? WAT DOE JE DAN ALS JE ZIEK WORDT?

ALS JE WEET DAT IEMANDS STATUS GERE-

EEN

UVV-INFODOSSIER

IN OP ENKELE CIJFERS EN

ERVARINGSDESKUNDIGE IN DE ARMOEDE EN SOCIALE

UITSLUITING GETUIGT OVER HET NAUWELIJKS HEBBEN VAN MIDDELEN EN DE GEVOLGEN ERVAN VOOR DE GEZONDHEID.

DAARNA KOMEN DE

WELZIJNSCENTRA AAN BOD, GEVOLGD DOOR EEN ARTIKEL OVER

GENEESKUNDE

VOOR HET

VOLK. TOT

SLOT FOCUSSEN WE OP HET

VERBAND TUSSEN MENTALE GEZONDHEID EN SOCIALE UITSLUITING.

EERST WORDEN DE CENTRA GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG ONDER DE LOEP GENOMEN OM TE EINDIGEN MET EEN BIJDRAGE VANUIT DE

IN

DIT NUMMER GAAN WE DIEPER IN OP ARMOEDE, SOCIALE UIT-

SLUITING EN GEZONDHEID.

WAT BETEKENT HET HEBBEN VAN BEPERKTE MIDDELEN VOOR JE GEZONDHEID? WELKE REPERCUSSIES HEEFT HET EN WAAR KAN JE TERECHT? WETENSCHAPPELIJK

ONDERZOEK TOONT ONOMWONDEN AAN DAT

ER EEN LINK IS TUSSEN IEMANDS SOCIAAL-ECONOMISCHE STATUS

(EN

DAARMEE GERELATEERD OPLEIDINGSNIVEAU) EN ZIJN OF HAAR

GEZONDHEID.

MENSEN

MET EEN LAGERE SOCIAAL-ECONOMISCHE

STICHTING

VOOR

MORELE BIJSTAND

AAN

GEVANGENEN

OVER DE

REPERCUSSIES VAN EEN GEVANGENISSTRAF VOOR DE MENTALE GEZONDHEID VAN (EX-)GEVANGENEN.

IEDEREEN HEEFT HET RECHT OP EEN ZO GEZOND MOGELIJK LEVEN. EEN GEZOND LICHAAM EN EEN GEZONDE GEEST ZORGEN ERVOOR DAT JE ZELF KEUZES KAN MAKEN. WANNEER JE NIET GEZOND BENT, IS JE LEVENSKWALITEIT BEDUIDEND LAGER. HET IS DE ZIEKTE, JE (SLECHTE) GEZONDHEID, DIE DAN JE KEUZES BEPAALT. MET

HET DOSSIER

GELDCARE. HOE

BETAALBAAR IS GEZOND-

HEIDSZORG? NODIGEN WE U ZOALS STEEDS UIT TOT REFLECTIE.

DEZE KEER OVER DE ROL VAN MIDDELEN IN HET BEHOUD VAN EN HET OMGAAN MET IETS VITAALS ALS GEZONDHEID. SONNY VAN DE STEENE

Interview met Swa Schyvens

Dossier

“Jarenlang hebben we op spaghetti en frieten geleefd.” Sonny Van de Steene consulent-stafmedewerker

WAT DOE JE ALS JE DE MIDDELEN NIET HEBT OM ETEN TE KOPEN EN JE ZES MAGEN TE VULLEN HEBT? OPTEER JE DAN VOOR GEZONDE APPELS OM DE HONGER TE STILLEN? WAT DOE JE ALS DE STRESS, VAN HET NIET WETEN WAT ER HET VOLGEND UUR OP JE ZAL AFKOMEN, IEDERE DAG OPNIEUW AAN JE VREET?

WAT

DOE JE ALS DE WORTELS IN JE TANDEN SCHREEUWEN VAN DE PIJN EN JE HET JE NIET KAN VER-

OORLOVEN NAAR DE TANDARTS TE GAAN?

WAT DOE JE ALS JE GEEN GELD HEBT EN ZIEK BENT? WAAR

KAN JE TERECHT?

BIJ

SWA SCHYVENS,

OPGELEIDE ERVARINGSDESKUNDIGE IN DE ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING BIJ

HET

WIE KAN JE TERECHT?

VLAAMS NETWERK

HOE

dat mijn kinderen meer kansen krijgen dan ik. En ik knok daarvoor.”

ZOU JIJ JE HIERBIJ VOELEN EN WAT ZOU JIJ DOEN?

VAN VERENIGINGEN WAAR ARMEN HET WOORD NEMEN , GETUIGT OVER

GEZONDHEID EN LEVEN IN ARMOEDE .

“Ik wil

Ervaringsdeskundige “Ik werk als opgeleide ervaringsdeskundige in de armoede en sociale uitsluiting voor het Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen. Je wordt een ervaringsdeskundige in de armoede nadat je een opleiding daartoe hebt gevolgd. Om deze te kunnen volgen moet je zelf in armoede geboren zijn en generatiearm zijn. Iemand die generatiearm is, is afkomstig uit een familie waarbij armoede wordt ‘doorgegeven’ van de ene generatie op de andere en daardoor geen aansluiting kan vinden bij de samenleving. Het doel van de opleiding is dat je als brug kan optreden tussen twee culturen: de arme cultuur, de hulpvrager, en de middenklasse cultuur, de hulpverlener. Doordat beide elkaars wereld niet kennen, loopt het vaak fout. De hulpverlener geeft -met alle goede bedoelingen- hulp vanuit zijn achtergrond. Vaak is de hulpvrager daar niets mee, maar kan of durft deze dit niet te zeggen. Het is één van de taken van de ervaringsdeskundige om aan de hulpverlener en de hulpvrager duidelijk te maken waarom de andere de dingen doet die hij doet. Het kan te maken

MEI

-

JUNI 2010

5

Dossier

hebben met (het ontbreken) van een opleiding, met hoe iemand is opgevoed, met zijn sociale achtergrond, met zijn mogelijkheden…”

We waren met negen thuis…

Mijn zoon, mijn vriendin en ik aten steeds hetzelfde. Jarenlang hebben we op spaghetti en frieten geleefd. Ze zijn goedkoop en ze verzadigen vlug. Ze geven je een vol gevoel. Je kan er efkes mee voort. Bij spaghetti moet je je wel niet veel voorstellen. Dat was spaghetti met

Als arme probeer je zoveel mogelijk te kopen voor zo weinig mogelijk geld. Veel arme gezinnen zijn ook grote gezinnen. Je moet dus veel voedsel hebben, dat een groot verzadigingsgevoel geeft, om al die magen te vullen.”

een blikje tomatenpuree, afgelengd met water, en met wat frikandellekes. Dat was het. Heel soms viel er van ergens wat geld in de bus. Dan kochten we al eens een stukje vlees voor bij de frieten. Maar meestal was het zelfgebakken frieten met curryworst of een rauw ei. Mijn twee dochters hebben dat gelukkig niet moeten meemaken, zij waren toen nog niet geboren.

Aldi versus voedselbanken

“Wij waren met negen thuis: vijf dochters en vier jongens. Ik verbleef lange tijd in een instelling. Toen m’n ouders een café hadden, ging het redelijk goed op geldelijk vlak. We aten tweemaal per dag, gevarieerd. Toen m’n vader stierf, zijn we gestopt met het café. Ik ging naar school en mijn broers werkten. Toen mijn boers trouwden en uit het huis gingen, kwamen de financiële moeilijkheden. Ik ben maar tot mijn 14de naar school geweest omdat ik moest gaan werken. Hierdoor heb ik veel dingen gemist. En geen diploma hebben, leidt ook naar jobs die weinig toekomstperspectief bieden.”

Frieten en spaghetti “Twee weken voor ik ging trouwen, werd ik ontslagen. Ik had net meubels gekocht en een appartement gehuurd. Ik raakte niet onmiddellijk aan een nieuwe job, waardoor ik leningen niet meer kon afbetalen. Zo sukkelde ik opnieuw in de financiële armoede. De armoede die ik daarvoor kende, was voornamelijk generatiearmoede, dus van educationele en culturele aard. Mijn eerste vrouw was iemand uit de middenklasse en was zeer gehecht aan materiële dingen. Doordat ik geen diploma had en veel interim- of seizoenwerk deed, had ik geen echt vast inkomen. In de loop der jaren bouwde ik dan ook een aanzienlijke schuld op. Negen jaar en twee zonen later besloot mijn vrouw dat ze er genoeg van had. Na de echtscheiding ging het steeds verder bergaf met mij. Mijn oudste zoon en ik woonde samen op een klein kamertje, mijn jongste zoon woonde bij zijn mama. Ongeveer een jaar na onze echtscheiding leerde ik mijn huidige vriendin kennen.

6

MEI

-

JUNI 2010

“Mijn eten koop ik in den Aldi. Eénmaal ben ik naar de voedselbank in Antwerpen geweest. Eén keer en daarna nooit meer. Die ervaring was vreselijk. Je moet daar in de straat aanschuiven. Mensen zien dat. De schaamte en vernedering! Een lager zelfbeeld kan je je niet inbeelden. En wat ze gaven stelde weinig voor:

een zak meel, een pakje spaghetti en een pak suiker. Je kreeg niet eens water of melk. Een pannenkoek kan je er dus niet eens van bakken. Er was ook een kloof tussen de vrijwilligers die daar, met goede bedoelingen, eten uitdeelden en de mensen die het vroegen. Een aantal

Groenten en fruit “Groenten en fruit kwamen niet binnen. Die waren te duur. Wanneer je bij wijze van spreken moet kiezen tussen een euro voor een kilo appels of een euro voor een kilo patatten

sen in armoede niet. Toch denk ik dat ze even weinig of evenveel kennis hebben van wat gezond is en wat niet. Ik weet ook dat fruit en groenten gezond zijn. Iedereen weet dat. Trouwens is het omdat je weet wat gezond is, dat je het ook -elke dag-

eet? Een vaste job en een goed loon zorgen ervoor dat ik vandaag de dag veel gevarieerder eet dan 10 jaar geleden.”

Sporten is gezond!

vrijwilligers haalden de pieren uit je neus om te weten of je wel recht had op dat eten. Je mag geen geld hebben en je mag geen commentaar geven op wat je kreeg. Wanneer je commentaar gaf, dan repliceerden ze dat we nooit content waren en blij moeten zijn dat we iets kregen. Niet dat ik beweer het bij iedere voedselbank zo gaat, maar die keer in Antwerpen was dat dus wel zo.”

dan is de keuze vlug gemaakt. Met aardappelen stil je je honger, met appels niet. Hoe gezond ze ook mogen zijn. Als je honger hebt, dan denk je niet aan gezonde voeding of aan je gezondheid op lange termijn. Het leven in armoede draait rond het zich voortdurend zorgen maken over de dag van morgen. Middenklassers gaan er soms vanuit dat zij weten wat gezond is en men-

“Ik heb altijd al gesport. Voetbal, gevechtssport, lopen… Sporten kost echter vaak ook geld. Ik ken veel mensen die graag zouden sporten, maar het geld er niet voor hebben. Het is echter meer dan het financiële, het is trouwens altijd meer dan het financiële. Een sportclub vermijd je omdat je het gevoel hebt dat je er niet bij hoort. Het is voor de middenklassers. We zijn bang om veroordeeld en uitgesloten te worden, dus participeren we niet. Daarom gaan onze kinderen ook niet naar een jeugdbeweging. Zij dragen bijvoorbeeld geen hippe schoenen zoals andere kinderen, maar wel de goedkopere versie uit de Aldi, waardoor ze er niet bij horen. Ik heb hetzelfde meegemaakt ten tijde van de Millet-jasjes.”

MEI

-

JUNI 2010

7

Dossier

Roken schaadt de gezondheid!

8

Als je ziek bent dan ga je naar de…

“Nu rook ik gelukkig al 5 jaar niet meer. Tot mijn 47 ste heb ik serieus gepaft. Ik startte ermee toen ik 14 jaar was. Het was hip en als je het deed, hoorde je er bij. Maar dan

“Ik heb enorme last van m’n rug. Het resultaat van jarenlange verwaarlozing van het probleem. Nooit heb ik hulp gezocht, waardoor ik nu spuiten

Integenstelling tot mijn eigen gezondheid of die van m’n vrouw, is deze van m’n kinderen altijd belangrijk voor me geweest. Maar wanneer je niets hebt, dan lijdt ieders gezondheid daar onder. Gezondheid heeft niet alleen met voeding te maken. Woonomstandig-

wordt het een verslaving. Je weet dat het ongezond is, maar je doet toch alles om aan sigaretten te raken. Koffie en sigaretten, die zijn onze troost. Je zit vol stress, omdat je niet weet wat het volgende uur zal brengen, en wordt kalm wanneer je een sigaret aansteekt. Het duurt natuurlijk maar totdat de sigaret op is en neem je een nieuwe. Met koffie net hetzelfde. Het financiële is niet belangrijk. Hoe duur ze ook zijn. Je leent. Maakt schulden. Er bestaat ook een echt netwerk om sigaretten te delen. Iedereen in je vriendenkring rookt en iedereen leent aan elkaar wanneer de andere geen budget voor sigaretten heeft. Hetzelfde gebeurt trouwens met eten. Had ik geen geld voor brood, dan leende ik dat. Wanneer iemand anders geen brood kon kopen, dan leende die dat bij mij.”

moet krijgen. Gelukkig heb ik tegenwoordig de financiële middelen om naar de dokter te gaan. Hoe relatief die financiële middelen ook mogen zijn.

heden spelen daar bijvoorbeeld ook een belangrijke rol in. Van alle dagen friet te eten, krijg je geen valling. Wanneer één van mijn kinderen een valling had, dan ging ik naar de apotheek.

MEI

-

JUNI 2010

Een fles siroop is goedkoper dan een doktersbezoek. Dit hield natuurlijk risico’s in. Wanneer het ernstiger is, dan zochten we hulp via de goedkoopste kanalen. De huisarts was dat zeker al niet. De spoed wel, want je stapt binnen, wordt geholpen en moet niet direct betalen.

lerssysteem moet je enkel het remgeld betalen, de mutualiteit betaalt de rest aan de huisarts. Vandaag kan je natuurlijk ook naar een gewone huisarts gaan en dat vragen, maar het is echter niet omdat je het vraagt dat je het krijgt.”

Schaamte en wrok

“Het leven in armoede draait rond het zich voortdurend zorgen maken over de dag van morgen.” Ik ben aangesloten bij een mutualiteit, maar als je geen geld hebt, dan kan je geen geld voorschieten zelfs al krijg je het later voor een groot stuk terug.”

Een huisarts onderzoekt “Vandaag heb ik een huisarts, maar vroeger was dat anders. Ik ging van de ene huisarts naar de andere. Veranderde constant. De dokter gaat vragen stellen wanneer je de ene keer geen geld bij hebt en de andere keer met nikkels afkomt. Maar net als tegen andere hulpverleners ga je dingen verzwijgen. Niet alleen omdat je je schaamt, maar ook omdat je vreest voor de mogelijke gevolgen. De huisarts wordt geconfronteerd met een ziek kind van ouders die geen geld hebben. Hij vindt dat hij iets moet doen, waarna het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg bij je langs komt. Dit wil je vermijden. Hoe minder je bij dezelfde dokter gaat, hoe minder kans dat hij iets zal merken. Door m’n ziekte ga ik vandaag de dag redelijk veel bij de huisdokter, maar tot een jaar terug was dat enkel voor m’n kinderen en maximaal 2 keer per jaar. Huisartsen kunnen het derdebetalerssysteem toepassen. Het Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen vraagt dan ook de grootschalige invoering van het derdebetalerssysteem. Bij zo’n derdebeta-

wijkgezondheidscentra werken met een forfetair systeem. Dit betekent dat de patiënten niet moeten betalen voor de consultaties. Het Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen vraagt dan ook meer wijkgezondheidscentra.”

Een gezond gebit is goud waard! “Ik was 33 jaar toen ik voor de eerste keer bij een tantiest ging. Ik had geen keuze. Ik had een gat in een tand en vreselijke pijn. Steeds krijg ik nu te horen dat m’n gebit slecht is, dat ik het nooit verzorgd heb… Waren ze goedkoper geweest, dan was ik wat meer gekomen. Voor één van m’n dochters moet ik tegenwoordig vaak naar de tandarts. Het is nodig en ik doe dat, maar ook nu kost het allemaal verschrikkelijk veel geld.”

Wijkgezondheidscentra “Hoewel ik de wijkgezondheidscentra ken, ben ik er nooit geweest. Als je niet in hun buurt woont, dan kan je daar niet terecht. En waar ik woon is er geen. Weet wel dat er heel wat mensen in armoede naartoe gaan. Het is laagdrempelig en multidisciplinair. Afhankelijk van het centrum is er een tandarts, huisdokter, psycholoog… De

“Wanneer je nauwelijks eten kan kopen of je familie niet de medische verzorging kan geven die ze nodig hebben, dan voel je, naast schaamte, wrok naar de maatschappij. Op een bepaald ogenblik heb ik dan ook de deur dichtgesmeten. Geen hulpverlener kwam nog in m’n huis. Ik zou m’n plan wel trekken, want met hun hulp kwam ik geen stap vooruit. Ze leefden mijn leven. Ze zeiden me wat te doen en wat niet. Ik had geen vrijheid meer. Op zo’n momenten kijk je ook niet breder. De opleiding tot ervaringsdeskundige in de armoede heeft dat bij mij veranderd. Ik had nood aan mensen die mij begrepen. Hulpverleners die naar me konden luisteren en helpen, maar de problemen niet van me overnamen. In een vereniging waar armen het woord nemen vond ik zo’n hulpverlener. Hij begeleidde me, maar liet me tegen de muur botsen en zo leerde ik. Nu probeer ik mijn kinderen zo veel als mogelijk van armoede weg te houden. Ik wil dat mijn kinderen meer kansen krijgen dan ik. En ik knok daarvoor. Maar er zijn nog veel mensen in armoede…”

Met dank aan Griet Briels en Swa Schyvens, Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen vzw.

Meer info Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen Vooruitgangstraat 323, bus 6 1030 Brussel Tel. 02/204 06 58 Fax 02/204 06 59 www-vlaams-netwerk-armoede.be

MEI

-

JUNI 2010

9

Dossier

Een kijk op Armoede en sociale uitsluiting

Jaarboek 2009 Enkele gegevens in verband met de gezondheidsproblematiek Franky Bussche hoofd van dienst Studie en Onderzoek

PROFESSOR JAN VRANKEN, GEERT CAMPAERT, DANIELLE DIERCKX VERZORGDEN DE REDACTIE VAN HET JAARBOEK VAN HET

MEI

-

EN

AN VAN HAARLEM

SOCIALE UITSLUITING

ANTWERPSE CENTRUM ONGELIJKHEID, ARMOEDE , SOCIALE UITSLUITING

STAD (OASES).

