uvv Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx ISSN Afgiftekantoor Brussel X Verschijnt tweemaandelijks ste jaargang nr

ISSN 0772-6627 • Afgiftekantoor Brussel X Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx Verschijnt tweemaandelijks 2008 - 25ste jaargang nr. 6

info uvv

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN VZW HOOFDREDACTIE Anne-France Ketelaer

Federaal Secretariaat Marina Van Haeren Brand Whitlocklaan 87 REDACTIEMEDEWERKERS 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe T 02 | 735 81 92 F 02 | 735 81 66

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

Franky Bussche Klaas Nijs Sonny Van de Steene Jenoff Van Hulle Emily Verté

OORSPRONKELIJKE TEKENING COVER COPYRIGHT JASON KIBISWA IN “LÀ-BAS…NA POTO” (KINSHASA , 2007), EEN PROJECT VAN RODE KRUIS BELGIË (FRANSTALIGE EN RODE KRUIS DR CONGO

UVV- info

www.uvv.be

WORDT GRATIS VERSPREID BINNEN DE VRIJZINNIGE GEMEENSCHAP. REDACTIE VAN

UVV-INFO

IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR DE INHOUD

VAN DE DOOR DERDEN GELEVERDE ARTIKELS.

INhoud

OP SCHRIFTELIJK VERZOEK, GERICHT AAN MEVROUW MARINA VAN HAEREN, SECRETARIS-GENERAAL, BRAND WHITLOCKLAAN 87 TE 1200 SINT-LAMBRECHTSWOLUWE, KAN U EEN OVERZICHT KRIJGEN VAN DE DOOR UVV OVER U OPGESLAGEN PERSOONSGEGEVENS. ONJUISTE GEGEVENS VERBETEREN WIJ OP UW VERZOEK. REACTIES OP DIT NUMMER KAN U STEEDS DOORMAILEN NAAR [email protected], DEZE WORDEN, NA OVERLEG EN GOEDKEURING DOOR DE KERNREDACTIE, GEPLAATST OP DE WEBSITE BIJ DE RUBRIEK REACTIES VAN DE DESBETREFFENDE UVV-INFO OF VERSCHIJNEN IN DE VOLGENDE UVV-INFO.

LAY- OUT [email protected] C&L&J GrafiekGroep

DE

CONFORM DE WET TOT BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER TEN OPZICHTE VAN DE VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS (8 DECEMBER 1992) DELEN WIJ U MEE DAT EEN AANTAL VAN UW PERSOONSGEGEVENS OPGENOMEN WORDEN IN ONS ADRESSENBESTAND. UVV ZAL , ALS HOUDER VAN DIT BESTAND, UW GEGEVENS VERWERKEN IN HET KADER VAN VOLGEND DOELEIND: VERSPREIDEN VAN PUBLICATIES EN INTERNE COMMUNICATIE.

OORSPRONKELIJKE TEKENINGEN IN HET DOSSIER COPYRIGHT ASBL ENTRE DEUX MONDES VAN STRIPWEDSTRIJD «CHRONIQUES KINOISES» (KINSHASA , EN VAN HET PROJECT TALATALA (KINSHASA , 2006-2007)

PAGINA

Van de redactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Dossier: Internationale solidariteit ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬

De Millenniumdoelstellingen: de uitdagingen waar we als wereldgemeenschap voor staan in 8 doelstellingen. - Guy Capals . . . . . . . . . 4 Pleidooi voor EU-AID - een eengemaakt Europees ontwikkelingsagentschap - Jonathan Holslag. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Schets van de Belgische officiële ontwikkelingssamenwerking: de voornaamste actoren - Guy Capals . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 “De regering moet toezien op de verhouding tussen de kosten en de baten.” Interview met Charles Michel - Jenoff Van Hulle . . . . . 12 Het Vlaamse ngo-veld: een bonte verzameling van organisaties - Anthony Vanoverschelde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Solidariteit en ontwikkeling. Interview met Annuschka Vandewalle - Sofie Sfingopoulos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Van vierde pijler naar vermaatschappelijking van ontwikkelingssamenwerking - Patrick Develtere. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Humanitas - Luc Devuyst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Brussel-Kinshasa - Sigrid Ponjaert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Catapa beweegt Noord en Zuid rond mijnbouw - Sam Verhaert. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Colruyt neemt de handschoen op: CSR, investeren in het Zuiden - Klaas Nijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 VLIR-UOS – Franky Bussche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Noord-Zuidverbinding op universitair niveau. Interview met Marc Nyssen - Raffi Aghekian, Emily Verté en Sonny Van de Steene . . . 29 CEDemoL: een democratische noot in het Congolees muziekstuk. - Jo Buelens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Stripverhalen uit Congo - Raffi Aghekian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Trias - Stefaan Bonte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Achter de Spiegelbeelden, een tentoonstelling over ondernemende vrouwen in het Zuiden - Klaas Nijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 MO*. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

Actualiteit ¬ ¬ ¬ ¬

GEMEENSCHAP)

Lezersbrief ‘Algemene aanpak’ - Sonja Eggerickx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Lezersbrief ‘Wilsverklaring inzake euthanasie’ - Sonja Eggerickx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Het VUB-symfonisch orkest - themaconcert 60 jaar UVRM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Een nieuw jaar, een nieuwe rector - Emily Verté . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Een moreel consulent vertelt… ¬ Op de grens van leven en dood - Wouter Matthijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Internationaal ¬ Een debat in Zweden: ‘Religions - the Hotbed of Homophobia?’ - Sonny Van de Steene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 ¬ Vrij-on-zinnig - Jenoff Van Hulle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Kruiswoordraadsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Jongeren en cultuur ¬ Websites voor jongeren rond internationale solidariteit, reizen naar het Zuiden en vrijwilligerswerk - UCOS-medewerkers . . . . . . . . . . . 51 ¬ In de Congo - Emily Verté . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Zenith 2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Info Vrije Universiteit Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Centra Morele Dienstverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

2006),

UVV-Info | 25ste jaargang nr. 6 November - December 2008 Verschijnt tweemaandelijks Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx

Va n de Redactie “PEOPLE

ARE PEOPLE SO, WHY SHOULD IT BE?”

HET

IS EEN ZIN DIE

ACHT

‘MILLENNIUM GOALS’

TE BEHALEN OP HET VLAK VAN ARMOE-

STEEDS WEER DOOR MIJN HOOFD GAAT WANNEER IK RECHTSTREEKS GETUI-

DEBESTRIJDING EN ALLES WAT ERMEE TE MAKEN HEEFT.

GE BEN VAN STRIEMENDE ARMOEDE.

DURVEN ENKEL PROFESSIONELE OPTIMISTEN NOG TE DENKEN DAT DIE

ALS

JE VANUIT ZO’N GROOT VLIEG-

TUIG ALS DAT OP DE COVER VAN DEZE EDITIE DOOR HET RAAMPJE NAAR

DOELSTELLINGEN HAALBAAR ZIJN.

BENEDEN KIJKT DAN HEB JE GEEN VERMOEDEN.

AAN PERFECT TE BEHANDELEN ZIEKTES, ONDERVOEDING, VERWAARLO-

EENS MET BEIDE VOETEN OP GROND SLAAT DE MISERIE JE IN HET GEZICHT. WAT HEBBEN DIE MILJOENEN MENSEN TOCH VERKEERD GEDAAN DAT ZIJ DAGELIJKS DOOR ZO’N HOOP ELLENDE MOETEN? ARMOEDE IS VAN ALLE TIJDEN EN ALLE PLAATSEN. OOK ONZE WELVARENDE REGIO’S IN CENTRAAL-EUROPA KENNEN ARMOEDE, VAAK VERDOKEN ACHTER DE GEVELS VAN STENEN HUIZEN EN MARMEREN KANTOORGEBOUWEN. MAAR IN HET ZUIDEN IS DE GEMIDDELDE LEVENSSTANDAARD VEEL LAGER DAN BIJ ONS. HONGER EN ARMOEDE ZIJN EN BLIJVEN DE SCHANDE VAN DEZE TIJD. WANT MEN WEET DAT HET MOGELIJK IS OM IEDEREEN EEN MENSWAARDIG LEVEN TE GEVEN. HET GEBEURT GEWOON NIET OF NIET GOED GENOEG. DAAR KUN JE VEEL OVER NADENKEN EN DISCUSSIËREN, OF JE KAN ER IETS AAN PROBEREN TE DOEN. STEEDS MEER MENSEN EN ORGANISATIES ZIJN

ONDERTUSSEN

ANNO 2008

ZING, ECONOMISCHE EN POLITIEKE CHAOS.

OFWEL

STERVEN MENSEN KLAMPEN ZE AAN

DOOR HUN ARBEID TE VERKOPEN AAN VOORWAARDEN WAARVOOR U EN IK HET NIET ZOUDEN WILLEN DOEN.

DAAROVER

GAAT DE

11.11.11.- CAMPAGNE ‘WAARDIG WERK’ WAARVAN U INGESLOTEN EEN FOLDER VINDT, DIE ZEER WAARSCHIJNLIJK UW INTERESSE ZAL WEGDRAGEN.

ZEKER NADAT U IN DEZE UVV-INFO HET INTERVIEW MET ANNUSCHKA VANDEWALLE VAN DE NGO FOS GELEZEN HEBT. NIET ENKEL ‘PROFESSIONELEN’ HEBBEN ECHTER EEN HART VOOR HET ZUIDEN. PATRICK DEVELTERE (HOGER INSTITUUR VAN DE ARBEID VAN DE KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN) SCHETST IN ZIJN BIJDRAGE DE ZOGENAAMDE ‘VERMAATSCHAPPELIJKING’ VAN DE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING. DEZE UVV-INFO VERZAMELT OOK ENKELE TREFFENDE VOORBEELDEN.

BETROKKEN VIA INITIATIEVEN DIE EEN OPLOSSING WILLEN BIEDEN VOOR

ZUIDEN. NGO’S

CONCRETE PROBLEMEN IN HET

‘STRUCTURELE

PROBEREN WAT ZE DE

OORZAKEN’ NOEMEN OP DE POLITIEKE EN MAATSCHAPPE-

LIJKE AGENDA TE KRIJGEN.

MET

MEDIACAMPAGNES, SENSIBILISERING EN

IN

DIT NUMMER GAAN WE NIET (TE) DIEP IN OP ALLE VERKLARINGEN

DIE BESTAAN OVER DE OORZAKEN VAN DE PROBLEMEN IN HET ZUIDEN.

ER

IS AL ZOVEEL GEANALYSEERD.

WE

BEKIJKEN VOORAL DE DOE-KANT

LOBBYWERK WILLEN ZE DE POLITIEKE BAKENS VERZETTEN DIE NODIG ZIJN

EN TONEN DAAROM INITIATIEVEN OF GEVEN HET WOORD AAN MENSEN

OM ALLE GOED BEDOELDE HULP EEN MEER DUURZAAM EFFECT TE GEVEN. MAAR OOK OP CULTUREEL VLAK IS ER INTERNATIONALE UITWISSELING EN SAMENWERKING. FESTIVALS EN GALERIJEN TONEN DE GROTE ARTISTIEKE RIJKDOM VAN ZOGENAAMDE ARME LANDEN IN HET ZUIDEN, ONZE UNI-

DIE ZICH INSCHRIJVEN IN DE VISIE DAT ER IETS KAN EN MOET GEDÀÀN

VERSITEITEN WERKEN SAMEN OM KENNIS TE DELEN EN TALENTEN UIT TE WISSELEN.

BEDRIJVEN

VAN HUN KANT WERKEN FORMULES UIT WAARMEE

ZE ONTWIKKELINGSORGANISATIES STEUNEN EN DE OVERHEID TEN SLOTTE MOBILISEERT HEEL WAT MENSEN EN MIDDELEN OM ARMOEDE TE BESTRIJDEN.

DE

MANIER WAAROP DEZE MIDDELEN INGEZET WORDEN, HANGT

MICHEL , ONTWIKKELINGSSAMENWERKING, LICHT IN EEN INTERVIEW MET DE REDACTIE ZIJN BELEID TOE. DINGEN BEWEGEN DUS WEL MAAR HET GAAT ALLEMAAL ERG LANGZAAM EN GEBEURT NIET ALLEMAAL ERG EFFICIËNT EN GECOÖRDINEERD. JONATHAN HOLSLAG (VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL) GEEFT ZIJN APARTE VISIE OP HOE EUROPA HAAR ONTWIKKE-

WORDEN AAN ONTWIKKELINGSPROBLEMEN.

VOOR

DEZE UVV-INFO UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN (UVV) EN HET UNIVERSITAIR CENTRUM VOOR ONTWIKKELINGSSAMENWERKING (UCOS) DE HANDEN IN ELKAAR . WANT VRIJZINNIG HUMANISME IS OOK DAT. HET IS HET NEMEN VAN VERANTWOORDELIJKHEID OM OP TE STAAN EN TE ZEGGEN “WE CAN CHANGE THE WORLD, WITH OUR OWN TWO HANDS.” INDERDAAD, NOG ZO’N ZIN VAN EEN BEKENDE MUZIKANT. OVER INTERNATIONALE SOLIDARITEIT SLOEGEN DE

VAAK AF VAN HET BELEID VAN DE BEVOEGDE MINISTER. CHARLES MINISTER VAN

LINGSSAMENWERKING BEST ZOU ORGANISEREN OM NOG EEN IMPACT TE

DE STRIPBEELDEN DIE U IN HET DOSSIER VAN DEZE UVV-INFO AANTREFT, ZIJN GEMAAKT IN HET KADER VAN EEN PROJECT EN EEN STRIPWEDSTRIJD

(ZOALS U KAN LEZEN IN HET ARTIKEL ‘STRIPVERHALEN UIT CONGO’, BLZ . 34). OM DE BEELDEN VOOR ZICH TE LATEN SPREKEN EN HUN AUTENTICITEIT TE BEWAREN, OPTEERDE DE REDACTIE ERVOOR OM ZE IN HUN OORSPRONKELIJKE (BEELD)TAAL OP TE NEMEN.

HEBBEN OP HET VLAK VAN ARMOEDEBESTRIJDING.

ER

ZIJN IMMERS DUIDELIJKE EN DWINGENDE DOELSTELLINGEN DIE

GEHAALD MOETEN WORDEN.

DE

VERENIGDE WERELDLEIDERS HEBBEN

IN 2000 EEN KALENDER OPGESTELD DIE HEN VERPLICHT TEGEN 2015

Anthony Vanoverschelde UCOS-medewerker

Dossier

De Millenniumdoelstellingen: de uitdagingen waar we als wereldgemeenschap voor staan in 8 doelstellingen Guy Capals UCOS-medewerker

DE 8 Millenniumdoelstellingen: 1 Het aantal mensen dat in extreme armoede leeft, is met de helft gedaald ten opzichte van 1990. Dit geldt ook voor het aantal mensen dat honger lijdt. 2 Alle kinderen op de wereld volgen basisonderwijs. 3 Meisjes krijgen dezelfde kansen als jongens, in het basis- en middelbaar onderwijs reeds in 2005, in 2015 op alle onderwijsniveaus. 4 Het sterftecijfer van kinderen onder de vijf jaar is met twee derde verminderd ten opzichte van 1990. 5 De moedersterfte is met driekwart verminderd ten opzichte van 1990. 6 De verspreiding van hiv/aids, malaria en andere ziektes is gestopt. We beginnen met de terugdringing van deze ziektes. 7 We voeren overal een milieubeleid gericht op duurzame ontwikkeling en het onomkeerbare verlies van natuurlijke hulpbronnen is gestopt. Het aantal mensen zonder toegang tot veilig drinkwater is met de helft verminderd en de levensomstandigheden van ten minste honderd miljoen mensen in sloppenwijken is aanzienlijk verbeterd. 8 Wereldwijd werken landen en instellingen samen aan ontwikkeling. Er zijn afspraken over goed bestuur, landen voeren eerlijke handel met elkaar en er is een eerlijk financieel systeem op poten gezet. Het schuldenprobleem van ontwikkelingslanden is opgelost en de ontwikkelingslanden beschikken over nieuwe technologieën. Samen met ontwikkelingslanden is er fatsoenlijk werk voor jongeren gecreëerd.

4

NOVEMBER- DECEMBER 2008

Millennium whats?(1) Bij de start van het nieuwe millennium, in september 2000, hielden de Verenigde Naties in New York een Algemene Vergadering. Alle (toenmalige, nu zijn het er 191) 189 lidstaten van de VN bekrachtigden daar de Millennium verklaring. Dit zijn afspraken om met alle landen samen tegen 2015 de belangrijkste wereldproblemen aan te pakken. Er zijn acht concrete en meetbare doelstellingen vastgelegd: de Millenniumdoelstellingen (MDG's). De doelen moeten een einde maken aan armoede, ziektes, ongelijkheid en milieuproblemen. De thema's van de Millenniumdoelstel lingen zijn niet nieuw. Wel nieuw is dat voor het eerst internationale afspraken gemaakt werden met concrete, meetbare doelen. De realisatie van één doelstelling draagt bij tot het bereiken van alle andere. De eerste zeven doelstellingen streven naar een betere menselijke ontwikkeling in de arme landen. Elk land vertaalt de doelstellingen naar de eigen nationale context en rapporteert over de ontwikkelingen. Een aantal kwalitatieve doelstellingen zijn van toepassing op de rijke landen. Deze werden in 2002 op de Internationale Conferentie over de Financiering van Ontwikkeling te Monterrey opnieuw bekrachtigd en samengevat in de achtste doelstelling. Rijke landen moeten financiële ondersteuning bieden en beleidswijzigingen doorvoeren op het vlak van handel, schuldenlast en economisch bestuur om zo arme landen te helpen de zeven doelstellingen te verwezenlijken.

Stand van zaken(2) Op 1 juli 2007 was de termijn halfweg voor het bereiken van de acht Millenniumontwikkelingsdoelstellingen in 2015. Het VN-rapport over de Millenniumdoelstellingen dat bij deze gelegenheid verscheen, toont een voorzichtig, want gemengd succes. Uit de resultaten voorgesteld in het rapport blijkt dat de wereld als geheel duidelijke vooruitgang boekt in de armoedebestrijding, maar eveneens dat het behalen van alle acht doelstellingen overal ter wereld voorlopig allesbehalve verzekerd is. De doelstelling om tegen 2015 de extreme armoede te halveren kent een duidelijk succes. Het aantal mensen dat moet rondkomen met minder dan 1 dollar per dag is immers gedaald van 32 percent (1,25 miljard mensen in 1990) naar 19 percent (980 miljoen in 2004). Indien deze trend zich voortzet, schat het rapport dat deze doelstelling voor de wereld als geheel en in de meeste regio's kan worden behaald.

