uvv Vrijetijdsarmoede Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx ISSN Afgiftekantoor Brussel X Verschijnt tweemaandelijks

ISSN 0772-6627 • Afgiftekantoor Brussel X Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx Verschijnt tweemaandelijks 2010 - 27ste jaargang nr. 4

uvv

Vrijetijdsarmoede

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN VZW HOOFDREDACTIE Federaal Secretariaat

Anne-France Ketelaer Marina Van Haeren

REDACTIEMEDEWERKERS Franky Bussche

Brand Whitlocklaan 87 Veerle Cannoot 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe T 02 | 735 81 92

Liza Janssens Klaas Nijs Sonny Van de Steene Jenoff Van Hulle Emily Verté

COÖRDINATOR F 02 | 735 81 66 [email protected]

www.unievrijzinnigeverenigingen.be

Sonny Van de Steene

LAY- OUT

CONFORM DE WET TOT BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER TEN OPZICHTE VAN DE VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS (8 DECEMBER 1992) DELEN WIJ U MEE DAT EEN AANTAL VAN UW PERSOONSGEGEVENS OPGENOMEN WORDEN IN ONS ADRESSENBESTAND. UVV ZAL, ALS HOUDER VAN DIT BESTAND, UW GEGEVENS VERWERKEN IN HET KADER VAN VOLGEND DOELEIND: VERSPREIDEN VAN PUBLICATIES EN INTERNE COMMUNICATIE. SCHRIFTELIJK VERZOEK, GERICHT AAN MEVROUW MARINA VAN HAEREN, SECRETARIS-GENERAAL, BRAND WHITLOCKLAAN 87 TE 1200 SINT-LAMBRECHTSWOLUWE, KAN U EEN OVERZICHT KRIJGEN VAN DE DOOR UVV OVER U OPGESLAGEN PERSOONSGEGEVENS. ONJUISTE GEGEVENS VERBETEREN WIJ OP UW VERZOEK.

OP

REACTIES OP DIT NUMMER KAN U STEEDS DOORMAILEN NAAR [email protected], DEZE WORDEN, NA OVERLEG EN GOEDKEURING DOOR DE KERNREDACTIE, GEPLAATST OP DE WEBSITE BIJ DE RUBRIEK REACTIES VAN DE DESBETREFFENDE UVV-INFO OF VERSCHIJNEN IN DE VOLGENDE UVV-INFO.

GrafiekGroep

UVV- info

WORDT GRATIS VERSPREID BINNEN DE VRIJZINNIGE GEMEENSCHAP. DE REDACTIE VAN UVV-INFO IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR DE INHOUD VAN DE DOOR DERDEN GELEVERDE ARTIKELS.

INhoud

PAGINA

Van de redactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Dossier: Vrijetijdsarmoede ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬

“Nog nooit zijn ze naar zee geweest.” Interview met Wouter Cox - Sonny Van de Steene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Bij’ De Vieze Gasten. Een sociaalartistiek project van, voor en door de buurt. Interview met Mong Rosseel – Jenoff Van Hulle . . . . . . . 10 Enjoying poverty?: filmreeks over kansarmoede - Klaas Nijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Vrijetijdsdag opent deuren voor kansarme jongeren - Sigrid Ponjaert. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Senioren, vrijetijdsbesteding en uitsluiting - Dominique Verté, Nico De Witte, Sarah Dury, Tine Buffel en Liesbeth De Donder. . . . . . . . 19 “Het is dat psychologisch duwtje in de rug om er terug tegenaan te kunnen.” Interview met Marianne Schapmans - Liza Janssens. . . . 25

UVV belicht Prikbord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 ¬ Wacht mee – Wachtnacht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 ¬ Vrijzinnigheid is… …een vrij zinnige wedstrijd! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 ¬ UVV@festivals. 2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Varia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 ¬ Opiniestuk ‘En wanneer is het de beurt aan vrijzinnigen?’ - Luc Devuyst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 ¬ Opiniestuk ‘De levensbeschouwelijke vakken in tijden van crisis’ – Sonja Eggerickx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 ¬ Na lang wachten... een groot feest - CMD-team Diksmuide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 ¬ Met de zon aan de hemel naar het paradijs. En de vrijzinnigen waren er ook bij - Sonny Van de Steene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Een moreel consulent vertelt… ¬ Een moreel consulent vertelt… vanuit de gevangenis - Tania Ramoudt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 ¬ Schone woorden klinken zo: reflectie over het leven - Harry Buyl, Linda Geeraerts en Rita Goeminne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Diversen ¬ Nacht van de Verlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 ¬ 1.000 km fietsen voor het goede doel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 ¬ Opleidingen die aanzetten tot kritisch ethisch denken:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 - Oud nieuws? Morele Dienstverlening studeren aan de Vrije Universiteit Brussel - prof. dr. Gustaaf C. Cornelis . . . . . 44 - Moraalwetenschappen aan de Universiteit Gent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 - Je verder verdiepen in de job van moreel consulent of leerkracht zedenleer? Schrijf je in voor het postgraduaat Moraal en Morele Begeleiding bij Groep T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 ¬ Een imaginaire busrit. Boekbespreking Lijn 3. Beelden & verhalen uit de stadsrand van Gent - Franky Bussche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 ¬ Tentoonstelling Geen schuld, wel straf - Veerle Cannoot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Internationaal ¬ Vrijzinnigen in Stockholm - Freddy Boeykens. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Vrij-On-Zinnig - Sonny Van de Steene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Kruiswoordraadsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Jongeren en cultuur ¬ Werken rond armoede: marketing of engagement? - Joeri Proot. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Info Vrije Universiteit Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Centra Morele Dienstverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

UVV-Info | 27ste jaargang nr. 4 Juli - Augustus 2010 Verschijnt tweemaandelijks Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx

Va n de Redactie AL DECENNIALANG WETEN WE DAT ARMOEDE EEN MULTIDIMENSIO-

ARMOEDE KAN DAN OOK DE SITUATIE WAARIN ZE VERKEREN AAN-

NAAL GEGEVEN IS WAARVOOR DE OPLOSSINGEN OP MEERDERE

ZIENLIJK VERBETEREN.

DOMEINEN MOETEN GEZOCHT WORDEN. COMPLEX IS EVENEENS EEN WAT KLAARHEID TE SCHEPPEN,

HET INVULLEN VAN DE VRIJE TIJD DOOR CULTUUR, SPORT… WORDT

UVV-INFO AL ZIJN LICHT OP THEMATA ALS HUISVESTING EN GEZONDHEID. EN OOK HET TWEEDE DEEL VAN 2010 ZAL IN HET TEKEN STAAN VAN ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING. ANDERE TERREINEN WORDEN VERKEND, TE BEGINNEN MET VRIJETIJDSBESTEDING EN DE INVLOED VAN ARMOEDE EROP.

VOOR MENSEN IN ARMOEDE NIET ALLEEN BEMOEILIJKT DOOR DE

TERM DIE HIER NIET MISSTAAT.

OM

WIERP

LITERATUUR TOONT AAN DAT MENSEN IN ARMOEDE VAAK EEN ZEER BEPERKT SOCIAAL NETWERK HEBBEN, DIT ZOWEL WAT FORMELE ALS INFORMELE RELATIES BETREFT. HUN NETWERK IS BEPERKT IN AANTAL EN OOK DE SAMENSTELLING IS VEEL MINDER GEDIFFERENTIEERD. ZE SLAGEN ER OP EIGEN KRACHT NIET IN OM DIT ISOLEMENT TE DOORBREKEN EN OM MENSEN MET EEN ANDERE SOCIALE ACHTERGROND TE LEREN KENNEN EN IN HUN NETWERK OP TE NEMEN. DIT TERWIJL EEN GOED FUNCTIONEREND SOCIAAL NETWERK ÉÉN VAN DE FUNDAMENTEN IS VOOR RIJKDOM IN AL ZIJN FACETTEN. HET VERHOGEN VAN HET SOCIAAL KAPITAAL VOOR MENSEN IN

©

DIATHEEK TOERISME VLAANDEREN

FINANCIËLE DREMPEL VAN DE TOEGANGSPRIJS.

MOBILITEIT EN KIN-

DEROPVANG SPELEN EVENEENS EEN BELANGRIJKE ROL VOLGENS HET

VLAAMS NETWERK VAN VERENIGINGEN WAAR ARMEN HET WOORD NEMEN. DE TOELEIDING VAN MENSEN IN ARMOEDE NAAR VRIJETIJDSACTIVITEITEN IS DAN WEER EEN ANDERE FACTOR DIE DREMPELVERLAGEND KAN WERKEN. DEZE UVV-INFO REIKT IN DAT LICHT EEN AANTAL PRAKTIJKVOORBEELDEN AAN. ZO HEEFT MOREEL CONSULENT SIGRID PONJAERT HET OVER DE VRIJETIJDSDAG, EEN PROJECT SPECIFIEK GERICHT OP KANSARME JONGEREN DIE SCHOOLLOPEN IN DE BRUSSELSE BUURT ZAVELDAL . DE SOCIAALARTISTIEKE BIJ’ DE VIEZE GASTEN UIT HET GENTSE LICHTEN HUN WERKING TOE. VERDER PASSEREN WOUTER COX , DEELVERANTWOORDELIJKE CULTUUR EN VRIJE TIJD BIJ HET LEUVENSE BUURTWERK ’T LAMPEKE, DE REVUE , ALSOOK MARIANNE SCHAPMANS, COÖRDINATOR VAN HET STEUNPUNT VAKANTIEPARTICIPATIE VAN TOERISME VLAANDEREN. HOE SENIOREN, VRIJETIJDSBESTEDING EN UITSLUITING ZICH TOT ELKAAR VERHOUDEN, KUNNEN WE VERVOLGENS LEZEN IN EEN BIJDRAGE VAN DE VAKGROEP AGOGIEK VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL. EN OOK DICHTER BIJ HUIS -MEER BEPAALD DE HUMANISTISCHE JONGEREN VZW- HEEFT MEN OOG VOOR DE UITSLUITINGSPROBLEMATIEK BINNEN HET VRIJETIJDSGEBEUREN. IN HET KADER VAN HET UVV-PROJECT OUTSIDE-INSIGHT GEVEN WE OOK EEN VERSLAG MEE VAN DE FILMREEKS ENJOYING POVERTY?. KORTOM, EEN HEUSE BOTERHAM DIE U HOPELIJK KAN SMAKEN. EMILY VERTÉ

EEN GROEPSFOTO VAN EEN REIS NAAR ZOUTELANDE (NEDERLAND)

- ‘T

LAMPEKE

Interview met Wouter Cox

Dossier

“Nog nooit zijn ze naar zee geweest.” Sonny Van de Steene consulent-stafmedewerker

50

JAAR WOON JE IN

N OG

L EUVEN . I N

AL DIE TIJD BEN JE NOOIT UIT JE GEBOORTESTAD GEWEEST.

NOOIT HEB JE IN LEVENDE LIJVE DE ZEE AANSCHOUWD.

N IEMAND

DIE JE MEENAM ...

MIDDELEN ONTBRAKEN ... J E BENT NIET VERTROUWD MET HET OPENBAAR VERVOER ... OM OP VAKANTIE TE GAAN , BANG DAT HET NIET LUKT MET DE KINDEREN ... BEELDEN UIT DE REALITEIT ALDUS TIJD BIJ

W OUTER COX ,

B UURTWERK ’ T L AMPEKE . “W E

DIT OVER GENERATIEKANS ARMOEDE .

WE

H ET

G EEN

DE ZIN

ZIJN VOOR -

DEELVERANTWOORDELIJKE CULTUUR EN VRIJE

WERKEN MET EEN KANSARM PUBLIEK .

M EESTAL

GAAT

D IT

KAN GAAN OVER WERK VERLIEZEN , RELATIEPRO -

BLEMEN , VERSLAVINGEN , UIT HUIS GEZET WORDEN OF EEN COMBINATIE ERVAN .

WE

WILLEN HET

WERELDBEELD VAN DEZE MENSEN VER RUIMEN EN HUN SOCIALE VAARDIGHEDEN AANSCHERPEN .

ZO

MAKEN WE OPNIEUW VERBINDING EN AANSLUITING MET DE MAATSCHAPPIJ .”

HET CENTRALE UITGANGSPUNT VAN

B UURTWERK ’ T L AMPEKE ,

KORT

IS DIT

EEN L EUVENSE ORGANISATIE .

ZE

BRENGEN DIT ONDERMEER IN DE PRAKTIJK DOOR EEN RUIM EN BETAALBAAR VRIJETIJDSAAN BOD AAN TE BIEDEN , ZOALS EEN UITSTAP NAAR DE KUST.

WE

HADDEN EEN GESPREK MET

in armoede hebben tijdens hun gehele leven nog nooit een stap buiten Leuven gezet.”

BEREIKEN DAARNAAST OOK HEEL WAT ALLOCHTONEN ,

MENSEN UIT DE PSYCHIATRIE EN DE NIEUWE ARMEN , MENSEN DIE DOOR DIVERSE OMSTANDIG HEDEN IN MOEILIJKHEDEN GEKOMEN ZIJN .

“Sommige mensen

WOUTER COX

OVER VRIJE TIJD EN MENSEN IN KANSARMOEDE , EN

WAT DE MEERWAARDE VAN EEN VERENIGING ZOALS

B UURTWERK ’ T L AMPEKE

HIERBIJ KAN ZIJN .

Hebben mensen in kansarmoede veel vrije tijd? Vaak wordt gezegd dat mensen in kansarmoede, doordat ze niet werken, veel tijd hebben. Voor alle duidelijkheid, dat is een complete misvatting. Mensen in kansarmoede zoeken voortdurend middelen om rond te komen, om erbij te horen, om te overleven. Ze lopen soms op de toppen van hun tenen en moeten constant heel diverse problemen oplossen. Ze moeten daarbij veel documenten in orde krijgen, waardoor ze van hot naar her moeten lopen. Het zijn de mensen die het minst gestudeerd hebben die de grootste administratieve verplichtingen hebben. Willen ze eten op de plank en een degelijk onderkomen, dan blijft er niet veel tijd over voor andere zaken. Toch hebben ook zij recht op een zinvolle vrije tijd. Mensen in kansarmoede vinden en krijgen echter heel moeilijk toegang tot het reguliere vrijetijdsaanbod. Welke factoren bemoeilijken de vrijetijdskeuzes van mensen in kansarmoede? Kansarmoede en sociale uitsluiting gaan over een cluster van problematieken. Het gaat zeker niet alleen over geld, maar ook over de weg niet vinden naar cultuur, over de beperkte mobiliteit, over sociale vaardigheden

WOUTER COX

JULI

-

AUGUSTUS 2010

5

Dossier

en sociale contacten. Het gaat ook over uitgesloten worden en niet welkom zijn. Zoals gezegd kennen veel mensen in kansarmoede de weg naar het reguliere vrijetijdsaanbod niet. Ze hebben dit niet meegekregen van hun ouders, die het op hun beurt ook niet meegekregen hebben van hun ouders. Aangezien ze

aanbod. Vandaag is het nog steeds zo dat een groot deel van het vrijetijdsaanbod aangeboden wordt door Vlaamse verenigingen binnen het middenveld en de middenklasse, bijvoorbeeld jeugdbewegingen, toneelgroepen, zangkoren, turnclubs... Wanneer je in een vereniging wil stappen, heb je de sociale vaardigheden en taal van die

naar een jeugdvereniging bracht. De activiteit duurde maar een uurtje, dus vond ze het niet nodig om eerst terug naar huis te gaan. Ze bleef echter de gehele tijd alleen in de kantine staan. Terwijl de andere ouders, die het ook de moeite niet vonden om naar huis te gaan, in een groepje samen stonden. Ze wou er niet bijstaan omdat ze bang was

“Het is niet leuk om je OCMW-kaart te tonen, en daarmee te zeggen dat je arm bent, wanneer er een rij achter je staat.” iets fout te zeggen, waardoor ze het misschien niet alleen voor haar zelf maar ook voor haar kind zou kunnen verknoeien. Tegelijk versterkte ze zo echter haar ‘er niet bij horen’. Die vrouw heeft dat een aantal jaar volgehouden. Andere ouders geven het vlugger op, waardoor hun kind niet in contact komt met dit vrijetijdsaanbod. Mensen in kansarmoede zijn ook bang om afgerekend te worden op hun sociaaleconomische status en achtergrond. Het is voor vele ouders de normaalste zaak om de spelers van een jeugdvoetbalclub, die net kampioen is geworden, te trakteren. Mensen in armoede kunnen dit niet. Het is voor hen ook niet altijd gemakkelijk om vervoer te organiseren wanneer de voetbalploeg op verplaatsing speelt. Al deze redenen zorgen er voor dat ze weg blijven van het vrijetijdsaanbod, dat georganiseerd is op maat en met de taal van de middenklasse. Wat doen mensen die in kansarmoede leven dan in hun vrije tijd?