10

2009 ARMOEDE

EN

JUNI 2010

EN DE

eert Campaert analyseert vijf jaar Vlaams armoedebeleid. De garantie van een toegankelijke en betaalbare zorg voor iedereen was één van de prioriteiten. Wat de betaalbaarheid betreft werd onder andere gewerkt aan de uitbouw van de zorgverzekering en de maximumfactuur voor thuiszorg. Samenwerkings initiatieven Eerstelijns gezond heidszorg moeten specifieke aandacht hebben voor kansarme groepen. Wijkgezond heidscentra zorgen voor een laagdrempelige multidisciplinaire dienstverlening. Ze slagen er in om financiële en andere toegangsdrempels in de gezondheidszorg weg te werken. Ook gaat er veel aandacht naar preventie om mensen zelf te doen kiezen voor gezond gedrag. Hierbij stelt zich echter de vraag in hoeverre mensen met een laag inkomen kunnen kiezen om gezonder te gaan leven. Factoren zoals een slechte woonomgeving of ongezond werk spelen een grote rol, maar deze vallen niet gemakkelijk te veranderen. De voorbije periode lag het accent van preventie op tabak, alcohol en drugs, voeding en beweging. Er komt een verder gezette aandacht voor sociaal en financieel zwakkeren in de geestelijke gezondheidszorg. In het verleden konden ze reeds gratis of tegen een verminderd tarief terecht bij de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg. Armoede blijkt sterk verbonden te zijn met geestelijke gezondheidsproblemen en veroorzaakt na verloop van tijd depressies. Naast het werken aan de financiële toegankelijkheid zijn er eveneens vaak materiële en geografische problemen die de toegankelijkheid beïnvloeden.

G

Stefaan Demarest en Herman Van Oyen onderzoeken de trends in socio-economische ongelijkheden in gezondheid. Verschillende studies tonen aan dat burgers met een lagere socio-economische status een slechtere gezondheid vertonen, er een risicovollere levensstijl op nahouden en vroeger sterven dan burgers met een hogere socio-economische status. Andere onderzoeken wijzen op ongelijkheden in mortaliteit, in morbiditeit en levensverwachting zonder beperkingen, in geestelijke gezondheid en gezondheidszorg. De onderzoekers baseren zich op de Belgische Gezondheidsenquête. De aanwezigheid van een slechte subjectieve gezondheid is hoger bij vrouwen dan bij mannen. Hierbij is duidelijk een socio-economische factor aanwezig. Bij de lagere inkomens is het percentage personen in slechte subjectieve gezondheid hoger dan bij de hogere inkomens. Ook bij langdurige aandoeningen speelt een economische factor: chronische aandoeningen en functionele beperkingen komen vaker voor bij de lagere inkomens. Mensen uit de lagere inkomensgroep blijken meer te roken en komen niet of nauwelijks toe aan lichaamsbeweging in de vrije tijd. Er werd een duidelijk verband vastgesteld tussen het opleidingsniveau en de levensverwachting. Hoe hoger het opleidingsniveau, hoe hoger de levensverwachting en dit zowel voor mannen als vrouwen. Mensen met een hoge opleiding leven langer, langer zonder beperkingen en minder jaren met beperkingen. Mensen onderaan de sociale ladder leven in slechtere gezondheid, houden er een minder gezonde levensstijl op na en leven minder lang in goede gezondheid dan diegenen bovenaan de sociale ladder.

Een apart hoofdstuk van het jaarboek licht de gezondheidsimpact van de milieuvervuiling toe. Mensen lopen meer risico op gezondheidsproblemen ten gevolge van milieuvervuiling wanneer ze meer blootgesteld worden aan vervuiling of gevoeliger zijn voor de schadelijke effecten ervan. Verschillende internationale studies bewijzen dat deze risico’s vaker voorkomen bij mensen of buurten met een lage socio-economische status. De meest maatschappelijk kwetsbaren zijn met andere woorden ook het kwetsbaarst voor de negatieve gevolgen van de vervuiling. Er bestaat een geografische factor. Stortplaatsen, verbrandingsovens en vervuilende industrieën komen vaker voor in achtergestelde buurten. Een tweede factor betreft het beroep. Mensen met een lagere socio-economische status werken frequenter in meer vervuilende bedrijven. Bovendien wonen ze ook meer in de buurt van drukke wegen en industrie, met als gevolg meer geluidsoverlast. Sinds 2002 beschikt men in Vlaanderen over een humaan biomonitoringsmeetnet. De gegevens laten toe om na te gaan of er sprake is van sociale ongelijkheid bij zowel de objectieve factoren van milieuvervui-

ling (de inwendige blootstelling) als de subjectieve factoren van milieuvervuiling (de risicopercepties). De resultaten in Vlaamse regio’s laten zien dat laagopgeleiden soms een grotere en soms een kleinere kans hebben dan hooggeschoolden op verhoogde concentraties giftige stoffen in hun bloed. De Vlaamse resultaten zijn dus geen eenduidige bevestiging van de literatuur rond sociale ongelijkheid bij milieuvervuiling, maar een voorbeeld van de complexiteit van mechanismen tussen externe en interne blootstelling. Verder onderzoek is nodig. De ongelijke blootstelling aan milieueffecten is een gegeven, maar vertaalt zich in termen van gezondheidsrisico niet noodzakelijk als een traditioneel vraagstuk van sociale achterstelling.

Bron Armoede en Sociale Uitsluiting. Jaarboek 2009. Jan Vranken, Geert Campaert, Danielle Dierckx en An Van Haarlem (redactie) ISBN 9789033476044 Leuven, Acco 2009 392 p.

MEI

-

JUNI 2010

11

Dossier 12

MEI

-

JUNI 2010

Dossier

Arm maakt ziek, ziek maakt arm

Interview met Bert D’hondt

Emily Verté consulent-stafmedewerker

HEEFT RECHT OP EEN MENSWAARDIG LEVEN , DAT IS INHERENT AAN HET

GRONDRECHT.

DE

RECHTEN BESCHIKT.

PRAKTIJK WIJST ECHTER UIT DAT NIET IEDEREEN OVER DEZELFDE

D AKLOZEN , ( KANS ) ARMEN ,

MENSEN ZONDER PAPIEREN , GEVAN -

GENEN … ONDERVINDEN DIT NOG AL TE VAAK VOLGENS TAL VAN STUDIES . GEZONDHEIDSZORG BETREFT, ZIEN WE VERSCHILLEN EN ONGELIJKHEDEN .

O OK

DE

WAT WWW.WELZIJNSZORG.BE

E LKEEN

SOCIALE

©

GEZONDHEIDSONGELIJKHEID NEEMT DE LAATSTE JAREN ZELFS TOE .

e gezondheid van mensen in sociale achterstelling is namelijk beduidend slechter dan die van anderen. Een veelheid aan factoren is daarvan de oorzaak. De leefen woonomgeving, arbeidsomstandigheden, toegang tot gezondheidszorg om er enkele te noemen. De realiteit is dan ook pijnlijk: mensen met een lagere sociaaleconomische status leven gemiddeld minder lang dan anderen. Ze zijn ook vaker ziek, schatten hun eigen gezondheid negatiever in en lijden meer aan psychosomatische ziektes. Welzijnszorg vzw wijdde er reeds in 1998 een campagne aan die in 2008 een groots vervolg kreeg met de campagne ‘Armoede schaadt de gezondheid’. Aan het woord, Bert D’hondt, stafmedewerker Politiek Welzijnszorg vzw.

D

Armoede schaadt de gezondheid. Arm maakt ziek, ziek maakt arm? Dat is wel degelijk iets dat in twee richtingen werkt. Al in 1998 stelde Welzijnszorg dit vast en koppelden we er een grote campagne aan. Tien jaar later vonden we het nodig om het BERT D’HONDT

MEI

-

JUNI 2010

13

Dossier

thema gezondheid opnieuw onder de loep te nemen met de campagne ‘Armoede schaadt de gezondheid’. Het is vanzelfsprekend dat we de problemen en eisen van 1998 er weer bijhaalden. De vaststellingen waren niet hoopgevend. Er zijn goede maatregelen genomen, maar onze eisen gelden nog steeds.

Arm maakt ziek. Eén op drie laaggeschoolden kampt met een chronische aandoening en één op vijf heeft last van meerdere chronische ziektes. Als we dat naast de cijfers van hooggeschoolden leggen, zien we dat dit respectievelijk één op vijf is en 3%. Een dergelijke aandoening heeft

Kort overzicht van de belangrijkste overheidsmaatregelen: • Omnio-statuut: dit is een systeem van verhoogde tegemoetkomingen voor mensen met een laag inkomen of een bepaald statuut (uitbreiding van de vroegere W.I.G.W.). Mensen met het Omnio-statuut moeten minder remgeld betalen en genieten eveneens bescherming tegen bepaalde zeer hoge supplementen. > Visie Welzijnszorg op het Omnio-statuut: Het is een goede zaak dat de verhoogde tegemoetkoming ook toegekend kan worden op basis van inkomen. Toch loopt dit niet zoals het moet. Je moet namelijk zelf dit statuut aanvragen. Een zeer hoge administratieve drempel zorgt ervoor dat, ondanks inspanningen van ziekenfondsen en andere organisaties, een meerderheid van de rechthebbenden dit statuut nog steeds niet heeft. Als je weet dat de meeste van de gegevens die nodig zijn voor de aanvraag reeds in het bezit zijn van de overheid (Kruispuntbank, belastingen…), dan zou een automatische toekenning al lang verwezenlijkt moeten zijn. Administratieve vereenvoudiging mag, nee moet, ook en vooral voor de zwaksten in de samenleving. • Maximumfactuur: dit systeem zorgt voor een bepaald plafond voor de remgelden. Eens daarboven betaalt de overheid de remgelden terug. > Visie Welzijnszorg op het systeem van de maximumfactuur: Dit systeem is een belangrijk vangnet voor heel wat mensen. Toch kunnen mensen in armoede vaak zelf niet het bedrag betalen dat nodig is om dat plafond te bereiken. Ook moeten de (onhaalbare) kosten eerst door de patiënt voorgeschoten worden. • Zorgverzekering: een Vlaams systeem om de betaalbaarheid van de nietmedische zorg te verzekeren. Wie sterk afhankelijk is van diensten zoals gezinshulp en thuiszorg (een grote groep eenoudergezinnen en bejaarden bevindt zich in deze situatie) krijgt een maandelijkse vergoeding. > visie Welzijnszorg op de zorgverzekering: Dit systeem helpt gedeeltelijk. Zo zijn er bij de bejaarden dankzij de zorgverzekering ‘slechts’ 40% thuiswonenden met een inkomen onder de armoederisicogrens. Hun aantal zou anders 52% bedragen. Dit zegt waarschijnlijk meer over de wettelijke pensioenen dan over de zorgverzekering. (bron: artikel Armoede schaadt de gezondheid, Vrouwenraad 2009 (3))

14

MEI

-

JUNI 2010

dan ook grote gevolgen voor het dagelijkse leven. Het gezinsleven, de vrije tijd, het professionele leven ondervinden er vaak hinder van. De mate waarin men er last van ondervindt, heeft eveneens te maken met de sociaaleconomische positie. Naast het fysieke welzijn is er ook het geestelijke aspect. Ook wat betreft de geestelijke gezondheid is er ongelijkheid tussen rijk en arm. Een leven in armoede blijkt een zeer zware invloed te hebben op het geestelijk welzijn. Naast de voortdurende stress om te overleven, hebben sociaal achtergestelden vaak een kleiner sociaal netwerk om op terug te vallen, om te praten of om steun bij te zoeken. De cijfers liegen er niet om. Mensen met een laag opleidingsniveau zijn doorgaans meer depressief (13,5%) dan mensen met een hoog opleidingsniveau (5%). Ook angststoornissen komen meer voor bij laaggeschoolden. Wat kan men preventief doen om dit tegen te gaan? Om de gezondheidskloof te willen dichten, moet er ingezet worden op promotie van een gezonde levensstijl. Dit gericht op kansengroepen. Gezond leven lijkt geld te kosten, hoewel gezonde voeding niet noodzakelijk duur hoeft te zijn. Gezond bewegen idem dito. Je hoeft niet naar de fitness te gaan, met een wandeling in je buurt kan je eenzelfde effect bereiken. Dit neemt niet weg dat mensen in armoede er evengoed willen bij horen. Men dient echter wel de kans te krijgen er over te leren. Bewustmakingscampagnes over mogelijke gezondheidsrisico’s zouden hier kunnen helpen. Onlangs las ik in de media dat gezinnen hun gezondheidskosten moeilijk kunnen betalen. Dat klopt. In België stelt 20% van de mensen met een laag inkomen medische zorgen uit om financiële redenen. Vaak stellen ouders hun eigen medische verzorging uit om het noodzakelij-

ke doktersbezoek van hun kinderen te kunnen regelen. Zijn er grote knelpunten in de gezondheidszorg? In België kennen we een zeer goed uitgebouwde gezondheidszorg. Ondanks de laagdrempeligheid van de eerste-

lijnszorg, zoals de huisarts, zijn er toch moeilijkheden en ongelijkheden voor mensen in sociale achterstelling. Zo kan de huisarts het derdebetalerssysteem toepassen. Dit houdt in dat de patiënt enkel het remgeld moet betalen. Het probleem hierbij is dat deze regeling een gunst is en geen recht. Een wettelijk recht op derdebetalersregeling voor

mensen met een laag inkomen laat dus nog altijd op zich wachten. Zijn er nog andere systemen waarop beroep kan gedaan worden? De forfaitaire geneeskunde is een ander systeem van eerstelijnszorg die in opmars is, vooral in steden. Hier betaalt de patiënt niet per consultatie, maar kan hij gratis op consultatie komen nadat hij zich heeft ingeschreven als patiënt in de wijkgezondheidscentra. Dit is een systeem dat drempelverlagend werkt. Ook de mensen in armoede bevestigen dat. Een verdere uitbouw van deze centra zou dan ook geen slechte zet zijn. U sprak al over eerstelijnszorg, wat met de tweede en derde lijn in de gezondheidszorg? Die tweede- en derdelijnszorg, de gespecialiseerde zorg zoals in een ziekenhuis, is veel minder toegankelijk dan de eerste lijn in de gezondheidszorg. Hier worden we weer geconfronteerd met het probleem van bereikbaarheid. In steden is dit minder het geval, vooral landelijke gebieden hebben er mee te kampen. Daarnaast ontbreekt de vertrouwensband die er wel is bij de eerstelijnszorg en verloopt de communicatie tussen de specialist en de patiënt stroef. De taalbarrière werpt zich op.

Maatregelen die volgens Welzijnszorg een groot effect kunnen teweegbrengen: • Een sterke, solidaire, verplichte ziekteverzekering. • Een automatisch recht in de eerstelijnszorg op de regeling betalende derde voor iedereen met een laag beschikbaar inkomen. • Tegemoetkomingen of voordelen moeten zoveel mogelijk automatisch toegekend worden. Administratieve procedures moeten vereenvoudigd worden. • Een verzekering voor alle niet-medische kosten. • De bestaande correctiemechanismen, zoals de maximumfactuur, moeten verfijnd worden. • Gerichte acties voor gelijke kansen op een gezond leven voor iedereen. • In de basisopleiding en nascholing van alle zorgverstrekkers moet meer aandacht komen voor armoede en uitsluiting. (bron: Medisch dossier. Armoede schaadt de gezondheid. Campagne Welzijnszorg 2008)

Speelt het financiële aspect hier ook? Zeker. De betaalbaarheid van de tweede en derde lijn in de gezondheidszorg vormt een steeds groter wordend probleem. De kostprijs swingt de pan uit en vaak is er van een vast tarief geen sprake. Voor meer info Medisch dossier. Armoede schaadt de gezondheid. Campagne Welzijnszorg 2008. Te bestellen via www.welzijnszorg.be Contact Welzijnszorg vzw Huidevettersstraat 165 1000 Brussel [email protected] www.welzijnszorg.be

MEI

-

JUNI 2010

15

BEWEGINGSGROEP WGC BOTERMARKT

©

VERENIGING VAN WIJKGEZONDHEIDSCENTRA

Interview met Myriam Suetens en Lies Vermeulen

Dossier

Laagdrempelige eerstelijnszorg voor de hele buurt! Liza Janssens consulent-stafmedewerker

STEL

DAT JE GEVALLEN BENT EN JE BOVENARM DOET PIJN. JE ZULT DIT DOOR JE HUISARTS

LATEN NAKIJKEN.

DEZE STELT VAST DAT HET OM EEN COMPLEXE BREUK GAAT EN JE NIET ENKEL

MET WAT PIJNSTILLERS EN EEN GOED GIPSVERBAND GEHOLPEN BENT.

ER

MOET OOK NOG

KINESITHERAPIE GEVOLGD WORDEN EN HET DAGELIJKSE BEZOEK VAN EEN VERPLEEGKUNDIGE IS OOK NODIG. ZOU HET NIET HANDIG ZIJN MOCHTEN AL DEZE MENSEN ONDER HETZELFDE DAK TE VINDEN ZIJN?

HET

VOORDEEL IS DAT ZIJ KUNNEN OVERLEGGEN EN JOUW EVOLUTIE

GEZAMENLIJK KUNNEN OPVOLGEN.

STEL

DAT DIE VAL NIET ZOMAAR GEBEURD IS, MAAR ER

EEN SOCIAAL PROBLEEM ACHTER SCHUILT, DENKEN WE AAN EEN SLECHTE HUISVESTING OF EEN ECHTELIJKE PROBLEMATIEK . ZOU HET NIET HANDIG MOCHT DE HUISARTS ZIJN OF VERPLEEG-

“In het zorgconcept van een wijkgezondheidscentrum staan toegankelijkheid, interdisciplinaire samenwerking, integrale zorgverlening en het wijkgericht werken centraal.” MYRIAM SUETENS

KUNDIGE DAT OPGEMERKT HEBBEN EN ER EEN MAATSCHAPPELIJK ASSISTENT BIJ BETREKKEN DIE OOK IN DIEZELFDE PRAKTIJK WERKT?

EEN

VOOR AL DIE HULP NIETS HOEFT TE BETALEN.

EXTRA PLUSPUNT ZOU KUNNEN ZIJN DAT JE

HET

HET KAN WEL! IN EEN WIJKGEZONDHEIDSCENTRUM

OVER MET

LIJKT TE MOOI OM WAAR TE ZIJN, MAAR

(WGC)

IS DIT SCENARIO MOGELIJK .

HET WAT EN HET HOE VAN EEN WIJKGEZONDHEIDSCENTRUM HADDEN WE EEN GESPREK

MYRIAM SUETENS

EN LIES

VERMEULEN,

Wat is een wijkgezondheidscentrum?