Positieve evoluties zetten zich ook door in andere domeinen. Meer kinderen uit de ontwikkelingslanden hebben toegang tot lager onderwijs (88 percent in 2005 ten opzichte van 80 percent in 1991). Wereldwijd is de kindersterfte gedaald, vooral dankzij doeltreffende en goedkope interventies, zoals vaccinatie tegen mazelen. Voorts is er een duidelijke toename van cruciale maatregelen tegen malaria en komt ook tuberculose steeds minder voor. Op een aantal andere vlakken zijn de vaststellingen echter minder rooskleurig en moet nog een groot stuk van de weg worden afgelegd. Bepaalde regio's hinken duidelijk achterop en tonen aan dat het positieve beeld inzake armoedebestrijding, ondervoeding en kindersterfte voor een groot deel bepaald wordt door de economische groei in China, India en Zuidoost-Azië. In Sub-Sahara-Afrika bedraagt het aantal armen, ondanks een daling sinds 1990 met 6 percent, nog steeds 41 per-

NOVEMBER-DECEMBER 2008

5

Dossier

de MDG’s als algemeen kader waarbinnen programma’s en projecten worden uitgewerkt. Wat de overheid betreft, heeft België op 14 juni 2005 een wet goedgekeurd betreffende de follow-up van het optreden van de regering op het vlak van de MDG’s. Deze wet bepaalt dat de regering jaarlijks een verslag voorlegt aan het Parlement over de acties die ze onderneemt met het oog op het verwezenlijken van de MDG’s. Op die manier kan het Parlement erover waken dat de regering in haar beleid aandacht blijft hebben voor deze MDG’s. Je kan dit verslag vinden via www.dgos.be.

cent van de bevolking, het hoogste cijfer ter wereld, en in West-Azië verdubbelde het armoedecijfer in de periode 1990-2004. Verschillende andere doelstellingen blijven problematisch. Jaarlijks sterven nog meer dan een half miljoen vrouwen aan voorkombare en behandelbare aandoeningen tijdens de zwangerschap of bij de bevalling. Het aantal aidsdoden wereldwijd steeg van 2,2 miljoen in 2001 tot 2,9 miljoen in 2006, terwijl meer dan 15 miljoen kinderen een of beide ouders verloren aan de ziekte. En de helft van de bevolking in de ontwikkelingslanden heeft geen toegang tot eenvoudige sanitaire infrastructuur. Een belangrijke oorzaak voor het gebrek aan algemene vooruitgang is de ongelijke verdeling van de economi-

6


sche groei, zowel op wereldschaal als in nationale context. Daarnaast hebben in bepaalde landen factoren als onzekerheid en onstabiliteit, veroorzaakt door gewapende conflicten of hiv/aids, een remmende invloed op het behalen van de Ontwikkelingsdoelstellingen. Halfweg het einddoel toont het rapport duidelijk een gemengd beeld van de ontwikkeling sinds 2000. Belangrijke successen zijn geboekt, maar een duidelijke actiebereidheid vanwege alle betrokkenen dringt zich op indien men de Millenniumdoelstellingen tegen 2015 daadwerkelijk wil gerealiseerd zien. Het volledige rapport (in het Engels en het Frans) kan worden gedownload via www.un.org/millenniumgoals/pdf/mdg2007.pdf.

En wat doet België? In België gebruiken zowel de overheid (DGOS) als het merendeel van de ngo’s

De Vlaamse ngo-sector bundelt onder het motto 2015 DE TIJD LOOPT haar krachten en zet haar volle gewicht achter de Millenniumdoelstellingen. En dat voor 10 jaar, tot en met 2015. Wat de Kyoto-normen zijn voor de milieubeweging, moeten de Millenniumdoelstellingen worden voor de NoordZuidbeweging... 2015 DE TIJD LOOPT is de vrucht van de ambitie die Vlaamse Noord-Zuidbeweging heeft om op permanente basis samen te werken. Je kan de initiatieven van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging op dit vlak volgen via www.detijdloopt.be.

Interessante links • www.un.org/millenniumgoals • www.millenniumdoelen.nl • www.DGOS.be • www.ipsnews.be • www.detijdloopt.be • www.2015ikloopmee.be

Bronnen (1) Bron: www.detijdloopt.be (2) Bron: www.dgos.be/nl/actualiteit/2007/20071004.html

Dossier

Pleidooi voor EU-AID – een eengemaakt Europees ontwikkelingsagentschap Jonathan Holslag hoofd Onderzoek Brussels Institute for Contemporary China Studies (BICCS) van de Vrije Universiteit Brussel (VUB)

DE TIJD DAT EUROPA’S OVERVLOED AAN HULPORGANISATIES AANZIENLIJKE INVLOED UITOEFENDEN IN DE BEGUNSTIGDE LANDEN LOOPT OP ZIJN EINDE .

WE KUNNEN IN DE NABIJE TOEKOMST

BETER DE EUROPESE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING CENTRALISEREN TOT EEN ORGANISATIE DIE OP GELIJKE VOET STAAT MET

USAID EN EEN TEGENWICHT VORMT VOOR HET GROEIENDE AAN-

DEEL IN DE HULP VAN CHINA ,

RUSLAND EN BRAZILIË.

De Europese Unie staat voor een beslissende keuze in haar aanpak van de ontwikkelingshulp: als individuele landen blijven concurreren met China, Rusland en andere opkomende donoren, met een toenemend verlies aan invloed en doeltreffendheid als risico, of zich verenigen –eerst intern en vervolgens met andere, niet EU-donoren– om betere resultaten te verwezenlijken voor de begunstigden van de hulp. Het belangrijkste probleem op dit vlak heeft Europa aan zichzelf te danken en is het gevolg van territoriumdisputen tussen lidstaten en ngo’s, die leiden tot een verwarrende en onsamenhangende mengelmoes van ambities en uitvoerende organisaties. Het is algemeen geweten dat de Europese Unie wereldwijd de grootste donor is met een jaarlijks budget van €75 miljard, maar ze wordt nauwelijks als zodanig erkend. Zo tonen statistieken van de OESO aan dat er in India 851 verschillende ‘EU’projecten lopen voor een totaal budget van €4 miljard. Het gaat dan niet om hulp van de ‘EU’, maar om hulp vanuit een hele reeks bronnen binnen de EU. EU-lidstaten zijn er actief in gemiddeld 23 verschillende sectoren. In de landbouwsector ondersteunen acht lidstaten 29 verschillende projecten ten belope van gemiddeld €510.000 per land. In de onderwijssector investeren zes Europese landen elk gemiddeld €230.000. Deze fragmentering is niet alleen zinloos, ze is ook contraproductief omdat ze leidt tot verminderde doeltreffendheid. Er wordt te veel tijd en geld verspild aan administratie, consultancy en coördinatie, en daar kunnen de overheden van heel wat begunstigde landen


7

Dossier

van meespreken. De zichtbaarheid van de Europese hulp wordt bovendien nog verder verminderd door het feit dat bijna een vijfde van de middelen geïnvesteerd wordt via internationale organisaties of ngo’s. In een wereld waar perceptie vaak voor realiteit genomen wordt, verzwakt de fragmentering van de EU-hulp de zeggenschap van de EU in lokale ontwikkelingsstrategieën. De Europese consensus inzake ontwikkeling (European Consensus on Development) van 2005 en het actieplan voor de doeltreffendheid van steun (EU-AID Effectiveness Action Plan), 2006, die allebei manieren suggereren om de werkverdeling in de partnerlanden te verbeteren, hadden belangrijke stappen voorwaarts kunnen betekenen, maar nationale spelers, zoals het Franse AFD, het Britse DFiD en de Duitse GTZ, houden hardnekkig vast aan hun eigen kleine ontwikkelingskoek. De EU-ontwikkelingshulp zou beter beheerd kunnen worden door een Europees equivalent te creëren van het Amerikaanse Agency for International Development (Agentschap voor Internationale Ontwikkeling) en de programma’s voor ontwikkelingssamenwerking van de lidstaten te integreren in één enkele Europese strategie en agentschap. De nood aan een dergelijke instelling groeit naarmate nieuwe machten als China, Rusland en Brazilië hun eigen ontwikkelingssamenwerking beginnen uit te breiden en aan te wenden als een belangrijke hefboom om aan internationale politieke en economische invloed te winnen. En het draait niet enkel om ego en invloed. Het gemeenschappelijke doel van alle ernstige internationale hulpprogramma’s is de levensstandaard te verhogen van de mensen in de begunstigde landen. Europa legt al meerdere jaren sterk de nadruk op het ondersteunen van op duurzaamheid gerichte projecten voor onder meer het verbeteren van de sociale

8


omstandigheden, mensenrechten, milieu en verantwoord overheidsbeleid. En hier kan een eengemaakt EUAID-programma in theorie een lichtend voorbeeld zijn, zij het enkel als regeringen bereid zijn de voorwaarden van Europa te aanvaarden; en dat brengt ons bij Europa’s tweede probleem.

buitenlandse contractarbeiders, makkelijkere goederenimport en voorkeurssamenwerking op diplomatiek vlak in multilaterale instellingen zoals de Verenigde Naties. En hoewel zulke hulp in zekere zin redelijkerwijs omschreven kan worden als gezonde concurrentie voor de EU, kan ze problematisch en zelfs onethisch worden

Terwijl de EU haar contraproductieve, concurreer-met-uw-naaste-hulp pro gramma’s voortzet, staan China, Rusland en Brazilië te popelen om zich voor de landen in ontwikkeling te profileren als vriendelijke reuzen. En ze zijn aanzienlijk vrijgeviger geworden. Of het nu gaat om steun in de vorm van wegenbouw of investeringen in scholen of waterkrachtcentrales, China is op het vlak van ontwikkelingshulp zichtbaarder dan ooit tevoren, vooral in Afrika. China ziet ontwikkelingshulp duidelijk als een nieuwe bron van diplomatieke invloed en investeert een groot deel van zijn hulpbudget in Afrika en LatijnsAmerika, die de grote grondstoffenhonger van China kunnen helpen stillen. India van zijn kant heeft Afrika vorig jaar €3 miljard toegezegd, hoewel het zelf nog steeds hulp ontvangt.

wanneer ze aangeboden wordt aan ondemocratische regimes en regeringen die soms zelfs in oorlog zijn. Zo heeft de junta in Myanmar zijn overleven hoofdzakelijk te danken aan hulp van zijn buren. “China en India zijn onze levensverzekering”, gaf een Myanmarees ambtenaar toe in de marge van een samenkomst van de grotere Mekong-regio in Bangkok in december vorig jaar. Hetzelfde geldt voor de krijgsheren in Khartoem, die munt geslagen hebben uit de concurrentie tussen China, India, Maleisië en de Golfstaten door indrukwekkende hulppakketten uit de brand te slepen.

Vaak zijn er voorwaarden aan verbonden, zoals toegang tot grondstoffen, uitvoering van de hulpprojecten door

Ontwikkelingshulp aan deze regimes wordt in vele gevallen verkwist of zelfs gebruikt op manieren die nefast zijn voor de langetermijnbelangen van de begunstigde landen. De voorbije jaren zijn miljoenen euro’s verspild aan de bouw van nieuwe presidentiële paleizen en andere ‘witte olifanten’. Door

het gebrek aan goed bestuur en transparantie valt te betwijfelen of politieke oplichters de nieuwe fondsen in de heropbouw van hun land zullen pompen, wanneer het zo veel verleidelijker is om ermee te gaan shoppen op de Champs-Élysées. Terwijl Europa meer nadruk wil leggen op verantwoord bestuur en duurzaamheid, voelen sommige ontwikkelingslanden zich door de vlotte beschikbaarheid van fondsen uit een groeiend aantal bronnen aangespoord om Europese functionarissen de deur te wijzen wanneer ze te veel staan op het verantwoord gebruik of het democratische aspect. Ontwikkelingslanden zijn nog steeds geïnteresseerd in hulp van Europa, maar voelen niet langer de druk om aan de voorwaarden ervan te voldoen. Zo richtte Kenia zich in 2005 tot Peking toen Nederland bijna €150 miljoen aan ontwikkelingshulp opschortte als gevolg van corruptie. Angola stapte op bij onderhandelingen met de Wereldbank toen het van China een financiële reddingsboei van €2,5 miljard in de schoot geworpen kreeg zonder politieke voorwaarden, en Myanmar ontving een delegatie uit India met open armen nadat het de oproep van Eurocommissaris voor Ontwikkelingssamenwerking Louis Michel voor meer openheid grotendeels negeerde. Bij ontwikkelingshulp staat altijd veel (geld) op het spel, maar voor Europa levert het eigenlijk weinig op, noch in termen van invloed, noch qua bijdrage aan duurzame ontwikkeling. Hoeveel zin heeft het te ijveren voor ecologische landbouw in Ghana als de plaatselijke overheid haar hele beleid kan omgooien als gevolg van Chinese steun voor een ander soort groene revolutie? Hoeveel belang heeft het transparantie aan te moedigen in de Congolese mijnindustrie wanneer Aziatische bedrijven er bergen koper en kobalt winnen zonder enige verantwoording af te leggen? De meeste Europese normen voor ontwikkelingssamenwerking zijn lovenswaardig. We moeten ons dan ook niet meten in laakbaarheid met andere, minder scrupuleuze donorlanden. We

moeten deze landen er evenwel van trachten te overtuigen dat het in hun eigen belang is de krachten te bundelen voor thema’s zoals goed bestuur, milieu, maatschappelijke verantwoordelijkheid van bedrijven en veiligheid. Maar daartoe moet de EU hun respect zien te winnen en voldoende geloof

Deze integratie van onze hulpprogramma’s is noodzakelijk voor een verhoogde doeltreffendheid.

waardigheid opbouwen om de inwoners van de begunstigde landen ervan te overtuigen dat Europa’s eisen van goed bestuur en duurzaamheid in hun eigen belang zijn op lange termijn.

lijk in de plaats moeten komen van de versplinterde nationale budgetten.

Hoe leggen we dat aan boord? Om te beginnen moet er snel een akkoord komen over de toegevoegde waarde van een op Europees niveau gecentraliseerde ontwikkelingssamenwerking in de vorm van een competent EU-AID, één enkel, zichtbaar en doeltreffend agentschap voor de coördinatie, financiering en uitvoering van onze hulpprojecten. Daarvoor is een versneld stadium van verhoogde coördinatie nodig, waarbij de delegaties van de Commissie het voortouw nemen in het bepalen van de belangen van de EU, de noden van de partnerlanden, de nodige beleidsplannen en het stroomlijnen van de implementatie ervan. De indicatieve meerjarenprogramma's (IMP’s), die tegenwoordig het kader vormen van de ontwikkelingssamenwerking van de Commissie, moeten evolueren naar coherente strategieën waarbij alle Europese donoren betrokken worden die actief zijn in een ontwikkelingsland.

Om van EU-ontwikkelingshulp echt een politiek instrument te maken, moeten uiteindelijk ook de fondsen in dezelfde handen gecentraliseerd worden, die geleide-

Als de EU, ondanks de problemen rond het Verdrag van Lissabon, er uiteindelijk in slaagt haar eigen diplomatieke dienst op te zetten, wordt die een onmisbaar element in de gelijktijdige ontwikkeling van een EU-agentschap voor ontwikkelingshulp als doelgericht instrument voor het verwezenlijken van de algemene doelstellingen van het buitenlands beleid van de EU. Het moet dan een zichtbare, effectieve en geloofwaardige speler op het internationale toneel worden, die andere donoren ertoe aanzet deel te nemen aan duurzame synergieën. De status-quo handhaven is niet langer een optie. Zowel de Europese belastingbetaler als de inwoners van de begunstigde landen hebben recht op een meer coherente, duurzame en verantwoorde aanpak van ontwikkelingshulp. Maar die komt er pas als Europa de uitdaging aangaat. Als we niet beter kunnen, kunnen we net zo goed stoppen. Noot De tekst werd vertaald vanuit het Engels.


9

Dossier

Schets van de Belgische officiële ontwikkelingssamenwerking:

de voornaamste actoren Guy Capals UCOS-medewerker

IN BELGIË

ZIJN ER VERSCHILLENDE INSTANTIES BETROKKEN BIJ DE OFFICIËLE INTERNATIONA-

LE SAMENWERKING. SAMENWERKING

DE

BELANGRIJKSTE ACTOR IS DE

(DGOS). DIT

DIRECTIE-GENERAAL ONTWIKKELINGS-

FEDERALE DEPARTEMENT, ONDERDEEL VAN DE

OVERHEIDSDIENST BUITENLANDSE ZAKEN, BUITENLANDSE HANDEL

EN

FEDERALE

ONTWIKKELINGS-

SAMENWERKING, IS DE DRAAISCHIJF VOOR HET GROS VAN DE MIDDELEN VOOR ONTWIKKELINGSSAMENWERKING.

DAARNAAST

BESTEDEN OOK ANDERE DEPARTEMENTEN VAN DE FEDE-

RALE OVERHEID EEN GEDEELTE VAN HUN BUDGET AAN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING.

Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking DGOS is ten eerste verantwoordelijk voor de gouvernementele samenwerking. Ze is belast met de conceptie, begeleiding, ondersteuning (financieel, logistiek…) en opvolging van deze programma's. Zij worden ook direct bilaterale programma's genoemd, omdat zij tot stand komen op basis van akkoorden tussen België en één van de 18 partnerlanden in het Zuiden. Voor de uitvoering op het terrein doet DGOS vaak beroep op de Belgische Technische Coöperatie (BTC), een naamloze vennootschap van publiek recht met sociaal oogmerk. DGOS verdeelt daar naast middelen in het kader van de niet-gouvernementele of indirecte bilaterale samenwerking. Ze (mede)financiert projecten en/of programma’s van • de 135 erkende Belgische niet-gouvernementele organisaties (ngo’s), • de Universitaire Ontwikkelingssamenwerking via de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR-UOS) en de Conseil Interuniversitaire de la Communauté française (CUIF-CUD), • de Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en Technische Bijstand (VVOB), • de Association pour la Promotion de l’Education et de la Formation à l’Etrangère (APEFE), • de Belgische steden en gemeenten, • migranten- en vluchtelingenorganisaties, • syndicale programma’s, • het Koninklijk Museum voor MiddenAfrika van Tervuren, • het Instituut voor Tropische Geneeskunde van Antwerpen, • het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.

10


Andere departementen van de Federale Overheid Naast DGOS doen ook andere departementen een duit in het zakje. De FOD Financiën staat in voor de leningen van staat tot staat, is actief op het vlak van de multilaterale hulp en draagt bij tot de financiering van het budget ‘externe relaties’ van Europa. Delcredere is belast met het beschermen van de risico’s verbonden aan de internationale handel, vooral met opkomende markten en ontwikkelingslanden.

Ten derde besteedt DGOS een deel van haar budget aan de multilaterale samenwerking. Deze is gestoeld op drie pijlers die elk een belangrijke bijdrage leveren tot de realisatie van de Millenniumdoelstellingen. Die drie pijlers zijn: (1) de Verenigde Naties en aanverwante instellingen, (2) de Europese Unie en (3) de internationale financiële instellingen, waaronder vooral de Wereldbank. Ten vierde financiert DGOS het Belgisch Overlevingsfonds (BOF). Dit werd in 1983 opgericht op initiatief van het Belgische Parlement en door de wet van 1999 vernieuwd om de voedselzekerheid veilig te stellen in de landen van Sub-Sahara-Afrika die gebukt gaan onder een chronisch voedseltekort. Het Fonds verstrekt geen rechtstreekse voedsel- of noodhulp, maar financiert uitsluitend langetermijnprogramma's die de voedselproblematiek bij de wortel en op verschillende domeinen tegelijk aanpakken.

De FOD Buitenlandse Zaken draagt bij aan internationale organisaties en is bevoegd voor conflictpreventie en noodhulp.