THEATERPROJECT

- ‘T

LAMPEKE

de weg niet kennen of vinden, kunnen ze ook geen gebruik maken van het

6

JULI

-

AUGUSTUS 2010

vereniging nodig. Laatst vertelde een vrouw me dat ze haar kind iedere week

Ze zoeken andere manieren om zich te ontspannen. Volwassen mensen hangen gewoon wat rond. Ik heb al heel wat van onze mensen gezien die overdag naar de vaartkom in Leuven gaan om de vissers te bekijken. Op café gaan is een mogelijkheid omdat het relatief laagdrempelig is. Er wordt niks ver-

wacht, behalve iets drinken. Daar worden ze echter op afgerekend omdat ze ‘geen’ geld hebben. En mensen die ‘geen’ geld hebben, gaan niet op café. Wanneer ze op café gaan, ontmoeten ze echter meestal ook geen nieuwe mensen. Ze blijven in hetzelfde clubje, waardoor ze niet in aanraking komen met nieuwe mogelijkheden.

Wat biedt Buurtwerk ‘t Lampeke aan mensen in kansarmoede aan qua vrije tijd? We proberen ons vrijetijdsaanbod zo veel mogelijk af te stemmen op wat de mensen in kansarmoede zelf vragen. We voorzien in een zo divers mogelijk aanbod, niet enkel voor volwassenen, maar ook voor kinderen, jongeren en gezinnen.

quetoernooi. Willen ze bloemschikken, dan zoeken we iemand die hen dit kan leren en daarbij kan begeleiden. We bespreken samen ook de mogelijkheden en verbreden zo het aanbod. We gaan ook een aantal keer per jaar op uitstap. We willen de mensen uit hun vertrouwde omgeving trekken, we

“Ik kan en wil me niet akkoord verklaren met een maatschappij waarin iedereen denkt dat alles oké is, terwijl er bijna 15 procent van de bevolking in de marge van de samenleving leeft.” Mensen in kansarmoede kijken ook heel veel tv. Dat doen natuurlijk heel veel andere mensen ook. In mijn job hou ik daar rekening mee. Ik plan geen vergadering wanneer er bijvoorbeeld een belangrijke voetbalmatch is. De helft van de mannen komt toch niet. Wanneer de feuilletons op tv beginnen, Familie en Thuis, dan kan je best ook geen vergadering plannen. Met de digitale tv komt daar langzaam aan verandering in. Nu hoef je niet noodzakelijk meer om 20u stipt te kijken naar je favoriete soap. Waarom is tv zo belangrijk? Tv is er alle dagen. Deel een jaarabonnement door 365 en je hebt de reden waarom mensen vaak naar tv kijken. Het is en blijft één van de goedkoopste manieren om je vrije tijd in te vullen. Het is ook een activiteit die heel individueel kan gedaan worden en je komt er niet door in conflict met andere mensen. Daarnaast wordt het natuurlijk een gewoonte en zorgt het voor opvulling van eenzame en lege momenten.

WOUTER COX SAMEN MET EEN BEZOEKSTER TIJDENS EEN VOORLEESMARATHON VAN HET VERDRIET VAN BELGIË

Buurthuis ’t Lampeke heeft een activiteitenaanbod op woensdagnamiddag. Tijdens het maandelijks buurtforum wordt het vrijetijdsaanbod voor de komende maand vastgelegd. Mensen krijgen op dat moment ruimte om zelf voorstellen te doen. Willen ze petanquen, dan organiseren we een petan-

- ‘T

LAMPEKE

willen hun wereldbeeld verruimen. Sommige mensen in armoede hebben tijdens hun gehele leven nog nooit een stap buiten Leuven gezet. Nog nooit zijn ze bijvoorbeeld naar zee geweest. Het is voor hen dan ook een belevenis wanneer ze een uitstap maken. Dit jaar gaan we bijvoorbeeld op buitenlandse

JULI

-

AUGUSTUS 2010

7

Dossier

reis naar Barcelona, wat voor heel wat mensen een unieke ervaring en kans zal zijn. Onze uitstappen zijn bijna steeds volzet. Het is fantastisch te zien dat mensen echt veel hebben aan die positieve ervaringen. Ze putten er kracht uit. Wat een weerslag heeft op de rest van hun leven.

gen, theater… Het tweede spoor is de actieve beleving. Zelf dingen doen, zelf dingen maken. Zelf creëren, dus eigenlijk. Tonen wie je bent en hoe je naar de wereld kijkt. Het gaat van bloemstukken samenstellen tot een theaterproductie maken. Deze twee sporen hangen aan elkaar vast. Zoals eerder gesteld, hebben onze mensen weinig

ergens lid van te worden of om bijvoorbeeld een theaterproductie te maken. Hoe kan je een theaterproductie maken als je nog nooit naar het theater geweest bent? Wij proberen het cultuurkapitaal van de mensen op te bouwen, er een positieve beleving aan te koppelen, om hen daarna te stimuleren hun creatieve capaciteiten te benutten.

“De maatschappij wordt gevormd door alle groepen en we zijn maar zo sterk als de zwakste.” Daarnaast is het duidelijk onze opdracht om een gelijkwaardige ‘plek’ in te nemen binnen dit vrijetijds- en cultuuraanbod en om ervoor te zorgen dat wat wij maken en brengen ook bekeken kan worden door andere mensen. Dit beïnvloedt ook een maatschappij en leert mensen met een ruimere bril en minder clichématig naar kansarmoede te kijken. Compagnie Tartaren, de sociaal-artistieke werking gegroeid vanuit Buurtwerk ’t Lampeke, is een concreet voorbeeld van een permanente manier om dit te realiseren. Hetzelfde geldt voor de percussie- en de circusgroep binnen onze kinderwerking. De deelnemers moeten niet per se doorgroeien naar andere zogezegde nietkansarme verenigingengroepen. Dat kan, maar ook de omgekeerde beweging, van andere kinderen, jongeren en volwassenen uit de middenklasse, is even belangrijk. En ze hebben hetzelfde recht om -net als andere groepen- binnen hun eigen groep, club of vriendenkring activiteiten te ontwikkelen. Hoe bereiken jullie mensen in kansarmoede? THEATERPROJECT

- ‘T

LAMPEKE

Onze cultuur- en vrijetijdswerking gebeurt via twee sporen. Het eerste spoor betreft de passieve vrijetijdsbeleving. We gaan samen met de mensen kijken naar bijvoorbeeld tentoonstellin-

8

JULI

-

AUGUSTUS 2010

voorkennis met betrekking tot bepaalde vormen van cultuur meegekregen. Ze werden bijvoorbeeld niet aangemoedigd om lid te worden van een vereniging. Het is dan niet evident om zomaar

Reeds 40 jaar werken we in de buurt rond de Riddersstraat in Leuven. Na al die jaren kennen de mensen die hier wonen ons goed en is er een vertrouwensband gegroeid. Nieuwkomers maken kennis met Buurtwerking ‘t Lampeke via de

mensen die al langer in de omgeving wonen. We tonen ons ook. We komen vaak naar buiten bijvoorbeeld door de organisatie van een buurtfeest, maar ook door affiches en de maandelijkse folder. Deze laatste wordt iedere maand in alle bussen van de wijk gestoken. Er zijn hier ook heel wat organisaties actief waarmee we al samengewerkt hebben. Mensen leren ons kennen tijdens gezamenlijke activiteiten. Vaak verwijzen deze organisaties ook mensen naar ons door. De buurtwerkers zijn heel aanspreekbaar. Enkele van de deelwerkingen van Buurtwerk ’t Lampeke zijn verspreid over de buurt, waardoor we verankerd zijn op verschillende plaatsen in de omgeving. Daarnaast proberen we ook bepaalde kansengroepen te bereiken via ons prijzenbeleid. We houden steeds rekening met de financiële draagkracht van de mensen wanneer we geld vragen voor een activiteit. We bieden mensen ook heel wat kleine, maar belangrijke, dingen aan. Onmiddellijk één rol vuilniszakken kopen, is voor mensen, die het niet al te breed hebben duur. Wij verkopen die dan per stuk. Iedere dinsdagnamiddag is er een gratis juridische permanentie. Zonder afspraak kan iemand een probleem voorleggen en gaat de juridisch medewerker opzoek naar een oplossing. Doordat mensen op dit aanbod ingaan, leren ze ons ander (bijvoorbeeld vrijetijds)aanbod kennen en kunnen ze daarop ingaan.

gemeentehuis of het cultuurcentrum. Dit zou technisch haalbaar moeten zijn. Het systeem zou de administratieve rompslomp kunnen wegwerken. Mensen zouden niet meer moeten zoeken naar en lopen voor hun kortingen. Ze zouden meer vrije tijd hebben. Het stigma zou ook weggewerkt worden. Iedereen, mensen in armoede, ouderen, studenten, jongeren…, zouden zo’n kaart, met alle kortingen waar ze recht op hebben, krijgen. Mensen in armoede zouden dan niet meer hun OCMW-kaart moeten tonen om een korting te krijgen. Het is niet leuk om dit te tonen, en daarmee te zeggen dat je arm bent, wanneer er een rij achter je staat.

Wat zou het overheidsbeleid volgens Buurtwerk ’t Lampeke moeten realiseren met betrekking tot mensen in kansarmoede, sociale uitsluiting en vrije tijd?

Mensen in kansarmoede leven -jammer genoeg- in de marge van de samenleving. Er zijn te weinig verbindingen. Ze leven vaak buiten de maatschappij. Dit komt onder andere omdat de samenleving hen ook aan de kant plaatst. Velen denken dat de schuld van het kansarm zijn bij de persoon zelf ligt. De perceptie op mensen in armoede moet wijzigen. Het beleid kan het begrip van de gehele bevolking voor mensen in armoede stimuleren. Ze kan dit doen door de armoede in eigen land en regio zichtbaar te maken. Ook kan ze de structuren en mechanismen die armoede in stand houden blootleggen. Bijvoorbeeld wijzen op het feit dat, en de redenen waarom, mensen in armoede moeilijk ingang vinden tot reguliere vrijetijdsverenigingen. Veel mensen in armoede willen uit de armoede raken en kunnen dit niet door de structuur van de samenleving. Het resultaat is dat velen het opgeven.

Op dit moment zijn er verschillende subsidiekanalen waarbij mensen in kansarmoede hun kosten met betrekking tot vrije tijd voor een stuk kunnen recupereren. Het blijkt echter dat mensen in kansarmoede niet altijd weten waar welke korting te vinden is. De kortingen worden verspreid via diverse instanties zoals OCMW, de stad, het Fonds voor Cultuurparticipatie, de stedelijke sportdienst… Wij zouden graag een algemene vrijetijdskaart zien. Een vrijetijdskaart die je jaarlijks op een makkelijke manier kan opladen in bijvoorbeeld het

We willen beleidsmatig signalen geven dat het niet alleen gaat over doorstromen naar het zogezegde reguliere circuit. Het is fijn als mensen de stap maken naar andere, bestaande organisaties, maar het is niet noodzakelijk. Doorgroeien in de eigen werking is even waardevol. Hiermee distantiëren we ons van de klassieke visie waarbij mensen uit kansarme werkingen altijd moeten doorstromen naar het reguliere of 'normale' circuit. De eigen ‘plek’ en de omgekeerde beweging is even belangrijk.

Wat drijft u in uw werk? Ik kan en wil me niet akkoord verklaren met een maatschappij waarin iedereen denkt dat alles oké is, terwijl er bijna 15 procent van de bevolking in de marge van de samenleving leeft. Wij pretenderen een zorgstaat te zijn, maar een grote groep mensen wordt over het hoofd gezien. De kwaliteiten van heel wat mensen worden daardoor niet ten volle benut. De maatschappij wordt gevormd door alle groepen en we zijn maar zo sterk als de zwakste. Met de crisis nam de rijkdom van de hoogste inkomens, 2 procent van de bevolking, toe. Omgekeerd kreeg een heel grote groep die al nauwelijks iets had het nog moeilijker. Dit is geen wereld waar ik me goed in voel en wil in wonen. We moeten proberen om het voor iedereen in ons land goed om leven te maken. Ik probeer, met wat ik natuurlijk maar kan doen, de maatschappij een stukje rechtvaardiger en leefbaarder te maken voor iedereen. Mijn inspanningen zijn enkele druppels op een warme plaat. Maar ik ben er van overtuigd dat als er veel mensen met druppels smijten op die plaat, het opgemerkt zal worden en er iets aan gedaan kan worden. Er kan dan een emmer over gekwakt worden en misschien is die plaat dan afgekoeld. Meer info

Buurtwerk ’t Lampeke vzw Riddersstraat 147 3000 Leuven T 016 23 80 19 [email protected] www.fabota.be

JULI

-

AUGUSTUS 2010

9

Dossier

Bij’ De Vieze Gasten Een sociaalartistiek project

Interview met Mong Roseel

van, voor en door de buurt Jenoff Van Hulle consulent-stafmedewerker

IN

HET HART VAN ÉÉN VAN DE OUDSTE VOLKSWIJKEN VAN

BEVINDT ZICH DE UITVALSBASIS VAN

G ENT,

DE

B RUGSE P OORT,

B IJ ' D E V IEZE G ASTEN . B IJ ’ D E V IEZE G ASTEN

IS EEN SOCIAAL ARTISTIEK PROJECT PUR SANG : EEN ZAAL VOOR THEATER , MUZIEKCON CERTEN , KINDERTHEATER , STRAATTHEATER , CABARET EN COMEDY, EEN PODIUM VOOR ARTISTIEKELINGEN DIE HUN EI KWIJT WILLEN EN EEN ONTMOETINGSRUIMTE EN BROED PLAATS VOOR TALRIJKE BUURTPROJECTEN . VAN HET EERSTE UUR ,

M ONG R OSEEL .