STAFMEDEWERKERS VAN DE

VERENIGING

WIJKGEZONDHEIDSCENTRA .

MYRIAM SEUTENS

VAN

Myriam Suetens: Een wijkgezondheidscentrum is een multidisciplinaire groepspraktijk waar men laagdrempelige zorg aanbiedt met als doel gezondheid te behouden, te bevorderen of te herstellen. Daarbij wordt gestreefd naar een actieve deelname van de

LIES VERMEULEN

MEI

-

JUNI 2010

17

Dossier

patiënt en buurt. De nadruk ligt niet enkel op curratieve, rehabiliterende en palliatieve eerstelijnszorg, maar ook op ziektepreventie en gezondheidspromotie. In het zorgconcept van een wijkgezondheidscentrum staan toegankelijkheid, interdisciplinaire samenwerking, integrale zorgverlening en het wijkgericht werken centraal.

Op welke manier is men laagdrempelig in een wijkgezondheidscentrum? Myriam Suetens: Alle wijkgezondheidscentra werken met het forfaitair betalingssysteem. Voor de patiënten betekent dit dat zij niet moeten betalen voor consultaties en huisbezoeken. Het wegvallen van de financiële

wordt aanschouwelijk gemaakt, zowel voor Nederlandsonkundigen als laaggeletterden. Myriam Suetens: Het is leuk om in dit kader te verwijzen naar dr. Nicole Van Waes, een arts van De Sleep in Gent, die vorig jaar de Prijs van de Vlaamse Huisarts heeft gekregen. Zij leerde

“Wijkgezondheidscentra willen geen categoriale voorzieningen zijn, gericht op een bepaalde problematiek of doelgroep.” LIES VERMEULEN

Uit wie bestaat het multidisciplinaire team? Myriam Suetens: Dat bestaat altijd uit één of meerdere huisartsen en verpleegkundigen. Het kan worden aangevuld met kinesisten, diëtisten, maatschappelijk werkers, gezondheidspromotoren, een psycholoog, een tandarts… Dit hangt vooral af van de noden van de buurtbewoners/patiënten en het aanbod van zorg en welzijn in de buurt. Lies Vermeulen: Wanneer men zich inschrijft in een wijkgezondheidscentrum is het de bedoeling dat men een beroep doet op alle diensten die daarin aanwezig zijn. Het voordeel hiervan is dat alle disciplines die samen onder één dak zitten een patiënt ook goed kunnen opvolgen, vanuit een gedeelde visie. Daartoe is er overleg tussen de arts en verpleegkundige, kinesist en andere hulpverleners. De multidisciplinaire samenstelling laat bovendien toe aan zorgsubsidiariteit te doen. De arts hoeft geen zorg te verlenen die ook door een verpleegkundige, onthaalmedewerker… kan gebeuren. Dit betekent beter georganiseerde en dikwijls ook betere zorg.

18

MEI

-

JUNI 2010

CONSULTATIERUIMTE WGC DE SLEEP

©

VERENIGING VAN WIJKGEZONDHEIDSCENTRA

drempel op de eerstelijn is immers essentieel om het recht op gezondheid, dat voor steeds grotere groepen in de samenleving in het gedrang komt, te kunnen realiseren. Verder tracht men in de wijkgezondheidscentra alert te zijn voor andere drempels van sociale, culturele… aard. Het is de bedoeling dat mensen van welke sociale achtergrond, overtuiging of strekking dan ook zich welkom voelen. Lies Vermeulen: Tijdens de consulten zorgen de zorgverstrekers er ook voor dat ze duidelijk spreken, geen te moeilijke woorden gebruiken… Dat is ook een vorm van laagdrempeligheid. In buurten met veel allochtonen en bijhorende taalproblemen wordt vaak gewerkt met tolken of een intercultureel bemiddelaar. Er wordt ook gebruik gemaakt van ondersteunend materiaal, zoals folders, waarin op een correcte maar eenvoudige manier boodschappen over verschillende onderwerpen

Turks om de drempel met haar voornamelijk Turkse patiënten zo laag mogelijk te houden. Wat is integrale zorgverlening? Lies Vermeulen: In een wijkgezondheidscentrum bekijkt men gezondheid ruim. Men heeft aandacht voor alles wat in iemands leefomgeving effect heeft op de gezondheid. Er worden dus ook welzijnsaspecten geïntegreerd in de zorgverlening. In een aantal wijkgezondheidscentra kiest men er daarom voor om ook maatschappelijk werk of een psycholoog in het aanbod op te nemen. In andere centra zet men vooral in op een goede samenwerking met andere diensten. Myriam Suetens: Er wordt niet enkel gekeken naar het medische. Men heeft aandacht voor de hele context van de patiënt. Waar hij leeft, waar hij werkt, hoe de gezinssamenstelling is… heeft een invloed op zijn gezondheid. Ook de

sociale en psychische factoren worden dus in rekening gebracht. Hoe strikt is het territorium waarin een wijkgezondheidscentrum werkt? Lies Vermeulen: Vrij strikt. Dat is eigen aan de regelgeving van het forfaitair betalingssysteem. Wanneer een over-

BEWEGINGSGROEP WGC BOTERMARKT

©

waarbij we, in samenwerking met lokale partners en beleid zo goed mogelijk trachten in te spelen op de noden en behoeften in de wijk of buurt. Mooie voorbeelden daarvan zijn de actie ter preventie van CO-intoxicatie of de heraanleg van een gevaarlijk kruispunt in de buurt van het wijkgezondheidscentrum.

lozen) met of zonder voorkeurtarief. Het forfaitair systeem geldt voor drie disciplines: de huisartsgeneeskunde, de verpleegkunde en de kine. Het bedrag dat de centra maandelijks per patiënt krijgen, wordt berekend op basis van wat een patiënt in het systeem van betaling per prestatie gemiddeld kost.

VERENIGING VAN WIJKGEZONDHEIDSCENTRA

eenkomst wordt afgesloten tussen het Riziv en het wijkgezondheidscentrum, wordt het gebied afgebakend waarbinnen de zorgverstrekker verplicht het systeem moet toepassen. Dit gebied is meestal een stuk groter dan het eigenlijke werkgebied van een wijkgezondheidscentrum, dat meestal één of enkele wijken omvat. Myriam Suetens: Daarnaast is het werken met een afgebakend gebied ook een belangrijke pijler van de werking van onze centra. We streven naar een gemeenschapsgerichte aanpak,

Hoe werkt het forfaitair betalingssysteem? Myriam Suetens: Als een patiënt zich inschrijft in een wijkgezondheidscentrum, dan krijgt dat wijkgezondheidscentrum voor die patiënt van de mutualiteit elke maand een vast bedrag, of die nu op consultatie komt of niet. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen 4 categorieën van patiënten: de gewoon rechthebbenden met of zonder voorkeurtarief en de W.I.G.W.’s (nvdr. Weduwen, Invaliden, Gepensioneerden en Werk-

Lies Vermeulen: Deze financiële regeling maakt dat het heel laagdrempelig is voor de patiënt om naar een wijkgezondheidscentrum te gaan. Het effect is ook dat er een andere therapeutische benadering mogelijk is. Wanneer een patiënt bijvoorbeeld een probleem heeft dat met antibiotica zeer snel kan opgelost worden, maar wat eigenlijk beter zou kunnen opgelost worden door een andere therapie met extra opvolging, dan moet de arts geen schroom hebben om dat aan de patiënt voor te stellen. Want dat wordt hem toch niet aangerekend. Zo ook kan een

MEI

-

JUNI 2010

19

Dossier

arts beslissen om bij de eerste consultatie van een patiënt met een zeer ingewikkeld probleem slechts aan één aspect te werken en daarbij nog een aantal andere afspraken te maken om hem beter op te volgen. Het nodigt dus meer uit om preventief te gaan werken, wat in de prestatiegeneeskunde een andere realiteit kan zijn.

groep. We willen erover waken om niet bij te dragen tot dualisering in de gezondheidszorg, met een gezondheidszorg voor armen en een gezondheidszorg voor de rest van de bevolking. Idealiter zou de patiëntenpopulatie van een wijkgezondheidscentrum representatief moeten zijn voor de bevolking in de wijk.

U vermeldde daarnet dat een wijkgezondheidscentrum ook gemeenschapsgericht werkt. Hoe gebeurt dit? Myriam Suetens: Dit wil in de eerste plaats zeggen dat het centrum zich niet alleen richt tot de eigen patiënten, maar tot alle bewoners van de buurt en samen met hen aan

“Laagdrempeligheid en betrokkenheid van patiënten en wijkbewoners waren daarom van meet af aan aandachtspunten, naast multidisciplinariteit en aandacht voor preventie en gezondheidspromotie.” MYRIAM SUETENS

BUURTGEZONDHEIDSCENTRUM DE RESTEL

©

VERENIGING VAN WIJKGEZONDHEIDSCENTRA

Het forfaitaire betalingssysteem is ook een solidair systeem: de inkomsten die het centrum ontvangt voor patiënten die gezonder zijn en dus minder op consultatie komen, kunnen worden ingezet voor de hulp aan de meer zorgbehoevenden. Daar speelt een imagoprobleem ons wel parten: men gaat er vaak vanuit dat wijkgezondheidscentra zich vooral of zelfs exclusief richten op kansarmen, wat niet het geval is. Wijkgezondheidscentra willen geen categoriale voorzieningen zijn, gericht op een bepaalde problematiek of doel-

20

MEI

-

JUNI 2010

De patiënt kan zich pas inschrijven in het forfaitaire betalingssysteem en dus in een wijkgezondheidscentrum als hij/zij aangesloten is bij een ziekenfonds, maar wat met asielzoekers en illegalen? Myriam Suetens: Deze kunnen uiteraard ook terecht bij een wijkgezondheidscentrum. Voor een grote groep van hen wordt dan via het KB betreffende dringende medische hulp een regeling getroffen met het OCMW. Wanneer patiënten ook daarvoor niet in aanmerking komen, proberen wij hen alsnog te helpen.

een gezondheidsbeleid in de wijk wenst te werken. In lokale overlegstructuren rond gezondheid en welzijn, en samen met OCMW, LOGO… neemt het wijkgezondheidscentrum initiatieven om gezondheidsbehoeften te detecteren en aan te pakken. Wanneer men bijvoorbeeld vaststelt dat mensen oneigenlijk gebruik maken van de spoedopname kan in overleg met andere lokale huisartsen, welzijnsorganisaties, ziekenhuis… gezocht worden naar goede oplossingen.

Naast curatieve zorg doet men ook aan ziektepreventie en gezondheidspromotie, wat houden deze in? Myriam Suetens: Ziektepreventie richt zich voornamelijk tot de patiënten van het centrum en gaat over griepvaccinatie, borstkankerscreening… Gezondheidspromotie is het proces waardoor mensen in staat gesteld worden om meer controle te verwerven over de determinanten van hun gezondheid, om zo hun gezondheid te verbeteren. Vanuit diverse disciplines wordt hieraan meegewerkt, meestal onder coördinatie van een gezondheidspromotor. Mooie voorbeelden zijn het bewegingsproject Swingg in van De Sleep in Gent (www.swingg.be), rugschool voor patiënten met rugklachten in verschillende centra, bewegingsactiviteiten voor diabetes- of zwaarlijvige patiënten, sessies voor zwangere vrouwen, kooklessen, mindfullness-sessies voor kansarme groepen, psycho-educatieve sessies voor allochtone vrouwen die stress ervaren… Patiënten kunnen hierdoor hun ervaringsdeskundigheid ook met elkaar delen. Voor specifieke aandoeningen, zoals diabetes, wordt veelal een gestructureerd aanbod uitgetekend, bijvoorbeeld via een interdisciplinair diabetesspreekuur. Tot slot, hoe is het concept van een wijkgezondheidscentrum ontstaan? Myriam Suetens: De idee is in de jaren 70 gegroeid bij een aantal geëngageerde studenten geneeskunde die vonden dat het anders en beter kon. Ze wensten hun beroep als arts meer dienstbaar te maken aan de noden en behoeften in de samenleving, in het bijzonder voor diegenen die het maatschappelijk moeilijk hebben. Laagdrempeligheid en betrokkenheid van patiënten en wijkbewoners waren daarom van meet af aan aandachtspunten, naast multidisciplinariteit en aandacht voor preventie en gezondheidspromotie. In 1976 richtte men het eerste wijkgezondheidscentrum op in Alken, en snel volgden er twee in Gent. Sinds

1995 werkt men in de centra met het forfaitaire betalingssysteem, dat een meer geschikte manier van werken is om bovenstaande doelstellingen te verwezenlijken. Tot ongeveer het jaar 2000 is de groei van de sector vrij beperkt gebleven, maar de laatste 10 jaar is het aantal centra sterk toegenomen. Momenteel zijn er 20 wijkgezondheidscentra in Vlaanderen die samen een 45.000-tal patiënten verzorgen. Daarnaast zitten nog een aantal projecten in de pipeline. Op dit moment zijn de meeste centra

in Oost-Vlaanderen gevestigd. WestVlaanderen is nog een blinde vlek op onze kaart… In de provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant zijn er de laatste jaren verschillende wijkgezondheidscentra opgericht en in Limburg zijn er al jaren 2 centra actief. Wijkgezondheidscentra hebben in hun geschiedenis vaak een voortrekkersrol opgenomen, bijvoorbeeld door het inschakelen van intercultureel bemiddelaars, de koppeling met het welzijnsveld en tussen curatiepreventie, thuisverpleging…

Over de Vereniging van Wijkgezondheidscentra Lies Vermeulen: De Vereniging van Wijkgezondheidscentra is de koepelvereniging van alle Vlaamse en de Nederlandstalige Brusselse wijkgezondheidscentra. Onze opdrachten zijn de ondersteuning, vertegenwoordiging en belangenbehartiging van onze leden. Myriam Suetens: Het is in verband met de belangenbehartiging niet onbelangrijk te melden dat de wijkgezondheidscentra tot nu toe nog niet decretaal erkend zijn en dus ook geen middelen kunnen krijgen van de regering. Onze taak is hiervoor te onderhandelen met de Vlaamse regering, die trouwens in haar regeringsverklaring een uitbreiding en versterking van wijkgezondheidscentra vooropstelde. Lies Vermeulen: Daarnaast bieden wij algemene ondersteuning en werken we aan kwaliteitsbevordering. We spelen ook een rol bij het opstarten van nieuwe wijkgezondheidscentra. Met lokale initiatiefnemers werken we stap voor stap aan de implementatie van het concept ‘wijkgezondheidscentrum’. Myriam Suetens: Tot slot werken wij ook nauw samen met onze Franstalige zusterorganisatie La Fédération des maisons médicales en proberen we ook banden aan te halen met andere organisaties, zoals partners op het gebied van geestelijke gezondheidszorg, algemeen welzijnswerk, artsenverenigingen, mutualiteiten, Actieplatform gezondheid en Solidariteit... Allen belangrijk om het recht op gezondheidszorg op de eerstelijn mee te verwezenlijken. Meer info Vereniging van Wijkgezondheidscentra Vooruitgangstraat 331 1030 Brussel [email protected] www.vwgc.be

MEI

-

JUNI 2010

21

Dossier

“Eerst de mense Jenoff Van Hulle consulent-stafmedewerker

Geneeskunde vanuit de buik van de samenleving AL

VOLK (GVHV) GRATIS VERZORGING. EN VOERT ZE STRIJD VOOR HET BEHOUD VAN OPENBARE ZIEKENHUIZEN, VOOR HET KIWIMODEL , VOOR DE VERVANGING VAN DE ORDE DER GENEESHEREN DOOR EEN HOGE RAAD VOOR MEDISCHE ETHIEK , VOOR MEER EN BETERE SOCIALE WONINGEN, VOOR EEN BETER LEEFMILIEU, VOOR HET OPENHOUDEN VAN BUURTZWEMBADEN EN POSTKANTOREN EN VOOR BETERE ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN IN HOBOKEN, DEURNE , HERSTAL , LOMMEL , GENK , ZELZATE , SERAING, SCHAARBEEK , MOLENBEEK , MARCINELLES EN LA LOUVIÈRE. UVV-INFO GING OP CONSULTATIE BIJ DR. SOFIE BLANCKE EN DE DIAGNOSE IS RONDUIT POSITIEF: GVHV ADEMT ACTIE EN DE ARTSEN VOOR HET VOLK VERKEREN IN OPPERSTE CONDITIE . VELE JAREN BIEDT

GENEESKUNDE

VOOR HET

‘Eerst de mensen niet de winst’ luidt de leuze van Geneeskunde voor het Volk. Zo is het! Wij zijn ervan overtuigd dat winstbejag in de gezondheidszorg leidt tot een ontoegankelijk, ongezond en onmenselijk systeem. Daarom plaatst Geneeskunde voor het Volk de mens centraal. Recht op gezondheid is een fundamenteel mensenrecht. Dit betekent dat de toegang tot zorg niet mag afhangen van de financiële draagkracht van de patiënt. België is één van de weinige Europese landen waar het bezoek aan de huisarts nog steeds niet gratis is. Wij pleiten in eerste instantie voor een kosteloze eerstelijnszorg, maar als het kan zouden we dit graag uitbreiden naar gans de gezondheidszorg. Hoe maak je gezondheidszorg gratis? Gratis is niet kosteloos, maar wel kostbaar. Gratis geneeskunde is gebaseerd op een voorafbetaling van sociale zekerheidsbijdragen en belastingsgeld aan de ziekteverzekering. Beide zijn solidaire financiële herverdelingsmechanismen. GvhV trekt sterk van leer tegen de vermarkting van de gezondheidszorg. Inderdaad. De Amerikaanse documentairemaker Michael Moore stelde met zijn documentaire SiCKO het Amerikaanse gezondheidssysteem aan de kaak en dan vooral de private ziekteverzekering. Het meest confronterende in de film van Michael Moore is het beeld van de

22

MEI

-

JUNI 2010

controlearts die voor een parlementaire onderzoekscommissie getuigt dat ze geen toelating gaf voor een behandeling van een patiënt, die kort daarop overleed. Het was de opdracht van de verzekeringsfirma om geld te besparen, vertelde ze geëmotioneerd. Later kreeg ze promotie. Dit is een verschrikkelijk gevolg van de privatisering van de gezondheidszorg. Is zoiets mogelijk in België? Voorlopig nog niet, denk ik. De verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering in België steunt op solidariteit, waarbij de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Dit systeem onderscheidt zich fundamenteel van een privaat verzekeringssysteem, dat selecteert in functie van het risico en als bedoeling heeft maximale winst te maken. Het grootste deel van de uitgaven in de gezondheidszorg wordt nog steeds gedekt door de federale solidaire ziekteverzekering. Maar jaar na jaar vergroot ook in ons land het aantal patiënten dat behandelingen uit eigen zak moet betalen. Dit komt omdat onze regering bezuinigingen en de meerkost door bijvoorbeeld technologische evolutie in de zorg op de patiënt afwentelt. Er wordt wel eens gezegd dat de markt zou zorgen voor meer efficiëntie en kwaliteit in de gezondheidszorg. Dat is niet onze ervaring. De markt heeft geen langetermijnbelang, iets wat zeer

Interview met Sofie Blancke

belangrijk is in de gezondheidszorg. Preventie, bij uitstek een onderdeel van zorg gericht op lange termijn, krijgt minder aandacht. De markt is enkel bekommerd om zo veel mogelijk winst te maken aan een zo laag mogelijke kostprijs. Met alle gevolgen van dien. Bovendien heeft onderzoek in de VS en Europa aangetoond dat de administratieve kosten bij private verzekeringsmaatschappijen in de zorg twee tot drie keer hoger liggen danbij non-profit of publieke systemen. In haar laatste Jaarboek over armoede en sociale uitsluiting legt OASeS, het Centrum Ongelijkheid, Armoede, Sociale Uitsluiting en de Stad, een direct verband tussen armoede en gezondheid. Zien jullie deze link ook? De oude welzijnszorgslogan luidde: ‘arm maakt ziek en ziek maakt arm’. Wij zien meer en meer mensen in onze artsenpraktijk die hun ziekenhuisrekeningen niet meer kunnen betalen. In België stelt 1/10de een bezoek aan de dokter uit om financiële redenen. Onderzoek toont een sociale gradiënt in de gezondheid: hoe hoger geschoold, hoe groter de levensverwachting en hoe meer gezonde levensjaren. In sommige steden is dit gekoppeld aan de wijk waarin je woont. In Charleroi bijvoorbeeld, waar we ook een GvhV-groepspraktijk hebben, is dat wijkverschil spectaculair. Ondervinden jullie gevolgen van de economische crisis? Het is ons aanvoelen dat er als gevolg van de crisis meer mensen kampen met gezondheidsproblemen. Maar voorlopig is dit slechts maar een gevoel. Wij zijn net begonnen aan een onderzoek dat deze relatie moet becijferen. De resultaten van dit onderzoek kan ik u volgend jaar zeker bezorgen.