De officiële Belgische ontwikkelingssamenwerking in cijfers (2007) Cijfers: DGOS Jaarverslag 2007

Nationaal Inkomen. We zijn dus nog een heel eind verwijderd van de belofte die de OESO-landen sinds de jaren ’70 herhaaldelijk naar voren schuiven om 0,7% van het BNI te investeren in een meer solidaire wereld. Ook al is het Belgische engagement om tegen 2010 de 0,7 procent norm te halen wettelijk verankerd in de programmawet van december 2002. Deze verankering volstaat duidelijk niet. *ODA staat voor Official Development Assistance. Niet zomaar alle uitgaven in of voor ontwikkelingslanden zijn te beschouwen als officiële ontwikkelingssamenwerking. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft zeer gedetailleerde regels opgesteld om te bepalen wat een staat mag aanrekenen als ontwikkelingshulp. In grote lijnen komt het erop neer dat officiële ontwikkelingssamenwerking enkel die giften of leningen aan ontwikkelingslanden omvat die:

GOUVERNEMENTELE SAMENWERKING

€845.793.812 €214.044.770

NIET-GOUVERNEMENTELE SAMENWERKING

€187.796.094

MULTILATERALE SAMENWERKING

€329.341.479

BOF

€29.998.186

DIVERSEN

€84.613.283

Buitenlandse Zaken (UITGEZONDERD DGOS)

€91.055.128

Andere

€490.012.783

DGOS

TOTAAL ODA*

€1.426.861.723

Het totale bedrag dat België in 2007 heeft besteed aan officiële ontwikkelingssamenwerking* komt overeen met 0,43% van het Bruto

• • •

betaald worden met overheidsgelden, de economische en sociale ontwikkeling als hoofddoelstelling hebben, of een pure gift zijn of, in het geval van leningen, een giftelement inhouden van ten minste 25%.

Giften en leningen voor militaire doeleinden zijn uitgesloten.

Bronnen Develtere, P., De Belgische ontwikkelingssamenwerking. Davidfonds / Leuven, 2005, p. 91 ; p. 105-111. Website DGOS: www.dgos.be

• •


11

Dossier

“De regering moet toezien op de verhouding tussen

de kosten en de baten.” Interview met Charles Michel Jenoff Van Hulle consulent-stafmedewerker

EEN DING IS DUIDELIJK : CHARLES MICHEL IS NIET LOUIS MICHEL . DE MINISTER LIJKT WEINIG VERRAST WANNEER WE PEILEN NAAR DE RELATIE MET ZIJN VADER : ZAKEN HEBBEN WE DEZELFDE MENING.

BOVENDIEN

MICHEL . EN BOVENDIEN

WETEN ONDERTUSSEN DAT IK

HEEL WAT

DELEN WE EEN GROTE INTERESSE VOOR

SOCIALE THEMA ’S EN INTERNATIONALE VRAAGSTUKKEN.

FRANSTALIG BELGIË

“OVER

MAAR

HEEL WAT MENSEN IN

CHARLES MICHEL

BEN EN NIET

LOUIS

DAT WE OP BEPAALDE PUNTEN OOK DUIDELIJK VAN ELKAAR VERSCHILLEN.

MAAK IK DEEL UIT VAN EEN ANDERE GENERATIE .

OOK

DIT ZORGT ERVOOR DAT

IK ANDERS BEN.”

CHARLES MICHEL

IS

32

JAAR EN SINDS

21

DECEMBER

ONTWIKKELINGSSAMENWERKING. NA INGE VERVOTTE HUIDIGE FEDERALE PLOEG .

NIET

HIJ DE JONGSTE ADVOCAAT BIJ DE

“IN

2007

FEDERAAL MINISTER VAN

IS HIJ DE JONGSTE MINISTER IN DE

DAT HIJ DAARMEE AAN ZIJN PROEFSTUK TOE IS, WANT OP

ZIJN VIERENTWINTIGSTE WAS HIJ AL MINISTER IN DE

ANCEERD:

BRUSSELSE

WAALSE REGERING. EN IN 2003 WAS

BALIE .

HIJZELF

BEKIJKT ZIJN SITUATIE GENU-

DE POLITIEK IS HET EEN NADEEL OM JONG TE ZIJN OMDAT JE OVER MINDER

ERVARING BESCHIKT, MAAR TEGELIJKERTIJD IS HET OOK EEN VOORDEEL OMDAT JE EEN ANDERE KIJK HEBT OP DE PROBLEMEN EN VRAGEN VAN VANDAAG. ZONDERING IN DE HUIDIGE

BELGISCHE

BOVENDIEN BEN IK GEEN UIT-

POLITIEK , WANT OP DIT MOMENT ZETELEN ER HEEL

WAT JONGEREN IN HET PARLEMENT.”

ALS

LIBERAAL MINISTER VAN

MICHEL DIT

ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

TWEE ELEMENTEN CENTRAAL .

“EEN

STAAN VOOR

CHARLES

EERSTE IS HET BEGRIP ‘ RESPONSABILISERING’.

Uw collega, Karel De Gucht, minister van Buitenlandse Zaken, is duidelijk voorstander van het laten samenvallen van Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking. Deelt u die visie? Ik deel de overtuiging dat een positief buitenlands beleid voor België inhoudt dat Defensie, Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking moeten samenwerken. En dat gebeurt ook. Met Pieter De Crem, minister van Defensie, en Karel De Gucht heb ik dagelijks contact, niettegenstaande we elk onze gevoeligheden hebben en de relatie niet altijd gemakkelijk is. Maar we gaan alle drie duidelijk voor een coherent buitenlands beleid. Wat het samenvallen van Ontwikkelingssamenwerking en Buitenlandse Zaken betreft, ga ik niet akkoord met Karel De Gucht. Ontwikkelingssamenwerking deelt een aantal zorgen met Buitenlandse Zaken, maar heeft daarnaast ook een eigen agenda.

IS DE OVERTUIGING DAT ONTWIKKELINGSSAMENWERKING VOORWAARDEN MOET

CREËREN VOOR DE PARTNERLANDEN OM HUN EIGEN ONTWIKKELING TE DRAGEN . CONCREET BETEKENT DIT DAT WE ERVAN OVERTUIGD ZIJN DAT STEUN AAN DE PRIVATE SECTOR IN DIE LANDEN EEN BELANGRIJK ELEMENT IS, MAAR NIET HET ENIGE .

OOK DE BEVOLKING MOET ER

WEL BIJ VAREN . TEN TWEEDE STAAT VOOR EEN LIBERAAL , MAAR OOK VOOR MENSEN MET EEN ANDERE POLITIEKE OVERTUIGING, DE PROBLEMATIEK VAN DE MENSENRECHTEN CEN TRAAL .

WAT

MIJ BETREFT IS ONTWIKKELINGSSAMENWERKING EEN INSTRUMENT OM MEN-

SENRECHTEN TE VERSTERKEN EN TE ONDERSTEUNEN.”

12

“Niettegenstaande België een klein land is, kunnen we een belangrijke rol spelen in internationale organisaties.”


Het budget van Buitenlandse Zaken is gevoelig opgetrokken in vergelijking met vroeger. Dat klopt. Het gaat om de belangrijkste verhoging van de laatste jaren. De begroting bedraagt nu 1,1 miljard euro, 243 miljoen euro meer dan vorig jaar. Het is de eerste keer dat het bedrag van 1 miljard euro wordt overschreden. In dat opzicht zijn er voor mij als minister van Ontwikkelingssamenwerking twee

zaken belangrijk. Ten eerste zijn er de enveloppe en de cijfers. Een verhoging was noodzakelijk. Zeker als België zijn engagement wil nakomen om tegen 2010 0,7% van het BNP te besteden aan ontwikkelingssamenwerking. Dit zal niet gemakkelijk zijn. Toch wil ik die belofte houden. Maar de cijfers alleen zijn niet genoeg. Ook de verhouding tussen prijs en kwaliteit is belangrijk. Daarom probeer ik sinds enkele maanden een diepe modernisering van het beleid door te voeren. Daarnaast organiseerde ik in mei van dit jaar een Staten-Generaal over ontwikkelingssa-

menwerking. Met de bedoeling stil te staan bij de uitdagingen van de komende jaren en de voorstellen die op tafel liggen. De Staten-Generaal was een belangrijk moment. Het was de eerste keer sinds jaren dat er een algemeen debat plaatsvond met alle actoren van ontwikkelingssamenwerking. Op basis van die gesprekken heb ik concrete hervormingsvoorstellen geformuleerd. Zoals? Vooreerst moeten we in de richting gaan van meer geografische concen-

tratie. Op dit moment zijn we actief in 18 landen. Volgens mij moeten we dit aantal verminderen. Maar tegelijkertijd is er ook nood aan sectoriële concentratie. In de Democratische Republiek Congo (DRC), bijvoorbeeld, zijn we actief in verschillende sectoren: gezondheid, lokale markten, basisinfrastructuur… Tot voor kort was dit belangrijk, omdat België als enig land actief was in DRC. Vandaag zijn er andere actoren bijgekomen. Als gevolg daarvan denk ik dat we ons moeten focussen op twee of drie sectoren.


13

Dossier

Eén van de landen die in DRC zijn plaats opeist naast België is China. Hoe staat u tegenover de rol die China speelt? Ik denk dat het de verantwoordelijkheid is van België om aandachtig te blijven. China is inderdaad een nieuw element sinds enkele jaren. En hun

zijn, maar onvoldoende concrete en positieve effecten opleveren. Daarom verkies ik een situatie met minder landen, maar met een sterkere impact. Dit betekent natuurlijk niet dat we sommige landen van de ene op de andere dag zullen verlaten. Neen, we voorzien een exitstrategie van 3 à 5 jaar.

2008 met onder andere een verhoging van onze bijdrage aan de Wereldbank. België heeft de Verklaring van Parijs ondertekend. Die Verklaring vraagt dat de ondertekenende landen streven naar meer harmonisatie, coördinatie en resultaatgerichtheid. Op welke manier wilt u dit implementeren? De focus op concentratie is een voorbeeld van de concrete uitwerking van de Verklaring van Parijs. Daarnaast probeert België om meer in overleg te treden met de Europese Unie. Ik geef een concreet voorbeeld: we zijn actief in Palestina. Ik heb de beslissing genomen om ons in de toekomst te focussen op twee sectoren. Het gevolg is dat we de sector gezondheid hebben verlaten. Maar vooraleer ik die beslissing heb genomen, heb ik Italië, een land dat ook aanwezig is in Palestina, gevraagd of het deze sector volledig op zich wil nemen. Italië stemde in en beloofde zelfs om zijn hulp te verhogen. Moeten die principes van de Verklaring van Parijs ook gevolgd worden door ngo’s?

invloed wordt steeds groter. Bovendien zorgt hun aanwezigheid voor een paradoxale situatie. In het kader van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank steunt België de Congolese regering bij de afbouw van haar schuldenberg. Maar tegelijkertijd sluiten de Chinezen contracten met de Congolese regering met het risico dat de schulden van DRC opnieuw toenemen. Als minister van een traditionele donor kan ik niet naïef toekijken. Volgens mij moeten we nadenken over een nieuwe methodologie wat betreft Centraal-Afrika. Het is geen kwestie van ‘China of de traditionele donoren’, maar van ‘China en de traditionele donoren’. U vertelde zonet dat u het aantal bilaterale partnerlanden wil verminderen. Waarom? Omdat de begroting niet in verhouding staat met het totaal aantal landen. Ik stel vast dat we in sommige landen projecten steunen die zeker en vast lovenswaardig

14


U kiest er ook voor om meer te investeren in multilaterale hulp via internationale organisaties. Vanwaar die keuze? Dat is een algemene keuze van België en een bewijs van de coherentie tussen het buitenlands beleid en de ontwikkelingssamenwerking. Niettegenstaande België een klein land is, kunnen we een belangrijke rol spelen in internationale organisaties. Zo was ik aangenaam verrast door de ontmoeting met de voorzitter van de Wereldbank enkele weken na mijn aantreden als minister. Een van zijn eerste vragen was: “Wat is de visie van België op de situatie in CentraalAfrika?” Dit geeft duidelijk aan dat België ook vandaag nog altijd een positieve reputatie heeft als het gaat over kennis en deskundigheid met betrekking tot Centraal-Afrika. Op die manier kunnen we in internationale organisaties echt wel een rol van betekenis spelen. Maar dan moeten we wel onze steun aan die internationale organisaties verhogen. En dat is wat we hebben gedaan in het kader van de begroting

Ik stel vast dat de hulp via de ngo’s een belangrijk deel uit de begroting is, vooral in België. Het publiek geld dat in België naar de ngo’s gaat, is hoog in vergelijking met andere Europese landen. De regering moet toezien op de verhouding tussen de kosten en de baten. Daarom vind ik dat ook de ngo’s zich in de strategie van de Verklaring van Parijs moeten inschrijven. Trouwens, de meeste ngo’s blijken daarvoor open te staan. Zorgt die publieke financiering van ngo’s in België niet voor een paradoxale situatie? Enerzijds is het de taak van ngo’s om kritisch te zijn ten aanzien van een regering, maar anderzijds ontvangen ze geld van diegene die ze kritisch moeten benaderen? We leven in een democratie waar de vrijheid van meningsuiting en het geven van kritiek belangrijk zijn. En dat is maar goed ook. Wat onvaardbaar zou zijn, is dat de regering ngo’s zou chanteren. Ik zal de instrumenten van de financiering nooit gebruiken om sommige ngo’s te intimideren. Ik aanvaard de regels van het spel.

Dossier

Het Vlaamse ngo-veld: een bonte verzameling van organisaties Anthony Vanoverschelde UCOS-medewerker

DE

TERM ‘ NIET- GOUVERNEMENTELE ORGANISATIE ’ ( NGO ) SLAAT OP EEN ORGANISATIE DIE

HAAR EIGEN ACTIES KAN OPSTELLEN EN UITWERKEN ZONDER DIRECTE OVERHEIDSINMEN GING .

D OORDAT

NGO ’S LOS VAN DIRECTE OVERHEIDSINMENGING WERKEN , IS HET VAAK

GEMAKKELIJKER OM INTERNATIONAAL CONTACTEN TE LEGGEN EN AAN HULPVERLENING TE DOEN , OOK IN LANDEN WAARMEE OP POLITIEK NIVEAU GEEN OF SLECHTE CONTACTEN BESTAAN .

DE

TERM IS IN DE JAREN ZESTIG ONTSTAAN EN WORDT NIET ENKEL GEBRUIKT

VOOR ORGANISATIES DIE ZICH BEZIGHOUDEN MET ONTWIKKELINGSHULP.

N GO ’S

KUNNEN

BIJVOORBEELD OOK WERKEN IN SECTOREN ALS MILIEU OF MENSENRECHTEN , DENK MAAR AAN

G REENPEACE , A MNESTY I NTERNATIONAL , GAIA

OF HET

V LAAMS KANKERFONDS . I N

DE MEEST ENGE ZIN IS HET BEGRIP ‘ NGO ’ BEPERKT TOT EEN ORGANISATIE DIE DOOR DE OVERHEID ERKEND IS EN - HET KLINKT CONTRADICTORISCH - MEDEFINANCIERING ONTVANGT VOOR HAAR WERKING .

Iedereen kent wel enkele bekende ngo’s voor ontwikkelingssamenwerking, zoals Rode Kruis, Artsen Zonder Grenzen, Oxfam Wereldwinkels of Broederlijk Delen. Maar in België, hoe kan het anders, zien we een uitgebreide en kleurrijke verzameling van ngo’s die zich inzetten voor erg uiteenlopende thema’s en sectoren van de ontwikkelingssamenwerking. De meesten zijn actief in arme landen, al zijn er ook ngo’s die louter in België opereren onder de brede noemers ontwikkelingseducatie, dienstverlening of beleidsbeïnvloeding.

In who’s name? Ngo’s kunnen zich niet op dezelfde manier verantwoorden als de politieke en de bedrijfswereld. Ze kunnen immers geen verkiezingsresultaten of omzetcijfers voorleggen. Het middenveld haalt zijn legitimiteit uit het publiek: ngo’s beschouwen zichzelf als het zichtbare deel van de publieke opinie. In heel wat ngo’s krijgen vrijwilligers een centrale rol en bepalen ze mee het beleid. Specifiek voor ngo’s die zich bezighouden met ontwikkelingssamenwerking geldt dat zij niet opkomen voor hun eigen achterban maar voor mensen in het Zuiden. Hiervoor onderhouden ze stevige relaties met partners in ontwikkelingslanden. Om zich te onderscheiden van andere organisaties uit het middenveld hebben ngo’s voor ontwikkelingssamenwerking een aantal gemeenschappelijke ideeën geformuleerd. Ze delen de verontwaardiging over uitbuiting, uitsluiting en onrechtvaardigheid met groepen en mensen in Noord en Zuid. Ze engageren zich in de internationale solidariteit en streven naar verandering in de machts-


15

Dossier

ngo’s zelf, werken aan kwaliteit en onderhandelen met de overheid over bestuurlijke aspecten. Hoewel 11.11.11 en Coprogram twee aparte verenigingen zijn, hebben ze vaak dezelfde ngo’s als leden en bestaat er in de praktijk regelmatig overleg.

Financiering

verhoudingen. Ze leggen de nadruk op respect voor culturele eigenheid en volgen een participatieve benadering ten aanzien van de bevolkingsgroepen met wie ze werken.

Samen staan we sterk De ngo’s bundelen hun krachten in koepels (11.11.11 voor de Vlaamse ngo’s en CNCD voor de Franstalige ngo’s) en federaties (Coprogram voor de Vlaamse ngo’s en Acodev voor de Franstalige ngo’s). De Vlaamse koepel 11.11.11. verenigt een 70-tal leden die een handvest hebben ondertekend waarin staat dat ontwikkeling geen gunst voor enkelen is, maar een recht voor iedereen. 11.11.11 wil als koepel tegenmacht opbouwen met haar vrijwilligers en lidorganisaties. Door hierover een reeks van politieke standpunten in te nemen

16


zijn ze niet als neutraal te beschouwen. Sommige (grotere) ngo’s zijn om redenen van neutraliteit dan ook geen lid van de koepel, maar wel van de federatie (zie verder). Voorbeelden hiervan zijn Artsen Zonder grenzen, Plan België, Damiaanactie en Unicef België. Op het eerste zicht zou men van een koepel niet verwachten dat zij zelf ook operationele taken opneemt net zoals haar leden dat doen. Toch is de koepel 11.11.11. tezelfdertijd ook een operationele ngo. 11.11.11. werft fondsen, zet campagnes op en stuurt mensen naar het Zuiden. Dit schept soms verwarring in de perceptie van het publiek. De koepel verdeelt het gros van die fondsen wel onder de leden en voert campagnes die door de leden gedragen en aangestuurd worden. De 2 federaties zijn wel politiek neutraal en hebben een andere finaliteit. Zij verdedigen de belangen van de

De meeste ngo’s zijn voor hun financiering afhankelijk van DGOS, de DirectieGeneraal Ontwikkelingssamenwerking, onderdeel van de Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Erkende ngo’s kunnen programma’s (voor een duur van 3 jaar) of projecten (voor een duur van maximum 2 jaar) indienen die, als ze goedgekeurd worden, medegefinancierd worden door de federale overheid. Daarnaast doen ngo’s ook beroep op burgers om een financiële bijdrage te leveren. De net verschenen website www.ngoopenboek.be geeft een uitgebreid overzicht van de werking van alle erkende Vlaamse ngo’s die in 2006 lid waren van Coprogram. Met deze nagelnieuwe website zoekt de NoordZuidbeweging de aandacht van de publieke opinie door transparant en duidelijk te communiceren over de werkingen in Noord en Zuid, tewerkstelling en financiële middelen van elke organisatie. In de eerste publicatie zullen de cijfers van 2006 te vinden zijn voor erkende ngo’s die lid zijn van Coprogram. Interessante links www.ngo-openboek.be www.coprogram.be www.11.be www.acodev.be

• • • •

Dossier

Solidariteit en ontwikkeling Interview met Annuschka Vandewalle Sofie Sfingopoulos consulent-stafmedewerker

S OLIDARITEIT

IS EEN ESSENTIËLE HUMANISTISCHE WAARDE .