UVV- INFO

SPRAK MET EEN

V IEZE G AST

“Iedereen is hier welkom en als ze niet uit zichzelf komen, gaat Bij’ De Vieze Gasten zelf de straat op om mensen te ontmoeten.” Wanneer zijn De Vieze Gasten geboren? Het gezelschap De Vieze Gasten is ontstaan in 1971 binnen de werking van het buurthuis Kontakt in de Sleepstraat in Gent. Dus, in essentie ben ik een vormingswerker en een buurtwerker. Ter gelegenheid van de eerste verjaardag van het buurthuis had ik met een paar vrienden een ‘show’ in elkaar geknutseld. Dit was de geboorte van Vuile Mong en De Vieze Gasten. Walter De Buck had ons bezig gezien en gaf ons de kans om op te treden op de Gentse Feesten van 1972. Het publiek was laaiend enthousiast. Walter De Buck nam ons mee door Vlaanderen in zijn voorprogramma. En voor we het goed beseften, werden we een veelgevraagde groep en besloten we om ermee door te gaan. Wat het einde betekende van het buurtwerk en het begin van vormingstheater? Inderdaad. In ’76 werden we erkend als vormingstheater door het Vlaams ministerie van Cultuur, een erkenning die we tot 2001 hebben kunnen behouden. 12 jaar lang hebben we vele Vlaamse en Nederlandse volkshuizen, buurthuizen, parochiecentra, jeugdhuizen… afgeschuimd met kleurige en muzikale voorstellingen. Maar in

MONG ROSSEEL

10

JULI

-

AUGUSTUS 2010

2000 werd onze erkenning ingetrokken. De uitleg voor deze beslissing was heel verwarrend. De Raad van Advies had geoordeeld dat wat De Vieze Gasten doen geen kunst is, maar dat we sociaal gezien wel belangrijk waren. Gelukkig was minister Anciaux op dat moment bezig met iets nieuws, namelijk sociaalartistieke projecten. Dus, vanaf dan zijn we het accent gaan leggen op het sociaalartistieke. Ondertussen was het gezelschap al neergestreken in de Reinaertstraat in Gent, midden in de grote volkswijk de Brugse Poort. Zo was de cirkel rond en stonden we weer waar we ooit begonnen, ingebed in een dynamische buurtwerking. Hoe ziet jullie sociaalartistieke werking er precies uit? We hebben drie pijlers. Een eerste pijler is de foyer. Als je hier in de buurt rondwandelt, zal je merken dat er bijna geen gewone cafés zijn. Wel een paar Marokkaanse en Turkse clubs, maar dat is het dan ook. Met de foyer willen we die leemte opvangen. We beschouwen de foyer dus als een ontmoetingsruimte tussen bezoekers, artiesten en medewerkers. De tweede pijler is de buurtgerichte passieve participatie. Hieronder verstaan we de voorstellingen in de zaal. We vinden het belangrijk dat de voorstellingen toegankelijk zijn voor een breed publiek en dat ze een band hebben met de buurt. Maar de passieve participatie omvat meer. Neem bijvoorbeeld de stad Eeklo. Eeklo telt ongeveer 30.000 inwoners, hetzelfde als deze buurt. Maar het grote verschil is dat Eeklo scholen van verschillende netten heeft, twee jeugdhuizen, een grote bibliotheek, jeugdbewegingen en sportaccommodatie,

BIJ’ DE VIEZE GASTEN, DE BRUGSE POORT

©

FOTOCOLLECTIEF FIXATIEF

terwijl er in de Brugse Poort niets is. We hebben drie basisscholen en that’s it. De bewoners moeten voor alles naar het centrum van de stad. Sinds wij hier actief zijn, is er een bibliotheek, een wijkgezondheidscentrum en een grote kringloopwinkel gekomen. Je voelt dat de buurt daar zeer gelukkig mee is. Dus verschillende zaken gebeuren nu bij wijze van spreken naast de deur van de mensen. Ook die dynamiek kan je omschrijven als buurtgerichte passieve participatie. En de derde pijler? Dat is de buurtgerichte actieve participatie. Deze volgt uit de eerste en tweede pijler. Mensen zien iets, praten met die artiesten en krijgen zelf goesting. Iedereen is hier welkom en als ze niet uit zichzelf komen, gaat Bij’ De Vieze Gasten zelf de straat op om mensen te ontmoeten, te leren kennen, met hen te praten, naar hen te luisteren en ze te vragen of ze zelf ook willen komen kijken en luisteren.

Kunt u een voorbeeld geven? Absoluut. Op een bepaald moment kwamen Raf en Mich van Kommil Foo hier over de vloer en vertelden ze dat ze iets met de buurtbewoners wilden doen. Ze zochten acht groepjes of mensen die een lied kenden dat was gekoppeld aan een verhaal. Natuurlijk zagen we dat zitten. Het project werd Buurtrock genoemd. We ontwierpen affiches en verspreidden deze in de buurt. Een maand later, geen reactie. Nog een maand later, nog altijd niets. Toen besloten ze het op een andere manier aan te pakken. Ze zijn van huis tot huis gegaan om mensen warm te maken voor het project en ’s avonds hadden ze er acht gevonden. Buurtrock heeft drie avonden gespeeld en elke avond was er één om nooit te vergeten. Telkens waren er 200 à 300 mensen. Er was zelfs een man van 80 bij die 250 liedjes uit het hoofd kende. Een schitterend figuur. Sindsdien zit hij hier steeds op de eerste rij. Onlangs zei hij tegen mij: “Mijn leven is begonnen

JULI

-

AUGUSTUS 2010

11

Dossier

BIJ’ DE VIEZE GASTEN, DE BRUGSE POORT ZAAL 3

©

FOTOCOLLECTIEF FIXATIEF

toen ik 80 ben geworden.” Dat is toch fantastisch!

Worden jullie geconfronteerd met armoede in de buurt?

Hoe zit het met de participatie van allochtonen uit de buurt?

Twintig jaar geleden was de Brugse Poort een echte arbeiderswijk waar veel mensen werkloos waren. Maar de stad Gent heeft veel inspanningen gedaan om de buurt gemengd te maken. Als je hier nu door de straten loopt, zie je wonderlijke tegenstellingen. Verschillende mensen wonen hier naast elkaar, allochtonen en autochtonen, jong en oud, werkloos en niet werkloos…

Dat is een probleem. We hebben het heel moeilijk om allochtonen te bereiken. We slagen er wel in om eens iets te organiseren in een Turkse of Marokkaanse club, maar daar stopt het. Hoe komt dat? Omdat ze wantrouwig zijn. Ze vinden het idee leuk, maar meer niet. Het is een traag proces. Maar eigenlijk willen we ons daar niet al te veel zorgen over maken. We doen gewoon door. En hopelijk zal het ooit veranderen. Het probleem is ook dat ze de taal niet goed kennen of niet vertrouwd zijn met het medium. Theater is in veel culturen niet echt bekend. Afrikanen kennen het wel omdat zij ook veel vormingstheater gebruiken maar Maghrebijnen niet. En in Azië is theater vaak religieus geïnspireerd.

12

JULI

-

AUGUSTUS 2010

Op welke manier houden jullie rekening met mensen die in armoede leven? Bij’ De Vieze Gasten is in de eerste plaats een sociaalartistiek project, geen vierdewereldorganisatie. Wij houden wel rekening met mensen waarvan we weten dat ze in armoede leven maar focussen er niet op. Al onze voorstellingen zijn bij te wonen aan democratische prijzen. Bovendien zorgen we ervoor dat initiatieven zoals onze fotoclub en schrijfclub zichzelf betalen. Deelnemers moeten geen eigen foto-

toestel hebben. Hebben ze er één, dan brengen ze dit mee. Maar hebben ze er geen, hier is goed materiaal aanwezig. Op deze manier hopen we de armoedeproblematiek onrechtstreeks mee te nemen in onze werking. Dat neemt niet weg dat er zich zaken voordoen waarop we zelf geen vat hebben. Zo zien we bijvoorbeeld dat de huurprijzen hier de laatste jaren zijn verdubbeld. Nu wonen hier nog veel sans papiers in de buurt, maar op termijn zullen die allemaal verdwijnen. Bovendien lopen mensen in armoede niet te koop met hun probleem. Dit is heel begrijpelijk, maar maakt het ook moeilijk. Want door het te verbergen, weet je het niet en gebeurt er niets. Meer info Bij’ De Vieze Gasten vzw Haspelstraat 31 9000 Gent België T 09 237 04 07 [email protected] www.deviezegasten.org

Dossier

Enjoying poverty?: filmreeks over kansarmoede Klaas Nijs consulent-stafmedewerker

IN

HET KADER VAN HET PROJECT

O UTSIDE -I NSIGHT

WERKT HET

P ROVINCIAAL C ENTRA M ORELE D IENSTVERLENING

VAN

B RUSSEL

DIT JAAR VERSCHILLENDE PILOOTPROJECTEN UIT, ONDER TE VERDELEN IN TWEE SOORTEN VAN ACTIVITEITEN : SENSIBILISERINGSACTIES VOOR EEN GROTER PUBLIEK ENERZIJDS EN MORELE DIENSTVERLENING OP MAAT VAN MENSEN IN EEN SITUATIE VAN SOCIALE ACHTER STELLING ANDERZIJDS .

E ÉN

U NIVERSITEIT B RUSSEL . D E TOONDEN .

D AT

VAN DE SENSIBILISERINGSACTIVITEITEN WERD HET ORGANISEREN VAN

4

FILMAVONDEN OP DE

V RIJE

FILMS WERDEN GEKOZEN OMDAT ZE ELK EEN UNIEKE VISIE OP ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING

DE KEUZES ZEER TERECHT WAREN GEMAAKT, BLEEK UIT DE TALRIJKE OPKOMST BIJ IEDERE VERTONING .

E

r zijn meerdere redenen om een artikel te schrijven over deze filmreeks. Enerzijds beloofden we in het begin van dit jaar, waarbij UVV-info volledig in het teken staat

van de problematiek van sociale uitsluiting, om u geregeld op de hoogte te houden van onze activiteiten in dit kader. Dat de UVV-info die u momenteel leest over vrije tijd en ontspanning gaat, is hier evenmin vreemd aan. Maar de ware toedracht is dat we vinden dat de selectie die we u hier presenteren vanwege haar boodschap en impact niet te missen is. Het is onze hoop dat u minstens één, zoniet alle films die we hier bespreken op een druilerige zomeravond (zo zijn er ongetwijfeld ook) eens een kans geeft en de boodschap die ze elk willen brengen, toelaat in uw huiskamer. Een beetje om te genieten, want elk ervan is alleen al om cinematografische redenen de moeite, maar ook een beetje om te ‘leren’...

JULI

-

AUGUSTUS 2010

13

Dossier

Henri Storck – Misère au Borinage en Huis der ellende

Luis Buñuel – Los Olvidados (vertoond op 8 maart 2010, ingeleid door prof. em. Hubert Dethier)

(vertoond op 1 maart 2010, ingeleid door prof. dr. Luc Deneulin)

Henri Storck staat bekend als een van de baanbrekers van de Belgische documentaire, ja zelfs van de sociale documentaire tout court. Zowel in binnen- als buitenland wordt hij nog steeds gelauwerd om zijn rol als cinematografisch pionier. In 1933 maakte hij samen met zijn Nederlandse collega Joris Ivens de film Misère au Borinage, een document dat de leefwereld van de mijnwerkers in de Waalse steenkoolmijnen op beeld wilde vastleggen, nadat het jaar daarvoor grote stakingen genadeloos waren neergeslagen. Opeengestapelde gezinnen in krotten, uitgemergelde arbeiders… de beelden van de barre leefomstandigheden blijven tot op vandaag beklijven. In het Huis der ellende vervolgt Storck zijn pamflettistische werk met een doordringend portret over de erbarmelijke woonomstandigheden van arbeiderfamilies in het Wallonië van het begin van de 19de eeuw. De overvolle krotten waar miniscule donkere kamers gehele families herbergen, bieden geen hoop op een betere toekomst aan hun bewoners. Jonge meisjes spelen zelf moeder voor hun nog jongere broers en zussen, deurwaarders bedreigen het weinige bezit dat men heeft, ellende is de enige constante. Wie denkt dat België nooit anders dan een land van melk en honing is geweest, werpt maar beter deze blik op haar industrieel verleden. De film werd in haar originele, stille versie vertoond, maar is in deze versie helaas nog niet verkijgbaar op dvd.

14

JULI

-

AUGUSTUS 2010

De in een jezuïetencollege opgevoede Buñuel leert tijdens zijn universitaire studies Salvador Dali en Federico Garcia Lorca kennen en bekeert zich tot het surrealisme (en het linkse gedachtegoed). Un chien andalou ontstaat uit de vruchtbare samenwerking van enkele avant-garde kunstenaars, waaronder de jonge regisseur zelf. Zijn antiklerikale standpunten (Buñuel verzet zich in zijn werk hevig tegen de ‘rijke’ en ‘gepeverteerde’ Spaanse klerikale bovenklasse) maken dat hij tijdens de Spaanse burgeroorlog zijn toevlucht moet zoeken in andere oorden, want Franco is geen fan. In 1950 maakt hij in Mexico de film Los Olvidados, De Verschopten, een provocerend meesterwerk dat tot de dag van vandaag standhoudt als waardevol maatschappijkritisch werk. De film handelt over een groep jongeren die getekend door armoede als bende door de straten van Mexico-stad ronddwaalt. El Jaibo, de leider van de bende, is net weer uit een jeugdgevangenis ontsnapt en eist met de nodige portie verbaal en fysiek geweld zijn plaats aan de top van de pyramide terug op. Met de terugkeer van Jaibo gaat het al snel van kwaad naar erger en zullen de leden van de bende in een neerwaartse spiraal terecht komen die enkel in het zwaarste ongeluk kan eindigen. In een wereld van haat en wreedheid kan geen moraal standhouden. Het eigenbelang overheerst en domineert al de rest. In Los Olvidados is er geen plaats voor de traditionele burgerlijke waarden, die Buñuel als myhtes bestempelt en zo ontkracht. Familie, godsdienst, ijver, sociaaldemocratie… niets houdt stand in de amoraliteit die een leven in armoede veroorzaakt. Buñuel zei ooit dat “I should like to make even the most ordinary spectator feel that he is not living in the best of all possible worlds.” Onder meer met deze film voegt hij beeld bij het woord. De film staat los van enige sentimentaliteit. Verlossing komt niet na lijden. De kijker moet ondergaan en eigen conclusies trekken.