GvhV onderzocht luchtwegaandoeningen in Genkse Nieuw-Sledderlo-wijk en vond... I N NOVEMBER 2005 PUBLICEERT DE V LAAMSE M ILIEUMAATSCHAPPIJ DE CIJFERS VAN DE LUCHT KWALITEIT IN V LAANDEREN . H IERUIT BLIJKT DAT HET C HROOMGEHALTE IN DE LUCHT IN G ENK Z UID ONGEVEER 30 KEER EN DE N IKKELCONCENTRATIE ONGEVEER 14 KEER HOGER LIGT DAN IN DE REST VAN V LAANDEREN . “W E WISTEN TOEN AL DAT HET BEDRIJF A RCELOR M ITTAL EEN ZWARE EN NEGATIEVE IMPACT HAD OP HET MILIEU ”, VERTELT H ARRIE D E W ITTE , DOKTER BIJ G ENEESKUNDE VOOR HET VOLK IN G ENK . “M AAR WE WILDEN OOK WETEN OF DIE VERVUILING EEN INVLOED HAD OP DE GEZONDHEID VAN DE MENSEN .” D E KRONIEK VAN EEN ONDERZOEK MET VERSTREKKENDE GEVOLGEN . “Chroom op zich is niet gevaarlijk maar chroom 6, een afgeleide van chroom, behoort tot de meest kankerverwekkende stoffen”, vertelt Harrie. “Dat er mogelijks een grote impact was op de gezondheid van de mensen was zonneklaar, maar dit bewijzen was een andere zaak.”

SOFIE BLANCKE

In een eerste fase ging Geneeskunde voor het Volk op zoek naar de frequentie van astmatische of spastische bronchitis bij kinderen jonger dan twee jaar. Problemen aan de luchtwegen vormen immers een goede indicatie van mogelijke luchtverontreiniging. En wat bleek? Meer dan 50% van alle kinderen onder de twee jaar gebruikte antispasmodische medicatie, de zogenaamde pompjes, of had op zijn minst een voorschrift hiervoor gekregen. Al gauw luidde de reactie: “Ah, maar hier in de wijk wonen veel Turken en Turken roken veel.” “Deze verklaring leek ons uiterst twijfelachtig. Daarom startten we een tweede onderzoek waarin we een enquête afnamen bij 50% van de omwonenden. De conclusies van dit onderzoek waren: 1) er komen veel meer aandoeningen van de luchtwegen voor dan bij de doorsnee bevolking in Vlaanderen; 2) er is veel meer gebruik van antispasmodische medicatie; 3) Turken roken niet meer dan Belgen; en

Dossier

n niet de winst” Interview met Harrie De Witte

4) 30% van de woningen vertoont schimmel. De laatste conclusie was nieuw voor ons.” Met deze bevindingen had Geneeskunde voor het Volk duidelijke aanwijzingen dat er iets goed fout zat. Maar de uitkomsten waren gebaseerd op vragenlijsten. Daarom startte ze een vergelijkende studie tussen 3.000 patiënten uit Genk en 120.000 patiënten uit de rest van Vlaanderen (intego-databank). Een onderzoek dat vertrok vanuit objectieve, door artsen vastgelegde diagnoses van ziekten van de luchtwegen. De provinciale overheid startte een vergelijkend onderzoek tussen wijken die vlak in de buurt van de industriezone liggen en wijken die er verder van af liggen. En ook hier hielden de voorgaande conclusies stand. “Er zijn er zelfs nog drie bijgekomen, namelijk: 1) de slaapkwaliteit van de mensen is veel slechter in de aanliggende zones dan in de niet-aanliggende zones; 2) bewoners uit de aanliggende wijken kennen meer armoede dan mensen uit de niet-aanliggende wijken en 3) de subjectief beleefde gezondheidstoestand was veel slechter in de aanliggende wijken dan in de niet-aanliggende wijken.” Redenen genoeg dus om aan de alarmbel te trekken en de zaak aan te kaarten bij de gemeenteraad. Niet zonder succes want onmiddellijk werden een aantal ingrijpende maatregelen getroffen. In de wijk Sledderlo worden 270 woningen vernieuwd. Een school gelegen in de bedreigde zone werd volledig verplaatst. En Arcelor Mital kreeg 35 saneringsmaatregelen opgelegd.

HARRIE DE WITTE

MEI

-

JUNI 2010

23

CENTRUM VOOR GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG BRUGGE

•

LANGESTRAAT 113

-

KUNSTWERK VAN CHRISTOPHE ANNYS

Dossier

Een gezonde geest, enkel in een welgesteld lichaam? Klaas Nijs consulent-stafmedewerker

DE ZIJN

VERBANDEN TUSSEN GEESTELIJKE

- OP

( ON ) GEZONDHEID

EN SOCIALE ACHTERSTELLING

ZIJN ZACHTST UITGEDRUKT- ONTZAGWEKKEND .

M ENSEN

DIE IN ARMOEDE

LEVEN HEBBEN TOT TWEE MAAL MEER KANS OM PSYCHOLOGISCHE KLACHTEN TE ONT WIKKELEN DAN ANDEREN . Z O KOMT DEPRESSIE

1,5

TOT

2

MAAL MEER VOOR BIJ PER -

SONEN UIT DE LAAGSTE INKOMENSGROEPEN DAN BIJ PERSONEN UIT DE HOGERE . RISICO OP SCHIZOFRENIE IS DAN WEER

8

H ET

MAAL HOGER VOOR MENSEN IN DE LAAGSTE

SOCIAAL- ECONOMISCHE STRATA DAN VOOR DEZE UIT DE HOOGSTE .

EN

ALSOF DIT ALLES

NOG NIET GENOEG WAS , WORDT MEESTAL AANGENOMEN DAT DE RELATIE TUSSEN SOCI ALE ACHTERSTELLING EN MENTALE ONGEZONDHEID CYCLISCH IS : HET ENE PROCES VER STERKT HET ANDERE .

ER

IS MET ANDERE WOORDEN SPRAKE VAN EEN VICIEUZE CIRKEL

DIE ZICH DOORHEEN DE GENERATIES LIJKT VERDER TE ZETTEN .

“Ook in Vlaanderen merken we dat het vooral kansarmen zijn die in de psychiatrie belanden, er langer in (ver)blijven en de grootste hoeveelheden psychofarmaca ‘consumeren’.”

et is dus van uitermate groot belang dat aan beide uiteinden van het spectrum gewerkt wordt: zowel de sociale achterstelling als bron van geestelijke ongezondheid als het psychologisch ziektebeeld op zich dienen aangepakt te worden.

H

De strijd tegen deze psychische problemen vormt één van de kernactiviteiten van de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) in Vlaanderen. Deze centra bieden ambulante hulp aan mensen met ernstige psychische en psychiatrische problemen vanuit een medischpsychiatrische en/of psychotherapeutische invalshoek. De CGG worden door de overheid erkend, gecontroleerd en gefinancierd. Dit maakt het mogelijk om van de hulpvragers maar een beperkte financiële bijdrage te vragen. In ieder geval mag deze bijdrage geen hinderpaal vormen voor het verkrijgen van zorg. Meer zelfs: in ruil voor deze financiering vraagt de overheid dat de CGG’s bijzondere aandacht hebben voor mensen die zich financieel en sociaal in een achtergestelde situatie bevinden. In principe wordt op simpele vraag van de cliënt een aangepast tarief gehanteerd, dat sowieso nooit meer bedraagt dan JOS LIEVENS

MEI

-

JUNI 2010

25

Dossier

het remgeld bij een gewone arts. Per jaar komen meer dan 50.000 personen over de drempel van een CGG voor hulp, waarvan slechts 42% beschikken over een eigen beroepsinkomen. Al de andere zorgvragers vallen terug op werklozensteun, pensioen, invaliditeitsuitkering, leefloon, alimentatie… niets!

CENTRUM GEESTELIJKE GEZONDHEID BRUGGE

-

MEI

-

JUNI 2010

in Vlaanderen op 16,1/100.000 inwoners en in Nederland op 8,7/100.000 inwoners). Sociologische vergelijkbare populaties, zou je denken. Er is dus meer aan de hand.”

tijden zoals deze ook een stijging van de vraag uit deze groep te merken is, antwoordt hij evenwel eerder ontkennend. “Normaal gezien zou je verwachten dat de leefomstandigheden effectief een invloed hebben op het zich al dan niet goed voelen en dus ook op depressies. Het hoge zelfmoordcijfer in Vlaanderen is hiervan een beangstigende parameter. Dat een en ander invloed heeft op ons doen en laten blijkt zeer duidelijk uit het significante verschil tussen de zelfmoordcijfers van Vlaanderen en Nederland (nvdr.: Volgens een studie van het Steunpunt Volksgezondheid uit 2009 ligt het aantal voor suïcidesterfte

geestelijke gezondheidszorg en de toegankelijkheid ervan. Hij pleit voor het enorme belang van een ambulante aanpak in de geestelijke gezondheidszorg, zoals de CGG, zeker voor mensen die zich in een situatie van sociale achterstelling of isolement bevinden. “Hoe langer mensen in hun eigen vertrouwde omgeving kunnen blijven omringd door vrienden en familieleden, hoe beter. Maar je moet er wel naar toe gaan.”

De oorzaak hiervan zoekt Jos Lievens ondermeer in het grotere aanbod aan

LANGESTRAAT 113

Jos Lievens is de directeur van de Federatie van Diensten voor Geestelijke Gezondheidszorg (FDGG), een vzw die als koepelorganisatie een tiental van deze Centra vertegenwoordigt en in hun werking begeleidt. Tot het takenpakket van de FDGG behoort de service aan de CGG, beleidsvoorbereiding en belangenbehartiging naar de overheid toe, het organiseren van samenwerking en overleg tussen de centra en de vertegenwoordiging van de sector in commissies, werkgroepen, projectbegeleiding… We spraken met hem over de werking binnen de CGG en het belang van een dergelijke aanpak.

26

“Het is een algemene tendens, maar ook in Vlaanderen merken we dat het vooral kansarmen zijn die in de psychiatrie belanden, er langer in verblijven en over het algemeen gesproken, ook de grootste hoeveelheden psychofarmaca consumeren”, zo beaamt hij. Op de vraag of er in moeilijke economische

Maar ook de onvoldoende uitbouw van een goed functionerende eerstelijnszorg met aandacht voor sociale, emotionele en psychische problemen draagt hier

toe bij. Zo zou 1/4de van de kinderen die in een gewoon ziekenhuis terecht komen, kampen met psychische of emotionele problemen, zonder dat er hier gevolg aan wordt gegeven. Ook bij de huisarts komen meer en meer patiënten met dergelijke problemen. De afwezigheid van elementaire basiszorg op het vlak van de geestelijke gezondheid is een algemeen probleem.”

de gemeenschappen, zoals ook in sommige andere dossiers. We pleiten daarom al lang om de bevoegdheden voor de geestelijke gezondheidszorg samen te brengen. Meer en meer wordt duidelijk dat de gemeenschapen hierbij hun prioriteiten moeten kunnen leggen zodat kan rekening gehouden worden

ten kunnen fungeren voor maatschappelijke initiatieven. “Net zoals men de milieu-effecten onderzoekt van te ontwikkelen regelgeving of te ontplooien bestuurlijke maatregelen, zou men eigenlijk ook op hetzelfde moment dienen te onderzoeken wat de impact op de geestelijke gezondheid van de

“Meer en meer wordt ingezien dat bepaalde bevolkingsgroepen, zoals migranten en vluchtelingen, kansarmen, mensen met langdurige psychische problemen… op een specifieke manier moeten benaderd worden. Zo gaan de CGG steeds vaker ter plekke hun diensten aanbieden, in onder meer de wijkgezondheidscentra, groepspraktijken, gevangenissen, opvangcentra… De FDGG doet trouwens veel moeite om de CGG in hun nieuwe opdrachten te ondersteunen en de medewerkers specifieke vorming aan te bieden. Doel is steeds de gepaste zorg daar te brengen waar die nodig is: niets meer, maar ook niets minder. Hiervoor dient samengewerkt te worden met andere voorzieningen binnen, maar vooral buiten de klassieke geestelijke gezondheidszorg. De muren tussen de voorzieningen en de sectoren zullen meer en meer sneuvelen. Althans dat hoop ik toch. Maar misschien ben ik na al die jaren toch nog naïef.” “Op zoek naar oplossingen botsen we nog steeds op de gedeeltelijke federalisering van de geestelijke gezondheidszorg: al het residentiële is federaal gebleven, al de ambulante zorg is verdeeld over Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Dit maakt het afstemmen van de zorg op de noden van de patiënt en het verschuiven van middelen naar taken waar meer vraag naar is, namelijk de afbouw van de bedden ten voordele van de verdere uitbouw van de CGG, een onmogelijke opdracht. De CGG zijn weliswaar een Vlaamse bevoegdheid geworden, maar voor de meeste zaken is een akkoord op het federale niveau noodzakelijk en daar knelt vaak het schoentje. Er is nu eenmaal een groot verschil in visie tussen

CENTRUM GEESTELIJKE GEZONDHEID BRUGGE

-

LANGESTRAAT 113

met de eigenheid van iedere regio. Jammer genoeg beweegt er op dit vlak niet zoveel, de politieke context zit momenteel redelijk vast.” Maar bovenal pleit Jos Lievens voor een globale visie op de geestelijke gezondheidszorg, die als barometer zou moe-

betrokken burgers zou kunnen zijn. En dat zou dan getoetst moeten worden aan de globale visie die men wenst te ontwikkelen op de geestelijke gezondheid in het algemeen. Eigenlijk zouden veel sociale en emotionele problemen simpelweg vermeden kunnen worden met een portie gezond verstand.”

Een actuele lijst met de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg per provincie vind je op: http://mis.vlaanderen.be/cognos7/metadata/mp_d_i_im_013_e306_klantlijst_306.pdf (twee maal “gast” ingeven). Bij vermoede psychische klachten neem je best eerst contact op met je huisarts of een gekwalificeerde vertrouwenspersoon.

MEI

-

JUNI 2010

27

©

MAR-YAN QUIRYNEN

Dossier

Achter slot en grendel Sarah Eelen directeur Stichting voor Morele Bijstand aan Gevangenen (SMBG) en Ivo Versluys ex-gedetineerde en administratief medewerker bij de Stichting voor Morele Bijstand aan Gevangenen

HEEFT DE SAMENLEVING ENERZIJDS HET ONBETWISTBARE RECHT ZICH TEGEN BURGERS DIE ZICH MISDRAGEN TE BESCHERMEN , DAN IS MEN ANDERZIJDS VAAK BLIND VOOR DE DETENTIESCHADE DIE , ONVERMIJDELIJK , MET VRIJHEIDSBEROVING GEPAARD GAAT. I N HET EERSTE DEEL VAN DIT ARTIKEL WERPEN WE DAN OOK EEN BLIK OP ENKELE NEGATIEVE EFFECTEN VAN DETENTIE OP JE GEZONDHEID.

IN

HET TWEEDE DEEL BELICHTEN WE DE GEZONDHEIDSZORG IN DE GEVANGENISSEN ; THEORIE EN

PRAKTIJK WORDEN KORT MAAR KRACHTIG AAN ELKAAR GETOETST.