IN

DE STRIJD VOOR

EEN RECHTVAARDIGE WERELD NEEMT HET EEN BELANGRIJKE PLAATS IN . ONTWIKKELINGSSAMENWERKING KAN JE ER NIET OMHEEN . SOLIDARITEIT IS DE IN

N OORD -Z UIDORGANISATIE

V LAANDEREN . W IE

FOS

FOS

O OK

IN DE

SOCIALISTISCHE

VAN DE SOCIALISTISCHE BEWEGING

IS ER BETER GEPLAATST DAN ALGEMEEN SECRETARIS VAN

EN BESTUURSLID VAN

11.11.11 A NNUSCHKA VANDEWALLE

OM TEKST EN

“We hanteren een beetje de filosofie van de macht van het getal. Een grote groep machtelozen samen krijgt wel macht en kan wel een rol gaan spelen.”

UITLEG TE VERSCHAFFEN OVER DE SOLIDARITEIT IN HET ONTWIKKELINGSLANDSCHAP ?

Hoe interpreteert FOS socialistische solidariteit het begrip solidariteit? Wij gaan ervan uit dat mensen, als zij zich zelf organiseren, iets kunnen veranderen. In ons programma vind je dat ook terug. Wij werken altijd samen met organisaties die door lokale mensen opgericht zijn, die bestaan uit grotere groepen mensen die proberen op te komen voor hun rechten. We concentreren ons op twee grote domeinen. Ten eerste op waardig werk: grote groepen mensen in het Zuiden krijgen nooit de kans om een waardige job uit te oefenen. Vaak is die job er niet of is er geen sprake van waardig werk, met voltijdse jobs en formele arbeidsrechten. Maar ook met de mogelijkheid tot sociaal overleg en met een sociaal vangnet als je ziek, oud of werkloos bent. Met dit doel steunen wij de syndicale strijd in het Zuiden. Ons tweede grote aandachtspunt is het recht op gezondheid. Het is de voorwaarde voor en het resultaat van een goed leven. Onze partners komen op voor inspraak van de bevolking in het gezondheidsbeleid van de overheid en gemeenschap. We steunen ook de solidaire systemen die ze opzetten, zoals mutualiteiten of apotheken die betaalbare


17

Dossier 18

medicijnen aanbieden. Wij focussen ons niet op de inentingen en de traditionele klinieken en zo, maar wel op het toegang krijgen tot gezondheidszorg, de betaalbaarheid van gezondheid… Die organisaties zijn zeer belangrijk. We werken samen met hen op verschillende terreinen,

sche beweging en binnen deze middens is er een vrij groot publiek dat georganiseerd is, maar niet in de eerste plaats rond thema’s van internationale samenwerking. Wij vinden het belangrijk om in het engagement van deze mensen een elementje ‘internationale solidariteit’

verschil tussen organisaties die zich socialistisch, christelijk of liberaal noemen?

om rechten af te dwingen, maar ook om ervoor te zorgen dat die organisaties sterker worden zodanig dat zij die rechten beter kunnen afdwingen. We hanteren een beetje de filosofie van de macht van het getal. Een grote groep machtelozen samen krijgt wel macht en kan wel een rol gaan spelen. FOS heeft een Noord-Zuidwerking. In welke landen is de ngo actief?

in te brengen. Er zijn bijvoorbeeld mensen in Vlaanderen die georganiseerd zijn rond thema’s van gezondheidszorg. Wat wij doen, is proberen zichtbaar te maken dat er verderop in de wereld gelijkaardige problemen bestaan of zelfs grotere problemen. Wij proberen aan te tonen dat er een samenhang is. Als zij hier iets doen, dan kan dat ook iets teweegbrengen in een aantal andere landen.

In vrij veel landen: we zitten in Zuidelijk-Afrika, Zuid- en CentraalAmerika en daarnaast ook nog Palestina. We hebben ook een grote sensibiliseringswerking in Vlaan de ren. We zijn gelinkt aan de socialisti-

Als we kijken naar welke organisaties er prominent aanwezig zijn in het ontwikkelingslandschap, zien we al snel de verschillende breuklijnen tussen verschillende ideologieën en levensbeschouwingen in Vlaanderen. Is er zoveel

andere invalshoek bestaat. Een andere manier, een andere benadering, een andere visie. Ook omwille van de geschiedenis. Je moet weten dat de Belgische ontwikkelingssamenwerking voor een groot deel gegroeid is vanuit een reactie tegen of een modernisering van de katholieke missies. In de kringen van het katholieke missiewerk waren er een aantal mensen die zich hiertegen begonnen af te zetten, die vonden dat er op een andere manier gewerkt moest worden. Daaruit zijn een aantal grotere organisaties ontstaan. FOS heeft trouwens geen relatie met of is geen reactie op dat missiewerk. Bij FOS zijn mensen begonnen met vluchtelingen op te vangen. Uit de Spaanse burgeroorlog, uit Hongarije...


Het antwoord op deze vraag is dubbel. Ik zou zowel ja als neen kunnen zeggen. Aan de ene kant is er wel degelijk een verschil omdat er dikwijls een

Er zijn zo tal van gebeurtenissen geweest. FOS is een redelijk oude organisatie, die gegroeid is uit Entraide Socialiste. De organisatie had een echte solidariteitswerking, van daaruit zijn wij gegroeid. Daardoor zijn wij lang een buitenbeentje geweest en soms voel je dat nu nog. Dus: ja, elke organisatie schrijft een programma met een eigen invalshoek. Daarin zie je die specificiteit vast en zeker. Langs de andere kant zou ik even goed kunnen zeggen dat er geen verschil is. In de praktijk zijn wij gescheiden organisaties, maar wij ontmoeten elkaar heel vaak. Wij werken, onder andere via 11.11.11, aan gemeenschappelijke campagnes. Ook in partnerwerking zie je heel vaak dat een organisatie uit het Zuiden relaties heeft met organisaties uit het Noorden, van verschillend pluimage. Daar ontmoeten we elkaar. Er is wel degelijk een goede samenwerking. Onze samenleving was zeer gepolariseerd, wat nu wat aan het verdwijnen is, maar ik blijf wel denken dat die visie of invalshoek wel degelijk belangrijk is en dat de manier waarop FOS samenwerkt met vakbonden en gezondheidsorganisaties een zekere specificiteit geeft. Er zijn geen 10 andere organisaties die dat op dezelfde manier doen. We zien toch vaak dat organisaties –niet specifiek in de internationale samenwerking– die een levensbeschouwelijke of ideologische inslag hadden, nu meer de neiging hebben om zichzelf pluralistisch te gaan organiseren? Denkt u dat dit op termijn ook zal gebeuren bij de ontwikkelingsorganisaties? We zien dat nu al. Er zijn een aantal organisaties die deze route ingeslagen zijn. Ik denk dat dit een mogelijkheid is, maar niet voor iedereen. Omdat wat wij doen, toch wel heel erg politiek is. Niet partijpolitiek, maar in de ruime interpretatie. Je wil een maatschappelijke verandering teweegbrengen en daar staat een maatschappelijke visie tegenover. Er zijn een aantal dingen

die deze visie beïnvloeden of motiveren. Wat ik denk, is dat er meer en meer behoefte is om krachten te bundelen hier in Vlaanderen en om vanuit verschillende invalshoeken samen te werken. Maar ik blijf wel denken dat de specificiteit van een organisatie belangrijk is.

“Ik vind zelf dat ontwikkelingssamenwerking een politiek gegeven is. Het gaat om maatschappelijke veranderingen.”

Speelt de geschiedenis waaruit een organisatie is ontstaan ook een rol in dit verhaal? Ja, dat kan. Het is belangrijk te zien wie er achter de organisatie staat. Maar je moet tegelijkertijd ook rekening houden met je toekomst, niet enkel met het verleden. Er zullen ongetwijfeld mensen zijn die mij gaan tegenspreken. Ik vind zelf dat ontwikkelingssamenwerking een politiek gegeven is. Voor mij is het geen louter technische zaak. Er zijn mensen die dat wel zo interpreteren. Ik denk dat je in sommige gevallen wel een louter technische bijdrage kunt leveren, maar voor mij gaat het er niet om melkinstallaties van koeien te promoten. Het gaat om maatschappelijke veranderingen. Dan kom je snel bij politiek en een bepaald gedachtegoed uit. Is er een vorm van concurrentie tussen organisaties die verschillend geïnspireerd zijn? Ik ervaar dat heel weinig als concurrentie. Ik merk wel dat dit een beetje leeft op het vlak van fondsenwerving, maar niet van dien aard dat men elkaar het licht in de ogen niet

gunt. Eigenlijk ervaar ik dat als een soort van rijkdom. Ik ken andere maatschappelijke sectoren niet zo goed, maar ik zie toch dat directeurs van de structurele ontwikkelingssamenwerking elkaar heel regelmatig ontmoeten, dat er veel contact is. Er is ook een vorm van openheid. Men zal proberen om een partner van FOS, die niet meer in het programma past, ergens anders onder te brengen. Dikwijls lukt dat. Omgekeerd ook. Er zijn partners van FOS die vroeger een link hadden met een andere organisatie. Wij kennen geen concurrentie zoals de markteconomische sector. UCOS is de enige officiële vrijzinnige ngo die aan ontwikkelingssamenwerking doet. Dat is heel weinig. Denkt u dat er plaats is voor meer initiatieven op dat vlak? Kunnen vrijzinnige ngo’s een meerwaarde bieden? Een meerwaarde bieden, daar twijfel ik niet aan. We zijn op een punt gekomen dat alle organisaties die er bestaan eens moeten gaan nadenken en kijken waar ze naartoe willen binnen 10 jaar. Kunnen we nog een rol spelen en welk soort rol moet dat zijn? Er is al een aantal jaren een discussie bezig over de positionering van de ngo’s. Moet je groot zijn om als organisatie te kunnen functioneren? Welke grootte moet dat zijn? Kan je een niche bezetten? Twee organisaties die min of meer hetzelfde doen, is dat verantwoord? Die vragen leven wel. Bij FOS denken we ook na over de rol die we kunnen spelen. Wij zijn in de structurele ontwikkelingssamenwerking helemaal niet de kleinste organisatie, maar zet ons op wereldvlak en we worden met mastodonten geconfronteerd. Er moet gekeken worden of er iets specifieks is voor ons. Als dat er niet is, moeten we dan niet samengaan met andere organisaties? Voor andere ngo’s geldt dezelfde vraag. Ik denk dat UCOS een belangrij-


19

Dossier

“Als je iets wil veranderen, moet je inderdaad wel samenwerken en netwerken.” meer mensen dit in vraag stellen. Wil ik dat er via een ngo een verandering teweeggebracht wordt? Of via een andere weg? Het ontwikkelingslandschap vertoont een grote versnippering. Zou het niet beter zijn om van de Vlaamse of Belgische ontwikkelingssamenwerking een globaal iets te maken in plaats van die opdeling in kleinere organisaties?

ke inbreng kan doen, zeker op filosofisch-levensbeschouwelijk vlak, maar je moet je afvragen of je op die schaal een of ander effect kan teweegbrengen. Een andere vraag –nu ga ik wel helemaal de filosofische toer op– is of een ngo in de nabije toekomst nog wel de meest geschikte organisatievorm is om aan internationale samenwerking te doen. Welke andere organisatievormen bestaan er nog? Je ziet vanalles gebeuren. Je ziet bedrijven die samenwerkingen opstarten, scholen en klinieken. Daarnaast heb je mensen zoals Bill Gates die een stich-

20


ting opstarten. Ngo’s zijn jarenlang een van de enige organisatievormen geweest, maar vandaag is dat niet meer zo. Dat is ook iets dat verder bekeken moet worden. Heeft een ngo dan bepaalde beperkingen? Ja, maar tegelijk ook een grote rijkdom. In de ngo’s zit vandaag een pak expertise, wat door de buitenwereld niet altijd erkend wordt. De buitenwereld heeft nog steeds het beeld van ‘het goede doel’. Het goede doel is emotioneel, komt vanuit het hart. Terwijl ngo’s daar een stop op zetten. Ze willen stilstaan bij de dingen, willen vooruit denken. Tegelijkertijd zie je dat steeds

Ik vind dat een heel moeilijke vraag. Het is er zeker een die leeft. We zijn een aantal jaren oud, we komen ergens van. We zijn aan samenwerking begonnen, maar de ontwikkelingssamenwerking internationaliseert zich. Dat Vlaams gegeven is zo klein, het is maar een straat in de wereld. De vraag is dus of dat nog relevant is. Als je iets wil veranderen, moet je inderdaad wel samenwerken en netwerken. Maar of dat nu geografisch moet, dat weet ik niet. Kunnen we meer bereiken als we met alle Vlaamse organisaties samen iets doen? We zullen wel meer kunnen bereiken dan als we niet samenwerken, maar zal dat meer effect hebben? Misschien is het beter dat organisaties die zich bijvoorbeeld bezighouden met gezondheidszorg zich groeperen over grenzen heen en op die manier iets teweegbrengen. Dat Vlaamse gegeven is wat te veel een dorpsdenken, vrees ik.

Dossier

Van vierde pijler naar vermaatschappelijking van

ontwikkelingssamenwerking prof. dr. Patrick Develtere directeur HIVA-K.U.Leuven

Sinds een paar jaar wordt het klassieke landschap van instellingen en organisaties in ontwikkelingssamenwerking bevolkt met alsmaar meer spelers. Deze nieuwe en zeer heterogene groep werd in België geduid met de term ‘vierde pijler-organisaties’. Die notie doet vermoeden dat het om een soort restcategorie gaat. Volgens ons is er echter meer aan de hand en is de opkomst van ‘de vierde’ pijler in feite een uiting van de vermaatschappelijking van ontwikkelingssamenwerking. Het feit dat we spreken van ‘vierde pijler-organisaties’ insinueert dat er ook nog drie andere pijlers zijn. Inderdaad, het veld van de ontwikkelingssamenwerking wordt traditioneel bevolkt met organisaties die ontstaan zijn omwille van de ontwikkelingssamenwerking zelf: het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking (eerste pijler), internationale ontwikkelingsorganisaties zoals de V.N. en de Europese Commissie (tweede pijler) en de niet-gouvernementele ontwikkelingsorganisaties (derde pijler). Als men het over vierde pijler-initiatieven heeft, denkt men aan de honderden projecten en initiatieven die opgezet worden door vakbonden, mutualiteiten, scholen, sportclubs, ziekenhuizen en tal van individuen. We weten uit onderzoek dat er de laatste 10 jaar meer dan 1.000 nieuwe actoren op het terrein van de ontwikkelingssamenwerking zijn bijgekomen en dat ze samen evenveel vrijwilligers mobiliseren als de klassieke ngo’s. We zien echter dat er meer aan de hand is dan enkel de intrede van nieuwe spelers op het schouwtoneel van ontwikkelingssamenwerking en het ontstaan van een vierde pijler. NOVEMBER-DECEMBER 2008

21

Dossier

Door de globalisering en ook dankzij de bewustwordingscampagnes van de klassieke ontwikkelingssamenwerkingsorganisaties is er niet enkel een interesse ontstaan bij bredere lagen van de bevolking om ook bij de ontwikkelingssamenwerking betrokken te worden. Tegelijk worden tal van nieuwe afdelingen, dien-

sten, instellingen en organisaties opgericht die samenwerkingsvormen met gelijkgezinde en gelijksoortige actoren in het Zuiden uittesten en uitwerken. Ontwikkelingssamenwerking is niet meer het exclusieve domein van specialisten ter zake, maar van de gehele

maatschappij, van iedereen. De vermaatschappelijking van ontwikkelingssamenwerking betekent dat niet-specialisten niet enkel hun steentje bijdragen door geld en middelen te doneren aan de klassieke organisaties, maar ook met de handen zelf concrete projecten uitwerken. De vermaatschappelijking van ontwikkelingssamenwerking brengt een aantal pertinente vragen met zich mee. De ‘vierde pijler’ beroert de sector letterlijk en figuurlijk. Ten eerste bestaat er discussie over de mogelijke impact van vierde pijlerinitiatieven. Enerzijds stellen sommige ontwikkelingsspecialisten (werkzaam in de ngo-sector, overheid of academische wereld) dat de meeste vierde pijler-initiatieven geen structurele impact hebben op de landen of de regio’s waar deze actief zijn. De desbetreffende projecten zouden daarvoor te kleinschalig zijn, te kortlopend en niet of te weinig ingebed zijn in het economische of sociale ontwikkelingsbeleid van het land. Ze zouden voorbijgaan aan het discours, de instrumenten en methodologieën die de laatste decennia werden ontwikkeld en toegepast door de gespecialiseerde ontwikkelingsactoren. Hierdoor staat de deur dan ook open voor het herhalen van de fouten die de klassieke ontwikkelingsactoren in het verleden hebben gemaakt. Anderzijds argumenteren anderen, waaronder de vierde pijler-organisaties zelf, dat hun projecten wel degelijk een positieve impact hebben op de lokale bevolking die participeert in het project. De impact mag dan misschien klein zijn, toch mag deze niet onderschat worden. Daarnaast leveren deze initiatieven een belangrijke bijdrage tot bewustwording van de bevolking in het Noorden (vooral dan zij die betrokken zijn bij het project). Tot nog toe ontberen de aanhangers van een van deze meningen echter gegevens om hun stelling te staven. Er bestaat immers vrijwel geen onderzoek over vierde pijler-initiatieven en bijgevolg is er zeer weinig gefundeerde informatie beschikbaar over deze impact.

22


Een tweede vraag heeft betrekking op de schaarse middelen voor ontwikkelingssamenwerking. Vooralsnog hebben de actoren binnen de drie traditionele ontwikkelingspijlers een makkelijkere toegang tot overheidsmiddelen voor ontwikkelingssamenwerking dan vierde pijler-organisaties. Indien deze laatste meer gebruik zouden kunnen maken van overheidsmiddelen, kan men zich afvragen of dit niet ten koste zou gaan van inkomensbronnen voor de traditionele actoren. Op dit ogenblik zoeken vierde pijler-organisaties hun financiële middelen vooral (maar zeker niet uitsluitend) bij het grote publiek. Maar ook hier gaat men de concurrentie aan met traditionele ngo’s. De vermaatschappelijking van ontwikkelingssamenwerking zou dan ook kunnen resulteren in een groeiende competitie tussen ontwikkelingsactoren voor middelen bij de bevolking en andere donoren of subsidiekanalen.

ke ontwikkelingssamenwerking werden gerekend. Ze interesseren zich in de kennis die bankiers, ondernemers, vakbondsmensen, gemeenten of nutsbedrijven hebben en willen die inzetten in hun nieuwe programma’s. Anderzijds zoeken vele vierde pijlerorganisaties knowhow op bij de klassieke ontwikkelingsactoren met be-

Zowel het belang, de impact als het beleid ten opzichte van dit maatschappelijk fenomeen dient nog ten gronde onderzocht en bediscussieerd te worden. Niettemin verwachten we dat dit in de volgende jaren groeiende aandacht zal krijgen in de media en bij beleidsmakers en ontwikkelingsspecialisten.

trekking tot fondsenwerving, projectplanning, transfert van goederen.