Darrell Roodt – Faith’s Corner

Renzo Martens – Enjoy Poverty

(vertoond op 15 maart 2010, ingeleid door mevr. Mayke Vermeren)

(vertoond op 22 maart 2010, gevolgd door een debat met Koen Vidal en Meinie Nicolai)

In Faith’s Corner tracht Darrell Roodt een stem te geven aan zij die er geen hebben: in dit geval de daklozen van Johannesburg in Zuid-Afrika. De film is een stilistisch experiment: er wordt geen woord in gesproken (aangezien de daklozen ook geen stem hebben) en de doordacht kille beelden worden begeleid door prachtige muziek van Philip Glass. Faith is een dakloze vrouw die met haar twee jonge kinderen de straten afschuimt, op zoek naar net dat beetje dat haar zal helpen de dag door te komen. Het grootste deel van de dag wordt gespendeerd aan het bedelen aan een druk kruispunt, terwijl de kinderen op de middenberm wachten tot mama genoeg bijeen gescharreld heeft om hun lege maag toch enigszins te vullen. De onverschilligheid waarmee ze geconfronteerd worden, stuit tegen de borst. Goede bedoelingen ten spijt, is er niemand die haar vertrouwt of belangeloos te hulp schiet. Faith moet het zelf zien te redden in een moderne maatschappij die geen oog heeft voor de meest zwakken. Uiteindelijk dient ze -geconfronteerd met de extreme onhoudbaarheid van haar situatie- een beslissing te nemen die even hartverscheurend als onvermijdelijk is. De camera gunt je hier een gepriviligeerd standpunt van de minst gepriviligeerden op deze wereld. Er is geen andere optie dan twijfelend gefronteerd te worden met de hardheid die daaruit blijkt.

Renzo Martens, een Brusselse kunstenaar, tekent voor wat ongetwijfeld één van de meest besproken en bekritiseerde (kunst-)documentaires van de afgelopen jaren moet zijn. Deel twee van een drieluik is het geworden, met als verontrustwekkende boodschap aan de derde wereld: ‘enjoy poverty’, ‘geniet van je armoede’. Hij trok enkele jaren door Congo met eenvoudig te monteren neonletters waar hij deze boodschap mooi mee oplicht in wat momenteel zonder twijfel één van de meest miserabele gebieden ter wereld is. Hij richt zijn camera op de ‘big business’ van de armoede-industrie en raadt de Congolezen aan zelf hun ellende ten gelde te maken en te exploiteren, het is immers de meest voorradige ‘grondstof’ van het land. Terwijl de dorpskinderen dansen rond de neonletters die hij met een generator in gang steekt, raadt hij de ouders aan geluk te vinden in hun ellende, iets anders zullen ze nooit bezitten, dromen van een beter bestaan is een illusie die tegen beter weten in toch tot ongeluk zal lijden. In het ziekenhuis luidt de vraag waar de ‘meest hongerige’ kinderen zitten, die zullen zich voor de lens immers het best vertalen naar dollars voor de fotograaf. Hoeveel logo’s zijn er te bespeuren in de talloze vluchtelingenkampen van het land en hebben de vluchtelingen zelf een voorkeur voor het Unicef-logo of eerder dat van Artsen Zonder Grenzen? Snoeihard, compromisloos, ironisch tot het kraakt, de film die Renzo Martens heeft gemaakt is niet eenvoudig, wel verwarrend, maar ook beklijvend en terecht moeilijk om naar te kijken. En juist daarom, een absolute must.

Met dank aan Didier en Jan van het PCMD Brussel en Guy en Raffi van UCOS, alsook aan alle sprekers voor hun interessante bijdragen.

JULI

-

AUGUSTUS 2010

15

Dossier

Vrijetijdsdag

opent deuren voor kansarme jongeren Sigrid Ponjaert moreel consulent PCMD Brussel

A CHTER

HET

P ROVINCIAAL C ENTRUM M ORELE D IENSTVERLENING (PCMD) B RUSSEL ,

ALS HET WARE IN ONZE ACHTERTUIN , ZIJN TWEE

H ET

BEFAAMDE

S INT-J AN B ERGMANSCOLLEGE ,

SCHOOL LOPEN , EN

Z AVELDAL . T WEE

N EDERLANDSTALIGE

SCHOLEN GELEGEN .

WAAR ENKELE PRINSELIJKE SPRUITEN

SCHOLEN , AMPER EEN STRAAT VAN ELKAAR

VERWIJDERD , MAAR DE AFSTAND TUSSEN BEIDEN , WAT LEERLINGENPROFIEL , INFRA STRUCTUUR , BUDGETTEN EN PRESTIGE BETREFT, DRUKT ZICH LETTERLIJK IN LICHTJAREN UIT.

VOETBALWEDSTRIJD TUSSEN LEERKRACHTEN EN OUDERS

WORKSHOP CIRCUSSCHOOL

16

JULI

-

AUGUSTUS 2010

Z

aveldal is een buitenbeentje. Niet alleen is het een multiculturele buso-school maar Zaveldal komt eveneens tegemoet aan de noden van leerlingen die door het Centrum voor Leerlingenbegeleiding zowel naar type 1, type 3 als naar type 4 onderwijs werden doorverwezen. De lezers die enigszins vertrouwd zijn met het onderwijsjargon zullen ongetwijfeld onmiddellijk begrijpen dat de combinatie van problematiek van deze drie types leerlingen voor het (onderwijzend) personeel en de directie iedere dag opnieuw een ware uitdaging vormt. De jongeren die in Zaveldal school lopen, komen hoofdzakelijk uit gezinnen die in (kans)armoede leven. Dit heeft uiteraard ingrijpende implicaties op verschillende van hun levensdomeinen. Ook op het vlak van vrijetijdsbesteding heeft een beperkt gezinsbudget voor jongeren niet te onderschatten gevolgen. De verregaande inburgering van gsm en internet heeft het uitgavenpatroon van tieners immers drastisch gewijzigd. Voor het leeuwendeel van de leerlingen van Zaveldal betekent dit concreet dat ze over nog minder budget beschikken om aan ontspanning en buitenschoolse activiteiten te besteden. Er rest hen dan ook weinig andere alternatieven dan hun vrije tijd voor de buis, eventueel computerscherm of op straat door te brengen. Het zijn voornamelijk de jongens die voor de laatste optie kiezen met alle minder wenselijke gevolgen van dien. Ze worden algauw aanschouwd als ‘hangjongeren’ en hebben het veel moeilijker om aan de verleiding van het ‘jongerenbende’-leven te weerstaan. Om hieraan tegemoet te komen,

nam mevrouw Goudepenne, GOK-leerkracht, de beslissing om op 26 maart jongsleden een Vrijetijdsdag te organiseren. De betrachting van deze dag was de jongeren kennis te laten maken met enkele laagdrempelige organisaties, die een uiteenlopend gamma van op de leest geschoeide activiteiten aanbieden. Enkele maanden geleden ontving het PCMD Brussel dan ook een verzoek tot samenwerking van mevrouw Sergooris, de directrice van Zaveldal. Zij had immers vernomen dat de Centra Morele Dienstverlening Brussel-Jette hun werking gedurende 2010 volledig in het teken stellen van het Europees jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting. Terecht was ze van mening dat we zouden kunnen helpen bij het tot stand komen van samenwerkingsverbanden met lokale organisaties, die de knowhow hebben om met deze doelgroep om te gaan. De vraag vanuit Zaveldal was dan ook zeer concreet: “In hoeverre kan het PCMD Brussel helpen bij de voorbereiding en uitvoering van deze Vrijetijdsdag?” Met veel enthousiasme en vol goede moed heeft het team van het PCMD dan ook de rol van tussenpersoon op zich genomen. Na talloze telefoontjes, emails en enkele vergaderingen konden we een samenwerkingsverband tussen Zaveldal, Chicago vzw, Beeldenstorm vzw, Hujo, Buurtsport Brussel en de circusschool Zonder Handen realiseren. Vrijdag 26 maart 2010 was het zover. Een 80-tal leerlingen verdeeld in 9 groepjes trokken Brussel in op weg naar de verschillende organisaties. Chicago vzw verzorgde een initiatieles in boksen, koken en Engelse les. Beeldenstorm vzw maakte plaats in

haar naai-, ceramiek- en muziekatelier en bood tevens een kennismakingsles salondansen aan. Tot grote hilariteit van de leerlingen bracht Zonder Handen, de Brusselse circusschool, hen de basistechnieken van de acrobatie en het jongleren bij. En de stoerste onder de jongeren konden, via Buurtsport Brussel, genieten van adrenalineopstoot door een kennismakingsles Braziliaanse jiujitsu en tumbling. Ook de collega’s van Hujo stroopten de mouwen op en boden een 5-tal jongeren een spelactiviteit aan. Het team van PCMD Brussel klopte aan bij CMD Jette om versterking, zodat ieder groepje begeleid werd door een moreel consulent. Na een lunchpauze volgde een namiddag die een fitnessbeurt was voor menige lachspieren: een voetbalmatch tussen de leerkrachten van Zaveldal en de ouders van de leerlingen. Enkele leraressen zetten ieder schaamtegevoel opzij en verschenen als volleerde cheerleaders op het schoolplein. Gewapend met pomponnetjes, een ogenschijnlijke onuitputtelijke energie en een brede glimlach wierpen ze armen en benen in de lucht om de spelers aan te moedigen. Tientallen mobiele telefoontjes kwamen haast simultaan tevoorschijn uit zakken en handtassen en honderden foto’s werden van dit prachtig spektakel genomen. De sfeer zat duidelijk helemaal juist!

vroegen tijdens de volgende weken om extra informatie. In juni, na de proefwerkperiode, volgt een ‘toonmoment’. Alle foto’s die de teamleden namen, zullen op prikborden, vergezeld van een nummer, tentoongesteld worden op panelen. De jongeren kunnen dan kiezen van welke foto ze een kopie willen, die het PCMD Brussel hen, per post, zal opsturen. Om tegemoet te komen aan de vraag om extra informatie zullen we begin september een informatiemiddag op Zaveldal organiseren. Vertegenwoordigers van de deelnemende organisaties kunnen dan de geïnteresseerden verder informeren over hun werking en aanbod. Indien een leerling daadwerkelijk wil deelnemen dan zullen ze volledig begeleid worden bij de instap door een bekend gezicht. Kortom, de banden tussen PCMD Brussel, Zaveldal en de verschillende vzw’s zijn gesmeed en de Vrijetijdsdag Zaveldal zal ongetwijfeld een tweede editie in 2011 kennen.

De Vrijetijdsdag overtrof veruit ieders verwachtingen. Aan de leerlingen werd enige tijd nadien gevraagd een evaluatieformuliertje in te vullen. Uit hun reacties mogen we, niet zonder enige trots, stellen dat de doelstelling bereikt werd. Vele deelnemende leerlingen WORKSHOP CIRCUSSCHOOL

JULI

-

AUGUSTUS 2010

17

Dossier

Senioren, vrijetijdsbesteding en uitsluiting Dominique Verté, Nico De Witte, Sarah Dury, Tine Buffel en Liesbeth De Donder vakgroep Agogiek Vrije Universiteit Brussel

O NZE

SAMENLEVING WORDT VOOR HET EERST IN HAAR BESTAAN GECONFRONTEERD

MET EEN STEEDS TOENEMENDE VERGRIJZING . SEN AAN DEZE DEMOGRAFISCHE EVOLUTIE .

Z IJ

DE

DIENT ZICH DAN OOK AAN TE PAS -

GEMEENSCHAP STAAT VOOR VERSCHIL -

LENDE UITDAGINGEN WAARMEE ZIJ GEEN ERVARING OF TRADITIE HEEFT, ÉN WAAROP ZIJ TOT OP HEDEN GEEN ANTWOORD HEEFT WETEN TE VINDEN .

H

oewel wetenschappers betrokken in het ouderenonderzoek reeds in de jaren tachtig pleitten voor een gedifferentieerde gerontologie -waarbij succesvol ouder worden en het competentiemodel de dominerende paradigma’s waren- bleek het maatschappelijk bestel vooral het deficitmodel als inspiratiebron voor beleidsontwikkeling te hanteren. Ouderen werden helemaal niet geappelleerd om enige formele rol in de samenleving op te nemen, laat staan dat zij een stem in het kapittel kregen om actief bij te dragen aan de constructie van de gemeenschap. De maatschappelijke positie van ouderen werd mede daardoor gekenmerkt door uitsluiting van deelname aan politieke en buitenpolitieke structuren. Alan Walker (1995) stelt dat deze sociale uitsluiting geen bewuste discriminatie was, maar eerder een gevolg was van het falen om de instellingen aan te passen aan de socio-demografische realiteit. Hoewel het geen actieve strategie betreft, is leeftijdsdiscriminatie (agism) een gevolg van dit beleidsfalen, dat verankerd zit in de dominante negatieve beeldvorming van ouderen. Bovendien voedde de vroege pensioneringstaat discriminerende stereotypen, die senioren als inactief, niet meer competitief en op hun persoonlijke rust gesteld, omschreven. Toch bleek in het begin van de 21ste eeuw een sociaal activeringsdiscours opnieuw de kop op te steken. De activering van ouderen op de arbeidsmarkt werd prominent op de politieke agenda geplaatst onder druk

JULI

-

AUGUSTUS 2010

19

Dossier 20

van Europa: ouderen participeren onvoldoende op de arbeidsmarkt. Zij moeten bijgevolg langer blijven werken. Het debat over het zogenaamde ‘Generatiepact’ verhitte de gemoederen en terwijl vakbonden de vroegtijdige pensionering ondertussen als een verworven recht beschouwden, pleitten

werp is van een maatschappelijk debat. Toch blijkt dat ouderen vandaag reeds heel wat informele rollen opnemen, zonder dat daarvoor een faciliterend beleid bestaat. Denken we hierbij maar aan de rol die ouderen opnemen bij de opvang van de kleinkinderen. Zo blijkt dat ruim 40%

ling (spreiding: 8% - 27,6%). Vooral het ontbreken van een lokaal ingebedde aansturing verklaart de belangrijke regionale verschillen. Toch blijkt bijna 17% van de ouderen, dat momenteel geen vrijwilligerswerk verricht, dit te willen opnemen indien zij daartoe zouden gevraagd worden.

beleidsvoerders en economen op nieuw voor een drastische verlenging van de arbeidsloopbaan. Sociale activering werd een sleutelbegrip en vrijwel onmiddellijk gereduceerd tot zijn economische betekenis. Op welke wijze ouderen kunnen bijdragen aan de constructie van de samenleving, indien zij dit wensen, wordt minder in overweging genomen, laat staan dat hun potentiële bijdrage onder-

van de 60-plussers de bufferfunctie voor de opvang van kleinkinderen in geval van ziekte of vakantie op zich neemt en dat bijna een derde ook instaat voor één of andere vorm van mantelzorg. Hoewel 16% van 60-plussers ook actief vrijwilligerswerk verricht, is dat in vergelijking met Nederland (49,5%) eerder aan de lage kant. Bovendien stellen we grote verschillen vast tussen gemeenten onder-

Om de participatie aan vrijwilligerswerk te stimuleren dient men er dan ook voor te zorgen dat er verschillende rollen kunnen worden opgenomen, die aansluiten bij de behoeftes, zingeving en mogelijkheden van individuen. Een differentiële gerontologie beschouwt dan ook die verschillende doelgroepen binnen de ouderenpopulatie en heeft ook aandacht voor processen van cumulatieve ach-