Wat doet een gevangenisstraf met je gezondheid? Een verblijf in de gevangenis brengt negatieve gevolgen met zich mee. Men spreekt van detentieschade: verlies van baan, inkomen (en hierdoor vaak ook huisvesting), het stigma van het strafblad welke de re-integratie op de arbeidsmarkt ontzettend bemoeilijkt, een volledige ontwrichting van je sociale leven... Maar de schade gaat verder. Vrijheidsberoving kraakt een mens. Eenzaamheid en sociaal isolement ondermijnen de draagkracht van mensen. Een vrij onzichtbaar probleem, met zeer negatieve effecten op de gezondheid. Deze schadelijke effecten van de detentie zijn niet in het minst toe te schrijven aan het feit dat de vrijheidsstraf wordt uitgevoerd in een gevangenis; een instituut dat het totale leven van de mens in al zijn facetten beheerst en dat tevens ertoe neigt het individu tot een object of nummer te maken. Aan de gedetineerde worden de mogelijkheden ontnomen om de persoonlijke verantwoordelijkheid voor zijn leven en voor dat van anderen in handen te nemen; een situatie van verregaande afhankelijkheid van anderen welke de zelfredzaamheid aanzienlijk aantast. De gedetineerde wordt losgescheurd van alle sociale levensruimten die hem tevoren een gevoel van eigenwaarde gaven. De rol van echtgenoot, vader, kostwinner, werkcollega, buur, kameraad… werd van hem afgenomen of is fundamenteel aangetast.(1) Spijts de veelvuldige contacten met medegedetineerden en een steeds soepelere bezoekregeling (sedert enkele jaren kan de opgeslotene samen met z’n

©

MAR-YAN QUIRYNEN

MEI

-

JUNI 2010

29

Dossier

partner ook van zogeheten ‘ongestoord bezoek’ -lees: intiem bezoek- genieten) blijkt, in praktijk, voornamelijk dat de gevoelswereld van de gedetineerde volkomen verstoord en ontwricht geraakt. Concreet hebben we het dan over storingen in de affectieve gevoelswereld: de gedetineerde heeft, door de verwijdering uit de samenleving, lange

angst, wanhoop, onrust en depressie. Deze gevoelens leiden vaak tot een doodswens, de moreel consulenten van de Stichting voor Morele Bijstand aan Gevangenen worden hier regelmatig mee geconfronteerd. Mensen plegen zelfdoding of ondernemen suïcidale gedragingen wanneer zij in ernstige emotionele problemen verkeren.(2)

Vrijheid blijheid? Men hoeft er echt geen uitgebreide, wetenschappelijke studies over te raadplegen om te beseffen dat deze vorm van psychische detentieschade, zeker na een zeer langdurige celstraf, nog jaren na vrijlating kan blijven nawerken. Het is een proces waarvan de opgeslotene zich tijdens de detentie

©

tijd geen waardige affectiviteitsbeleving meer. Ook bij het opnieuw beleven van diepgaandere menselijke relaties; de zoektocht naar een (nieuwe) levenspartner kunnen er ernstige aanpassingsproblemen optreden. In de gevangenis, en vanuit simpele overlevingsdrang, heeft men z’n emotionele vaardigheden zodanig lang in het spreekwoordelijke vriesvakje van de ijskast gestopt, dat men het vermogen over de emotionele en relationele vaardigheden geheel of gedeeltelijk kwijt is. Ze zijn geblokkeerd. Vastgeroest. Afgestompt. Gedetineerden kunnen afglijden in negatieve gevoelens van onzekerheid,

30

MEI

-

JUNI 2010

Het Handboek suïcidaal gedrag noemt de aanwezigheid van depressieve symptomen, slaapstoornissen, negatieve perceptie van de eigen gezondheid en afwezigheid van hechte relaties als factoren met voorspellende waarde voor suïcide. Andere risicofactoren zijn: angst en paniek, alcohol en drugsmisbruik, verlies of dreigend verlies, lichamelijke aandoeningen, sociaal isolement. Hopeloosheid lijkt de belangrijkste algemene psychologische kwetsbaarheidfactor te zijn en van alle mensen die suïcide plegen, leed ten minste 75% aan een affectieve stoornis.

MAR-YAN QUIRYNEN

reeds op pijnlijke wijze bewust is, waarmee men welhaast iedere dag van de hechtenis geconfronteerd wordt. Spijts de intentie van de overheid(3) detentieschade zoveel mogelijk te beperken, blijkt dit in de praktijk onhaalbare wishful thinking: iemand uit z’n normale leefomgeving verwijderen, tegelijk verwachten dat die persoon zich in de nieuwe, abnormale leefwereld -die de gevangenis de facto is- normaal zal gedragen, is een welhaast onhaalbare doelstelling. Vaak werkt die detentieschade contraproductief aan wat de samenleving met de gevangene voor ogen had: van hem opnieuw een

normaal, sociaal functionerend burger maken. Iemand die echter lange tijd uit de maatschappij werd verwijderd, kan in vele gevallen gewoonweg niet meer normaal functioneren.

Gezondheidszorg achter tralies Wat zegt de Basiswet(4)? Art. 87 De gezondheidszorg in de gevangenissen omvat: 1° de diensten verstrekt door de zorgverleners met het oog op het bevorderen, vaststellen, behouden, herstellen of verbeteren van de lichamelijke en geestelijke gezondheidstoestand van de patiënt; 2° de bijdrage van de zorgverleners tot de gezondheidspreventie en de gezondheidsbescherming van het personeel en van de gedetineerden; 3° de bijdrage van de zorgverleners tot de re-integratie van de gedetineerde in de samenleving. Art. 88 De gedetineerde heeft recht op een gezondheidszorg die gelijkwaardig is met de gezondheidszorg in de vrije samenleving en die aangepast is aan zijn specifieke noden. Art. 94 Wanneer een behandelende arts van oordeel is dat de geestelijke of lichamelijke gezondheid van een gedetineerde ernstig wordt geschaad door de voortzetting van de detentie of door enigerlei daarmee verband houdende omstandigheden, meldt hij dit, met instemming van de gedetineerde, aan de directeur en aan het diensthoofd van de dienst voor gezondheidszorg bij de penitentiaire administratie. Discrepantie tussen theorie en praktijk? De Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen en de Commissies van Toezicht werden opgericht in 2003(5). Het behoort tot de opdracht van deze organen om (onafhankelijk) toezicht te houden op de bejegening van de gedetineerden en de ter zake geldende voorschriften. In het jaarrapport(6) van de Centrale Toezichtsraad (2007) staat dat de meeste Commissies van Toezicht van oordeel zijn dat de gedetineerden niet

kunnen terugvallen op een gezondheidszorg die evenwaardig is aan die voor de rest van de bevolking, in het bijzonder wat betreft de psychiatrische zorgen. Wie onderzoek doet naar de situatie in de Belgische gevangenissen komt vroeg of laat bij het Observatoire International des Prisons (OIP(7)) terecht.

Meer info Stichting voor Morele Bijstand aan Gevangenen (SMBG) Stalingradlaan 54 1000 Brussel Tel. 02/537 59 28 Fax 02/537 10 93 [email protected]

©

Het OIP is een niet-gouvernementele organisatie die informatie over de situatie in de gevangenissen verzamelt en op basis daarvan wantoestanden aanklaagt. In haar jaarverslag van 2008 haalt zij met betrekking tot de gezondheidszorg volgende gebreken aan: • tekort aan personeel, • tekort aan materiële middelen, • organisatorische problemen, • oude lokalen, • ondermaatse kwaliteit van de zorg, • geen beleid rond ziektepreventie, • gebruik van illegale middelen door gedetineerden tijdens detentie. 10% van de Belgische gevangenispopulatie werd vorig jaar bevraagd over hun drugsgebruik.(8) Het was de 2de keer in drie jaar tijd dat het Directoraat-Generaal Penitentiaire inrichtingen van de FOD Justitie en de vzw Modus Vivendi zo een onderzoek(9) uitvoerden. Liefst 36,1% van de respondenten antwoordt drugs te gebruiken. Als redenen voor dat drugsgebruik geven de gevangenen stress (62%) en het vergeten van problemen (42%) op.

MAR-YAN QUIRYNEN

Noten (1) Op weg naar een beginselenwet gevangeniswezen. prof. dr. L. Dupont (ed.) 1998, Universitaire Pers Leuven, Leuven (2) Predictie van suïcidaal gedrag, Ella Arensman In Handboek suïcidaal gedrag, dr. C. van Heeringen p 252 (3) De Basiswet beoogt de detentieschade zoveel mogelijk te beperken en onderstreept het belang van een op re-integratie en herstel gerichte straf . De functie van een gevangenisstraf moet beperkt blijven tot pure vrijheidsberoving en mag geen bijkomende schade berokkenen. In de mate van het mogelijke moeten de leefcondities binnen de gevangenis in overeenstemming worden gebracht met het leven buiten de instelling. (4) Basiswet van 12 JANUARI 2005. betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden (B.S. 1/02/2005) (5) K.B. van 4 april 2003 tot wijziging van het K.B. van 21 mei 1965 houdende algemeen reglement van de strafinrichtingen (6) Het jaarrapport kan je downloaden op www.just.fgov.be/nl_htm/organisation/html_o rg_rechtscolleges/centrale_toezichtsraad.html (7) Observatoire International des Prisons – Section Belge, Notice 2008 de l’état du système carcéral belge pp101-111 ‘les soins de santé’ (8) Marjan Justaert De Morgen 3/12/09 p. 2 – artikel mbt rapport van modus vivendi DG EPI (9) Usage de drogues dans les prisons belges: monitoring des risques sanitaires (2008) www.modusvivendi-be.org/cms/index.php

MEI

-

JUNI 2010

31

UVV belicht

Infopun t Vrijzinn igheid

Op woensdag 24 maart 2010 opende het eerste Infopunt Vrijzinnigheid de deuren. Het is een gezamenlijk -volledig Belgisch- initiatief van de Nederlandstalige Unie Vrijzinnige Verenigingen en haar Franstalige zusterorganisatie Centre d’Action Laïque. Sprekers die avond waren: Sonja Eggerickx (voorzitter UVV), Pierre Galand (voorzitter CAL), Freddy Thielemans (burgemeester Stad Brussel), Els Ampe (Brussels parlementslid) en Gilles Doutrelepont (vertegenwoordiger van Fadila Laanan, minister van Cultuur van de Franse Gemeenschap).

PIERRE GALAND EN SONJA EGGERICKX

Geïnteresseerden kunnen in het infopunt Vrijzinnigheid van maandag tot vrijdag van 10u tot 14u en van 14u30 tot 18u terecht voor informatie over: ¬ De georganiseerde vrijzinnigheid in België ¬ Standpunten en gefundeerde beschouwingen van de Belgische vrijzinnigheid ¬ Acties op filosofisch en sociaal vlak ¬ Vrijzinnige activiteiten op federaal, gemeenschaps-, regionaal of lokaal vlak

FREDDY THIELEMANS

ELS AMPE

GILLES DOUTRELEPONT BOTANIQUE KRUIDTUIN

KLEINE RING

. CH FER DE

DE

N AI UV LO

G. TW ES NS VE U LE

MADOU

AVENUE DES ARTS KUNSTLAAN

KONINGSSTRAAT RUE ROYALE

PARC PARK

IX RO AC EL ED RU AT A R T ISS KRU REN IJZE

• Point Info Laïcité

ART-LOI KUNST-WET

WETSTRAAT RUE DE LA LOI

TROON TRÔNE

RUE DE BELLIARD BELLIARDSTRAAT TR RU OO E NS DE TR TR AAT ÔN E

Als uithangbord van de Belgische vrijzinnigheid biedt het Infopunt Vrijzinnigheid volledige en up-todate informatie aan alle vrijzinnigen en aan iedereen die interesse toont in de vrijzinnigheid. Kom en neem eens een kijkje... Infopunt Vrijzinnigheid • Point Info Laïcité IJzerenkruisstraat 60-62 1000 Brussel T 02 201 63 70 [email protected] www.uvv.be www.laicite.be

21 juni = de start van de zomer = zomerzonnewende = langste dag van het jaa

r = Internationale Dag van het Humanisme En dit laatste wil de Unie Vrijzinnige Vereniging

en

onder de aandacht brengen van iedereen. Dit zal zij do

en

door ’s morgens in de hoofd

stations

van de Vlaamse provincieho

ofdsteden

en Brussel een leuk gadget uit te delen aan de vele pen

delaars

die op maandagochtend het zal passeren.

Vink alvast de 21ste aan in je agenda!

team

F e e st in Vlaanderen en Brussel!

Ook dit jaar vieren kinderen hun Lentefeest en jongeren hun Fee st Vrijzinnige Jeugd in Vlaanderen en Brussel. Deze feeste n vormen symbolische overgangs momenten: 6-jarigen zetten de stap naar het eerste leerjaa r en 12-jarigen treden de wereld van de puberteit binnen. De Unie Vrijzinnige Verenigingen en de Vrije Universiteit Brussel sla an de handen dit jaar opnieuw in elkaar en geven aan elke deelnemer een mooie rugzak . Iedere feesteling krijgt daarbovenop een toegan gsticket voor het pretpark Bobbej aanland, aangeboden door het pretpark zelf.

}

Jaarboek 2009 in woord en beeld

igingen lanceert De Unie Vrijzinnige Veren arboek. Vanaf een nieuwe traditie: een jarking via een 2009 zetten we onze we e manier in de jaarboek op een toegankelijkek. kijker voor een breed publi ar in woord en We brengen het voorbije ja nadruk op de beeld in kaart en leggen deg-humanisme. praktijk van het vrijzinni

UVV belicht

PERSBERICHT

OPINIESTUK

12 F E B R U A R I 2010

10 M A A R T 2010

Steun aan de families

Euthanasiebeleid

et is met verslagenheid dat de Centrale Vrijzinnige Raad, samengesteld uit de Unie Vrijzinnige Verenigingen en de Centre d’Action Laïque, kennis nam van de treinramp te Halle. Minder dan een maand na de explosie te Luik worden opnieuw families in rouw gedompeld, met volle kracht geslagen door het noodlot.

H

Onze gedachten en steun zijn bij deze families. We wensen tenzeerste het herstel van de gewonden. We twijfelen er niet aan dat er klaarheid zal komen over de oorzaken van dit verschrikkelijke ongeval, welke ze ook mogen zijn. Tegenover de broosheid van het leven herinnert de Unie Vrijzinnige Verenigingen er aan dat de solidariteit, de belangrijkste vrijzinnige en universele waarde bij uitstek, troost kan bieden waarop iedereen moet kunnen rekenen in alle omstandigheden. Sonja Eggerickx voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

34

MEI

-

JUNI 2010

et is onaanvaardbaar dat men in de ziekenhuizen en zorgcentra bijkomende voorwaarden oplegt bij een verzoek tot euthanasie en soms zelfs weigert euthanasie toe te passen bij niet-terminale patiënten. De wet betreffende de euthanasie kwam tot stand na een grondig parlementair debat en legt heel wat zorgvuldigheidscriteria vast. Een arts heeft gewetensvrijheid en kan niet verplicht worden om euthanasie toe te passen. In dit geval zou hij echter moeten doorverwijzen naar een andere arts, wat echter vaak niet gebeurt. Het is schrijnend dat een lijdende mens door deze bijkomende opgelegde richtlijnen geconfronteerd wordt met extra voorwaarden, een weigering krijgt en niet weet tot wie hij zich moet richten. De opname van de doorverwijsplicht in de wet betreffende de euthanasie is dan ook aangewezen. Uit de drie rapporten van de Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie blijkt dat er

H

geen wildgroei van euthanasie ontstond en dat de artsen nauwgezet de wettelijke voorwaarden naleven. De artsen gaan op een ethisch verantwoorde wijze om met de vraag naar euthanasie zonder dat hier bijkomende procedures en voorwaarden zoals de palliatieve filter opgelegd dienen te worden. Uit recent onderzoek blijkt dat er na de euthanasiewet een daling is van het totaal aantal handelingen van levensbeëindiging en van het aantal levensbeëindigingen zonder het expliciete verzoek van de patiënt. Het kan niet dat zorginstellingen om godsdienstige redenen medisch-ethische beperkingen opleggen aan handelingen die gebeuren binnen de relatie tussen de individuele arts en de patiënt. De confrontatie met bijkomende voorwaarden en weigering betekent een aantasting van onze keuzevrijheid en zelfbeschikking en werkt discriminerend. Sonja Eggerickx voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

UVV belicht

OPINIESTUK 30 M A A R T 2010

Abortuswet nog steeds nodig! Oproep tot deelname aan de ‘Mars voor het recht op abortus in Europa’ op 1 april

H ET

HISTORISCH BELANG VAN DE

M ICHIELSENS

20

JAAR OUDE ABORTUSWET

KAN NIET VOLDOENDE BENADRUKT WORDEN .

ONDER BEPAALDE VOORWAARDEN SINDS

1990

D OOR

L ALLEMAND -H ERMAN DEZE WET IS ABORTUS

NIET LANGER STRAFBAAR IN

B ELGIË . E EN

VROUW DIE ONGEWENST ZWANGER WERD, KAN NAAR EEN ARTS GAAN OM HAAR TE LATEN DOORVERWIJZEN VOOR EEN ZWANGERSCHAPAFBREKING . HET RECHT OP ABORTUS STAANDE . REN ONTZEGGEN . EEN

ZO

H ELAAS

O OK

VANDAAG BLIJFT DE NOOD TOT

WILLEN SOMMIGE MENSEN DIT RECHT AAN ANDE -

MARCHEERDE ER HET VOORBIJE WEEKEND ( ZONDAG

‘ ANTI -ABORTUSBETOGING

MEDEBETOGER AARTSBISSCHOP

DOOR DE STRATEN VAN

B RUSSEL

A NDRÉ -J OSEPH L ÉONARD. W IJ

28

MAART

2010)

MET ALS OPVALLENDSTE

HOPEN DAT DIE MARKANTE

AANWEZIGHEID GEEN TEKEN AAN DE WAND IS EN DAT DE KERKLEIDER HIERMEE GEEN TREND BREUK INLUIDT TEN OPZICHTE VAN DE TERUGHOUDENDHEID DIE ZIJN VOORGANGER TER ZAKE AAN DE DAG LEGDE .

D ANNEELS

e organisatoren van deze ‘Mars voor het leven’ “willen de stilte breken rond het lijden en de psychische gevolgen waarmee vrouwen af te rekenen krijgen na een abortus, die ze vaak tegen hun zin en door economische, sociale, familiale of medische druk ondergingen.” Het recht op zwangerschapsafbreking is voor ons een onomkeerbaar verworven wettelijk recht voor vrouwen. Vrouwen gaan écht niet lichtzinnig om met dat recht, getuige het feit dat volgens het gereputeerde Guttmacher Institute ons land met 10 abortussen per 1.000 vrouwen tussen 15 en 44 jaar de laagste cijfers ter wereld heeft.