Bronnen • Develtere P. ,De Belgische ontwikkelingssamenwerking, Davidsfonds, Leuven, 2005 • Develtere P. & J. Stessens, de vierde pijler van de ontwikkelingssamenwerking: de opmars van de levensverbeteraars, HIVA, Leuven, 2007 • Develtere P., The unbearable lightness of public support for traditional development cooperation, HIVA, Leuven, 2008

Nauw hierbij aansluitend is de vraag of vierde pijler-organisaties wel het grote verhaal achter de Noord-Zuidproblematiek of de nefaste gevolgen van globalisering doorgeven aan de bevolking. Traditionele ontwikkelingsngo’s trachten de structurele oorzaken van de Noord-Zuidproblematiek uit te leggen bij het brede publiek, terwijl vele vierde pijler-initiatieven zich meer toeleggen op een concreet probleem zonder dit in een ruimere context te plaatsen. Een concreet verhaal (bijvoorbeeld nood aan waterputten) is echter makkelijker te verkopen (en genereert meer sympathie en vrijgevigheid) dan een ingewikkelde analyse over de achterliggende structurele oorzaken waarom in een bepaald gebied de overheid geen water kan voorzien. Een vierde vraag handelt over de synergieën die mogelijk zijn tussen vierde pijler-initiatieven en de klassieke ontwikkelingsactoren. Sommige ontwikkelingsspecialisten zijn zelf ook vragende partij voor specifieke deskundigheid in domeinen en sectoren die in de vorige decennia niet tot de klassie-

Het debat en het onderzoek over de vierde pijler en de vermaatschappelijking van ontwikkelingssamenwerking staat nog maar in haar kinderschoenen.


23

Dossier

Humanitas Luc Devuyst voorzitter Humanitas

Humanitas is een vrijzinnige organisatie die een specifieke invulling wil geven in ramp- en noodgebieden. Deze specificiteit uit zich zowel inhoudelijk als structureel. Humanitas stelt in haar projecten een vrijzinnig-humanistische levensbeschouwing centraal. In de ruimste zin van het woord wenst Humanitas bij te

dragen tot de opbouw van een open, pluralistische samenleving, met eerbiediging voor de ontvoogding van het individu en de ontplooiing van de rechten van de mens. De vereniging staat daarbij op het standpunt dat haar activiteiten behoren te worden gedragen door een in gemeenschapszin wortelend besef van verantwoordelijkheid.

De activiteiten zijn zowel gericht op projecten binnen als buiten Europa. Structureel wordt de klemtoon gelegd op de kleinschaligheid van de projecten die door hun beperking een grotere zekerheid op implementatie bieden. In India werden verschillende projecten opgestart. Het project Viveka Vidyalayam is een écht humanistisch schooltje. Het Prasad-project wil via kleinschalige projecten en het terugdringen van het kastensysteem de mensen onttrekken aan de slavenarbeid op het land en de levenskwaliteit verbeteren. Humanitas bood financiële ondersteuning voor het bouwen van enkele klaslokalen. Om haar doelstellingen te concretiseren wil Humanitas samenwerken met andere zusterorganisaties die actief zijn op internationaal vlak, met vrijwaring van identiteit zodat uitdrukkelijk de eigenheid en de autonomie bewaard blijven. Op binnenlands vlak volgt Humanitas de verdere ontwikkeling van het Agentschap Inter nationale Samenwerking. Het is noodzakelijk dat een vrijzinnige vertegenwoordiging bij de uitbouw van dit specifiek agentschap voor internationale samenwerking gegarandeerd is. Humanitas maakt deel uit van of is vertegenwoordigd in diverse verenigingen en organismen, onder meer in de Unie Vrijzinnige Verenigingen, de Centrale Vrijzinnige Raad en Lichtpunt. Voor meer informatie Humanitas vzw Breughelstraat 60 2018 Antwerpen e-mail: [email protected] www.ribz.be/Projecten/Humanitas

24


Dossier

Brussel-Kinshasa Sigrid Ponjaert moreel consulent PCMD Brussel

Toen ik in juli 2005 het werk aanvatte in het PCMD Brussel was ik behoorlijk onder de indruk van het jaaractieplan (dit is een activiteitenreeks rond een specifiek thema) dat voor het volgende jaar was opgesteld. De uitdaging bestond erin om een waardevormend project binnen een uitwisselingsverband uit te bouwen samen met enkele middelbare scholen en hogescholen in Kinshasa. Na heel wat zoekwerk, talloze moeizame telefoontjes en ellenlange e-mails zag een werkgroep van Kinois-docenten het levenslicht. Van meet af aan schitterde deze werkgroep door de gedrevenheid waarmee het in zeer precaire omstandigheden vorm gaf aan onze samenwerking. De Centra Morele Dienstverlening Brussel en Jette organiseren ieder najaar voor de Brusselse leerlingen van de laatste graad van het middelbaar onderwijs een waardestimulerend project Het Geheugen van de Toekomst, waarbij een vrijzinnige waarde letterlijk in de kijker wordt gezet via een aantal films of reportages. In 2005 werkten we rond het begrip Vrij Onderzoek, dat aan de hand van zijn antipode Propaganda geduid werd. De beide teams maakten een compilatie-dvd van allerhande propagandafilmpjes. Fragmenten van de

avant-gardistische film van Eisenstein, Leni Riefenstalhs kunstzinnige verheerlijking van het Derde Rijk, koloniale propaganda, hedendaagse politieke propaganda met als afsluiter een kritische film over de hedendaagse consumptiepropaganda maken jongeren duidelijk dat propaganda van alle tijden is en dat vrij onderzoek van vitaal belang is voor het vrije en kritische denken. De tentoonstelling over de tien basisprincipes van oorlogspropaganda, ontworpen door de HumanistischVrijzinnige Vereniging (HVV), was het sluitstuk van dit project. Deze tentoonstelling, de dvd, alsook het bijbehorende pedagogische dossier werd naar het Frans vertaald en naar Kinshasa gebracht. Om elke vorm van betutteling te vermijden, kon de Congolese werkgroep het aangeboden pakket aanpassen naar hun eigen context. Bij zowel de Brusselse als de Congolese studenten werd na afloop gepeild naar hun reacties, die op de gevoelige plaat werden vastgelegd. Het Geheugen van de Toekomst/Le Memoire du Future werden in de respectieve steden erg warm onthaald. In Kinshasa kon het project, waaraan zo’n 350 leerlingen deelnamen, zelfs rekenen op aanzienlijke media-aandacht. In 2007 werkte

de Kinois-werkgroep het thema verder uit door de religieuze propaganda, die welig tiert in Congo, te belichten. Opnieuw werden ze met lof overladen. In 2008 vierden de Centra Morele Dienstverlening Brussel-Jette de 60ste verjaardag van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens door allerhande activiteiten te organiseren, die een huldebetoon zijn aan deze kwestbare mensenrechten. De werkgroep reageerde erg enthousiast en werkte drie activiteiten uit. Op 8 maart 2008, Internationale Vrouwendag, hielden ze een sensibiliseringsactiviteit over het toenemende geweld tegen vrouwen. Op het einde van het schooljaar zette de werkgroep de rechten van gedetineerden in de schijnwerpers. Ze bezochten een plaatselijke gevangenis om de studenten een blik te laten werpen op de schrijnende realiteit van het gevangenisleven. Dit werd gevolgd door een symposium. Het geheel maakte dermate veel indruk dat het project de morele steun kreeg van de minister van Justitie. Dat de werkgroep ijveriger is dan een gemiddelde bijenkorf blijkt uit het feit dat ze in november opnieuw samen met ons vorm zullen geven aan een nieuwe editie van Het Geheugen van de Toekomst/Le Mémoire du Future met de intrigerende naam Duivelse Transitie. In samenwerking met het Centrum voor Holocaust en Genocidestudies analyseren we de processen die maken dat gewone mensen op een gegeven moment kunnen overgaan tot ongekende wreedheden. Graag had het team Brussel-Jette, via deze weg, onze Congolese spitsbroeders nogmaals in de bloemetjes gezet en hen bedankt voor de prachtige samenwerking.


25

Dossier

Catapa beweegt Noord en Zuid rond mijnbouw Sam Verhaert Catapa-medewerker

EIND AUGUSTUS, VORSELAAROp een wei in de Antwerpse Kempen, tussen de grazende koeien en een beschermd natuurgebied, zit een twintigtal jongeren voorovergebogen over hun laptop. Een groepje is wild aan het discussiëren over de strategische doelstellingen, twee vrijwilligers vertalen de website naar het Spaans en iemand dekt de tafel tussen de iglotentjes. De twintigers zijn vier dagen bij elkaar gekomen om de handen uit de mouwen te steken -door de vele vergaderingen in het jaar komt dat er niet altijd van- op Catapakamp. Catapa is een opstartende beweging die rond mijnbouw, (anders)globalisering en duurzame ontwikkeling in Latijns-Amerika werkt. Een 100-tal jonge vrijwilligers ondersteunt op die manier boerengemeenschappen die bedreigd worden door mijnbouwmultinationals

in

Bolivia,

Peru

en

Guatemala. Sinds 2005 verbaast Catapa het traditionele middenveld door de hoeveelheid werk die ze met haar jonge honden kan verzetten. Het concreet en actiegericht engagement spreekt jongeren aan die geloven dat een andere wereld mogelijk is. Ze zetten hun enthousiasme en (studie-)ervaring in om met onderzoek, netwerking, sensibilisering en lobbywerk een meer rechtvaardige mijnbouw en dito metaalverbruik te stimuleren.

26


Dossier

Colruyt neemt de handschoen op: CSR, investeren in het Zuiden Klaas Nijs consulent-stafmedewerker

C.S.R., languit Social Corporate Responsibility, wordt in het Nederlands vaak eenvoudigweg vertaald als ‘duurzaam ondernemen’. Men begrijpt hieronder gewoonlijk de sinds de jaren ’80 ontstane beweging om duurzaam te ondernemen door het hanteren en implementeren van een bedrijfsvisie gestoeld op drie types van verantwoordelijkheid: sociale, economische en

milieu-verantwoordelijkheden. Men gaat er bij deze visie van uit dat een onderneming niet zomaar los staat van de maatschappij, maar er in tegendeel in ingebed is, er dus ook verantwoordelijk voor is en er bij gevolg dan ook bijzondere zorg voor moet dragen. Colruyt heeft in vele huishoudens in België en daarbuiten een plaats ver-

overt in de familiale portefeuille. De zware slag die ze hiervoor levert met de andere supermarkten wordt breed gevoerd en gaat over veel meer dan enkel prijzen. Steeds meer nemen andere belangen immers ook een plaats in het bewustzijn van de consumenten in, bijvoorbeeld het duurzaam ondernemen. Zo groeit de biomarkt gestadig en is de concurrentie ongenadig, levert men zware inspanningen op vlak van milieu en energieverbruik, en investeert men in eerlijke handel. Bij Colruyt heeft men in dat kader ook bijzondere projecten lopen die gegroepeerd worden onder het Collibri-programma en waarbij 5% van de verkoopprijs van de Collibri-producten (producten uit het Zuiden in een speciaal assortiment en met een eigen label) in deze projecten geïnvesteerd wordt. Zo financiert men met de opbrengsten hiervan scholingsprogramma’s in het Zuiden, waaronder INADES (verenigen van Burundese koffieboeren), PRODESAL (jongeren leren ondernemen in Colombia), ACAT (landbouwopleidingen voor Zuid-Afrikaanse boerengemeenschappen) en vele andere. In de periode september 2005 - augustus 2006 leverde dat voor deze projecten rond onderwijs en vorming €127.159 op, van september 2006 augustus 2007 €134.401 en voor de periode september 2007 - maart 2008 al €74.285. De markt voor een dergelijk initiatief blijft dus groeien. Goed voor de klant, die steeds kwaliteitsvollere producten aangeleverd krijgt; goed voor de winkel, die zijn imago al groeiend verbeterd; en bovenal goed voor de producent in het Zuiden, die op de langere termijn dankzij de opleidingen zijn of haar lot kan verbeteren


27

Dossier

VLIR-UOS

(*)

Franky Bussche hoofd van dienst Studie en Onderzoek

Bij de reorganisatie van de Belgische ontwikkelingssamenwerking droeg in 1998 de federale overheid het beheer van de universitaire ontwikkelingssamenwerking (UOS) van de Vlaamse universiteiten over aan de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR). Hoger onderwijs is heel belangrijk voor de ontwikkeling in een wereldeconomie. Universiteiten en instellingen voor hoger onderwijs dragen bij tot het dichten van de kennis- en informatiekloof tussen het Noorden en het Zuiden. Voor de universitaire ontwikkelingssamenwerking werd binnen de VLIR het VLIR-secretariaat voor Universitaire Ontwikkelingssamenwerking opgericht (VLIR-UOS-secretariaat). De VLIR vertrouwde de verantwoordelijkheid voor het beleid inzake universitaire ontwikkelingssamenwerking toe aan het Bureau Universitaire Ontwikkelings-

28


samenwerking. Dit Bureau telt telkens één vertegenwoordiger van de vijf grote universiteiten (Vrije Universiteit Brussel, Katholieke Universiteit Leuven, Universiteit Gent, Universiteit Antwerpen en Universiteit Hasselt). VLIR-UOS krijgt zijn subsidies voor 100% van de Directie-Generaal voor Ontwikkelingssamenwerking (DGOS). DGOS is de federale administratie voor ontwikkelingshulp. DGOS is een aparte DG binnen de FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, maar valt rechtstreeks onder de bevoegdheid van de minister van Ontwikkelingssamenwerking Charles Michel. Op middellange termijn kunnen universiteiten problemen, zoals armoede, helpen oplossen vanuit hun drieledige functie van het genereren van kennis door onderzoek, het transfereren van

kennis door ondermeer opleiding en hun maatschappelijke dienstverlening. Via deze samenwerking wil men een duurzame mensgerichte ontwikkeling van de landen uit het Zuiden realiseren. Prioritair wordt er gewerkt met instellingen in lage inkomenslanden of met instellingen die bijdragen tot de ontwikkeling van deze landen. Deze instellingen moeten een actief beleid voeren van non-discriminatie op cultureel, etnisch, sociaal en filosofisch vlak. Internationale solidariteit en onderlinge betrokkenheid vormen de basis van de samenwerking. De universitaire ontwikkelingssamenwerking kadert in de inspanningen van de internationale gemeenschap op het vlak van duurzame ontwikkeling, armoedebestrijding, voedselzekerheid, de ontwikkeling van onderwijs, basisgezondheidszorg, basisinfrastructuur, conflictpreventie, eerbied voor de menselijke waardigheid en de mensenrechten. De universiteiten stellen de projecten voor. Na goedkeuring door VLIR-UOS en DGOS voeren ze deze uit. VLIR-UOS is verantwoordelijk voor het algemeen beleid, de programmatie, de selectie, de opvolging en de evaluatie van de projecten. In tegenstelling met het buitenland worden de Vlaamse academici niet vergoed voor hun inspanningen in de context van de VLIR-UOS-projecten. Zij treden op als vrijwilligers. Voor meer informatie VLIR-UOS Bolwerksquare 1a 1050 Brussel Tel.: 02/289 05 50 Fax: 02/514 72 77 [email protected] www.vliruos.be (*) Bron website VLIR-UOS

Dossier

Noord-Zuidverbinding op universitair niveau Interview met Marc Nyssen afgenomen door Raffi Aghekian UCOS-medewerker en bewerkt door Emily Verté en Sonny Van de Steene consulent-stafmedewerkers

VLIR-UOS

BESTAAT 10 JAAR . PROF DR .

U NIVERSITEIT B RUSSEL , E NKELE

M ARC N YSSEN ,

WAS 4 JAAR VOORZITTER .

VRAGEN DRINGEN ZICH OP …

VERBONDEN AAN DE

V RIJE

“Wanneer je als onderzoeker deelneemt en er in slaagt een project tot een goed einde te brengen, dan krijg je naast de contacten en ervaringen ook enorm veel voldoening.” Hoe is VLIR-UOS ontstaan en met welke doelstelling? Een aantal rectoren en professoren van verschillende Vlaamse universiteiten die elkaar ontmoeten in de VLIR vonden ontwikkelingssamenwerking heel belangrijk. De Derde Wereld maakt een belangrijk deel uit van deze planeet. VLIR-UOS werd daarop opgericht binnen de VLIR. Samenwerking in al zijn facetten stond en staat daarbij centraal. VLIR-UOS is opgezet als een facilitator. Het is geen uitvoerder noch een initiatiefnemer ten velde, dat zijn de universiteiten zelf, maar wel het orgaan dat methodes en projecttypes om universitairen op een nuttige manier in te zetten in de ontwikkelingssamenwerking uitwerkt. VLIR-UOS poogt ook om, via lobbying, de Derde Wereld in al zijn aspecten te verdedigen. Een andere belangrijke opdracht van VLIR-UOS is het streven naar een terechte wetenschappelijke erkenning van het werk en de inzet van Derde Wereld-professoren, vorsers en studenten.


29

Dossier 30

Wat is de meerwaarde voor alle deelnemers van een VLIR-UOS-project aan het samenwerken tussen het Zuiden en Vlaanderen?

Op welke manier komt een project of dossier tot stand? Zijn er objectieve criteria?

Het is steeds geestesverruimend om te werken met andere onderzoekers, dus ook met onderzoekers uit andere culturen. Het ene VLIR-project is het

Er zijn geen algemene regels met betrekking tot de totstandkoming van een project. Het gebeurt vaak via oudstudenten die in het Zuiden een

andere niet, waardoor de sfeer steeds anders is en de samenwerkingservaringen idem dito. De mentaliteit van mensen uit het Zuiden is anders dan die van ons. Dat kan positieve ervaringen met zich meebrengen, zoals een veelbelovend enthousiasme en een vlotte samenwerking, maar ook negatieve, zoals het vlugger afhaken, het niet halen van deadlines… In Vlaanderen moeten we dan ook vaak trekken en sleuren om uit een dossier effectief een publicatie te krijgen. Het is steeds een challenge. Wanneer je als onderzoeker deelneemt en er in slaagt een project tot een goed einde te brengen, dan krijg je naast de contacten en ervaringen ook enorm veel voldoening.

academische carrière aan het uitbouwen zijn. Het gaat ook via contacten op internationale congressen. Hoewel de totstandkoming gevarieerd is, is er steeds een persoonlijk contact nodig tussen de promotor hier en de copromotor in het Zuiden. Een credibel project is een evenwichtig project waar de groep in het Zuiden effectief reeds enige wetenschappelijke credibiliteit heeft en complementair is met de groep uit het Noorden.


Wat is de meerwaarde voor academici of jongere onderzoekers om mee te doen aan een project? Volgens mij is het binnenhalen van een VLIR-UOS-project equivalent aan

dat van andere projecten. De inspanning is even groot. Bij een evaluatie van de deelnemers en hun resultaten is het ook belangrijk dat het als equivalent gezien wordt. De kwaliteit van de projecten is qua onderzoek, onderwijs en dienstbetoon dezelfde als deze van andere projecten. Een

project dat tot een goed einde werd gebracht, is een wezenlijke bijdrage tot de wetenschap en mensheid, wat een perfecte basis is om promotie te halen. Aan wie worden VLIR-UOS-beurzen gegeven? VLIR-beurzen worden vooral gegeven aan studenten uit het Zuiden die reeds een benoeming hebben aan of een link hebben met een universiteit en waar een lokale promotor reeds in contact is met een promotor in Vlaanderen. De beurzen kunnen ook gegeven worden aan masterstudenten in de eigen -door de VLIR erkende- opleidingen. De VUB bijvoorbeeld geeft zelf beurzen aan een beperkt

aantal studenten: 5 à 6 per jaar. Ieder jaar wordt aan de opleidingen gevraagd welke opleiding bereid is dergelijke studenten op te vangen. Nadat dit bepaald werd, wordt er een ‘call’ gedaan, om zo een beperkte groep, die effectief kans maakt op de beurs, te verkrijgen.