JULI

-

AUGUSTUS 2010

terstelling waar een aanzienlijk deel van de populatie mee te maken krijgt. Het is echter niet de wens van elke oudere om zich actief in te zetten voor de samenleving, maar het ontbreken van structurele kaders voor

meer geformaliseerde rollen stimuleert ook de 60-plussers niet die dit als een zinvolle invulling van de postpensioneringsfase zien. Het stimuleren van maatschappelijke participatie op latere leeftijd dient echter rekening te houden met de grote diversiteit binnen de groep van

ouderen, niet alleen op vlak van sociodemografische kenmerken, maar ook op vlak van (financiële) mogelijkheden, interesses en behoeften. Ouderen worden nog al te vaak als een homogene populatie gezien. Men schrijft uniforme kenmerken toe aan ouderen, hoewel deze leeftijdsgroep

JULI

-

AUGUSTUS 2010

21

Dossier

uit verschillende generaties bestaat en de verschillen, ook binnen deze generaties, bijzonder groot zijn (Verté e.a., 2007). Een voorbeeld van de differentiële gerontologie is de kritische gerontologie (Baars e.a. 2006). Deze bestudeert de ouderdom vooral vanuit de maatschappelijk-structurele

tie. In de BAS-studie (Belgian Aging Study) uitgevoerd in ongeveer 150 gemeenten, bij een 65.000 ouderen (leeftijd tussen 60 en 107 jaar) stellen wij vast dat de gemiddelde oudere ongeveer 72 jaar oud is, laag opgeleid, in een goede gezondheid verkeerd, over een goed inkomen

kunnen rondkomen met hun gezinsinkomen. Achterstelling en uitsluiting heeft echter niet alleen te maken met het beschikbare gezinsinkomen. In de ouderdom kunnen we spreken van een cumulatieve achterstelling, waarbij verschillende aspecten interfereren en mekaar versterken. Zo blijkt dat kwets-

tegenstellingen en probeert verklaringen te vinden voor de achtergestelde positie van ouderen en de manier waarop daartegen ingegaan kan worden.

beschikt, erg actief is in het verenigingsleven en heel wat informele rollen opneemt. Goed nieuws zou men kunnen aannemen. De gemiddelde oudere bestaat echter niet en binnen de leeftijdsgroep 60-plus blijkt dat de tegenstellingen groter zijn dan in andere leeftijdsgroepen. Naast een omvangrijke groep WOOPIES (Well of older people) geeft ook ongeveer 40% van de betrokken 60-plussers aan dat zij moeilijk tot zeer moeilijk

bare ouderen niet alleen vaak over een gezinsinkomen beschikken dat lager is dan 1.000 euro per maand, maar dat zij doorgaans ook meer gezondheidsproblemen ervaren, in minder aangepaste huizen leven, in minder toegankelijke buurten wonen, minder vaak deelnemen aan het verenigingsleven en ook vaak minder kunnen rekenen op hun (beperkt) sociaal netwerk. Ook in de wijze waarop ouderen de postpensionering invullen blijken aan-

De eerder genoemde ouderdomstheorieën en dominante maatschappijvisies beschouwen ouderen echter als een homogene groep en gaan voorbij aan de immense interindividuele verschillen binnen de popula-

22

JULI

-

AUGUSTUS 2010

zienlijke verschillen te bestaan. Zo stellen we vast dat individuele zingevingskaders, financiële draagkracht, mobiliteit en gezondheid een belangrijke invloed uitoefenen op de wijze waarop ouderen deelnemen of kunnen deelnemen aan het maatschappelijk leven. Algemeen kunnen we echter stellen dat ouderen hun postpensioneringsfase vrij actief invullen. Hoewel meer dan de helft van de ouderen gemiddeld meer dan 4 uur televisie kijkt per dag, blijkt dat individuele uitstappen en reisjes bijzonder populair zijn. Daarenboven is ruim 67% ook lid van een vereniging, waarbij seniorenorganisaties ongeveer een derde van de 60-plussers betrekken in hun werking. Daarenboven zijn senioren doorgaans erg betrokken op de buurt en hun sociale relaties beperken zich niet tot de eigen familie (kinderen, kleinkinderen, broers en zussen), maar zijn in toenemende mate gericht op de directe omgeving. Naarmate de leeftijd vordert, blijkt de actieradius van ouderen immers af te nemen, waardoor de buurt als potentieel voor maatschappelijke verbinding toeneemt. Toch is inclusie in de samenleving niet voor iedereen weggelegd en blijken sommige senioren in toenemende mate verstoken van sociale contacten. Zo blijkt dat bijna één op vijf 60-plussers zich sociaal vereenzaamd voelt en dat ongeveer 4% quasi uit de samenleving verdwenen is. Het toenemend aantal vereenzaamden bij het stijgen van de leeftijd is echter niet enkel aan de ouderdom toe schrijven. Bovendien stellen we vast dat het vereenzaming ook vaak bij de groep ouderen met een beter inkomen voorkomt. We stelden reeds dat het actieterrein van ouderen, omwille van mobiliteit, gezondheidsproblemen en vaak ook omwille van financiële problemen, ingeperkt wordt. Daarenboven lijkt het verenigingsleven zich in hoofdzaak toe te spitsen op die ouderen die zich uit eigen beweging naar de activiteiten van de organisatie kunnen verplaatsen. Al te vaak zijn vooral moeilijkheden om zich te verplaatsen er oorzaak van dat ouderen nog moeilijk aan de activiteiten kunnen deelnemen.

Bovendien blijkt de nabijheid van het aanbod ook een drempel te zijn voor participatie. Zo stellen wij bijvoorbeeld vast dat in de gemeente Riemst, waar het aanbod van verenigingen erg lokaal georganiseerd is in alle deelgemeenten, ook de participatiegraad veel hoger ligt. De afstand tot het aanbod en de lokale verankering verhogen de mogelijkheden om te participeren en te blijven participeren. Toch merken we dat een lage participatiegraad niet betekent dat er geen interesse is om actief deel te nemen. Meer dan een derde van 60plussers vertoont immers interesse om deel te nemen, maar vindt de weg niet. Bovendien blijkt in die gemeenten waar seniorenorganisaties actief rekruteren niet alleen de participatiegraad hoger te zijn, maar blijkt ook het rekruteringspotentieel toe te nemen. Seniorenorganisaties zijn echter niet de enige weg om mensen te ontmoeten en verdiepende relaties aan te knopen. Andere vormen van vereniging, zoals sport- en wandelclubs, bieden ook aan ouderen mogelijkheden om mensen te ontmoeten. Daarenboven blijken ook openbare initiatieven die erop gericht zijn ouderen nauwer in de samenleving te betrekken een bijdrage te leveren. Dienstencentra en ontmoetingscentra zijn vaak gericht op de onmiddellijke buurt en proberen door het aanbieden van gratis activiteiten de financiële drempels voor participatie weg te nemen. Seniorenorganisaties zien dit echter vaak als oneerlijke concurrentie met de eigen werking. Het voorbeeld van Brugge leert ons echter dat seniorenorganisaties onderling geen concurrenten zijn en dat openbare initiatieven zelden een groei van de participatiegraad in verenigingen in de weg staat, wel integendeel. Zo blijkt dat een investering in het versterken van de buurten in Brugge ook een drastische toename in het verenigingsleven en het vrijwilligerswerk tot gevolg heeft en dat bovendien de incidentie van onveiligheidsgevoelens sterk daalde. Verenigingen en openbare initiatieven zouden best eens met elkaar praten om na te gaan hoe ze mekaar en de participatiegraad kunnen versterken, en hoe ze elk via hun eigen mogelijk-

heden ook meer kwetsbaren kunnen insluiten in de samenleving. Dat bijna een derde van de 60-plussers aangeeft om betrokken te willen worden in het georganiseerde verenigingsleven, biedt voor alle betrokken organisaties en diensten immers meer uitdagingen dan bedreigingen.

Bovendien blijkt dat bijna één op vijf hulp nodig heeft om uit een sociaal isolement gehaald te worden en hoopt op één of andere wijze wel verbonden te kunnen worden met anderen. Vrijetijdsbesteding blijkt voor ouderen sterk af te hangen van hun individuele zingevingskaders en hun individuele capaciteiten. Toch blijkt dat voor veel ouderen een zinvolle invulling van de postpensioneringsfase gericht is op ontmoeten en gezelligheid, maar ook kansen moet bieden voor zelfontplooiing en dat velen het ook zinvol vinden om zich op een of andere wijze in te zetten voor een maatschappelijk doel. Daarnaast kan een aanzienlijk deel van de ouderen deze keuzes niet maken en verdwijnen velen progressief uit de samenleving. Het blijft echter de vraag hoe beide groepen met elkaar verbonden kunnen worden.

JULI

-

AUGUSTUS 2010

23

©

DIATHEEK TOERISME VLAANDEREN

Interview met Marianne Schapmans

Dossier

“Het is dat psychologisch duwtje in de rug om er terug tegenaan te kunnen.” Liza Janssens consulent-stafmedewerker

A LS

ALLES JE TEVEEL WORDT LUCHT HET OP OM EVEN UIT TE WAAIEN AAN DE ZEE OF

“Eigenlijk opereren wij DE BATTERIJEN OP TE LADEN MET EEN FIKSE WANDELING IN DE

S TEL

V LAAMSE A RDENNEN .

JE ECHTER VOOR DAT JE DIT NIET KAN OMDAT JE ANDERS GEEN ETEN KAN KOPEN

een beetje als een klein reisbureau, waarbij we de go-between

OF DE ELECTRICITEITSREKENING NIET KAN BETALEN .

M ENSEN

MET EEN BEPERKT INKO -

MEN MOETEN DAGELIJKS HARDE KEUZES MAKEN OVER DE BESTEDING VAN HUN INKO MEN . HET

VAKANTIE

EN VRIJE TIJD STAAN DAN VAAK ACHTERAAN OP DE LIJST.

S TEUNPUNT VAKANTIEPARTICIPATIE

VAKANTIE GENIETEN .

VAKANTIEPARTICIPATIE

VAN

COÖRDINATOR VAN HET

T OERISME V LAANDEREN ,

toeristische sector zijn.”

D ANKZIJ

KUNNEN OOK PERSONEN IN ARMOEDE VAN

M ARIANNE S CHAPMANS ,

van de sociale en

S TEUNPUNT

GEEFT ONS MEER UITLEG .

Wat is het Steunpunt Vakantieparticipatie? Het Steunpunt Vakantieparticipatie is een dienst van Toerisme Vlaanderen en valt zodoende onder de Vlaamse overheid. Wij hebben tot doel het recht op vakantie voor iedereen waar te maken. Daartoe vragen wij de toeristische sector haar tarieven te verlagen. Zo bereiken zij een doelgroep die ze anders nooit zouden bereiken. Zonder die korting zouden mensen in armoede immers nooit van het aanbod gebruik kunnen maken. In feite werken wij samen in een soort van driehoeksverhouding. Wij verzamelen de goodwill van de toeristische sector en brengen die samen met de sociale sector. Het is hierbij belangrijk dat het Steunpunt Vakantieparticipatie in de eerste plaats een steunpunt vanuit het toerisme is. In die zin doet de toeristische sector iets naar een bijzondere doelgroep toe. De welzijnssector zit daardoor niet in een afhankelijke en vragende positie. Voor de overheid zijn wij een hefboomproject, waardoor we heel goedkoop zijn. Stel dat de overheid zou tussenkomen in de prijzen van de vakanties, dan zou hetgeen wij nu doen onbetaalbaar zijn.

MARIANNE SCHAPMANS

JULI

-

AUGUSTUS 2010

25

Dossier

Wat is de oorsprong van sociaal toerisme? Het sociaal toerisme is ontstaan met het invoeren van de jaarlijkse vakantie en het vakantiegeld in 1936. De vakbonden wilden de mensen leren omgaan met die vrije tijd. Daartoe werden er grote vakantiecentra

©

Bepaalt de toeristische sector zelf de kortingen die zij geven?

Wat omvat het aanbod van het Steunpunt?

Terwijl grotere attracties allemaal een korting van minimum 50% tot 75% geven. Immers, wanneer de normale inkom van 36 euro verminderd wordt tot 20 euro, dan is dat nog altijd veel te hoog voor onze doelgroep. Terwijl een festival als Dranouter dat normaal 47 euro kost, voor onze mensen een inkom van 7 euro vraagt, een serieuze korting geeft.

Dat is volkomen hun eigen keuze, want wij zijn de vragende partij. We kijken wel naar de draagkracht van de aanbieder. Wanneer een klein museum 30% korting geeft, kost de inkom nog 1,50 euro.

DIATHEEK TOERISME VLAANDEREN

gebouwd, vaak met subsidies van de overheid, om de arbeiders de kans te geven op reis te gaan aan aanvaardbare prijzen. Sommige daarvan bestaan nu nog, maar zijn nu voor een breder publiek toegankelijk. In 2003 stelde de overheid vast dat de vroegere werking de doelgroep niet meer bereikte en voerde het decreet ‘Toerisme voor allen’ in. Dit nieuwe decreet werd een doelgroependecreet waarbij men aandacht heeft voor personen in armoede, personen met een handicap, kinderen en jongeren en tot slot de gezinnen en senioren. Voor elk van deze doelgroepen voorziet de

26

overheid subsidies of ondersteuning. Zo zijn wij er voor de mensen in armoede, maar er is bijvoorbeeld ook een infopunt voor mensen met een handicap en er worden subsidies gegeven ten behoeve van de kinderen en jongeren. Dit allemaal met als doel iedereen aan het toerisme te laten deelnemen.

JULI

-

AUGUSTUS 2010

Wij hebben vier soorten aanbod. Vooreerst zijn er de daguitstappen die worden verzameld in de gids Daguitstappen. Daarin staat zowat alles wat er is aan activiteiten in Vlaanderen. Denk maar aan festivals, pretparken, musea, rondleidingen… Voor al deze uitstappen geldt een korting van minimum 30% tot soms 75%. Deze worden gegeven door de toeristische sector zelf, wij betalen enkel de promotie ervan. Vandaar een minimum van 30%, anders wordt de promotie duurder dan de korting.