D

De prolifebetogers beweren dat vrouwen de zwangerschapsafbreking tegen hun zin en onder druk ondergingen… Wij voelen ons genoodzaakt deze bewering met cijfers onderuit te halen. Dat is alvast handig als u nu donderdag op 1 april meeloopt in de vreedzame Brusselse ‘Mars voor het recht op abortus in Europa’ en als u daar botst op tegenbetogers met valse argumenten. Zo toont het laatste verslag van de nationale abortuscommissie (2007) heel andere trends met betrekking tot de ingeroepen noodsituaties. In 4% van de ingeroepen noodsituaties gaat het om de lichamelijke of geestelijke gezondheid van moeder of het ongeboren kind. Financiële, economische en/of materiële redenen worden aangebracht in ongeveer 14% van de aanvragen, terwijl minder dan 2% relatiemoeilijkheden geeft als reden tot abortus. In meer dan 53% van de ingeroepen noodsituaties gaat het om persoonlijke redenen. In de punten 15 en 16 van het Manifest van de ‘Mars voor het leven’ kiest men

MARS VOOR HET RECHT OP ABORTUS IN EUROPA (D.D. 1 APRIL)

MEI

-

JUNI 2010

35

UVV belicht

MARS VOOR HET RECHT OP ABORTUS IN EUROPA (D.D. 1 APRIL)

De Morgen

30/03/2010

resoluut voor het leven in om het even welke situatie, zonder uitzonderingen en wil men de abortuswet afschaffen omdat deze elke bescherming van het ongeboren kind ontneemt. De wet van 3 april 1990 betreffende de zwangerschapsafbreking laat abortus onder strikte voorwaarden toe. Zo moet de vrouw zich in een noodsituatie bevinden. De zwangerschapsafbreking kan enkel tot voor de 12de week na de bevruchting (14 weken zwangerschap). Deze moet gebeuren onder medisch verantwoorde omstandigheden met inbegrip van een bedenkperiode voor de uitvoering van de ingreep. De vrouw krijgt daarbij counseling, dus alvast aan die bekommernis van de prolifebetogers wordt al van bij aanvang van de wet tegemoet gekomen Alles kan beter, ook de wetgeving inzake zwangerschapsafbreking. Ook wij vinden dat voor vrouwen die ongewenst zwanger zijn en al dan niet kiezen voor een abortus er een nog betere psychosociale zorg moet zijn. Meer wetenschappelijk onderzoek naar de psychische gevolgen van abortus kan trouwens bijdragen tot een betere zorg. Daarnaast zijn wij sterk voorstander van meer preventie, meer aandacht voor seksuele opvoeding en het gratis ter beschikking stellen van voorbehoedsmiddelen voor minder begoeden. Wij vinden dat deze inspanningen prioritair moeten gaan naar groepen die inzake preventie nog te weinig bereikt worden: jongeren, allochtonen… Wanneer de abortuswet zou teruggeschroefd worden of erger afgeschaft, zoals betogers als aartsbisschop Léonard bepleiten, dan keren we terug naar de tijd van de criminele

36

MEI

-

JUNI 2010

illegale abortus met alle gevolgen voor de fysieke en psychische gezondheid van de vrouw. Abortussen zullen nog steeds gebeuren, maar dan in de illegaliteit. Vrouwen die ongewenst zwanger zijn en zich in een noodsituatie bevinden, moeten geholpen en ondersteund worden in welke beslissing ze ook nemen. De keuze of het kind gewenst is of niet ligt finaal bij de vrouw. We herhalen het, het gaat om een keuze die niet lichtzinnig genomen wordt. Een keuze die ook niet opgelegd wordt door de wet. Baas in eigen buik dus! De open brief van de Vrouwenraad met betrekking tot de ‘Mars op het recht op abortus in Europa’ van nu donderdag vat het goed samen: “De legalisering van een vrije, gemakkelijke en goed geïnformeerde toegang tot abortus onder goede omstandigheden is nodig in het kader van het respect voor de fundamentele rechten: het recht van de vrouw om te beschikken over haar eigen lichaam en het recht op gezondheid en op medische zorg die elke Staat moet garanderen voor alle vrouwen, zonder enig onderscheid.” Wij roepen dan ook op om deel te nemen aan de ‘Mars voor het recht op abortus in Europa’. Deze vertrekt om 10u voor de ambassade van Polen in de Galliërslaan 29 1040 Brussel. Sonja Eggerickx voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

Marleen Temmerman professor Universiteit Gent en senator sp.a

Magda Michielsens voormalig professor Vrouwenstudies

MARS VOOR HET RECHT OP ABORTUS IN EUROPA (D.D. 1 APRIL) VLNR: MARINA VAN HAEREN (SECRETARIS-GENERAAL UVV), ELS AMPE (BRUSSELS PARLEMENTSLID), ALEXANDER DE CROO (VOORZITTER OPEN VLD), HILDE VAUTMANS (FEDERAAL KAMERLID)

Mars voor het recht op abortus in Europa Donderdagochtend 1 april. Enkele honderden manifestanten kwamen samen voor de Poolse ambassade. Ze vierden het 20-jarig bestaan (op 3 april) van de abortuswet Lallemand-Herman-Michielsens. Tezelfdertijd eisten de deelnemers het recht op abortus in alle Europese lidstaten. De ‘Mars voor het recht op abortus in Europa’ begaf zich even later dan ook naar de ambassades van Cyprus, Ierland en Malta: alle ambassades van EU-lidstaten die nog geen wet hebben die abortus onder bepaalde voorwaarden toelaat. Opmerkelijke aanwezigen waren naast Marleen Temmerman en Sonja Eggerickx, onder andere Pierre Galand, Alexander De Croo, Els Ampe, Marie Arena, Hilde Vautmans, Bart Tommelein, JeanJacques De Gucht, Marc Tarabella en Françoise Colinia. Om 16 uur vond in de faculteit Geneeskunde van de Université Libre de Bruxelles op de campus Erasmus een colloquium plaats met als titel ‘De la subversion au droit’. Hierbij werd eresenator Roger Lallemand door de voorzitter van de Centre d’Action Laïque Pierre Galand gehuldigd voor zijn inzet voor de realisatie van de abortuswet. Tijdens het colloquium bespraken verschillende sprekers abortus vanuit de vrijzinnigheid, het feminisme en het militantisme.

MEI

-

JUNI 2010

37

UVV belicht

OPINIESTUK 2 A P R I L 2010

Aangeslagen en ontgoocheld

DE

VRIJZINNIGE DIENST VAN DE

U NIVERSITEIT A NTWERPEN

IS BIJZONDER AANGESLA -

GEN , ONTGOOCHELD EN VERDRIETIG OVER DE ONTOELAATBARE MANIER WAAROP DE

LEZING VAN

B ENNO B ARNARD

AFGELOPEN WOENSDAG WERD VERSTOORD .

A LLE

LEZINGEN EN DEBATTEN DIE IN HET VERLEDEN DOOR ONS WERDEN GEORGANISEERD,

VOORZAGEN ALTIJD IN DE MOGELIJKHEID OM VRAGEN TE STELLEN OF KRITISCHE

OPMERKINGEN TE FORMULEREN .

P RECIES

OP DIE MANIER WILLEN WE BIJDRAGEN AAN

HET MAATSCHAPPELIJKE DEBAT EN AAN EEN GEÏNFORMEERD BURGERSCHAP.

e hoopten dat ook de mensen die de lezing van Benno Barnard volgden, die mogelijkheid zouden krijgen. Helaas moest de lezing worden afgebroken nadat enkele radicaal islamitische jongeren, tegen gemaakte afspraken in, Benno Barnard de kans ontnamen om zijn ideeën te ontwikkelen.

W

We hielden nochtans met die mogelijkheid rekening. We werden immers door de politie gewaarschuwd over een oproep om de orde te verstoren op de website Sharia4belgium. Precies daarom namen we preventieve maatregelen. De eerste rijen van het auditorium bleven onbezet en het publiek in de zaal werd gefilmd. Er werden ook afspraken voorgesteld. Mensen met vragen of opmerkingen moesten wachten tot Benno Barnard klaar was met zijn betoog. Wie het niet eens was met de voorgestelde afspraken of de preventieve maatregelen werd voor de start van de lezing herhaaldelijk gevraagd om de zaal te verlaten. Ondanks al deze inspanningen werd door enkele radicale moslims onze hoop aan diggelen gescandeerd: Allah akbar! Om een escalatie te voorkomen werd noodgedwongen beslist om de zaal te ontruimen.

Heilige huisjes Fanatieke moslims hebben op die manier de these van Benno Barnard treffend geïllustreerd: islam is onderwerping en heeft lak aan beargumenteerde tegenspraak en kritiek. Een these die we nochtans kritisch wensten te bespreken. Volgens ons is het probleem met de ons bekende openbaringsgodsdiensten fundamenteler van JURGEN SLEMBROUCK

38

MEI

-

JUNI 2010

UNIVERSITEIT ANTWERPEN

aard. Van zodra je aanneemt dat bepaalde morele en andere opvattingen een goddelijk fundament hebben, worden ze absoluut en niet meer betwistbaar. Het zijn zogenaamde heilige huisjes die voor iedereen, overal en altijd goed en waar zijn. Zowel christelijke, joodse als islamitische strekkingen zijn in dit bedje ziek. De voorbeelden zijn de lezer allicht goed vertrouwd: euthanasie, abortus, abeeldingen van profeten, evolutietheorie: de lijst is (te) lang. We kennen onze geschiedenis en weten dat wanneer levensbeschouwelijke exclusieven niet meer kunnen worden betwist, er steeds groepen in de samenleving zijn die gediscrimineerd worden. Daar namen we dankzij de Verlichting gelukkig afstand van. We ontdekten dat scheiding van kerk en staat, vrije meningsuiting, democratisch verkozen overheden en morele autonomie veel beter toelieten om mensen met verschillende opvattingen vreedzaam te laten samenleven.

Moeheid

meningsuiting aan te klagen. Maar we moeten ook beseffen dat het de hoogste tijd is om de verlichtingsidealen opnieuw te omarmen. We moeten het commerciële en godsdienstige mensbeeld, waarin de behoeftigheid en de onderwerping centraal staan, blijvend in vraag stellen en pleiten voor een

humanistisch meesterschap waarin duurzaamheid, zelfbeschikking en medemenselijkheid hand in hand gaan. Jurgen Slembrouck moreel consulent Universiteit Antwerpen

De Standaard 02/04/2010

Recentelijk werden deze verworvenheden uit het oog verloren. De strijd is gestreden zo lijkt het. Het resultaat is een soort levensbeschouwelijke en cultuurhistorische moeheid, waardoor elke keuze even waardevol lijkt te zijn. Het hoofddoekendebat maakte dit pijnlijk duidelijk. Maar ook andere terreinen bleven te lang ongemoeid. Zo wonnen commerciële invullingen van het goede leven aan geloofwaardigheid. De gebeurtenissen van eergisterenavond dwingen ons om deze ontoelaatbare inperking van de vrije

MEI

-

JUNI 2010

39

UVV belicht

Relaas van een feestelijke opening Ward De Baene moreel consulent CMD EeKlo

K UNT

U ZICH DE

STAR WARS -TUNE

VAN J OHN

W ILLIAMS

VOOR DE GEEST HALEN ...

E EKLOSE CMD-TEAM .

KLONK HET DIE MORGEN ALTHANS IN HET BREIN VAN HET

H ERINNERT U

ZICH DE BEGINGENERIEK VAN DE FILM ?

A GALAXY ( NOT REALLY ) FAR FAR AWAY...' WE HET OVER AAN

E EKLO

HELAAS

2

19

MAART...

B IJ

'N OG

NIET ZO LANG GELEDEN ', DAN HEBBEN

M EETJESLAND. O NZE

SLACHTOFFERS GEËIST ( ONZE COLLEGA ’S

ZWARE VOORBEREIDING HAD

B ART ( MOREEL

CONSULENT ) VIELEN ZIEK UIT ).

N IETTEMIN

CONSULENT ) EN IKZELF KLAAR VOOR DE LANGVERWACHTE DAG ...

40

MEI

-

JUNI 2010

SO ) LONG TIME AGO, IN

DE INVULLING VAN HET ' MELKWEGSTELSEL ' DENKEN WE

IN HET UITGEBREIDE

( ASSISTENT- MOREEL

'A ( NOT

ZO

CONSULENT ) EN WAREN

V ERA

A NN ( MOREEL

's Morgens op het Centrum Morele Dienstverlening werd het obligate blikje energizer genuttigd of werd er eerder voor een rustgevende tas thee geopteerd, maar vooral dankzij de aanwezigheid van Johan (moreel consulent CMD Zottegem), Hilde (moreel consulent CMD Aalst) en Henk (vrijwilliger) viel er tijdens de opendeurdag bij ons geen enkele veruitwendiging van stress te bemerken. Al moet het, wat dit betreft, eerlijk gezegd worden: de geschreven pers en de lokale televisiezender AVS stelden met hun lastminuteplanning enigszins ons zengevoel op de proef. Er werd (door de een al meer dan door de andere) gewillig geposeerd voor de gevoelige plaat en de cameo's van onze collega's in de AVS-reportage werden ten zeerste gesmaakt. Vele nieuwe gezichten uit het Meetjeslandse onderwijs mochten we verwelkomen in ons gloednieuwe pand. Verschillende krachten uit de Eeklose sociale sector uitten hun interesse om in de nabije toekomst met het CMD een gezamenlijk project uit te werken. Uit al de contacten die we hadden bleek dat Eeklo en omstreken klaar is om ten volle beroep te doen op de morele dienstverlening van een vrijzinnig-humanistische partner. Men kon nauwelijks wachten en wij waren content dat wij niet de enigen waren die stonden te springen van ongeduld. Groot was onze vreugde eveneens toen we de collega's van andere CMD's en van het federaal secretariaat mochten rondleiden in ons huis. Door de vele geschenken werd ons onthaal al snel omgetoverd in een groene oase vol pracht en praal. Nu enkel zien dat de verdeling van al dat mooie groen onder de collega's niet eindigt met een dito lach... Ieder van ons hield een warm gevoel over aan de opendeurdag en we kijken de toekomst vol vertrouwen tegemoet.

Enkele energieniveaus en een paar pijnlijke voeten later was het eindelijk tijd voor onze pièce de résistance: de feestelijke receptie in de N9 Fabriek. Krachtige speechen werden onthaald op een even krachtig applaus. Sonja Eggerickx richtte zich tot het publiek als voorzitter van de Unie Vrijzinnige Verenigingen en dankte na een historische schets eenieder die zijn of haar steentje had bijgedragen tot de realisatie van het nieuwe CMD. Philippe Paelman, coördinator van de begeleidingsgroep en tevens voorzitter van de Eeklose Grijze Geuzen, lichtte zijn visie toe over de verdere uitbouw van de werking van het CMD in het ganse Meetjesland. Als voorzitter van de Instelling voor Morele Dienstverlening (IMD) Oost-Vlaanderen gaf Raoul Van Mol tekst en uitleg bij de totstandkoming van het pand, die mede mogelijk gemaakt is door de nauwgezette arbeid van de IMD. Deze bijdragen bleken uitermate inspirerend te werken. Lippen en tongen gingen op een neer alsof het een heuse World Guinness Book of Records-poging was en aan de vele glimlachen te zien, had een depressief

makende koning winter hier allang niets meer te zoeken. Er werd geshaket en aan stijldansen gedaan alsof het de finale betrof van Sterren op de dansvloer en volgens de jury waren jullie allemaal even fantastisch. Onze talrijke gasten konden eveneens hun muzikaal hart ophalen aan de gevoelige nummers van de band Koot 'n Kazan en heupwiegend hun goedkeuring laten blijken bij de soulvolle rootsmuziek van Mr. Mitchell & Me. Eeklo is op de hoogte gesteld: niet het heilig, maar wel het vrijzinnig-humanistische vuur is er voorgoed ontstoken. Onze opmerkzame gasten konden eigenlijk de veranderde kosmische orde reeds aflezen aan het simpele feit dat de aanhoudende Eeklose regenbuien tevergeefs probeerden onze brandende tuinkaarsen het zwijgen op te leggen. Afsluitend wil ik kwijt dat wij als CMD-team oprecht hebben genoten van jullie aanwezigheid. Een ieder van u heeft hiertoe bijgedragen. Wij organiseerden het feest, jullie maakten het...Waarvoor dank.

SONJA EGGERICKX

PHILIPPE PAELMAN

RAOUL VAN MOL

MR. MITCHELL & ME

KOOT ‘N KAZAN

MEI

-

JUNI 2010

41

Een moreel consulent vertelt...

Armoede is meer dan het ontbreken van middelen Nicole Everaerts moreel consulent ZNA Stuivenberg

A RMOEDE

IS MEER DAN HET ONTBREKEN VAN MIDDELEN .

OF

ER TUSSEN GEBOORTE

EN DOOD VOLDOENDE ‘ SPEELTIJD ’ IS OM JE VRIJ EN GEWAARDEERD TE VOELEN , VER BONDEN OOK MET ANDEREN , OF ER KANSEN ZIJN OM EEN LEVEN VOL SCHOONHEID TE KUNNEN BELEVEN , OF JE LEVEN EEN ‘ OVERLEVEN ’ WORDT, HANGT VAN VELE FACTO REN AF.