“Het feit dat verschillende universitaire instellingen samenwerken, is op zich trouwens heel verrijkend. Je leert anderen en hun expertise beter en vanuit een andere hoek kennen.” Wat kan een project voor de deelnemende student en zijn of haar opleiding betekenen? Masterstudenten kunnen bijvoorbeeld een aspect van ontwikkelingssamenwerking inbouwen om zijn of haar thesis te verrijken. Hoe meer de jeugd van het Noorden die van het Zuiden leert kennen, en de mensen elkaar, hoe beter. VLIR-UOS is bij studenten veelal onbekend en onontgonnen terrein. Hoe komt dat volgens u? Globaal gezien is er een zeer groot beurzenprogramma, verdeeld over de universiteiten en hogescholen. We geven informatie en maken onze activiteiten kenbaar tijdens voornamelijk socioculturele manifestaties, zoals een concert. Het enige nadeel is dat bij bijvoorbeeld een concert enkel diegenen die geïnteresseerd zijn in het concert aanwezig zijn. Er is dan ook een nood aan betere informatiemomenten waar alle studenten gemobiliseerd worden. Daarnaast is er de mondelinge informatieoverdracht door de studenten die een reisbeurs gekregen hebben of een dergelijke stage hebben gedaan. Zij komen

meestal heel enthousiast terug. Maar een student is na vier jaar wel weg. Het is dus meer dan nuttig om een blijvende bekendmakingsactiviteit te hebben. Er zijn ook debatavonden. Jammer genoeg te weinig interuniversitaire debatavonden. Het is blijkbaar heel moeilijk om studenten van bijvoorbeeld de VUB naar Antwerpen te krijgen en vice versa.

het budget hebben we voorlopig omgezet in een vertraging van het project. We hebben er al drie jaar voorbereiding in gestoken. Alle geledingen zijn er klaar voor. Het zou erg jammer zijn als het stopgezet zou moeten worden, we blijven er dus voor ijveren om het tij te keren.

Hoe zit het met de financiering van de VLIR-UOS-projecten? Onlangs zag de VLIR-UOS zijn budget verminderd, wat natuurlijk niet positief was. De vorige minister van Ontwikkelingssamenwerking had een traject van budgetten uitgestippeld en de nieuwe minister draaide het stuurwiel om. Hoewel zijn totaal budget gestegen was, wou hij meer het accent leggen op de directe samenwerking. Het gevolg is dat er stukken van het budget van andere sectoren weggesneden werden ten voordele van de directe sector. Hij heeft een politieke keuze gemaakt. Hij heeft volgens mij voor meer directe samenwerking gekozen omdat hij daar meer in te zeggen heeft, terwijl hij veel minder impact heeft op de indirecte hulp. Het is wel jammer, want de universitaire indirecte samenwerking werd na een grondige screening, internationaal, heel goed bevonden. Wat heeft dit tot gevolg voor de projecten? Als we een project goedgekeurd kregen, dan zullen we dat project uitvoeren. De beslissing van de minister heeft vooral gevolgen voor projecten die in de pipeline zaten, maar nog niet goedgekeurd waren. Deze zullen moeten uitgesteld of afgebroken worden. Het Congo-project komt door de beslissing van de minister bijvoorbeeld op de helling te staan. De vorige minister had 3 miljoen euro beloofd voor deze projectlijn en landenbeleid Congo en de huidige schroefde dit bedrag quasi volledig terug. De onmiddellijke knip op

Hoewel we niet kunnen veralgemenen -de noden van de onderzoekers in Cuba zijn niet deze van in Congo-, maar wat zijn volgens u vandaag de grootste uitdagingen voor onderzoek in het Zuiden? Politieke duurzaamheid en lokale erkenning van de academici zijn volgens mij de grootste uitdagingen met betrekking tot wetenschappelijk onderzoek in het Zuiden. Academici worden daar onderbetaald, waardoor ze moeilijk in hun levensonderhoud kunnen voorzien via hun academische job. Dé uitdaging is dan ook de continuïteit van de academische excellentie te verhogen. Typisch voor Congo is dat het professorencorps steeds ouder wordt en binnenkort met pensioen zal gaan. Daar moet dringend een jonge generatie klaargestoomd worden om de academische zaak te behartigen.


31

Dossier

Is de VUB een sterke speler op het projectengebied? Zeker. Op alle vlakken komt de VUB goed uit de bus. De grote projecten in Cuba (Santa Clara) en in Kenya (Moi) zijn er bijvoorbeeld om trots op te zijn, net als de projecten in Nairobi en Hanoi die net eindigen.

32

sowieso een interuniversitaire samenwerking. Het feit dat verschillende universitaire instellingen samenwerken is op zich trouwens heel verrijkend. Je leert anderen en hun expertise beter en vanuit een andere hoek kennen.

Zal de verdere samenwerking met de universiteit van Gent ook nog meer opportuniteiten aanbieden binnen dat UOS-kader?

Tweemaal bent u verkozen geweest tot voorzitter. Wat resulteerde in een voorzitterschap van 4 jaar in het 10-jarig bestaan van VLIR-UOS. Welke belangrijke evoluties zijn er geweest tijdens uw voorzitterschap?

Ik denk niet dat dergelijke samenwerking veel zal veranderen. VLIR-UOS is

Tijdens mijn voorzitterschap is het contact tussen en met de universi-


teiten er op verbeterd, zijn we professioneler geworden, bewerkstelligden we een verjonging van de participanten aan de projecten en bovenal kregen we de eerste resultaten op langere termijn. Hoewel er na 6 maanden bijvoorbeeld een publicatie kan zijn, is een ontwikkelingsproject niet iets dat in deze korte periode volledig is afgerond. De effectieve impact van de projecten is er pas op langere termijn. Na tien jaar was het wel mogelijk om te kijken naar welke projecten hun vruchten afgeworpen hadden en welke in mindere mate.

Dossier

CEDemoL: een democratische noot in het Congolees muziekstuk Jo Buelens onderzoeker Vakgroep Politieke Wetenschappen - VUB

Congo is een land dat vaak als voorbeeld wordt aangehaald van een falende staat. Daarbij zijn de meeste ogen gericht op Kinshasa en het centrale bestuur. Maar elke dag worden er in elk dorp of territoir ook beslissingen genomen. Wie neemt die dan? Wat is de rol van de nieuw gekozen provinciebesturen hierin? Hoe is de relatie met de traditionele gezagsstructuren zoals de chef coutumier en de koning? Het zijn basisvragen waar tot op heden weinig antwoorden zijn gevonden. CEDemoL staat voor Centre pour la Démocratie Local en is gevestigd aan de universiteit van Lubumbashi in de Democratische Republiek Congo. Het is een VLIR-project, waarbij de Vrije Universiteit Brussel (VUB) (met prof. Jan Gorus en Jo Buelens) en de universiteit van Lubumbashi (UNILU) samenwerken om een kenniscentrum uit te bouwen. De professoren Malemba en N’Goie Tshibambe zorgen met hun assistenten

voor de Congolese inbreng in het Centrum. Het is een pilootproject dat bedoeld is om na te gaan of het mogelijk is om antwoorden te vinden op de hierboven gestelde vragen. Van bij aanvang was het duidelijk dat de eerste nood erin bestaat om een beschrijving te hebben van wat er zich op het lokale vlak afspeelt. Congolese studenten worden op pad gestuurd om dat te achterhalen. Zij moeten afkomstig zijn uit de bevraagde dorpen en de lokale taal machtig zijn, want ook dorpelingen die geen Frans spreken kunnen belangrijke informatie hebben. De rapporten van deze onderzoekers worden besproken in werkvergaderingen aan de UNILU. Een eerste studiedag is achter de rug waarbij enkele bevindingen werden voorgelegd aan provincieraadsleden van de onderzochte regio. Deze confrontatie is zeker belangrijk, omdat de onderzoeksresultaten niet

De student-onderzoekers van CEDemoL in Luena bij hun vertrek naar het binnenland.

enkel in een lade mogen terecht komen. Het is onmogelijk om de impact hiervan te beoordelen. In dat verband is het bemoedigend dat de gouverneur van de provincie Katanga, Moïse Katumbi, alle steun heeft verleend aan het project. Dat het democratiseringsproces een lange weg heeft af te leggen, dat weet iedereen. De beschrijvingen van de lokale situatie staan in schril contrast met de ronkende beleidsverklaringen die vanuit het centrale bestuur worden naar voor geschoven. Ook dat is deel van het proces. Nu hebben we alleen een beter zicht van waar de weg kan vertrekken. Het is duidelijk dat de eerste beschrijvingen aangeven dat het lokale besluitvormingsproces complex is en vele spelers kent. Het is een volgende stap om deze gegevens verder te analyseren. Maar er is meer. Door telkens andere studenten uit te sturen, worden steeds meer mensen betrokken bij de analyse van het lokale beleid. Ook dat is een doel van het project: een steeds grotere groep te laten nadenken over het democratiseringsproces op basis van de lokale realiteit. Het samenbrengen van beleidsbeslissingen over het lokale vlak in de provincie geeft nu al een verzameling van informatie die als uniek voor de regio kan beschouwd worden. Vanuit de VUB wordt ook geholpen om het Centrum materieel uit te bouwen. Het bureau met een kleine bibliotheek en de computer met internetverbinding wordt gretig gebruikt. Jammer dat de Congo-projecten bij de VLIR om budgettaire redenen voor onbepaalde tijd zijn opgeschort, omdat een opvolging meer dan nodig is. Een politieke beslissing die als een valse noot klinkt in het hoopgevende project van CEDemoL.


33

Dossier

Stripverhalen uit Congo Raffi Aghekian UCOS-medewerker

B EGIN 2008

V LAAMS M INISTER B ERT A NCIAUX IN K INSHASA OM DE CULTURELE SAMENWERKING TUSSEN V LAANDEREN EN D EMOCRATISCHE R EPUBLIEK (DR) CONGO FORMEEL TE BEKRACHTIGEN . A NCIAUX NOEMDE ZICHZELF MINISTER VAN OPTIMISME , “ OMDAT CULTUUR ZO VEEL HOOP BELICHAAMT.” H IJ ONDERTEKENDE EEN INTENTIEVERKLARING OM TOT DUURZAME CULTURELE SAMENWERKING TE KOMEN MET DE DR CONGO. D E NADRUK LIGT VOLGENS HEM OP DE INTERNATIONALE EN INTERCULTURELE INHOUD. WAS

De Franstalige Gemeenschap is op cultureel vlak al langer actief in Congo. YAMBI 2007 is hier een voorbeeld van: een cultureel uitwisselingsprogramma tussen de Franstalige Gemeenschap en DR Congo. Met dit project werden in de herfst van 2007 een honderdtal artiesten uitgenodigd om doorheen talloze tentoonstellingen, performances, optredens en ontmoetingen de diversiteit en de dynamieken van de Congolese artistieke expressies te waarderen en aan het Belgische publiek te tonen. In het kader van dit YAMBI-festival werd in Brussel de tentoonstelling TALATALA voorgesteld. Ze is het resultaat van één jaar werk en onderzoek met de striptekenaars van Kinshasa. Een eerste luik beschrijft het dagelijkse leven in Kinshasa via haar stadslegendes, haar Europese droom, haar openbaar vervoer en andere thema’s. De stripverhalen zijn het resultaat van de wedstrijd Chroniques kinoises, die in 2006 in Kinshasa werd georganiseerd door de vzw Entre Deux Mondes. Verschillende fragmenten van deze wedstrijd worden doorheen dit tijdschrift getoond. Een tweede luik van de tentoonstelling werpt zijn licht op de geschiedenis, de productieomstandigheden en de voornaamste creatieve thema’s van het Congolese stripverhaal van vroeger en nu. Het toont naast portretten van kunstenaars ook de verschillende genres die Congo sinds 1960 kent. (www.yambi.be - www.talatala.cd)

34


Stripverhalen als cultuurvorm In Kinshasa verspreiden geruchten zich razendsnel en overal, op straten en pleinen, op school, op de bus, het werk, de markt of thuis. De meest sensationele anekdotes en de kleinste nieuwtjes worden vaak met de grootste ernst rondgebazuind. Op die manier is het natuurlijk moeilijk de waarheid van de verzinsels te onderscheiden. Als bijzonder toegankelijk communicatiemiddel op het kruispunt tussen mondelinge, beeldende en geschreven tradities is het stripverhaal zonder twijfel een van de geschiktste instrumenten voor de verspreiding van de Afrikaanse realiteit. Elke tekening is een lokale uiteenzetting die de geschiedenis kan hertekenen en het voor de schrijver en

zijn publiek mogelijk maakt het heden te ontcijferen. Het stripverhaal is een populaire spreekbuis die het dagelijkse leven van een gemeenschap tot uitdrukking brengt. Deze tekeningen verhalen over het leven van alledag en zijn bijzonderheden, en ontsluieren zo meer over andere manieren van denken en handelen.

Culturele samenwerking Wanneer kunst en cultuur gedijen zijn mensen bezig met meer dan overleven alleen. Immers, bij kunst en cultuur gaat het over normen en waarden, over de dialoog met de ander, over verleden en toekomst, over de manier waarop mensen naar zichzelf en de

wereld om hen heen kijken. Kunst en cultuur dragen bij aan de bewustmaking van mensen, hun duurzame ontwikkeling en de totstandkoming van stabiele samenlevingen. Voor de Belgische ngo Africalia richt de samenwerking op het cultureel terrein zich op: • het integreren van de culturele dimensie op alle niveaus van de ontwikkelingssamenwerking; • het erkennen, beschermen en het promoten van de waarden en culturele identiteiten om de interculturele dialoog aan te moedigen; • het erkennen, beschermen en het valoriseren van het cultureel patrimonium, het ondersteunen van de ontwikkeling van de capaciteiten in deze sectoren; • het ontwikkelen van de culturele industrie en het verbeteren van de toegang tot de markten voor artistieke en culturele goederen en diensten. (www.africalia.be) “Het stripverhaal in de Democratische Republiek Congo: geen woestijn, noch een groot woud. Een savannebos misschien, bosjes van wisselend belang en enkele sterke bomen, soms gehinderd door parasiterende lianen. Er bestaat een echt Congolese stripproductie, in sommige gevallen al twintig jaar of langer. Haar impact is groot, haar creativiteit vanzelfsprekend.” [FRAGMENT

VAN JEAN-PIERRE JACQUEMIN]


35

Dossier

Trias Stefaan Bonte diensthoofd Noord Trias vzw

Gender en ontwikkelingssamenwerking Iedereen praat tegenwoordig over gender... Maar wat is gender eigenlijk? Gender bekijkt mannelijkheid en vrouwelijkheid vanuit een cultureel, sociaal, economisch, politiek... perspectief. Biologisch gezien is men man of vrouw, punt uit. Maar verschillende culturen kijken op een andere manier naar mannen en vrouwen, met andere normen, rolpatronen, waarden, privileges... Gender is dus meer dan een biologisch gegeven, het is een sociaalmaatschap-

pelijk gegeven. En precies daarom is gender zo belangrijk in ontwikkelingssamenwerking.

Vrouwelijk ondernemerschap in het Zuiden Terwijl in vele gebieden in het Zuiden vrouwen in toenemende mate economische verantwoordelijk zijn voor de familie, krijgen ze minder kansen zich economisch te ontwikkelen. Sinds tientallen jaren is nochtans aangetoond dat toename van vrouwen op de arbeidsmarkt samengaat met vermindering

van armoede en snellere lokale economische groei. Niet enkel vrouwen profiteren van de economische versterking, maar ook hun man, kinderen en het gehele gezin. Vrouwen hebben niet alleen minder toegang tot formele arbeid, ook is hun toegang tot productiemiddelen, training, inputs, materiaal en krediet lager. Minder dan 1% van alle eigendommen in de wereld staat geregistreerd op naam van vrouwen en vrouwen verdienen slechts 10% van alle inkomsten, terwijl zij 67% van alle werkuren draaien (ILO/UNDP). Bijna twee derde van de ongeletterden op de wereld zijn vrouwen, vrouwen bezetten minder dan 13% van de parlementaire zetels in de wereld en minder dan 9% van de zetels in de minst ontwikkelde landen.

Vrouwen aan het woord Trias organiseert in maart 2009 een conferentie rond vrouwelijk ondernemerschap in het Zuiden. Vrouwen nemen er het woord: ervaringen over vrouwelijk ondernemerschap worden uitgewisseld samen met Trias-partners uit Vlaanderen (markant, UNIZO, KVLV) en vrouwenorganisaties uit het Zuiden. Centraal thema van de conferentie wordt de holistische aanpak van vrouwelijk ondernemerschap met als finaliteit ‘empowerment’ van vrouwen, hun families en hun leefgemeenschappen. De conferentie zelf heeft als doel om enerzijds strategieën aan te reiken om de aanpak rond vrouwelijk ondernemerschap concreter te maken en te kunnen delen met anderen, en anderzijds effecten en impact van een holistische aanpak te benoemen.

38


Dossier

Achter de Spiegelbeelden, een tentoonstelling over ondernemende vrouwen in het Zuiden Klaas Nijs consulent-stafmedewerker

DE

TENTOONSTELLING

‘ACHTER

TUREEL VROUWENNETWERK

SJAMMA

VZW EN DE

DE SPIEGELBEELDEN’ IS EEN INITIATIEF VAN HET INTERCUL-

OOG

IN OOG, HET

WERELDCENTRUM

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN

VLAAMSE GEMEENSCHAP.

VZW,

KASSOEMAI

VZW,

EN WORDT GESTEUND DOOR DE

e tentoonstelling brengt aan de hand van verhalen, voorwerpen en beeldmateriaal de portretten van acht verschillende vrouwen uit Rwanda, Ecuador, El Salvador, Vietnam, India, Turkije, Marokko en de Filip pijnen. Telkens worden vrouwen getoond die in hun dorp of gemeenschap een onderneming zijn gestart, om zo enigszins de armoede om te buigen of hun eigen positie en die van de andere vrouwen in hun omgeving te verbeteren. De wilskracht en vechtlust van deze vrouwen werd en wordt danig op de proef gesteld. Vaak moeten ze met erg weinig middelen hun onderneming draaiende houden. Vlaamse vrouwen bezochten in het kader van het project onder meer een textielproject van Ly May Chan bij de Rode Hmong in Vietnam, de bakkerij van Vilma Pérez in El Salvador, rozenvelden bij Faden in Turkije, de argancoöperatie van Amzaourou in het zuiden van Marokko, Daisy Rodriguez en haar cacaoproject in Ecuador… Dit leverde boeiende verhalen op, ontroerend door de herkenbaarheid van de veerkracht en creativiteit die vrouwen eigen is.