Welke andere soorten vakantie biedt u aan? We hebben allerhande vakantieverblijven voor individuele vakanties. Het

gaat om heel uiteenlopende verblijven gaande van hotels over recreatiedomeinen, bed and breakfasts tot campings… die een korting geven op het verblijf. We streven hierin naar een zo divers mogelijk aanbod omdat we vinden dat we de keuze aan de mensen zelf moeten laten. Het is immers niet

zijn, kunnen ze eventueel doorstromen naar een ander aanbod. Uiteraard stappen mensen in op het aanbod waar ze zelf klaar voor zijn. Niet iedereen moet vertrekken vanuit een vertrouwde omgeving met goede begeleiding. Sommige mensen kunnen sneller een vrije daguitstap of zo doen. Het gaat

Op welke manier wordt er samengewerkt met de toeristische sector? De aanbieders werken allemaal vrijwillig mee, maar er mogen er altijd nog meer bij komen. De attracties in Vlaanderen bereiken we onder andere via een vzw waarin zij georganiseerd

“De stap zetten om op vakantie te gaan, is niet gemakkelijk. Er komt veel bij kijken: je moet sparen, je moet keuzes maken, jezelf organiseren…” omdat je weinig geld hebt dat je verplicht bent om naar een jeugdherberg te gaan. Deze zijn uiteraard het goedkoopste in ons aanbod, maar we hebben ook een aantal chiquere hotels in ons aanbod om die keuze te garanderen. Het toerisme met weinig geld is dus even divers als het toerisme met meer geld. Zijn er nog andere vormen van vakantie in uw aanbod? We hebben ook nog groepsverblijven voor leefgroepen, gezinnen… en tot slot georganiseerde vakanties waar onder andere ook Hujo aan meewerkt. Er zijn twee types georganiseerde vakanties: enerzijds deze die sowieso vakanties organiseren en een aantal plaatsen per kamp of vakantie vrijhouden voor kinderen, jongeren of gezinnen die via ons daarbij kunnen aansluiten. Anderzijds gaat het om organisaties die zich enkel richten tot bijzondere doelgroepen. Deze zijn dan wel niet inclusief, maar we merken dat zij een opstap kunnen vormen voor mensen die heel geïsoleerd leven. Zo kunnen zij eerst in een vertrouwde omgeving ontdekken wat op vakantie gaan is. Daarna, wanneer zij daar klaar voor

©

DIATHEEK TOERISME VLAANDEREN

eigenlijk om een groeilijn en deze verschilt van persoon tot persoon. Het Steunpunt Vakantieparticipatie voorziet op elk punt van die lijn een aanbod.

zijn. Bij verblijven is het vaak de mond-tot-mondreclame die hen tot bij ons brengt. Vaak beginnen zij met een proefjaar waarna ze indien het

JULI

-

AUGUSTUS 2010

27

Dossier

meeviel voor een blijvend aanbod voor kansarmen. Doorgaans zijn onze aanbieders heel tevreden. Op jaarbasis hebben wij 2 of 3 klachten, terwijl we vorig jaar zo’n 87.000 mensen van een vakantie hebben kunnen laten genieten. Uit bevragingen blijkt ook dat de verblijven weinig tot geen extra last hebben met onze

kamer aan halve prijs verhuren, zijn interessant. Bovendien bereiken ze ook een doelpubliek dat ze anders niet bereiken. Een korting aan bijvoorbeeld leerkrachten is interessant voor de leerkrachten, maar zonder die korting zouden zij ook naar dat verblijf komen. Terwijl mensen in armoede zonder die korting gewoonweg niet

eerst nog een begeleide vakantie doen. Helaas is er in de sociale sector te weinig tijd om ook goed te voorzien in begeleiding voor vakantiegangers. Omdat andere zaken prioritair zijn op vakantie, zoals huisvesting, gezondheid…, heeft de maatschappelijk assistent te weinig tijd ervoor en dat is wel spijtig.

klanten. Het is dus zeker niet zo dat een bijzondere doelgroep ook meteen een moeilijke doelgroep is. Onze mensen zijn immers heel dankbaar dat ze op vakantie kunnen gaan.

zouden komen. Het gaat dus om een extra doelgroep, extra klanten.

Wat is het criterium om beroep te kunnen doen op het sociaal tarief voor vakantie?

Hoe verloopt de samenwerking met de sociale sector?

Wat is de motivatie voor de toeristische sector om iets aan te bieden voor kansarmen?

Vanuit de sociale sector zijn er 1.150 lokale lidorganisaties bij ons aangesloten. Het gaat om welzijnsschakels, OCMW’s, verenigingen waar mensen het woord nemen… Zij doen de screening en begeleiding van de mensen. Wij vragen aan hen om in te schatten op welk niveau de mensen staan op de groeilijn. Of ze al alleen op vakantie kunnen gaan of beter

De meeste mensen komen bij ons terecht via de sociale organisaties. Voor hen gebruiken we de kansarmoedecriteria van Kind en Gezin, namenlijk slechte huisvesting, slechte tewerkstelling, lage opleiding, laag inkomen, weinig ontwikkelingskansen en slechte gezondheid. Als je op drie van de zes van deze criteria scoort, dan wordt je als kansarm gezien. Wanneer mensen rechtstreeks bij ons komen, kijken we enkel naar het inko-

©

DIATHEEK TOERISME VLAANDEREN

Zij geloven in eerste instantie in het recht op vakantie, wat heel positief is. Daarnaast willen zij vaak ook ethisch ondernemen. Maar het gaat ook wel om puur commerciële overwegingen. Een mogelijke bezetting in het laagseizoen of een anders leegstaande

28

JULI

-

AUGUSTUS 2010

men. Hierbij geldt de Europese armoedegrens als norm. De achtergrond of situatie nemen wij dan niet in aanmerking omdat wij dat niet kunnen screenen. Wij hebben de draagkracht niet om in die begeleiding te voorzien.Wij zijn tenslotte een dienst van Toerisme Vlaanderen en geen sociale begeleidingsdienst. Daarom werken we ook samen met de sociale sector en gaan we er van uit dat wanneer mensen begeleiding wensen, ze daar terecht kunnen. Hoe gaat u concreet te werk? Wij brengen jaarlijks een vakantie- en daguitstappengids uit met ons aangepast aanbod. Deze versturen we naar de verschillende lidorganisaties uit de sociale sector. Mensen in armoede schrijven zich daar op dat aanbod in. Van daaruit komt de aanvraag bij ons terecht en dan nemen wij terug contact op met de mensen zelf. Vooral om de praktische zaken te regelen, zoals het meenemen van huisdieren, het zich laten vergezellen van iemand die niet in aanmerking komt voor het sociaal tarief… Die wensen lossen wij allemaal zelf op. Eigenlijk opereren wij een beetje als een klein reisbureau, waarbij we de go-between van de sociale en toeristische sector zijn. Wat zijn de positieve effecten van sociale vakantie? Er zijn heel wat positieve effecten. Over het algemeen zijn het dezelfde als wanneer je zelf op vakantie gaat. Er eens tussenuit zijn, de batterijen terug opladen, terug genieten, anders naar de dingen kijken… Het is dat psychologisch duwtje in de rug om er terug tegenaan te kunnen. Verder versterkt het ook de gezinsbanden en bevordert het de gezondheid. De positieve energie die men haalt uit een vakantie vergroot de veerkracht en geeft zelfvertrouwen. In dit kader zijn we door Eurohealth, een Europees netwerk rond gezondheid, genomineerd als project dat op een niet-medische wijze de gezondheid bevordert voor bijzondere doelgroepen.

Zijn er ook positieve effecten waar we niet meteen aan zouden denken? Jazeker, de vakantieganger leert op vakantie een aantal nieuwe vaardigheden, iets wat we zelf nooit hadden verwacht. De opmerkelijkste was het leren gebruik maken van het openbaar vervoer. Wij geven de mensen bus- en tramtickets mee op vakantie zodat ze zich kunnen verplaatsen. Uit verhalen bleek dat mensen voordien het openbaar vervoer nooit eerder hadden gebruikt. Zo is er een mevrouw die vlak bij een bushalte woont, maar nooit de bus nam omdat ze niet goed kan lezen. Toen ze op vakantie was aan de kust, heeft ze wat geëxperimenteerd met de kusttram. Op reis maakt het nu eenmaal minder uit welke richting de tram uitgaat. Zo heeft ze geoefend met het gebruik van openbaar vervoer en nu neemt ze thuis de bus naar het centrum van haar stad. Wat zijn de drempels voor kansarmen om op vakantie te gaan? De stap zetten om op vakantie te gaan, is niet gemakkelijk. Er komt veel bij kijken: je moet sparen, je moet keuzes maken, jezelf organiseren… De eerste cruciale drempel is het financiële luik, maar die proberen wij al weg te werken. Er zijn ook veel praktische drempels: bekijken om wie voor de kat zal zorgen, mensen die geen reiskoffer hebben, tobben over wat men moet meenemen op reis, vragen over hoe men op de bestemming dient te geraken… Het zijn allemaal problemen waar iemand die nog nooit op vakantie ging mee kampt. Voorts zijn er ook sociale drempels die men moet overwinnen: een moeilijke gezinssamenstelling, een andere en minder vertrouwde omgeving, vreemde mensen aan de receptie moeten aanspreken… Tot slot is er een vaak onderschatte emotionele drempel van schuld- en schaamtegevoel. Men denkt het niet verdient te hebben om op reis te mogen gaan, men vraagt zich af of men wel mag genieten en maakt zich zorgen om wat de mensen zullen denken…

Zijn er ook knelpunten op vakantie zelf? Vooral problemen die ontstaan omdat men de gewoontes en het vakjargon niet kent. Zo was er iemand die zijn beklag wou doen over zijn vakantieverblijf omdat hij zelf zijn bed moest opmaken, terwijl dit in een jeugdherberg de norm is. Of er zijn klachten van mensen dat ze niet mochten eten over de middag terwijl ze half pension boekten of dat ze hun kamer om 11u moesten verlaten… Onze mensen denken dan spijtig genoeg dat die problemen aan hen liggen, dat het is omdat zij aan een lager tarief reizen. Terwijl het gewoon algemene regels zijn die zij niet kennen door hun gebrek aan ervaring met vakantie. Hoe verhelpt u de drempelvrees om op vakantie te gaan voor de kansarmen? Om te beginnen maken wij per verblijf een informatieboekje waar praktische regeltjes in staan. Op een heel eenvoudige manier leggen we erin uit hoe men in een bepaald verblijf te werk gaat, wat er zoal te doen is in de buurt, hoe men er kan geraken…. Opdat de vakantieganger niet teleurgesteld zou zijn door een gebrek aan informatie. Daarnaast is het vooral belangrijk dat mensen instappen op het niveau dat ze aankunnen. Iemand die nog nooit weg is geweest, moet je niet alleen op een appartementje laten zitten. Voor zo iemand is een groepsreis een betere eerste ervaring en een manier om te leren wat je kunt doen op vakantie. Hierin spelen de sociale organisaties een belangrijke rol. Zij staan in voor de juiste begeleiding van de vakantiegangers en een goede briefing aan ons.

Meer info Toerisme Vlaanderen Steunpunt Vakantieparticipatie Grasmarkt 61 1000 Brussel Een vraag? Bel gratis 1700 [email protected] www.vakantieparticipatie.be

JULI

-

AUGUSTUS 2010

29

UVV belicht

…een vrij

om staatshoofden van 191 landen zich Tien jaar geleden engageerden de ium enn mill 8 : drastisch terug te dringen tegen 2015 de armoede in de wereld t blijf r et. Fantastisch, maar na 10 jaa doelstellingen werden op papier gez rs. De daadkracht van onze beleidsmake het wachten op de broodnodige jezelf Film aan hun beloften herinneren. Wacht Mee-campagne wil politici e! en zet onze politici aan tot acti al wachtend voor de videopetitie www.wachtmee.be st een het Sint-Pietersplein in Gent. Naa Kom ook op 11 september naar ‘live’ ook er je en getuigenissen, kan interessant programma met muziek en ton een videoboodschap willen we wachten. Want met de opname van tici . Deze video zullen we aan onze poli dat we met heel veel mensen wachten top VNde zorgen voor verandering op overhandigen. Want zij kunnen want eind september. Het is hoog tijd, rond de millenniumdoelstellingen t op ltaat. Meer info over de Wachtnach miljoenen mensen wachten op resu www.wachtmee.be mee e Vrijzinnige Verenigingen werken UCOS, Hujo, Geuzenhuis en de Uni . ging pel van de Vlaamse Noord-Zuidbewe aan dit initiatief van 11.11.11-Koe UCOS vzw Triomflaan 63 • 1160 Brussel T 02 649 69 63 www.ucos.be

Maar liefst 115 zinnige affiches werden ingezonden door leerlingen zedenleer van het 5de en 6de leerjaar van Limburgse basisscholen. Zij ontvingen een blanco affiche, met als titel Vrijzinnigheid is…, en de boodschap om deze creatief aan te vullen. Via www.vrijzinnigheidis.be stemde het grote publiek -maar liefst 3.000 mensen- voor het beste exemplaar. Prijs voor de winnende klas? Een welverdiende filmnamiddag voor het hele leerjaar. Maar een warm applaus op een jeugdige receptie, coole stickers en veel eer en glorie verdienden alle jonge enthousiaste deelnemers. Ze waren bovendien eregast op de bijzondere Vrijzinnigheid is…-tentoonstelling!

zinnige wedstrijd!

[email protected] Rimpelrock 2010

De winnende affiche GO! DE SPRONG Burgemeester Philipslaan 78 • 3680 Maaseik De klas: Angelique, Benthe, Diana, Ewout, Jozef, Lisa, Nathasja, Railey, Tim, Toon en Yves onder begeleiding van Juf NCZedenleer Pascale Brehmen

Pukkelpop 1985-2010 – 25 jaar!

De ‘wijze grijzen’ onder ons leveren weer het bewijs: ‘OUD ≠ OUT!’. Geladen met frigoboxen, tuinmeubels en aloude kennis van muziek, bestormen zij de weide vanaf 10u30 op zaterd ag 14 augustus.

Vers gemaaide weiden, de koeien op stal, een meterslange lijst met nieuwe namen voor Pukkelpop 2010 op 19, 20, en 21 augustus. Ook dit jaar slaat de Unie Vrijzinnige Verenigingen, voor de 10de keer, haar festivaltent op.

De Unie Vrijzinnige Verenigingen staat weer paraat om deze ‘Grijzen’ te ontvangen in de stand op Rimpelrock 2010!

25 jaar Pukkelpop en 10 jaar de UVV-stand! - Met dit gegeven zal de Unie de jonge festivalgangers weer boeien op het gazon.