S OMMIGE

VAN DIE FACTOREN HEB JE NIET IN DE HAND …

’s Ochtends 7u30 kom ik aan in het station Antwerpen Centraal. Ik spoed me ondergronds naar mijn aansluiting met tram 5, 3 of 6 richting zna Stuivenberg, het ziekenhuis waar ik moreel consulent ben. Ik stap stevig door. Eens de ondergrondse fietsstalling gepasseerd, duw ik de klapdeuren open en hou ik mijn adem in om de urinegeur niet te hoeven opsnuiven. De vier of vijf daklozen slapen op de betonnen vloer, dicht tegen elkaar aan. Soms wordt deze plaats onder hoge druk en met ontsmettingsmiddel schoongespoten, toch duurt het niet lang of de indringende stank van urine, neemt terug bezit van de ruimte. Waardoor zijn deze mensen dakloos? Zijn het illegalen, asielzoekers, kansarmen, mensen met psychische moeilijkheden, verslaafden…? Vele patiënten op de afdeling Psychiatrie van het Stuivenberg-ziekenhuis kampen met financiële problemen, verliezen hun woning en worden dan dakloos. De sociale dienst zoekt voor hen doorgangshuizen, tijdelijke verblijven of een plaats in een beschermde woonvorm. Er zijn lange wachtlijsten. Een groot deel van de thuis- en daklozen heeft geen familie of geen contact meer met de familie. Armoede is ook contactarmoede voor deze mensen. Velen hebben “beperkte sociale vaardigheden”, zijn “niet in staat problemen op te lossen” en “ beschikken niet over werkvaardigheden.” Een kwart “kan niet zelfstandig wonen” (De Standaard 01/03/2010). Het lot in eigen handen nemen, de regie van het eigen leven leiden, het is voor deze mensen nauwelijks haalbaar. Ik ben, als moreel consulent, voor hen een niet therapeutisch, niet behandelingsgebonden hulpverlener, een contact mogelijkheid, een vrijplaats. Bij mij komen ze langs om hun frustraties te uiten en hun zorgen te delen. Ik luister en creëer tijd

NICOLE EVERAERTS

42

MEI

-

JUNI 2010

STUIVENBERGZIEKENHUIS

en ruimte; erken hen als mens met grote tegenslagen. Terwijl ik dit artikeltje zit te tikken, klopt F. op de deur van mijn bureau. F. is al maanden op de X4 afdeling Psychiatrie. Hij is manisch-depressief en heeft een verleden van drank en drugsmisbruik. Hij werd onder dwang opgenomen, in juli 2009. Zijn huisbaas zette hem uit de flat, omdat hij er één grote puinhoop van maakte. Al zijn papieren is hij kwijt. Na weken probeert hij zelf terug aan zijn identiteitskaart te geraken en gaat op een vrije namiddag naar het districthuis en ook naar de politie. De politie kent hem en door het stigma van geweldpleger en psychiatrisch patiënt wordt hij wandelen gestuurd, althans, zo voelt hij dat aan. F. probeert langs mij om schot in de zaak te krijgen en vraagt me contact op te nemen met de bevoegde diensten. Dit is echter het werk van de sociale dienst en deze heeft reeds stappen ondernomen om alles in orde te krijgen. F. kan echter niet meer wachten en smeekt om helderheid. Hij wil zijn eigen identiteit als het ware terug! Zonder identiteitspapieren kan je geen woning vinden, geen werk… Ik verneem van de bevoegde diensten wat er gaande is en ook dat de sociale dienst van de Psychiatrie op de hoogte wordt gebracht zodra alles in orde is. De sociale dienst voelt dit aan als een terreinconflict, maar mijn enige doel is de patiënt zicht te geven op zijn situatie. Voor mij is de patiënt in de eerste plaats een mens, dan pas een zieke. Hij poogt terug grip te krijgen op het eigen leven en wordt telkens weer op zijn afhankelijkheid gewezen. De kleine houvast van het weten hoe zijn zaken ervoor staan, geeft hem een blij gevoel van herwonnen controle. Vele van de psychiatrische patiënten staan onder budgetbeheer. Deze patiënten

weten vaak niet goed wat aanvangen met hun ‘vrije’ tijd en roken zich dan te pletter. Sigaretten kosten heel veel geld en al gauw zitten ze zonder centen. D. zit in de inkomhal van het ziekenhuis. Hij groet me en vraagt me onmiddellijk of ik hem geen geld kan lenen. Hij zit zonder sigaretten en krijgt niet onmiddellijk opnieuw geld van zijn budgetbeheerder. Ik geef nooit geld aan patiënten. Dat is niet helpend, maar bestendigt het probleem. Machteloos voel ik me, wetend dat D. verder zal bedelen om geld of om sigaretten. Sommige psychiatrische patiënten hebben door de aard van hun aandoening financiële problemen. Een patiënte L. komt regelmatig voor een gesprek in mijn bureau langs. Ze is opgenomen op de PAAZ-afdeling (nvdr. Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis). Ze is manisch. Het is een intelligente vrouw, maar kan niet ‘normaal’ functioneren. Ze heeft een enorme koopdrang en totaal geen ziekte-inzicht, ze koopt zich letterlijk arm. In haar verhalen bij mij heeft ze het over haar verontwaardiging, omdat ze van de therapeuten commentaar krijgt op wat ze koopt. Ze motiveert bij mij haar aankopen en hoopt zo erkenning te krijgen van haar gevoel van niet te stillen behoeften. L. komt op een gegeven moment wenend bij mij langs. Nadat ze wat meer vrijheid kreeg en zelfs vrijwilligerswerk mocht gaan doen in een asielcentrum voor dieren, had ze van de vrije tijd gebruik gemaakt om een studio te gaan huren en ook had ze een hondje uit het asielcentrum geadopteerd. Al snikkend vertelde ze me dat de hulpverlener van de verpleegdienst waar ze verblijft, boos was geworden op haar en al haar stappen ongedaan had gemaakt. Ze had zelfs in de isolatiecel moeten verblijven. Wat ze niet vertelt, maar wat ik wel hoor van de sociale dienst, is dat ze gewelddadig wordt als haar gedrag wordt berispt.

In het algemene ziekenhuis Stuivenberg kom ik dan weer mensen tegen die door het ziek worden financiële problemen krijgen. Ziek worden, chronisch ziek zijn of kanker hebben: het zijn dure aangelegenheden. M.J. heeft leukemie. Het is een kansarme vrouw. Een alleenstaande, zwakbegaafde moeder met twee zonen van een man van Marokkaanse oorsprong. De vader is ‘verdwenen’. De zonen zijn ook zwak begaafd en werken in een beschutte werkplaats. Ze heeft schrik van een van haar zonen, die met geweld geld van haar afdwingt. Op een dag zie ik ze voor ik het ziekenhuis binnenstap op straat. Ik spreek haar aan: het is zo lang geleden dat ik ze nog op consultatie zag. Ze vertelt me dat ze de behandeling gestopt is, omdat ze in geldnood zit. Haar elektriciteitsvoorziening is om die reden al minimaal: strijken en de was doen tegelijkertijd gaat niet, dan slaat de meter af omdat ze haar toegestane verbruik overschrijdt. Ik meld dit aan de sociaal verpleegkundige van de dienst Oncologie, maar ook zij staat machteloos. Als de patiënt niet meer komt opdagen, is dat zijn/haar keuze?! Vrijheid is een waarde die wij, vrijzinnigen, als fundamenteel recht verdedigen. Vrijheid is in de bovenvermelde voorbeelden schrijnend afwezig. Vele voorwaarden ontbreken bij deze mensen om tot vrijheid te kunnen komen. Wat ik hen kan bieden, is een vrijplaats om gewoon tot menselijk contact te komen, erkenning en begrip te krijgen en misschien een beetje kracht te vinden om wat schoonheid in hun leven te vinden. Dit goed doen, kan maar als de functie van een moreel consulent bij de andere hulpverleners duidelijk is en de samenwerking met sociale dienst, verpleegeenheid en alle andere hulpverleners vlot verloopt. Dit vraagt een voortdurende inzet, die echter de moeite loont.

MEI

-

JUNI 2010

43

Een moreel consulent vertelt...

“Wanneer komt mama terug van ‘Liballon’?”

lash! Flash!Flash! Flash!Flash De dienst voor morele bijstand binnen de Krijgsmacht heeft een nieuw hoofd van dienst: Annie Van Paemel.

lash! Flash!Flash! Flash!Flash

Cindy De Meyer moreel consulent Defensie

“WANNEER

KOMT MAMA TERUG VAN

‘L IBALLON ’?”,

VROEG

F LORENCE

HERHAALDELIJK

MILITAIREN TER PLAATSE:

237

AFKOMSTIG UIT 26 VERSCHILLENDE EENHEDEN

AAN PAPA .

M IJN

AANTAL

KINDEREN ,

M ARGOT 5

JAAR EN

F LORENCE 2,5

REIDING VOOR DEZE ZENDING NAAR HET ZUIDEN VAN

JAAR , MAAKTEN MIJN VOORBE -

L IBANON

VAN DICHTBIJ MEE : DE

PILOOTEENHEDEN: 11 GENIE BURCHT 2CDO FLAWINNES. PERIODE VAN DE OPDRACHT: 2009-FEBRUARI 2010

EN

OKTOBER

SLAAPZAK , DE TENT, HET SCHERFWERENDE VEST, DE RUGZAK , DE HELM , HET GASMAS -

OPDRACHT: IN KER ENZ .

DE

MILITAIRE KORPSUITRUSTING VLOOG HEN LANGS DE OREN .

“O F

ZE EENS IN DIE GROTE GEVLEKTE RUGZAK MOCHT KRUIPEN ?”, VROEG

PAPA

STOPTE HAAR ERIN EN LIEP MET DE RUGZAK DOOR HET HUIS . Z ELF MEET IK

M ARGOT. 1 M 47

EN KON OOK NET IN DE RUGZAK .

M AMA WAT

VERTROK VOOR MORELE BIJSTAND NAAR

T IBNIN .

ER WERKELIJK ACHTER DE SCHERMEN EN OP HET TONEEL ZELF GEBEURDE , IS MOEI -

LIJK TE BESCHRIJVEN .

E EN

HET PELOTON ONTMIJNING, ONDER CONTROLE VAN DOVO, RUIMEN DE SUBMUNITIES OP DIE NA DE OORLOG ZIJN ACHTER GEBLEVEN. NAAST DIE HUMANITAIRE ONTMIJNING DOEN ZIJ OOK EEN OPERATIONELE ONTMIJNING; NAMELIJK AAN DE 'BLUE LINE', DE GRENS WAARACHTER ISRAËL ZICH HEEFT TERUGGETROKKEN. MILITAIREN

VAN DE

GENIE/CONSTRUCTIE :

BREIDEN MEE VERDER HET HOOFDKWARTIER UIT TE

POGING .

HOOFDZAAK ONTMIJNINGS-

EN CONSTRUCTIEWERKEN.

NAQUORA . DE PARACOMMAN-

DO'S VERZEKEREN DE VEILIGHEID VAN HET CANTONNEMENT, VAN DE ESCORTES IN EN UIT DE OPERATIEZONE, EN VAN DE SITES WAAR DE

CINDY DE MEYER

44

MEI

-

JUNI 2010

ZICHT OP DE BIG COMPOUND

WERKZAAM IS.

k heb het altijd als een privilege beschouwd om als buitenstaander mee te kunnen kijken hoe Defensie werkt en niet werkt, hoe de militairen zich organiseren, hoe ze zich voorbereiden en ontplooien voor een buitenlandse zending, en hoe ze zich uiteindelijk op het terrein begeven. Het is een boeiende wereld, maar boeiender nog is de militair ter plaatse, althans de mens ter plaatse. Het is een feit dat we als moreel consulent dikwijls geconfronteerd worden met het waarom van een ontplooiing in het buitenland en het niet altijd eens zijn met genomen politieke beslissingen daaromtrent. Hier is onze onafhan-

I BIG COMPOUND

GENIE

kelijkheid van de militaire hiërarchie van het grootste belang. Zelf sta ik als vrijzinnige vaak aan de andere kant van de barricade, maar in het buitenland wil je dat de opdracht voor iedereen zo goed mogelijk verloopt. Daar speelt de moreel consulent een rol. De concrete invulling van m’n werk in de buitenlandse compounds verloopt heel anders dan in de militaire kwartieren die ik in België onder mijn vleugels heb en waar ik een vast bureau heb. Ginds neem ik deel aan het dagelijkse leven met alles erop en eraan. De toeters van de auto’s beginnen plots allen samen te claxonneren: ik heb geleerd dat dit een ‘blue screen’-signaal is. Vanaf de eerste geluiden stroomt de adrenaline door m’n lijf en ga ik m’n materiaal halen om zo vlug mogelijk in de bunker te schuilen! M’n scherfwerende vest, daarboven het gevechtsvest en de helm op. Het overlevingsmateriaal:een spiegeltje, rantsoen, zaklamp, EHBO-kit enz. wordt vastgehaakt en dit alles in een mum van tijd. Ik zak bijna door de grond van het gewicht terwijl ik me naar de bunker haast. We zitten er met z’n vijven en we hebben pech, het licht werkt niet in onze bunker. In het donker proberen we de conversatie op gang te houden terwijl we wachten op het verlossende telefoontje van de buitenwereld… Het is drie uur ‘s nachts. De compound op de heuvel van Tibnin ligt er stil bij. Ik begin aan m’n nachtronde. Ik steek me in militair tenue en glip stilletjes naar buiten om m’n kamergenoot niet te wekken. Ik ga een praatje doen met de militairen van wacht. Rond drie à vier uur hebben ze immers een dipje, wisten ze me te vertellen. Het wordt dan vaak moeilijk om wakker te blijven. Het is een heldere hemel en ik zie overal lichtjes om me heen van de dor-

pen in de heuvels. Bij de eerste wachtpost wordt de zoveelste koffie ingeschonken. En we praten. Over de partner thuis, over de kinderen. Over spanningen met collega’s, over ongenoegen over hun hiërarchische oversten. Over de mooie en soms moeilijke dingen in het leven. Het wachtpersoneel is paracommando. Als ik hen overdag vraag of ze kinderen hebben, mag ik al blij zijn als ik een ja of nee krijg als antwoord. In het bijzijn van anderen wordt immers moeilijk over privezaken gepraat. Maar ‘s nacht is het veilig en dan krijg ik ook recht op alle pipi-kakaverhalen van hun kleintjes. Het is zes uur ‘s morgens en ik word gebriefd over een aantal veiligheidsaspecten over de weg naar het gebied dat door onze mensen ontmijnd wordt en over de ’moves’ op de plaats zelf. Ik ervaar dat niets aan het toeval wordt overgelaten en dat onze paracommando’s professioneel te werk gaan. Vandaag ga ik mee kijken waaruit het werk van een ontmijner bestaat. Slecht nieuws ontvangen van thuis is een van de moeilijkste zaken om mee geconfronteerd te worden tijdens een buitenlandse opdracht. Vaak ben je in België al machteloos ten opzichte van gebeurtenissen die zich in je leven voordoen, maar op duizenden kilometers verwijderd van je geliefden voelt de machteloosheid verschrikkelijk aan. Er wordt onderhandeld over een vervroegde terugkeer, maar soms duurt het een paar dagen vooraleer er een vliegtuig beschikbaar is. Een gesprek met de moreel consulent is meer dan welkom. Deze opdracht was voor mij bijzonder daar ik voor het eerst een andere spe-

BIG ROTATION: ALLE RUGZAKKEN OP EEN RIJ

ler (een echte psycholoog dan, want een padre had ik al gehad) aan m’n zijde had voor de psychosociale steun. Ik zat samen aan tafel met de raadgever Mentale Operationaliteit. De commander vroeg ons de tekst op te stellen voor de redevoering ter herdenking van de overledenen op 1 november. We verzamelden aan de voet van het monument te Tibnin en herdachten er onze militaire collega’s die tijdens de voorbije UNIFIL-opdrachten het leven lieten in hoofde van de vrede. Bijzonder waren ook weer m'n sportieve prestaties zoals trouwens op elke buitenlandse zending. Deze keer stopte ik mezelf om de halve dag in sporttenue in een poging onze militairen bij te benen. Elke dag mochten we tussen vaste uren buiten de compound lopen, het loopparcours werd dan gecontroleerd door onze Franse collega's. Ik kijk terug naar een voldoening schenkende zending, maar was blij de mijnen in m’n armen te kunnen sluiten toen het militair vliegtuig me op de tarmac te Melsbroek neerzette.

MEI

-

JUNI 2010

45

Diversen

Een kartonnen colabeker BOEKBESPREKING DE MENS DIE IK BEN. LEVEN AAN DE RAND VAN DE SAMENLEVING Sonny Van de Steene consulent-stafmedewerker

E EN

MAN MET SCEPTISCHE BLIK STAART JE AAN .

H IJ

DRAAGT EEN LEDEREN JAS , DIE TOEGE -

RITST IS , MET DAARBOVEN EEN STOFFEN MANTEL . I N Z ’ N HAND HOUDT HIJ EEN KARTONNEN COLABEKER . BOEK

DE

D EZE

IS DUIDELIJK AL EEN TIJDJE IN GEBRUIK .

MENS DIE IK BEN .

L EVEN

DE COVER VAN HET FOTO -

AAN DE RAND VAN DE SAMENLEVING .

e foto’s van Stef Renodyen, de auteur van De mens die ik ben, tonen portretten van mensen die op straat leven. Waarbij ieder portret begeleid wordt door een minimum aan alleszeggende woorden. Veelal staat de voornaam van de geportretteerde erbij,

D

Z IEHIER

soms vergezeld van een geboortedatum en sommigen ook met een sterfdatum. De foto’s benadrukken het individu, de mens die de gefotografeerde dakloze is. De foto’s zijn heel direct. De geportretteerden kijken in de lens. Hun blik op de kijker gericht. “Op straat leven is vooral een

gevecht tegen de eenzaamheid”, schrijft Stef Renodyen in zijn voorwoord. En eenzaamheid is wat je ziet. In de foto’s, in de geportretteerden hun ogen. De portretfoto’s worden afgewisseld met beelden die tonen waar mensen die op straat wonen, slapen, koken, zich verwarmen… kortom leven. De ene slaapstek al armzaliger dan de andere… Ook de vlucht in drugs en drank wordt -zij het summier- aangeraakt. Dit alles zorgt voor een beklemmend en confronterend effect. Een effect gestuwd door de sobere documentaire stijl en het gebruik van zwartwit. Er is ook plaats voor woorden. Pal in het midden van het boek lees je de Moderne parabel door Dirk Van der Goten. Dit werkt niet. De beelden zijn krachtiger dan de woorden. De kijker zit in de foto’s, in de beelden en wordt plots geconfronteerd met een andere taal. Tijdens het doorbladeren van het boek en het bekijken van de foto’s sta je als kijker stil. Stil bij het leven dat deze mensen hebben. Bij wat voor soort leven dit leven is. Het laat je hart iets leger achter dan het moment ervoor… Het boek kan ontleend worden in de bibliotheek en is ook nog beperkt verkrijgbaar in de winkel.

De mens die ik ben. Leven aan de rand van de samenleving Stef Renodeyn ISBN 978 90 5466 545 8 Roeselare, Roularta Books 2007

46

MEI

-

JUNI 2010

Diversen

Als armoede in de familie zit… BOEKBESPREKING HET PAUPERPARADIJS. EEN FAMILIEGESCHIEDENIS Franky Bussche hoofd van dienst Studie en Onderzoek

DE

AUTEUR

SUZANNA JANSEN

VOLGT VIJF GENERATIES VAN HAAR FAMILIE IN

NEDERLAND. ZE

BRENGT EEN BOEIEND VERHAAL OVER DE CONFRONTATIE MET ARMOEDE IN HAAR FAMILIEGESCHIE DENIS . ZE SCHETST DE EVOLUTIE VAN DE BEDELAARSKOLONIE

VEENHUIZEN

TOT HET WONEN ONDER

TOEZICHT IN DE TWINTIGSTE EEUW.

en zag het gesticht Veenhuizen als een totaaloplossing voor het uitroeien van de armoede. Men was ervan overtuigd dat men door gezonde arbeid, opvoeding en onderwijs armen op een hoger plan kon tillen waardoor er automatisch een einde kwam aan hun miserie. Militaire discipline maakte deel uit van de ‘behandeling’ van de bedelaars. Mensen hervielen echter en kwamen opnieuw terecht in de kolonie.