D

De bedoeling van het project, dat kadert in het globale plan rond de Millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties, is om via positieve verhalen uit het Zuiden, die de kracht van vrouwen beklemtonen, aan te zetten tot bewustwording en solidariteit in het Noorden. Men tracht hierbij aan te tonen dat er een heel verhaal van gelijke kansen verbonden is aan de producten uit eerlijke handel, dat lokale ondernemingen bijdragen tot plaatselijke armoedebestrij-


39

Dossier

FILIPPIJNEN - Pascal Van Driessche gaf ons het verhaal van Junita Junita: Vrouw, moeder en… een vechter! "Mijn naam is Junita Ekid-Farrong en ik ben 32 jaar oud. Ik behoor tot de Igorot, het oorspronkelijke volk van de Cordilleras (bergketens) op de Filippijnen. Ik ben afkomstig van het mijngebied Mankayan, in de provincie Benguet. Ik ben moeder van vijf kinderen, waarvan de oudste 13 is en de jongste 5. Ik was gewoon een huisvrouw, tot op de dag dat de mijnwerkers van de Lepanto Mining Corporation besloten te staken. Dat was in 2003 - het moment waarop mijn leven als echtgenote, moeder en vrouw een wending nam. Gedurende de twee stakingen, in 2003 en 2005, stond ik mee op de barricades en hielp de piketten op hun plaats houden samen met andere vrouwen en kinderen van mijnwerkers. Zelfs wanneer het leger en de politie, die de kant kozen van de Mijncompagnie, door onze rangen trachtten te breken hielden we stand. We richtten de vereniging voor vrouwen van mijnwerkers op, ‘Tignayan ti Babbai itit Minasan a Lepanto’ (TBML). Het doel was de samenwerking en eensgezindheid tussen mijnwerkersvrouwen te bevorderen. Zo werd ik een vrouwelijke activiste die opkwam voor het recht van mijnwerkers op een goed loon, een aanvaardbare levensstandaard en het welzijn van hun families. In 2006 organiseerden we een rijsthandelproject, gesteund door de Provincie Oost-Vlaanderen, België, via CDPC. Dit project is bedoeld om het leven van de mijnwerkersfamilies gemakkelijker te maken door rijst aan een schappelijke prijs te verkopen. Op dit moment leid ik de dagdagelijkse werking van het handelscentrum, dat heel toepasselijk ‘Agamang’ heet, een plaatselijke term voor een rijstopslagplaats."

VIETNAM - Greet Lybeer vertelt LY MAY CHAN is een vrouw van 36 jaar en heeft vier kinderen. Ze behoort tot de bevolkingsgroep de Rode Hmong. Dit is een van de vele etnische minderheidsgroepen die het gebergte in het noordwesten van Vietnam bewonen. Naast het harde leven in de bergen worden die volkeren geraakt in hun overlevingskansen door het jachtverbod op bepaalde diersoorten, de pogingen van de staat om ontbossing tegen te gaan en het verbod op opiumteelt. Er moesten dus initiatieven worden ondernomen om met andere middelen inkomsten voor de groep te verzekeren. Een voorbeeld daarvan is het kweken van hennep en het opzetten van handwerk- en kunstnijverheid door Oxfam Quebec in samenwerking met Craft Link. Deze laatste is een Vietnamese vereniging zonder winstoogmerk voor de kleine producent en heeft tot doel eerlijke handel te stimuleren. In het gehucht Ta Phin nabij Sapa coördineert Ly een dergelijk initiatief. Zij zorgt er voor dat het handwerk, zoals traditionele en nieuwe borduurmotieven op geweven en met indigo geverfde stoffen, door Craft Link naar het Westen uitgevoerd kunnen worden. De vrouwen werken er individueel thuis en worden per stuk betaald. Dit garandeert een vast inkomen van ongeveer 8.000 dollar per jaar voor de hele gemeenschap. Daarnaast verkopen ze zelf iedere zaterdagavond op de markt eigen artisanaal werk.

ding, en ook in eigen omgeving duurzaam consumeren aan te moedigen en samenwerking te stimuleren via sensibiliseren en actie. De thematiek van de tentoonstelling sluit perfect aan bij de gezamenlijke campagne van ngo’s en vakbonden rond ‘Waardig werk’ die net van start is gegaan en loopt tot 2009. Sinds november 2007 reist de tentoonstelling door steden en gemeenten in Vlaanderen. Maar ‘Achter de spiegelbeelden’ is veel meer dan een tentoonstelling alleen. Ter omkadering van de tentoonstelling zijn er tal van interactieve workshops ontwikkeld, die op een laagdrempelige wijze vrouwen hier laten kennis maken met de cultuur en het leven van vrouwen in het Zuiden. Titels als ‘Chocolade, vrucht der goden’, ‘La vie en rose’, ‘Vlaamse mode en Indische ambacht’ doen het beste vermoeden. Sluitstuk van het project is de publicatie van een boek en bijhorende dvd. In het boek komen alle vrouwenportretten en getuigenissen uitgebreid aan bod. Naast de landeninfo wordt er ook stilgestaan bij de algemene ontwikkeling van het land in kwestie. Telkens wordt er ook een specifiek thema uitgewerkt, zoals microfinanciering, schone kleren, vrouwenrechten, maatschappelijk verantwoord onder nemen… Het boek zet aan tot actie en biedt de lezer concrete tips om solidariteit in de praktijk te brengen. De vele foto’s, de reisverhalen en de bijhorende dvd neemt de lezer mee en nodigt uit om achter de spiegelbeelden te kijken. De publicatie is te verkrijgen bij het Wereldcentrum vzw voor 15 euro. De tentoonstelling zelf reist nog rond tot eind 2009. Voor een agenda met reservaties, of om de tentoonstelling zelf te reserveren, kan je terecht op: www.achterdespiegelbeelden.be

40


OB37117

maak gratis kennis met De wereld is geen fait divers Analyses, verhalen en mensen áchter de actualiteit Boeiende onderzoeksjournalistiek Kleurrijke fotoreportages Verhelderende berichtgeving uit het Zuiden

. Uw maandelijks mondiaal magazine.

www.MO.be

Vraag een proefnummer aan via [email protected] of via 02 536 19 77

Actualiteit

LEZERSBRIEF

Algemene aanpak

et aloude dossier van de parochieassistenten ligt sinds de aanstelling van Leterme I terug op tafel en in het kielzog hiervan volgt spoedig de waarschijnlijk al even fragmentaire parlementaire discussie over de bijpassende verloning. Althans, zo luidt de aankondiging van mevrouw De Schamphelaere in de Tertio van 30 juli 2008.

H

Over de rest van de (vaak historisch gegroeide) ongelijkheden in de institutionele behandeling van de erkende erediensten en levensbeschouwingen in ons land wordt weer maar eens geen woord gerept. In plaats van de kans te grijpen een globaal wettelijk kader te creëren die voor de toekomst een gelijkheid in feiten op alle niveaus kan creëren, blijft men maar à la tête du client werken, liefst nog in rommelbakwetten, wat op termijn volgens ons nooit kan leiden tot een deugdelijke situatie. Reeds jaar en dag hamert de Unie Vrijzinnige Verenigingen op de noodzaak van zo een universele en billijke oplossing, maar blijkbaar liggen de beleidsprioriteiten voor de regering op vlak van de levensbeschouwingen momenteel elders… Hopelijk moeten we evenwel niet wachten tot sint-juttemis om deze gelijkheid ooit verwezenlijkt te zien. Sonja Eggerickx voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

Tertio 06/08/2008

42


LEZERSBRIEF

Wilsverklaring inzake euthanasie e zijn tevreden dat men vanaf 1 september 2008 de wilsverklaring inzake euthanasie kan laten registreren bij de burgerlijke stand van de gemeente.

W

Tot op heden kon men voor de registratie, naast de vereniging Recht op Waardig Sterven vzw, ook terecht bij de Centra Morele Dienstverlening van de Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw (www.uvv.be) en de Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging vzw (www.h-vv.be). Het vormt dan ook een hele geruststelling voor de burgers dat ze nu eindelijk de wilsverklaring inzake euthanasie officieel kunnen laten registreren. De artsen zullen toegang hebben tot de centrale databank die bij de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu opgericht wordt om na te gaan of een patiënt een wilsverklaring opstelde. De officiële registratie van de wilsverklaring vormt een belangrijke stap in het respect van de zelfbeschikking van het individu. Een volgende fase is de uitbreiding van het toepassingsgebied van de wilsverklaring inzake euthanasie en de afschaffing van de beperkte geldigheidsduur van vijf jaar. Sonja Eggerickx voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

Actualiteit

Een nieuw jaar, een nieuwe rector Emily Verté consulent-stafmedewerker

DINSDAG 23 SEPTEMBER GAF DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL (VUB) HET STARTSEIN VAN HET ACADEMIEJAAR 2008-2009. KWALITEIT, WAARDERING EN RUST WAREN WOORDEN DIE DE KERSVERSE RECTOR VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL PAUL DE KNOP IN DE MOND NAM. IN ZIJN ACADEMISCHE OPENINGSREDE GAF HIJ TE KENNEN HET UNIVERSITAIR ONDERWIJSLANDSCHAP VIA EEN ANDERE INVALSHOEK TE BENADEREN. KWALITEIT MOET EEN STAPJE VOOR HEBBEN OP KWANTITEIT.

ONDERZOEK

DIE MAATSCHAPPELIJK RELEVANT IS, VERDIENT MEER WAARDERING. EN NA

JAREN VAN GRONDIGE REFORMATIES IS HET MEER DAN TIJD VOOR EEN RUSTPERIODE.

OOK ALGEMEEN DIRECTEUR VAN DE ERASMUSHOGESCHOOL BRUSSEL LUC VAN DE VELDE IS ONGERUST OVER DE WIJZE WAAROP DE HERVORMINGEN IN HET HOGER ONDERWIJS ZICH ONTWIKKELEN.

ationalisatie en schaalvergroting. Dat zijn de woorden die de hervormingen van het hoger onderwijs in Vlaanderen omvatten. Rector Paul De Knop meent dat het overheidsbeleid gevolgen heeft en voor een aantal ongewenste neveneffecten zorgt. De bureaucratisering heeft in de universitaire wereld toegeslagen, professoren worden in de rol geduwd van ‘managers van een researchafdeling’, maar dan met een groot gebrek aan middelen.

R

© BERNADETTE MERGAERTS

“Professoren anno 2008 doen alles zelf: ze typen brieven, doen financiële verrichtingen, herstellen eigenhandig apparaten (…) en dit zonder bijkomende administratieve ondersteuning”, stelt prof. De Knop. Verder heeft de metamorfose van het hoger onderwijs geleid tot een verhoogde publicatiedruk, want publicaties en citaties leiden tot meer middelen. Publiceren gebeurt bij voorkeur in het Engels, wat volgens de Knop op zich een goede zaak is, ware het niet dat dit tot gevolg kan hebben dat “Wie in het Nederlands schrijft, zijn of haar tijd verdoet.” Zo komt maatschappelijk relevant onderzoek, dat alleen betrekking heeft op Vlaanderen, in het gedrang.

44

PAUL DE KNOP


Universiteiten zitten in een strak financieel keurslijf, wat als gevolg heeft dat ze vakken en opleidingen die niet rendabel zijn, dreigen af te stoten. Daarenboven is de publieke financiering voortaan afhankelijk van het aantal geslaagde studenten, wat dan weer

Vervolgens meent de rector dat de Vlaamse overheid verder moet investeren in het onderwijs. Hoewel minister Vandenbroucke een belangrijk inhaalmanoeuvre heeft ingezet, is er nog een lange weg af te leggen. In verhouding tot de Vlaamse begroting is het aandeel voor het onderwijs in vier jaar tijd immers met 0,6 procent gedaald. Bovendien krijgt het hoger onderwijs in vergelijking met onze buurlanden een veel kleiner stukje van de taart. Binnen de onderwijsbegroting gaat het universitair onderwijs achteruit met 0,43 procent. Om onder meer de verhoogde verantwoordingsplicht en de internationaliseringopdracht naar behoren uit te voeren en om de indexering van de salarissen te kunnen uitbetalen, zijn er volgens de rector dan ook bijkomstige middelen voor het hoger onderwijs nodig. “De overheid moet zich ervan bewust worden dat schaalvergroting niet noodzakelijk is en vaak zelfs helemaal niet leidt tot meer kwaliteit”, stelt De Knop. Meer studenten betekent immers grotere lesgroepen en een toename van afstandelijke ex cathedralessen. Dat gaat ten koste van persoonlijke begeleiding. “Een grote universiteit zal in de toekomst al snel een middelmatige universiteit worden”, aldus rector De Knop.

Paul De Knop pleit ervoor om andere normen te hanteren voor het hoger onderwijs, omdat de sociaaleconomische en demografische realiteit van de hoofdstad hierom vraagt. Hij is voorstander van de oprichting van een sterk Brussels platform waarin zowel de Brusselse hogescholen als de Brusselse universiteiten, over de levensbeschouwelijke grenzen heen, samenwerken. Daarnaast wil prof. De Knop de internationale kaart trekken en staat hij voor de investering in een transregionale universiteit in Brussel. De Vrije Universiteit Brussel (eventueel in samenwerking met de Universiteit Gent) en de Université Libre de Bruxelles (ULB) moeten daarbij samenwerken in een internationale University of Brussels. Verder is De Knop een voorstander van meertalig onderwijs, met meer vakken in het Engels. Volgens Paul De Knop moet de redelijk eigenzinnige Vrije Universiteit Brussel ook een geëngageerde universiteit blijven. Dat wil zeggen dat ze zich maatschappelijk sterk moet profileren; haar academici moeten zich hiervoor inzetten en moeten hun inzichten delen met het grote publiek. Ook algemeen directeur Luc Van de Velde van de Erasmushogeschool Brussel, partner van de VUB in de Universitaire Associatie Brussel, nam het woord op de academische opening. Hij maakt zich zorgen over de wijze waarop de hervormingen in het hoger onderwijs verlopen. Hij merkt op en

LUC VAN DE VELDE

© BERNADETTE MERGAERTS

kan leiden tot het verlagen van de onderwijskwaliteitsnormen. Paul De Knop stelt dat het anders moet en ook anders kan.

waarschuwt dat de suggesties van de Commissie Soete (de rationalisatiecommissie met vertegenwoordigers van universiteiten en hogescholen) geen aanleiding mogen geven tot het niet langer verzekeren van een volwaardig pluralistisch hoger onderwijsaanbod, in Vlaanderen en in Brussel. Daarnaast is de Erasmushogeschool Brussel voorstander om de samenwerkingsverbanden met de Vrije Universiteit Brussel te behouden en verder te zetten, weliswaar onder bepaalde voorwaarden. De hogeschool is immers ook voorstander van een universiteit nieuwe stijl, met een totale overdracht van alle academische én professionele hogeschoolopleidingen naar deze universiteit. “Op die manier kunnen maximale synergie en complementariteit in zowel het (onderwijs)aanbod als inzake de organisatie van onderwijs, onderzoek en dienstverlening gerealiseerd worden. Kortom, een échte rationalisatie en optimalisatie.


45

Een moreel consulent vertelt...

Op de grens van leven en dood ... Wouter Matthijs moreel consulent PCMD Antwerpen

an alle gesprekken en contacten die ik in mijn werk als moreel consulent heb, is het volgende er één dat mij in het bijzonder is bijgebleven. Niet alleen omdat het met een erg innemend, zachtaardig en boeiend man was, maar ook omdat het een gesprek was op de grens van leven en dood.

V

Het dateert al van twee zomers terug dat Carla me belde in verband met haar echtgenoot Marcel. Ik had hen enkele jaren voordien enkele keren ontmoet in totaal andere -prettigeomstandigheden, en het klikte tussen ons. Het waren telkens aangename contacten geweest. Carla belde me omdat Marcel enkele weken voordien opgenomen was in het ziekenhuis en terminaal ziek was. Hij wilde euthanasie en ook de hele familie stond achter die keuze. Het probleem was dat zijn behandelende artsen niet wilden ingaan op zijn vraag. Deze weigering was ingegeven vanuit het beleid van het ziekenhuis waar hij was opgenomen. In de opnamebrochure van het ziekenhuis wordt een apart stukje gewijd aan vragen rond euthanasie, waarin expliciet vermeld wordt dat… “vragen rond euthanasie in het ziekenhuis behandeld worden vanuit een christelijke inspiratie, met oog voor alle mogelijkheden die palliatieve zorgen kunnen bieden.” Carla was duidelijk helemaal van slag. Niet alleen was er het nakende afscheid van Marcel, maar zowel Marcel als de (volwassen) kinderen

46


waren helemaal over hun toeren omdat op de vraag naar euthanasie niet werd ingegaan. Niemand wenste de doodstrijd die nu aan de gang was, die in hun aanvoelen onnodig was en niet in verhouding tot de man die Marcel altijd geweest was. Door alle commotie hadden ze tevens de indruk dat ook de relatie met alle verzorgenden in het ziekenhuis daaronder leed. Geconfronteerd met deze problemen hadden ze terug aan mij gedacht en ze dachten dat een gesprek met mij Marcel goed zou doen. Het was duidelijk dat ook Carla haar hart eens moest luchten. Het werd een lang telefoongesprek, over hoe moeilijk het was om haar man te verliezen, en hem anderzijds een spoedig en rustig heengaan te gunnen. Ik sprak een moment af dat ik Marcel een bezoek zou brengen. Toen ik een dag later in de ziekenhuiskamer van Marcel binnenstapte, was het er een drukte van jewelste. Zowel Carla als de drie volwassen kinderen (een dochter en twee zonen) waren in de weer om het vader naar de zin te maken. De één schudde de kussens op, de ander schikte de kaartjes op de vensterbank. Tegelijkertijd werden afspraken gemaakt in verband met de kleinkinderen… Ze waren allen op de hoogte van mijn komst en blijkbaar waren de verwachtingen hooggespannen. Zo gauw ik binnenkwam, spoedden ze zich naar buiten, want vader had een belangrijk gesprek.

Ik zette me op een stoel naast het bed en begroette Marcel. Hij was erg verzwakt. Het gesprek begon met zijn vraag naar euthanasie. De oudste zoon had er de vorige dag nog een hoogoplopende ruzie met de dokter over gehad. Samen gingen we na wat zijn opties waren: ook ik kon nog een gesprek met de dokters hebben, maar daar verwachtte hij weinig heil van. Ze waren heel duidelijk geweest: in hun ziekenhuis zou hij geen euthanasie krijgen. Naar huis overgebracht worden en daar de huisarts inschakelen, vond hij te belastend voor zijn echtgenote. Zich laten transfereren naar een ander ziekenhuis betekende dat zijn echtgenote hem niet langer met de fiets kon komen bezoeken en auto rijden kon ze niet. Ik ging verder in op zijn wens om te sterven. Hij was klaar met het leven, vertelde hij, ’t was goed geweest, hij had er vrede mee. Hij had afscheid genomen van zijn familie. Hij vreesde dat hij nog wel enkele weken zou leven en zijn grootste bekommernis daarbij was dat het voor zijn vrouw en kinderen nu erg belastend was, altijd maar aan zijn ziekbed zitten en wachten. Hij merkte dat ze erg gespannen waren, dat het voor hen slopende dagen waren. Ze begonnen elkaar op de zenuwen te werken. En hij wilde rust. Ik vroeg hem of hij het gevoel had dat hij hierin nog zelf iets kon doen. Samen tasten we af, hoe hij misschien toch het leven kon loslaten, zich afsluiten van de drukte die er vaak in zijn

kamer heerste. Ja, dat zei hem wel wat. Hij ging proberen zich terug te trekken, in zichzelf, want hij had gemerkt dat de zorg en bezorgdheid van zijn familie hem vaak meesleepte in een strijd. En hij wilde die strijd niet, niet meer. We praten verder over zijn leven, dat hij als heel zinvol en boeiend had ervaren. Hij had geluk gehad, vond hij. Hij had een mooie job gehad, hij was tweemaal getrouwd geweest met een fijne vrouw, en hij had een sterke band met zijn kinderen en kleinkinderen, die ondertussen hun leven goed hadden uitgebouwd. Ik vroeg hem of ik hem niet te zeer vermoeide. Neen, antwoordde hij, met een felle blik. Ik wil vermoeid worden. Zo kan ik straks mijn ogen sluiten. En hij ging verder, zacht en bescheiden, zijn leven overlopend. Na een hele tijd kwam zijn echtgenote even kijken en dat was een teken om het gesprek af te ronden. Marcel en ik waren beide ontroerd toen we afscheid namen. Wat zeg je tegen iemand die je wellicht nooit meer zal ontmoeten? Ik bedankte hem voor het gesprek, het vertrouwen dat hij in me had gesteld en wenste hem een zachte dood. De dag nadien belde Carla me om te zeggen dat hij die vorige avond laat gestorven was. Na ons gesprek had hij heel rustig zijn ogen gesloten en hij was vredig ingeslapen. Hij had zijn rust gevonden.