UVV belicht

OPINIESTUK 8 A P R I L 2010

En wanneer is het de beurt aan vrijzinnigen? oe voorkom je als burgemeester dat Franstaligen in je gemeente komen wonen? Je vraagt bouwpromotoren een lijst met potentiële kopers door te geven en je gaat na of de mensen op de lijst bereid zijn om Nederlands te leren. Is dit niet het geval dan verzoek je de bouwpromotoren om andere kopers te zoeken. Een win-winsituatie waarvan beide partijen beter worden: de burgemeester behoudt het Vlaamse karakter van zijn gemeente en de bouwpromotor krijgt het contract als dank voor bewezen diensten. Dit is kort samengevat wat er zich volgens de Panorama-reportage van zondag 4 april afspeelt in de Vlaamse gemeenten in de rand rond Brussel. Verschillende politici uitten de afgelopen dagen hun afkeuring over dergelijke praktijken. “Illegaal”, “ongrondwettelijk”, “schending van de privacy” en “racistisch”, klonk het. Zelfs van het argument dat het niet gaat om formele maar om informele afspraken maakt Johan Van de Lanotte brandhout in het radioprogramma De ochtend: “Een gemeentebestuur moet in de openbaarheid werken. Ze mag geen informele afspraken maken, want ze moet democratisch gecontroleerd worden via de gemeenteraad. Dat is toch essentieel.” De afspraken tussen het gemeentebestuur en de bouwpromotoren zijn strijdig met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Want zo zegt dit artikel: “Iedereen heeft recht op respect voor zijn privéleven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van dit recht, dan voor zover bij de wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in het belang van de nationale veiligheid, de

H

32

De Morgen

08/04/2010

JULI

-

AUGUSTUS 2010

openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.” Het kopen van een woning kan dus onmogelijk afhankelijk gemaakt worden van het al dan niet spreken van een taal, als hier geen wettelijke basis voor is. Maar los van deze wettelijke overwegingen is het belangrijker zich af te vragen of deze gang van zaken wel wenselijk is. Opnieuw luidt het antwoord volmondig: “Nee.” Waarom? Omdat het een democratische en open samenleving onwaardig is. We leven in een wereld waarin de mobiliteit van mensen de laatste jaren enorm is toegenomen. Voor wie gelooft in een interculturele en diverse samenleving is deze mobiliteit een toegevoegde waarde. Zich openstellen voor anderen en andersdenkenden is een must wil een samenleving zichzelf democratisch en pluralistisch kunnen noemen. Als we vandaag bepaalde mensen uit de huizenmarkt weren omdat ze een taal niet spreken, wat is dan de volgende stap? Gaan we dan ook opnieuw vrijzinnigen marginaliseren omdat we het katholieke karakter van Vlaanderen willen restaureren? Gaan we dan ook opnieuw bepaalde politieke overtuigingen de kop indrukken omdat ze eenvoudigweg niet stroken met deze van een bepaalde groep andersdenkenden? Ooit zei de Duitse lutherse theoloog en verzetsstrijder Martin Niemöller: “Toen de nazi’s de communisten arresteerden heb ik gezwegen; Ik was immers geen communist. Toen ze de sociaaldemocraten gevangenzetten heb ik gezwegen; Ik was immers geen sociaaldemocraat. Toen ze de syndicalisten kwamen

halen heb ik gezwegen; Ik was immers geen syndicalist. Toen ze de joden opsloten heb ik gezwegen; Ik was immers geen jood. Toen ze de katholieken arresteerden heb ik gezwegen; Ik was immers geen katholiek. Toen ze mij kwamen halen...was er niemand meer die nog kon protesteren.” Welnu, ik zeg vandaag: wanneer sommigen de Franstaligen uit de Vlaamse rand rond Brussel weren, moeten we spreken. Al was het maar om tegen te gaan dat dit de voorbode is van veel erger. Luc Devuyst erevoorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

15/05/2010

15 M E I 2010

De levensbeschouwelijke vakken in tijden van crisis n de bijdrage van Paul De Knop en anderen vinden we nog maar eens een pleidooi voor het afschaffen van de levensbeschouwelijke vakken zoals ze bij ons georganiseerd worden. “Waarom de echte gelovige niet echt bedienen in de vrije ruimte en hem proactief zijn weg laten zoeken in zijn parochie? Waarom daarnaast geen verplicht eenheidsvak over -en niet in- levensbeschouwingen en filosofie,” vragen ze zich af. En verder ondersteunen ze hun vraag als volgt: “Kritische ingesteldheid, autonoom denken, kennis van levensbeschouwelijke en filosofische tradities, maar ook wederzijds respect en burgerzin kunnen er wel bij varen en de integratie mogelijk bevorderen.” Dat is iets wat zeker in de lessen niet-confessionele zedenleer gebeurt (en ik ben enkel bevoegd om voor dit vak te spreken). Ethiek, noch filosofie, is neutraal. Ik wil geen pleidooi houden tegen een vak filosofie, ik vind het evident dat het geïntegreerd wordt in de lessen. Het afschilderen van dit eenheidsvak als alternatief voor het huidige systeem is echter nonsens. Er kunnen en moeten nogal wat vragen gesteld worden over een dergelijk eenheidsvak. Wie zal het geven? Waar worden de leerkrachten opgeleid? Wie krijgt zeggenschap over het leerplan? Wie zal de leerkrachten aanstellen? Het is in deze context dan toch totaal onaanvaardbaar dat die leerkrachten een opleiding zouden krijgen aan een universiteit of hogeschool met levensbeschouwelijk etiket. Wat doe je met de rest van de vakken? Blijft het vrij -meestal katholiek- onderwijs dan bestaan naast het officieel onderwijs? Is dat dan geen vorm van segregatie? Van een achterhaald en verzuild paradigma? De voorgestelde veranderingen zouden dan betekenen

I

dat alle leerlingen inderdaad een algemene les zouden krijgen, van wie meer dan 70 procent zou moeten gedijen in instellingen die gestoeld zijn op christelijke/katholieke waarden. Nogmaals: waarom deze erg duidelijke verzuiling wel aanvaarden? Volgens mij wordt “het ideaal van dialoog, actief pluralisme, streven naar wederzijds begrip en wegwerken van vooroordelen” duidelijk nagestreefd in het officieel onderwijs. De leerlingen worden er immers van kindsbeen af duidelijk gemaakt dat niet iedereen hetzelfde denkt, maar dat dit geen enkele hindernis vormt om samen te leren rekenen en schrijven en zo verder op te groeien. Het is precies de taak van de school om dit duidelijk te maken. Iedereen gelijkwaardig, welke levensbeschouwing ze ook volgen. In het officieel onderwijs gaat het niet om ‘tolerantie tegenover de ander’, maar om ‘respect voor de medemens’. Het betekent ook niet dat ze allemaal in hun eigen klasje blijven zitten: er wordt wel degelijk samengewerkt tussen de verschillende levensbeschouwingen. Men besteedt veel aandacht

UVV belicht

De Morgen

OPINIESTUK

aan de ‘ander’ en precies omdat dit gebeurt met alle leerkrachten van de aanwezige levensbeschouwingen, houdt dit in dat er inderdaad geen pogingen tot ‘overtuigen’ zijn. Ik heb trouwens meer vooroordelen ervaren over de ‘a.s.o.-leerlingen’ en de ‘beroepsleerlingen’, over de afdelingen met 8 uur wiskunde en die met een minimum aan wiskunde, dan over de levensbeschouwingen. Er is natuurlijk het kostenplaatje! Niemand zal ontkennen dat dit geld kost. Dat is zo voor het hele onderwijs trouwens. Ik blijf er echter van overtuigd dat het in stand houden van de verschillende onderwijsnetten nog veel duurder is. Laten we daar dus alvast aan werken. Daarna praten we verder. Sonja Eggerickx voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen inspecteur-adviseur niet-confessionele zedenleer

JULI

-

AUGUSTUS 2010

33

UVV belicht

Na lang wachten...

een groot feest CMD-team Diksmuide

‘E INDELIJK ’. DAT

ZULLEN DE VRIJZINNIGEN IN DE REGIO VAN

D IKSMUIDE

TOEN ZE DE UITNODIGING VOOR DE OFFICIËLE OPENING IN DE BUS KREGEN .

V RIJDAG 4

DE GESCHIEDENIS INGAAN ALS DE OPENING VAN HET ( VOORLOPIG ?) LAATSTE

D IENSTVERLENING (CMD) ZIJN WE

IN

W EST-V LAANDEREN . VOL

C ENTRUM MORELE D IENSTVERLENING

CMD DIKSMUIDE

TE

JUNI ZAL

C ENTRUM MORELE

ENTHOUSIASME EN MET ENIGE TROTS

- B RITT F INAUT, D EBORAH STEELANDT, TOBY W ERBROUCK

TEAM VAN HET

GEDACHT HEBBEN ,

EN

D IKSMUIDE ) -

CMD DIKSMUIDE INKOM

Y LIEN STRUBBE ( HET

DE DAG BEGONNEN .

e weerkundige zomer maakte die vrijdag zijn naam waar en de zon stond stralend aan de hemel. De eerste felicitaties kwamen vroeg in de morgen binnen, onder de vorm van leuke emails, kleurrijke kaartjes, prachtige bloemstukken en nog meer verfijnde boeketten. Vol enthousiasme gooiden we de deuren open. Al snel vonden de eerste nieuwsgierigen de weg naar het Centrum Morele Dienstverlening. Samen met de leden van de begeleidingsgroep van het CMD Diksmuide maakten we iedereen wegwijs in het reilen en zeilen van onze werking. Ons terras werd al snel de ontmoetingsplaats bij uitstek, waar bekenden en minder bekenden vlotjes met elkaar in gesprek geraakten.

D

In de vooravond moesten we hard ons best doen om ons aan ons ‘strakke’ tijdsschema te houden! Nog snel over en weer naar de feestzaal voor de avond, duimen dat de muziekgroep op tijd uit de file zou geraken en snel onszelf wat meer toonbaar maken voor het grote hoogtepunt: de feestelijke opening van het CMD Diksmuide met een receptie in de Salons Saint-Germain. In alle eerlijkheid moeten we bekennen dat we wat zenuwachtig waren. De inschrijvingen voor de recpetie waren dan ook vlot binnengestroomd. Uiteindelijk zouden er een 300-tal geïnteresseerden aanwezig zijn! Gesteund door onze collega’s leidden we de avond in. Voor het echte werk konden we rekenen op toespraken van mevrouw Sonja Eggerickx, voorzitter van de Unie Vrijzinnige Verenigingen, de heer Gunter Pertry, gedeputeerde voor de provincie West-Vlaanderen, de

CMD-TEAM DIKSMUIDE: V.L .N.R. DEBORAH STEELANDT, BRITT FINAUT, TOBY WERBROUCK EN YLIEN STRUBBE

34

JULI

-

AUGUSTUS 2010

aanwezigen. Deze kwamen uit alle hoeken van het Vlaamse land, uit de meest verschillende diensten en hadden de meest verschillende geloofsovertuigingen. In tijden van verkiezingen konden ook de lokale politici natuurlijk niet ontbreken. We mochten zelfs de burgemeester van Diksmuide verwelkomen!

V.L .N.R. FRANCIS MOEYKENS (VOORZITTER IMD WEST-VLAANDEREN), MARC VAN MUYLEM, GUNTER PERTRY, SONJA EGGERICKX EN PETER BOSSU

heer Peter Bossu, schepen voor de stad Diksmuide, en de heer Marc Van Muylem, coördinator van de begeleidingsgroep. Mevrouw Sonja Eggerickx stak van wal en sprak over de werking van de Centra Morele Dienstverlening en het vrijzinnig-humanisme. Terwijl de heer Gunter Pertry het provinciaal beleid uit de doeken deed, wist de heer Peter Bossu ons te verrassen met zijn aankondiging over het ter beschikking stellen van culturele zalen voor afscheidsplechtigheden. Als laatste kon

de heer Marc van Muylem ons boeien met zijn toespraak over de werking van de begeleidingsgroepen en de lokale vrijzinnigheid. Moskito Quintet kwam met enige vertraging aan de start. De aanwezigen merkten hier echter weinig van. Al snel na de eerste noten begonnen spontaan enkele heupjes mee te wiegen op de muziek. Keuvelend met een wijntje in de hand en voorzien van overheerlijke hapjes, maakten we kennis met de

Naarmate de avond vorderde, waagde zich af en toe iemand op de dansvloer. Pas in de late uurtjes en met pijnlijke voeten wuifden we de laatste genodigden uit. Het Centrum Morele Dienstverlening Diksmuide miste zijn start niet. We blikken terug op een gezellige avond, een groot feest. En wat waren we blij met deze grote opkomst. Dank je om er samen met ons een fijne avond van te maken!

MOSKITO QUINTET

JULI

-

AUGUSTUS 2010

35

UVV belicht

Met de zon aan de hemel naar het paradijs En de vrijzinnigen waren er ook bij Sonny Van de Steene consulent-stafmedewerker

15

MEI .

V OOR

DE

L ESBIAN

DE

ZON AAN DE HEMEL .

15

DE

AND

V ERENIGING

35.000

KEER OP RIJ GING DE

G AY P RIDE )

EN HAAR

MENSEN .

A LLEMAAL

B ELGIAN P RIDE ( TOT

DOOR HARTJE

B RUSSEL . E N

C ENTRA M ORELE D IENSTVERLENING

IN FEESTSTEMMING .

VOOR KORT : DE

U NIE

B ELGIAN

VRIJZINNIGE

WAREN ER OPNIEUW BIJ .

e 15de editie van de Belgian Pride begon eigenlijk al op 14 mei. Pal in het centrum van Brussel kon je reeds wandelen doorheen het holebidorp langs de vele kraampjes, standen en muziekpodia. De Unie Vrijzinnige Verenigingen en haar Centra Morele Dienstverlening stonden er ook. De UVV-stand was voor de gelegenheid omgetoverd tot een reisbureau. Onder de slogan ‘Reizen naar de cel of het paradijs?’ kon je via de vrijzinnige reiswijzer ontdekken welk land holebivriendelijk of holebivreselijk was. In Marokko bijvoorbeeld kan je

D

36

JULI

-

AUGUSTUS 2010

Landen waar via wet de doodstraf staat op holebiseksualiteit: ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ ¬

Iran Sudan Mauritanië Saudi-Arabië Somalië Nigeria

Op www.liefde-is-vrijzinnig.be alle landen waar je als holebi in de gevangenis belandt, naast alle landen waar je als holebi kan huwen.

als holebi in de gevangenis vliegen. In Canada daarentegen kan je als holebi net als iedere hetero trouwen. Wat een indicatie is over de holebivriendelijkheid van het land. Je kon ook werkelijk naar het paradijs of de cel gaan! Op een paneel stonden toffe cartooneske mannen en vrouwen met als achtergrond een cel of een paradijselijk strand. Hun gezichten waren uitgesneden, zodat je je eigen hoofd er door kon steken. De vakantiefoto die we daarop van je maakten kon je niet veel later terugvinden op de campagnewebsite www.liefde-is-vrijzinnig.be.

De vrijdag bleek een voorbereiding voor de dag die ging komen. Massa’s volk kuierde doorheen de Brusselse straten op zaterdag 15 mei. Onze stand werd door vele nieuwsgierigen aangedaan. Het was ook de dag waarop de parade door de stad trok. Ook daar waren we opnieuw van de partij. Een truck versiert met fakkels en het embleem van onze campagne: de holebiwereld. Een wereld met continenten in de vorm van twee paar voeten. We hadden het dan ook over reizen en waar je als holebi jezelf kan zijn op deze wereld en waar niet. Pompende muziek en een danseres op de truck zorgden voor extra aandacht en

een leuke feestsfeer. Moreel consulenten en talrijke vrijwilligers hielpen mee om rondom de truck reiswijzers en buttons, met de holebiwereld erop, uit te delen. Het waren twee lange, maar heerlijke dagen waarop iedere aanwezige zag dat vrijzinnigen liefde hoog in het vaandel dragen en dat vrijzinnigen het belangrijk vinden dat iedereen met respect voor elkaar waar ook ter wereld zichzelf zou moeten kunnen zijn. Foto’s van de twee dagen, coole goodies en nog veel meer zijn te vinden op www.liefde-is-vrijzinnig.be

JULI

-

AUGUSTUS 2010

37

Een moreel consulent vertelt...