M

De goedbedoelde opvoedkazerne werd omgevormd tot een staatsinstelling met als doel de landlopers te straffen voor hun onfatsoenlijke gewoonten. We worden geconfronteerd met schrijnende verhalen van armoede: grote kindersterfte, alcoholisme, veroordeling tot landloperij, het werken als dienstmeisje, het naar het klooster trekken om te ontsnappen aan de ellende. De idee ontstond dat wil men enig resultaat boeken het nodig was om de ‘zieke’ gezinnen te isoleren. Men wil met liefde en geduld trachten te redden wat er te redden valt door het plaatsen van de mensen in een gecontroleerde woonomgeving onder streng toezicht. De woonschool was geboren. In Amsterdam werd tegenover het Centraal Station Asterdorp gepland dat vanuit de stad alleen te bereiken was met de pont. De huizen werden zo gebouwd dat er weinig te vernielen viel. Er werd een sociaal experiment uitgevoerd met het uitroeien van de armoede als doel en de heropvoeding als middel. De ‘ontoelaatbaren’ werden achter gesloten muren geïsoleerd in Asterdorp. Wie niet veel huur kon betalen maar wel fatsoenlijk was, kon een gemeentewoning krijgen verderop in Tuindorp Oostzaan (buiten de muur). Voor de groep ertussenin kwam er

een wijk zonder dwang, maar wel met extra toezicht: Floradorp. De gemeenteraad die dit plan goedkeurde, was zich bewust dat wonen onder toezicht een stigma bezorgde aan de mensen waar ze moeilijk vanaf kwamen. Wie zijn adres vernoemde, kreeg geen job en de schoolkinderen van Asterdorp werden gepest en door de leerkrachten anders behandeld. Niemand zag hierin een gevaar. Integendeel, het gemeentebestuur meende dat zo’n stigma een aansporing zou zijn om netjes te worden. Wie een onoplosbare huurachterstand opliep of zich asociaal gedroeg, kon worden overgeplaatst naar Floradorp of Asterdorp. Wie in Asterdorp goed zijn best deed, werd beloond met een huis in een gewone wijk. De grootmoeder van de auteur kon uiteindelijk verhuizen naar een betere buurt. Dankzij de opkomende verzorgingsstaat werd haar man beschouwd als een patiënt en hoefde ze geen uithuiszetting te vrezen. Ze brachten hun laatste jaren zonder geldzorgen door in de Amsterdamse Jordaan. Het huwelijk van de ouders van de auteur was bijna gestruikeld over een verschil in stand of rijkdom. Suzanna Jansen merkt op dat gespierde taal opnieuw de boventoon voert: wie niet kan meekomen in de maatschappij heeft het aan zichzelf te wijten. Het woord ‘onderklasse’ is terug van weggeweest. Het stigma van de onderklasse keert terug in familienamen met een Marokkaanse of Turkse klank. Het pauperparadijs. Een familiegeschiedenis Suzanna Jansen ISBN 9789460032059 Amsterdam, Balans 2008

MEI

-

JUNI 2010

47

Diversen

Seminarie filosofie in het hartje van de Provence

IN

NAVOLGING VAN VELE FILOSOFEN EN HUMANISTEN WERD HET

OPGERICHT.

H ET

ET DE MÉTIER .

WORDT BESCHOUWD ALS EEN

DE

NAAM

E RASME

DE PHILOSOPHIE , D ’ ART

WORDT GEBRUIKT ALS EERBETOON AAN EEN

VAN DE GROTE HUMANISTEN UIT DE

H ET

C ENTRE

C ENTRE E RASME

E UROPESE

CENTRUM IS GEVESTIGD IN EEN OUDE

CULTUUR ,

E RASMUS !

( GROTENDEELS

GERESTAUREERDE )

KARAKTERISTIEKE BOERDERIJ .

Wat

Begeleiding

Wanneer

Seminarie filosofie

Prof. dr. Hubert Dethier (tot aan zijn emeritaat hoogleraar Filosofie aan de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit van Amsterdam) en Jan Van den Brande (licentiaat Filosofie en moreel consulent)

8 augustus– 14 augustus 2010

Thema Denken in het perspectief van Claude Lévi-Strauss en Ton Lemaire

Waar Het Centre Erasme is gelegen in St. Etienne des Sorts. Een rustig dorpje aan de oevers van de Rhône vlakbij Pont St Esprit, Avignon en Orange.

Kostprijs 550 euro (inclusief verblijf, cursus, ontbijt en uitgebreide lunch). Voor meer info Stichting Informatie Filosofie t.a.v Harry Willemsen Akkerstraat 2 5528 CH te Hoogeloon (Nederland) Telefoon in Nederland 0031 (0)497 – 681714 of 0031 (0)6 - 2299 3634 Telefoon in Frankrijk 0033 (0)466 – 790 575 of 0033 (0)6 – 3376 9453 Of via mail [email protected] www.centre-erasme.nl

48

MEI

-

JUNI 2010

Jij zoekt vrijwilligerswerk? Wij zoeken jou! Een opname in een ziekenhuis of rusthuis kan soms ingrijpend zijn, niet alleen in fysieke zin. Men stelt zichzelf vragen die gehoord willen worden. Het is niet altijd mogelijk of evident om hierover te praten met mensen uit je omgeving. Op zo’n moment kan een moreel consulent het verschil maken. Patiënten kunnen beroep doen op een moreel consulent voor een gesprek of luisterend oor.

D E S TUURGROEP

VOOR

M ORELE B IJSTAND

VZW ZOEKT VRIJWILLIGERS ( MAN / VROUW )

DIE ZICH ALS MOREEL CONSULENT WILLEN INZETTEN IN EEN ZIEKENHUIS , RUSTHUIS OF RUST- EN VERZORGINGSTEHUIS ( RVT ).

Profiel Ben je een goed luisteraar, iemand die met aandacht kan luisteren zonder te oordelen? Kan je de ander centraal stellen in een ondersteunend gesprek? Ben je goed in het leggen van contacten? Zie je jezelf directie en personeel aanspreken om je kenbaar te maken? Heb je een uitgesproken vrijzinnig-humanistische levensbeschouwing?

Dan ben jij misschien de geschikte moreel consulent Neem gerust contact op met één van de Centra Morele Dienstverlening: BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST PCMD Brussel T 02 242 36 02 CMD Jette T 02 513 16 33 PROVINCIE OOST-VLAANDEREN PCMD Gent T 09 233 52 26 CMD Aalst T 053 77 54 44 CMD Eeklo T 09 218 73 50 CMD Ronse T 055 21 49 69 CMD Sint-Niklaas T 03 777 20 87 CMD Zottegem T 09 326 85 70

PROVINCIE ANTWERPEN PCMD Antwerpen T 03 259 10 80 CMD Antwerpen T 03 227 47 70 CMD Herentals T 014 85 92 90 CMD Mechelen T 015 45 02 25 CMD Turnhout T 014 42 75 31 PROVINCIE LIMBURG PCMD Hasselt T 011 21 06 54 CMD Genk T 089 51 80 40 CMD Lommel T 011 34 05 40 CMD Maasland T 089 77 74 21 CMD Tongeren T 012 45 91 30

www.stuurgroepmorelebijstand.be

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT PCMD Leuven T 016 23 56 35 CMD Halle T 02 383 10 50 CMD Tienen T 016 81 86 70 CMD Vilvoorde T 02 253 78 54 PROVINCIE WEST-VLAANDEREN PCMD Brugge T 050 33 59 75 CMD Diksmuide T 051 55 01 60 CMD Ieper T 057 23 06 30 CMD Kortrijk T 056 25 27 51 CMD Roeselare T 051 26 28 20

Internationaal

EEN

vecht tegen armoede

Jenoff Van Hulle consulent-stafmedewerker

EEN IS EEN INITIATIEF VAN HET NEDERLANDS PLATFORM MILLENNIUMDOELEN IN DE STRIJD TEGEN ARMOEDE . VAN

56

125.000

M AAR EEN

IS OOK MEER .

EEN

IS EEN SAMENWERKINGSVERBAND

MAATSCHAPPELIJKE EN ONTWIKKELINGSORGANISATIES, GESTEUND DOOR RUIM MENSEN , GERICHT OP HET BEHALEN VAN DE

2015. KORTOM EEN

IS

VEEL. ©

FOTOFLEXNL

DOELEN TEGEN

8 MILLENNIUMONTWIKKELINGS-

n 2000 maakten regeringsleiders van 189 landen acht keiharde afspraken om tegen 2015 de wereldwijde armoede te halveren: de Millenniumdoelen. In 2007 had men nog zeven jaar de tijd om deze ambitie waar te maken. Hoog tijd volgens het Nederlands Platform Millenniumdoelen om een grote campagne op poten te zetten: EEN. “Het platform vond het belangrijk meer mensen bewust te maken van het belang van de Millenniumdoelen en druk uit te oefenen op regeringsleiders”, vertelt Frederique Kram, campagneleider van EEN.

I

EENCAMPAGNE -

FREDERIQUE KRAM

©

WWW.FOTOFLEX .NL

EEN en anderen

50

MEI

-

JUNI 2010

Het Nederlands Platform Millenniumdoelen is een samenwerkingsverband van verschillende organisaties zoals Oxfam Novib, Cordaid, Interkerkelijke Organisatie voor Ontwikkelingssamenwerking (ICCO), Humanistisch Instituut voor Ontwikkelingssamenwerking (HIVOS), Amnesty Inter national, Unicef, Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG)… Daarnaast is het platform ook lid van Global Call to Action against Poverty (GCAP). Dit is een wereldwijde beweging tegen armoede in meer dan 100 landen.

©

WWW.EEN.NL

gen. Zo organiseert GCAP in samenwerking met de Verenigde Naties de internationale actie Stand Up and Take Action. EEN coördineert de gelijknamige actie in Nederland.

EEN dag tegen wereldwijde armoede 17 oktober is het jaarlijks Wereldarmoededag. Een dag waarop EEN en anderen alles uit de kast halen om armoede onder de aandacht te bren-

Shoppen tegen armoede Met en zonder geld armoede bestrijden? Het kan, in de EEN-shop op www.EEN.nl. Uniek aan deze shop is dat tientallen organisaties op één website 101 effectieve manieren aanbieden bij te dragen aan de Millenniumdoelen. De opbrengst van de verkochte producten in de EENshop gaat onder andere naar de organisatie die het product in de shop aanbiedt.

Vrij-oO nN -zinnig

Toekomst “Oorspronkelijk was EEN bedoeld als een campagne van één jaar”, zegt Frederique Kram. “Maar de actie bleek zo succesvol dat ze is verdergezet. Zolang de Millenniumdoelen nog niet zijn gehaald hebben we nog een hoop te doen en geven wij niet op.”

Meer EEN… ¬ www.EEN.nl ¬ [email protected] ¬ stem-een.hyves.nl ¬ twitter.com/eentegenarmoede ¬ youtube.nl/eenstandup

Klaas Nijs

Mag ik u kussen? Lee Jin-gyu is een gelukkig man. Niet omdat hij een onbetekende kus heeft kunnen stelen van bijvoorbeeld Erika Van Tielen op Canvas. Neen, hij heeft de ware liefde gevonden, in de vorm van een kussen. Een dakimakura om helemaal correct te zijn, een Japans knuffelkussen. In dit geval één met de afbeelding van zijn favoriete animepersonage erop, Fate Testarossa. De huwelijksceremonie vond in maart plaats in Tokio. Het is niet bekend of er een kinderwens is. We wensen het jonge koppel alvast veel geluk!

MEI

-

JUNI 2010

51

Kruiswoordraadsel 3

Vijf winnaars krijgen elk het boek Het pauperparadijs: een familiegeschiedenis van Suzanna Jansen. Hoe maakt u kans? Vul snel het kruiswoordraadsel in en stuur het sleutelwoord vóór 27 mei 2010 naar de Unie Vrijzinnige Verenigingen, Brand Whitlocklaan 87 te 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe of fax het door op nummer 02 735 81 66. U kan het ook via e-mail aan ons bezorgen: [email protected]. Met evenwel vermelding van ‘oplossing kruiswoordraadsel’ en persoonlijke gegevens. De oplossing verschijnt samen met de namen van de vijf winnaars in het volgende nummer.

Oplossing vorig nummer Het sleutelwoord dat we zochten was VERLIESVERWERKING. Winnaars vorig nummer: Van den Berghe Laurens uit Sint-Niklaas Goudeseune Lieve uit Moen Peeters Sonja uit Hechtel-Eksel

V OORNAAM N AAM

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

G EBOORTEDATUM A DRES

M

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

o

V

o

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Leemans-Van de Meerssche Mieke uit Tielen Van der Drift Anouk uit Haarlem, Nederland Zij kregen elk het fotoboek De mens die ik ben: leven aan de rand van de samenleving van Stef Renodyn.

ANTWOORD: 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

© Puzzelland.com

52

MEI

-

JUNI 2010

Jongeren & Cultuur

Gezocht: m/v met KLICKR-talent Jenoff Van Hulle consulent-stafmedewerker

BEN JE TUSSEN 14 EN 25? EN SNAK JE ERNAAR JEZELF, JE HOND… OF JE 163-JARIGE BETOVERGROOTMOEDER IN THE PICTURE TE ZETTEN ?

1 EN

APRIL ( NEE , HET IS GEEN GRAP ) STUURDEN HET

V ILLANELLA KLICKR. BE

F OTOGRAFIE -AFFICINADO ’S

Y ES ,

YOU CAN !

WANT

OP

F OTO M USEUM A NTWERPEN

HET WERELDWIJDE WEB IN .

K LICKRS

MISSIE ?

EN - A ’S EEN WEBPLEK BIEDEN WAAR ZE HUN FOTO ’S

KUNNEN LATEN BLINKEN .

FotoMuseum Antwerpen en Villanella proudly present

+

www.KLICKR.be

KLICKR wadde KLICKR is een virtueel museum voor jongeren tussen 14 en 25 jaar met een passie voor fotografie.

Maar KLICKR is nog meer: KLICKR is werken rond een thema KLICKR is de weg naar fotografische roem en succes KLICKR is een plaats waar 2 jonge FoMu-abassadeurs, 2 professionele fotografen en een bekende kop jouw foto’s onthalen met BOEH! of YEAH! (jawel, KLICKR is voor echt) KLICKR is DE weg richting Wall of Fame En wie weet, is KLICKR ook jouw ticket als exposant in het Antwerpse FotoMuseum

Word een KLICKR in vier stappen

⇢ Surf naar www.KLICKR.be. ⇢ Klik op “doe mee”. ⇢ Lees het wedstrijdreglement (goede afspraken maken goede vrienden... en winnende klickrs). ⇢ En show us what you have!

Vragen? Just ask: [email protected]

MEI

-

JUNI 2010

53

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN v. z .w. FEDERAAL SECRETARIAAT Brand Whitlocklaan 87 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe T 02 |735 81 92 - F 02 |735 81 66 [email protected] www.unievrijzinnigeverenigingen.be

Provinciale Centra Morele Dienstverlening BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST PCMD Brussel Stalingradlaan 18-20 - 1000 Brussel T 02 242 36 02 - F 02 242 56 17 [email protected]

PROVINCIE ANTWERPEN PCMD Antwerpen Jan Van Rijswijcklaan 96 - 2018 Antwerpen T 03 259 10 80 - F 03 259 10 89 [email protected]

PROVINCIE LIMBURG PCMD Hasselt A. Rodenbachstraat 18 - 3500 Hasselt T 011 21 06 54 - F 011 23 55 16 [email protected]

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN PCMD Gent Sint-Antoniuskaai 2 - 9000 Gent T 09 233 52 26 - F 09 233 74 65 [email protected]

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT PCMD Leuven Tiensevest 40 - 3000 Leuven T 016 23 56 35 - F 016 20 75 47 [email protected]

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN PCMD Brugge Jeruzalemstraat 51 - 8000 Brugge T 050 33 59 75 - F 050 34 51 69 [email protected]

Centra Morele Dienstverlening BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST CMD Jette Jetse laan 362 - 1090 Jette T 02 513 16 33 - F 02 420 42 98 [email protected]

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN CMD Aalst Koolstraat 80-82 - 9300 Aalst T 053 77 54 44 - F 053 77 97 70 [email protected] CMD Eeklo Boelare 131 - 9900 Eeklo T 09 218 73 50 - F 09 218 73 59 [email protected] CMD Ronse Zuidstraat 13 - 9600 Ronse T 055 21 49 69 - F 055 21 66 68 [email protected] CMD Sint-Niklaas Ankerstraat 96 - 9100 Sint-Niklaas T 03 777 20 87 - F 03 777 31 64 [email protected] CMD Zottegem Kastanjelaan 73 - 9620 Zottegem T 09 326 85 70 - F 09 326 85 73 [email protected]

PROVINCIE ANTWERPEN CMD Antwerpen Breughelstraat 60 - 2018 Antwerpen T 03 227 47 70 [email protected]

PROVINCIE LIMBURG CMD Genk Bochtlaan 16 bus 6 - 3600 Genk T 089 51 80 40 - F 089 51 80 49 [email protected]

CMD Herentals Lantaarnpad 20 - 2200 Herentals T 014 85 92 90 - F 014 85 44 39 [email protected]

CMD Lommel Hertog Jan Plein 24 - 3920 Lommel T 011 34 05 40 - F 011 34 05 49 [email protected]

CMD Mechelen O.-L.-Vrouwestraat 29 - 2800 Mechelen T 015 45 02 25 - F 015 43 55 19 [email protected]

CMD Maasland Pauwengraaf 63 - 3630 Maasmechelen T 089 77 74 21 - F 089 77 74 22 [email protected]

CMD Turnhout Begijnenstraat 53 - 2300 Turnhout T 014 42 75 31 - F 014 42 54 40 [email protected]

CMD Tongeren Vlasmarkt 11 - 3700 Tongeren T 012 45 91 30 - F 012 45 91 39 [email protected]

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT CMD Halle Molenborre 28/02 - 1500 Halle T 02 383 10 50 - F 02 383 10 51 [email protected]

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN CMD Diksmuide Esenweg 30 - 8600 Diksmuide T 051 55 01 60 - F 051 55 01 69 [email protected]

CMD Tienen Beauduinstraat 42 3300 Tienen T 016 81 86 70 - F 016 82 40 31 [email protected]

CMD Ieper Korte Torhoutstraat 4 - 8900 Ieper T 057 23 06 30 - F 057 23 06 39 [email protected]

CMD Vilvoorde Vlaanderenstraat 69 - 1800 Vilvoorde T 02 253 78 54 - F 02 253 57 87 [email protected]

CMD Kortrijk Overleiestraat 15A - 8500 Kortrijk T 056 25 27 51 - F 056 25 27 53 [email protected] CMD Roeselare Godshuislaan 94 - 8800 Roeselare T 051 26 28 20 - F 051 26 28 26 [email protected]

Antennes Morele Dienstverlening PROVINCIE ANTWERPEN AMD Lier Antwerpsestraat 148 (1ste verdieping) 2500 Lier T 03 488 03 33 - F 03 488 03 33 [email protected]

PROVINCIE LIMBURG AMD Bilzen Klokkestraat 4 bus 1 3740 Bilzen T 089 30 95 60 - F 089 56 57 94 [email protected]

AMD Mol Laar 2 bus 3a 2400 Mol T 014 31 34 24 - F 014 31 34 24 [email protected]

AMD Leopoldsburg Koningstraat 49/gelijkvloers 3970 Leopoldsburg T 011 51 62 00 - F 011 51 62 09 [email protected]

AMD Sint-Truiden Kazernestraat 10/001 3800 Sint-Truiden T 011 88 41 17 - F 011 31 26 45 [email protected]