47

Internationaal

Een debat in Zweden: ‘Religions - the Hotbed of Homophobia?’ Sonny Van de Steene consulent-stafmedewerker

E EN

STAD VOL

Z WEEDSE

EN REGENBOOGVLAGGEN :

T HE E UROPRIDE 2008 . I EDER

S TOCKHOLM

JAAR VINDT DE OVERKOEPELENDE

LESBIENNE PRIDE STEEDS PLAATS IN EEN ANDERE KEER IN HAAR BESTAAN GING DE EER NAAR DE

E UROPESE

Z WEEDSE

IN HET MIDDEN VAN

E UROPESE

STAD .

V OOR

HOOFDSTAD .

HOMO EN DE TWEEDE

A LLERLEI

ACTI -

VITEITEN , INGERICHT DOOR DIVERSE ORGANISATIES , VINDEN PLAATS IN DE WEEK VOOR DE EIGENLIJKE PARADE .

NA

ZO

OOK ÉÉN DOOR THE

S WEDISH H UMANIST A SSOCIATION .

HET ZIEN VAN DE HUIDIGE SITUATIE MET BETREKKING TOT HOLEBIRECHTEN OVER

DE GEHELE WERELD BESLOTEN ZE EEN DEBAT TE ORGANISEREN OP 30 JULI 2008 MET ALS THEMA

‘R ELIGIONS -

THE

H OTBED

OF

H OMOPHOBIA ?’.

Panel Sonny Van de Steene, Anna Karin Hammar, Barbro Westerholm, Taslima Nasrin, Andrew Copson en moderator Carl-Johan Kleberg.

48


De religieuze vertegenwoordigers die the Swedish Humanist Association aansprak om deel te nemen aan het debat belden niet terug of weigerden, behalve één. De debatleden bestonden uiteindelijk uit Taslima Nasrin, dokter, schrijfster, feministe, mensenrechtenactivist en seculier humanist uit Bangladesh, Barbro Westerholm, voormalig directeur-generaal van de Swedisch National Board of Health and Welfare en liberaal lid van het Zweeds Parlement, Anna Karin Hammar, priesteres in de Kerk van Zweden, Sonny Van de Steene, afgevaardigde van de International Humanist and Ethical Union, en Andrew Copson, afgevaardigde van Gay and Lesbian Humanist Association. Christer Sturmark, voorzitter van de Swedisch Humanist Association, en Carl-Johan Kleberg, voormalig voorzitter van de Swedisch Humanist Association, leidden het debat. De zaal zat helemaal vol. De panelleiders begonnen het debat met een introductie van de verschillende aanwezigen en hun achtergronden. De getuigenis van Taslima Nasrin die daarna volgde, deed de zaal stilstaan bij wat de consequenties kunnen zijn van blind godsdienstfundamentalisme op de vrijheid van meningsuiting en gelijke rechten voor man en vrouw. Door haar pleidooi voor emancipatie van de vrouw in de islamwereld kreeg ze verschillende bedreidingen vanuit extremistische islamhoek en geen hulp of bescherming van haar thuisland. Het gevolg is dat ze nu, na vele jaren, nog steeds leeft in het Westen (die haar bescherming en onderdak geeft), in de hoop ooit terug te kunnen gaan naar haar land van oorsprong. Ondertussen strijdt ze voort voor gelijke rechten voor vrouwen en holebi’s.

Daarna volgde een korte uiteenzetting van Anna Karin, de enige aanwezige afgevaardigde van een religie. Ze vond vooreerst niet dat religies dé reden waren voor homofobie, wel één van de redenen. Daarnaast pleitte ze voor verandering in de Zweedse Kerk door een herinterpretatie van de heilige geschriften. Daarbij stelde ze dat het verhaal van Sodom en Gomora geen pleidooi is tegen homoseksuelen, zoals veelal geïnterpreteerd, maar wel tegen xenofobie. Een boeidende discussie volgde. De vraag is dan natuurlijk of een herinterpretatie een oplossing biedt? Misschien wil een deel van de christenen wel een andere interpretatie geven aan het verhaal, maar zal een ander deel dat nooit doen. Misschien leidt herinterpretatie naar een tijd waarbij de tolerantie en openheid naar holebi’s groter is, maar wat als de heilige geschriften op een bepaald moment opnieuw negatief tegenover holebi’s worden geïnterpreteerd? En wat dan met de Hadith, voor wat betreft de islam, waarin letterlijk staat dat homoseksuelen dood moeten? Kan een religie als de islam ooit openstaan tegenover holebi’s? Alle humanisten in het panel legden een rechtstreeks en groot verband tussen homofobie en religies. Ze pleitten dan ook vooreerst voor een scheiding van kerk en staat, een secularisatie van de samenleving. De (West-Europese) landen die het meest open staan naar holebi’s behoren tot deze landen in de wereld die de scheiding tussen religie en staat het verst doorvoerden. Daarnaast vonden ze ook dat een goede neutrale educatie die aanzet tot kritisch denken een perfecte voedingsbodem is voor een open en tolerante houding tegenover holebi’s en holebirechten.

Het publiek voelde mee en reageerde op de argumenten door de panelleden aangeboden. Hun betrokkenheid uitte zich meermaals in geestdriftig applaus. Een teken dat de dis-

cussie meer dan nuttig was en gesmaakt werd. Later die dag was er ook de humanistische pub waar nagepraat kon worden over het thema.

Vrij-oO nN -zinnig

Jenoff Van Hulle

Hemelse glossy Nederland heeft er een nieuw glossy magazine bij. En ja hoor, ook in deze vind je interviews, reportages en artikels over mode, reizen en lifestyle. Er is echter één belangrijk verschil met de andere in zijn soort: het nieuwe magazine verwijst met een knipoog naar de Bijbel. HEMEL noemt het nieuwe tijdschrift en sedert 1 oktober is het verkrijgbaar in zowat elke Nederlandse supermarkt, tabakshandel en tijdschriftenhandel.


49

Kruiswoordraadsel 6

Vijf winnaars krijgen elk een verrassingspakket.

Oplossing vorig nummer

Hoe maakt u kans?

Het sleutelwoord dat we zochten was SPIRITUALITEIT.

Vul snel het kruiswoordraadsel in en stuur het sleutelwoord vóór 28 november 2008 naar de Unie Vrijzinnige Verenigingen, Brand Whitlocklaan 87 te 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe of fax het door op nummer 02/735 81 66. U kan het ook via e-mail aan ons bezorgen: [email protected]. Met evenwel vermelding van ‘oplossing kruiswoordraadsel’ en persoonlijke gegevens.

Winnaars vorig nummer: Uit de juiste inzendingen kwamen volgende vijf winnaars uit de bus:

De oplossing verschijnt samen met de namen van de vijf winnaars in het volgende nummer. Bonte Carine uit Roeselare V OORNAAM N AAM

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

G EBOORTEDATUM A DRES

M

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

❏

V

❏

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Debroey Marie uit Halen Lefèvre Josiane uit Hoboken Roos Mira uit Beveren-Waas Van Kerkhoven Lily uit Antwerpen Zij kregen elk een verrassingspakket.

ANTWOORD: 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

© Puzzelland.com

50


Jongeren & Cultuur

Websites voor jongeren rond internationale solidariteit, reizen naar het Zuiden en vrijwilligerswerk samengesteld door UCOS-medewerkers

Inleefverblijven en interculturele uitwisseling

• www.afsvlaanderen.be • www.wep.be • www.rotary.belux.org/nl/publieke-ruimte/deelnemen/jeugduitwisselingen.shtml • www.yfu.be Duurzaam toerisme - reizen voor jongeren

• www.joker.be ❯❯ Go -26 aanbod. • www.kriskras.be • www.reismicrobe.be Je eigen project in de wereld uitwerken met steun van de overheid

• www.extra-time.be Vrijwilligerswerk in het buitenland en bij ngo's in Vlaanderen

• www.youthinaction.be ❯❯ Vacatures (vaak interessante aanbiedingen voor stages). • www.11.be • www.btcctb.org ❯❯ De Belgische Technische Coöperatie (de uitvoerder van de officiële Belgische ontwikkelingssamenwerking die niet via ngo's verloopt), houdt af en toe selectierondes voor jongeren die een jaar willen werken in het buitenland.

Weten wat de Vlaamse ngo's doen en in welke landen ze actief zijn

• www.ngo-openboek.be Alle soorten info voor jongeren die naar het buitenland willen trekken

• www.jint.be Het kan ook interessant zijn om eens in je eigen gemeente te kijken. Misschien is er een gemeentelijke raad voor Ontwikkelingssamenwerking, of een schepen of dienst voor Ontwikkelingssamenwerking. Misschien heeft de gemeente wel een zusterband met een gemeente in China, Oezbekistan of Nigeria?


51

Jongeren & Cultuur

In de Congo Emily Verté consulent-stafmedewerker

D ERTIGDUIZEND. DAT STRAAT LEVEN .

IS NAAR VERLUID HET AANTAL KINDEREN DIE IN

A LTHANS

VOLGENS EEN SCHATTING VAN

E ÉN

OP

A MNESTY I NTERNATIONAL . D OOR

DE HEERSENDE PROBLEMEN IS HET AANTAL STRAATKINDEREN IN JAAR VERDUBBELD.

K INSHASA

CONGO

DE LAATSTE TIEN

VAN DE REDENEN DIE DAAR AAN DE GRONDSLAG VAN LIGT, IS

DE ARMOEDE DIE HET LAND TEISTERT. KADER VAN HAAR STUDIE

D IT

GEEFT OOK

S ARAH D URY

AAN . Z IJ WERKTE IN

AGOGISCHE W ETENSCHAPPEN (V RIJE U NIVERSITEIT B RUSSEL )

MET STRAATKINDEREN IN LUBUMBASHI .

aar Congo-verhaal begon in het Tervuurse café De Congo. Daar liep Sarah Dury een dorpsgenoot (Jeroen Vandenbussche, medeoprichter jongerenorganisatie Mutoto) tegen het lijf die met het idee op de proppen kwam: een stage met straatkinderen in Congo. Het leek haar wel wat en ze trok dan ook met haar vriendin Noor Talpe naar Lubumbashi.

H

Sarah en Noor kwamen via de organisatie Mutoto terecht bij Les Oeuvres Maman Margueritte (OMM). OMM is een ngo die zich in Lubumbashi inzet voor de opvang en begeleiding van straatkinderen. Kinderen die geen dak boven hun hoofd hebben omdat ze beschuldigd worden van hekserij en door hun ouders op straat werden gezet. Daarnaast zijn ook echtscheidingen bron van de thuisloze situatie van deze kinderen. De dochterorganisatie van Les Oeuvres Maman Margueritte, Mutoto, is in het leven geroepen om de continuïteit van de werking van OMM te garanderen. Jaarlijks organiseren ze twee evenementen: een fuif en een quiz. Momenteel wordt ook een scholenproject uitgebouwd. In het licht daarvan ontwikkelt het Mutoto-team een lessenpakket om leerlingen op een ongedwongen manier een kijk te geven op de straatkinderenproblematiek. De straatkinderen een meer rooskleurige toekomst bieden, daar zetten Mutoto en OMM hun schouders onder. Ook Sarah en Noor hebben er gedurende drie maanden hun steentje aan bijgedragen.

STRAATKINDEREN UIT LUBUMBASHI

52


Sarah en haar vriendin Noor verbleven in, wat men noemt, het basishuis (Bakanja Ville). Daar kunnen de straatkinderen zich wassen, hun potje koken, zich laten verzorgen en slapen.

SARAH MET STRAATKINDEREN

Daarnaast maakten ze ook werk van de reïntegratie van straatkinderen in hun gezin. Zo gingen Sarah en Noor iedere dag mee met een sociaal assistent in de arme wijken van Lumumbashi. Op die manier namen ze contact op met het gezin en poogden ze hen te overhalen het kind er opnieuw bij te nemen. “In Congo is er geen keuze. Het onderwijs is er bijvoorbeeld betalend, dus als je geen geld hebt, kan je niet studeren. Dat vind ik erg. Het aanbieden van gratis onderwijs en een maaltijd op school maakt dan ook dat de gezinnen sneller geneigd zijn de kinderen terug op te nemen”, aldus Sarah. Wanneer het kind weer in het gezin werd opgenomen, volgden Sarah, Noor en de sociaal assistent het kind op. Voor de opvolging gingen ze bijvoorbeeld naar de school van het kind en stelden ze er allerhande vragen betreffende het kind en zijn relatie tot de school. Verder gaf Sarah, samen met haar vriendin Noor, twee lessen alfabetisering aan twee klassen: één met kinderen die nog nooit school hadden gelopen en één met kinderen die wel al onderwijs hadden gevolgd. Om de dag af te sluiten hielden ze een artistiek uurtje. Knutselen, tekenen en boetseren, waren op het eind van iedere dag dan ook schering en inslag. Het doel van deze lessen was de kinderen terug zin te geven om te leren. “Uiteindelijk gaat de helft van ons klasje nog naar school. Het is wel aangenaam te weten dat je toch iets hebt kunnen bereiken in die drie maanden stage”, zo zegt Sarah.

Niet alleen bovengenoemde activiteiten waren onderdeel van Sarah haar stage, ze ging tevens twee keer per week naar de Academie voor Schone Kunsten in Lubumbashi. Daar waren er kunstenaars die vrijwillig allerhande artistieke technieken aan de kinderen bijbrachten. Vervolgens hebben Sarah en Noor iets blijvend proberen te verwezenlijken. Ze hadden het plan opgevat om iedere week een kunstenaar naar Bakanja Ville te laten komen. De eerste weken na hun vertrek liep alles nog op wieltjes en kregen de straatkinderen het bezoek van een kunstenaar, daarna is dit project doodgebloed. Het artistieke uurtje heeft men daarentegen wel kunnen behouden.

ARTISTIEK UURTJE MET NOOR EN STRAATKINDEREN

Enkele zaken hebben op Sarah een bijzondere indruk nagelaten. Het ene betreft twee kinderen die op straat lippenstift hadden gevonden en zich daarmee hadden beschilderd (zie foto). Ook het humeur van de straatkinderen is haar bijgebleven. Ze waren volgens haar altijd goed gemutst en dat terwijl ze toch een hard leven leiden.

Voor meer info

Mutoto Waterhoenlaan 5/4 3080 Tervuren www.mutoto.be

NOVEMBER- DECEMBER 2008

53

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN v. z .w. FEDERAAL SECRETARIAAT Brand Whitlocklaan 87 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe T 02 |735 81 92 - F 02 |735 81 66 [email protected] www.uvv.be

Provinciale Centra Morele Dienstverlening BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST PCMD Brussel Stalingradlaan 18-20 - 1000 Brussel T 02 242 36 02 - F 02 242 56 17 [email protected]

PROVINCIE LIMBURG PCMD Hasselt A. Rodenbachstraat 18 - 3500 Hasselt T 011 21 06 54 - F 011 23 55 16 [email protected]

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT PCMD Leuven Brusselsestraat 78 - 3000 Leuven T 016 23 56 35 - F 016 20 75 47 [email protected]

PROVINCIE ANTWERPEN PCMD Antwerpen Jan Van Rijswijcklaan 96 - 2018 Antwerpen T 03 259 10 80 - F 03 259 10 89 [email protected]

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN PCMD Gent Sint-Antoniuskaai 2 - 9000 Gent T 09 233 52 26 - F 09 233 74 65 [email protected]

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN PCMD Brugge Jeruzalemstraat 51 - 8000 Brugge T 050 33 59 75 - F 050 34 51 69 [email protected]

Centra Morele Dienstverlening BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST CMD Jette Jetse laan 362 - 1090 Jette T 02 513 16 33 [email protected] PROVINCIE ANTWERPEN CMD Antwerpen Breughelstraat 60 - 2018 Antwerpen T 03 227 47 70 [email protected] CMD Herentals Lantaarnpad 20 - 2200 Herentals T 014 85 92 90 - F 014 85 44 39 [email protected]

PROVINCIE LIMBURG CMD Genk Bochtlaan 16 bus 6 - 3600 Genk T 089 51 80 40 - F 089 51 80 49 [email protected]

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT CMD Halle Molenborre 28/02 - 1500 Halle T 02 383 10 50 - F 02 383 10 51 [email protected]

CMD Maasland Pauwengraaf 63 - 3630 Maasmechelen T 089 77 74 21 - F 089 77 74 22 [email protected]

CMD Vilvoorde Vlaanderenstraat 69 - 1800 Vilvoorde T 02 253 78 54 - F 02 253 57 87 [email protected]

CMD Tongeren Vlasmarkt 11 - 3700 Tongeren T 012 45 91 30 - F 012 45 91 39 [email protected]

CMD Mechelen O.-L.-Vrouwestraat 29 - 2800 Mechelen T 015 45 02 25 - F 015 43 55 19 [email protected]

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN CMD Aalst Koolstraat 80-82 - 9300 Aalst T 053 77 54 44 - F 053 77 97 70 [email protected]

CMD Turnhout Begijnenstraat 53 - 2300 Turnhout T 014 42 75 31 - F 014 42 54 40 [email protected]

CMD Ronse Zuidstraat 13 - 9600 Ronse T 055 21 49 69 - F 055 21 66 68 [email protected]

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN CMD Ieper Korte Torhoutstraat 4 - 8900 Ieper T 057 23 06 30 - F 057 23 06 39 [email protected] CMD Kortrijk Overleiestraat 15A - 8500 Kortrijk T 056 25 27 51 - F 056 25 27 53 [email protected] CMD Roeselare Godshuislaan 94 - 8800 Roeselare T 051 26 28 20 - F 051 26 28 26 [email protected]

CMD Sint-Niklaas Ankerstraat 96 - 9100 Sint-Niklaas T 03 777 20 87 - F 03 777 31 64 [email protected] CMD Zottegem Kastanjelaan 73 - 9620 Zottegem T 09 326 85 70 - F 09 326 85 73 [email protected]

Antennes Morele Dienstverlening PROVINCIE ANTWERPEN AMD Lier Antwerpsestraat 148 (1ste verdieping) 2500 Lier T 03 488 03 33 - F 03 488 03 33 [email protected]

PROVINCIE LIMBURG AMD Bilzen Klokkestraat 4 bus 1 3740 Bilzen T 089 30 95 60 - F 089 56 57 94 [email protected]

AMD Mol Laar 2 bus 3a 2400 Mol T 014 31 34 24 - F 014 31 34 24 [email protected]

AMD Leopoldsburg Koningstraat 49/gelijkvloers 3970 Leopoldsburg T 011 51 62 00 - F 011 51 62 09 [email protected] AMD Sint-Truiden Kazernestraat 10/001 3800 Sint-Truiden T 011 88 41 17 - F 011 31 26 45 [email protected]

Unie Vrijzinnige Verenigingen

www.uvv.be

uvv Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx ISSN Afgiftekantoor Brussel X Verschijnt tweemaandelijks ste jaargang nr

Recommend Documents