Een moreel consulent vertelt…

vanuit de gevangenis Tania Ramoudt moreel consulent Stichting voor Morele Bijstand aan Gevangenen (SMBG) gevangenissen Hasselt en Wortel

A LS

IK ’S MORGENS OP WEG BEN NAAR DE GEVANGENIS , DAN FLITST HET ALTIJD WEL

EVEN DOOR MIJN HOOFD : WAT ZAL HET VANDAAG ZIJN …

WANT

NIETS IS ZO ONVOOR -

SPELBAAR ALS EEN DAG IN EEN MICROKOSMOS ALS DE GEVANGENIS .

VANAF HET MOMENT

DAT JE DE GEVANGENISPOORT ACHTER JE DICHTSLAAT, GAAT ER EEN NIEUWE WERELD OPEN EN WORD JE GECONFRONTEERD MET ALLERLEI REGELS EN REGLEMENTEN .

E EN

WERELD,

WAAR JE NIET ALLEEN ALS GEDETINEERDE , MAAR OOK ALS PERSONEEL , AFHANKELIJK BENT VAN ANDERE MENSEN .

Z ELFS

OM AAN MIJN WERKPLEK , HET LOKAALTJE VAN DE GEESTE -

LIJKE VERZORGERS , TE GERAKEN , HEB IK AL

6

MAAL MOETEN WACHTEN VOORDAT EEN

DEUR , NA HET AANBELLEN , WORDT OPENGEDAAN VANUIT HET CONTROLECENTRUM ( VIA CAMERABEWAKING ) EN HEB IK ZELFSTANDIG

2

DEUREN ‘ MOGEN ’ OPENEN …

DAN

KAN DE WERKDAG BEGINNEN …

W IE

HEEFT ER EEN ‘ RAPPORTBRIEFJE ’ GESCHREVEN OM

EEN GESPREK AAN TE VRAGEN …

W IE

ZAL ER WEER SLECHT NIEUWS ONTVANGEN HEBBEN

VAN HET THUISFRONT OF AANGAANDE ZIJN DOSSIER …

TANIA RAMOUDT

38

EN

JULI

-

AUGUSTUS 2010

E NZOVOORT.

e gevangenis is voor een moreel consulent een ontmoetingsplaats waar je dagelijks in gesprek gaat met mensen met de meest uiteenlopende achtergronden, uit verschillende culturen en in wel zeer bijzondere omstandigheden: mensen zijn van hun vrijheid beroofd, om welke reden dan ook, en zitten daar met een mix aan gevoelens (oprechte spijt, schuld, immens verdriet, kwaadheid, schaamte…) en verwachtingen, waar ze al dan niet willen en kunnen over praten.

D

Als moreel consulent zit je in een unieke en bevoorrechte positie door de aard van de relatie die je met gedetineerden aangaat. Je benadert hen van mens tot mens, los van hun feiten en los van hun dossier. Je biedt hen een ‘thuishaven’ waar de maskers en het stoere machogedrag kunnen wegvallen en waar ze zichzelf kunnen zijn en onvoorwaardelijk die dingen vertellen die ze zelf willen vertellen, zonder verdere gevolgen. Je geeft hen de tijd en de ruimte om op verhaal te komen, te ventileren, hun zorgen om de kinderen, die ze niet meer zien, te uiten… Soms duurt het wel even voor je het vertrouwen wint (ze zijn immers al te vaak bedrogen uitgekomen), maar eens je het vertrouwen hebt, is het bijna onvoorwaardelijk… mooi! Een voorbeeld: een 28-jarige man van allochtoonse afkomst was door een trajectbegeleider naar mij doorverwezen, omdat ze dacht dat er ‘iets’ vastzat bij die man, dat er iets niet klopte, maar ze kreeg er geen voeling mee. De 3de maal dat ik hem zag, kwam hij eindelijk aan zijn ‘verhaal’ toe. Hij was de jongste zoon van 8 kinderen. Tot zijn 14de had hij een onbezorgde jeugd en goede schoolresultaten gehad. Het leven lachte hem toe.

Dit veranderde op het moment dat zijn moeder plotseling stierf en zijn wereld letterlijk en figuurlijk instortte. Om de begrafenis te regelen, is zijn vader toen gedurende enkele maanden naar Marokko gegaan en is hij hier in België achtergebleven met enkele van zijn broers. Door de afwezigheid en het gemis van de ouders is het met de zonen van kwaad tot erger gegaan en is ook hij (meegesleurd door zijn broers) in Mol geplaatst als ‘probleemjongere’. Mol was voor hem een goede ‘leerschool’ voor alles wat hij beter niet had kunnen leren (drugs, diefstallen, inbraken…). Na 4 jaar, op zijn 18de, werd hij ‘vrijgelaten’ in de maatschappij en mocht hij zijn ‘plan’ trekken zonder verdere begeleiding of opvolging. Het vervolg laat zich raden: alles wat hij ‘geleerd’ had, heeft hij dan maar in de praktijk uitgeprobeerd met een gevangeniscarrière als gevolg. Hij heeft mij, met de nodige emoties en tranen, gedurende meer dan 2 uur zijn levensverhaal uit de doeken gedaan. Op het einde van het gesprek bedankte hij mij en zei dat ik de eerste was in 14 jaar die de tijd en de moeite had genomen om naar hem te luisteren… Onlangs zei iemand dat je als moreel consulent van vele markten moet thuis zijn. En dat klopt ook wel. Je moet over heel veel kunnen meepraten, ruime interesses hebben en toch ook wel een aantal dingen ‘kunnen’. Zo zal ik nooit vergeten dat een vrouwelijke gedetineerde sjaals begon te breien in de gevangenis om de tijd te ‘doden’ en letterlijk iets omhanden te hebben. Het lukte haar aardig en elke keer ik haar op cel ging opzoeken, toonde ze mij haar werkstukken vooraleer ze die buiten meegaf aan familie en vrienden. Tot ze op een bepaalde met 2 breinaalden en haar breiwol in de hand daar zeer beteuterd zat te kijken. Ze had nu

wel leren breien en de sjerpsteek geleerd, maar wist niet hoe ze haar breiwerk moest ‘opzetten’. De persoon die dat normaal voor haar deed was vrij gegaan en de bewakers die dienst hadden, daar vroeg ze het liever niet aan… Het zou dus een zeer lang weekend worden… Ik heb haar voorgesteld haar uit de nood te helpen en heb zonder probleem haar breiwerk opgezet zodat ze het hele weekend naar hartenlust kon breien. Dit zijn de plezierige momenten waar je kunt op terugblikken, die zijn er wel, maar door de band genomen, hoor je heel wat miserie en ellende. Het is pas door in de gevangenis te werken dat ik ten volle besef welk leed mensen elkaar kunnen aandoen en dat sommigen daar toch nog relatief sterk uitkomen en overleven. Machteloosheid is iets waar gedetineerden en bij uitbreiding, wij moreel consulenten, mee geconfronteerd worden. Beslissingen worden altijd boven de hoofden genomen en je hebt geen inspraak. Je kunt het altijd wel vragen, maar vaak is het antwoord: “Nee.” Zonder verdere uitleg. Zo was er een man die tientallen jaren opgesloten zat en al meermaals een bezoektransfer had aangevraagd om zijn zieke, hoogbejaarde moeder te kunnen zien. Het is hem tot op de dag van vandaag geweigerd. Enige tijd geleden vroeg ik hem hoe het nu met zijn moeder ging en hij antwoordde met een machteloos pijnlijke gelaatsuitdrukking: “Wel, ze is dinsdag gestorven. Jij bent de enige die het weet, niemand hoeft dat hier te weten. Het enige waar ik spijt van heb, is dat ik mijn moeder nooit heb kunnen verzorgen…” En dan wordt het stil op cel. Een enorme stilte die een oppervlakte van een kleine 10 m² vult in een enorm groot complex waar voortdurend lawaai is, omringd door hon-

derden andere mensen. Op dat moment heb je het gevoel dat de wereld even stilstaat en hoor je de rest ook niet meer, omdat je dan samen met die man ‘zijn stilte’ en ‘zijn verdriet’ deelt. ‘Op celbezoek’ gaan, is nog zo’n uniek onderdeel van onze werking. De gevangenis is een monotoon, grijs gebouw, maar telkens je een cel betreedt, kom je ook in iemand zijn ‘leefwereld’ terecht. De manier waarop een cel netjes en al dan niet aangekleed is, vertelt veel over de persoon zelf en zijn (eventuele) contacten met de buitenwereld. Met veel trots worden dan ook de recente foto’s van de kinderen en/of vriendin/echtgenote getoond. Zelfs de meest intieme brieven krijg ik te lezen. Opgesloten zitten in een gevangenis doet ‘iets’ met een mens en betekent voor een aantal gedetineerden dat ze eindelijk kunnen stil staan en afstand nemen van hun verleden, van de gepleegde feiten. Tussen de 4 muren van hun cel hebben ze de tijd om terug te blikken op hun leven en om tot inzicht te komen waar en wanneer het fout gelopen is. Regelmatig komen ze dan ook met vragen: “Hoe moet het nu verder?”, “Is er nog een toekomst?”, “Met wie?”, “Alleen?”, “Met of zonder de kinderen?”, “Hoe gaan zij mij nu zien als vader?”, “Ga ik nog werk vinden?”… Samen met je cliënt ga je dan ook op zoek naar een mogelijke ‘zin’ van het bestaan en sta je hen bij in het afwegen van de verschillende keuzemogelijkheden. Na een lange, vaak emotioneel zwaar geladen dag trek ik met veel plezier de gevangenispoort achter mij dicht. Op de parking, stappend naar mijn wagen, haal ik diep adem, slaak een diepe zucht en ben ik blij dat ik ‘vrij’ ben en naar huis kan en gaan en staan waar ik wil…

JULI

-

AUGUSTUS 2010

39

Een moreel consulent vertelt...

Schone woorden klinken zo:

reflectie over het leven Harry Buyl Linda Geeraerts Rita Goeminne moreel consulenten OCMW/Zorgbedrijf Antwerpen

H ET

IS AL VELE JAREN EEN TRADITIE DAT MOREEL CONSULENTEN IN RUST- EN VER -

ZORGINGSTEHUIZEN VAN HET ORGANISEREN .

D OOR

HUISBEWONERS

Z ORGBEDRIJF A NTWERPEN

JAARLIJKS EEN ACTIVITEIT

HET JAARLIJKS AANBIEDEN VAN EEN ACTIVITEIT AAN DE RUST -

( RESIDENTEN )

GEVEN WE HET VRIJZINNIGE HUMANISME DE NODIGE

UITSTRALING IN DE RUSTHUIZEN EN MAKEN WE ONZE WERKING ALS MOREEL CONSULENT

- OP

EEN ADDITIONELE MANIER DAN ONZE DAGELIJKSE INDIVIDUELE WERKING -

BEKEND .

OM

VERNIEUWEND EN ORIGINEEL TE BLIJVEN , ZOEKEN WE STEEDS NAAR ALTERNATIE -

VEN .

D IT

JAAR KONDEN WE BEROEP DOEN OP EEN PROFESSIONELE ACTEUR EN EEN

PROFESSIONELE MUZIKANT.

HARRY BUYL , RITA GOEMINNE EN LINDA GEERAERTS

40

JULI

-

AUGUSTUS 2010

oor persoonlijke ontmoetingen met onze cliënten in het rusthuis, door de nadruk te leggen op het menselijk contact, door te luisteren naar hun talloze verhalen weten we dat herinnering, herkenning en erkenning van zeer groot belang zijn in het leven van bejaarden.

D

Schone woorden klinken zo, een voorstelling gebracht door Warre Borgmans en Jokke Schreurs, kwam helemaal tegemoet aan één van onze doelstellingen om onze cliënten in hun eigenwaarde te herkennen en te erkennen. De verhalen uit het verleden brachten de residenten terug naar wat ze waren en wat ze nu nog zijn: deelnemers aan het leven van alledag. Warre nam iedereen mee naar vroeger, naar wat hij zich herinnert en naar wat de residenten zich ongetwijfeld ook herinneren. Met veel humor vertelde hij over de bushalte waar hij als tienjarige elke morgen stond te wachten op de Champs Elysées van Mortsel: de Statielei. Hij vertelde over zijn nonkel Jos en diens bijdrage aan de bevrijding van Schoten, over zijn dromen, over zijn toneelopleiding… Verhalen om mee te lachen, maar op sommige momenten waren ze ook ontroerend. Persoonlijke verhalen, dat wel, maar toch herkenbaar voor de meeste toeschouwers. Jokke kleurde de woorden van Warre in met gitaarmuziek en zang. Beiden herinnerden zich, ieder op hun manier… De teksten en gedichten waren geïnspireerd door de woorden van Rutger Kopland, Guido Gezelle, Jean Ferrat, Adriaan Morriën, Frank Sinatra, Luc Philips in de gedaante van pastoor Munte… De reacties in de vier rusthuizen waren lovend. We zagen niet enkel tevreden

JOKKE SCHREURS EN WARRE BORGMANS

en aandachtige residenten, maar ook hun familie en andere bezoekers waardeerden deze activiteit. Daar waar het kon, kwam het personeel zo dikwijls mogelijk mee genieten van de voorstelling. De acteur en muzikant brachten herkenbare verhalen en muziek voor onze hoogbejaarde cliënten uit een voorbije tijd. Het zette aan om te reflecteren over hun leven, wat ze ervan verwacht hadden en wat het uiteindelijk geworden is, over hoopvolle gebeurtenissen en vreugdevolle belevenissen maar ook over teleurstellingen en tegensla-

gen… en vooral, over hoe ze ermee omgegaan zijn. Zo hopen we ook mee te helpen om het taboe rond bejaardentehuizen te doorbreken en bruggen te bouwen met de buitenwereld opdat bejaarden zouden worden gezien als volwaardige deelnemers aan de samenleving. We stellen alles in het werk om vanuit ons vrijzinnig engagement dergelijke activiteiten, ontstaan vanuit een traditie maar met een vernieuwende toets, te kunnen blijven aanbieden aan de bewoners van de rusthuizen van het Zorgbedrijf!

JULI

-

AUGUSTUS 2010

41

1.000 km fietsen voor het goede doel

rijdag 7 mei was een bijzondere dag voor de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Université Libre de Bruxelles (ULB). De 175ste verjaardag van hun ontstaan en de 40ste verjaardag van de autonome Nederlandstalige universiteit werden namelijk gevierd. Deze twee feestelijkheden werden samengebracht op de Nacht van de Verlichting in het hart van Europa.

V

e Vlaamse Liga Tegen Kanker organiseerde van 13 tot 16 mei 2010 1.000 km Kom op tegen kanker. In vier etappes fietsten de deelnemers in team per bedrijf, vereniging, groep… doorheen de 5 Vlaamse provincies samen 1.000 km. Het voornaamste doel van dit evenement was zo veel mogelijk geld in te zamelen voor kankeronderzoek.

In 1834 was het Paleis van Karel van Lotharingen aan het huidige Museumplein de thuishaven van de Brusselse vrije universiteit ULB. Op 7 mei 2010 zochten de Vrije Universiteit Brussel en de Université Libre de Bruxelles hun roots terug op om samen hun verjaardag te vieren. De VUB vierde overigens tweemaal feest, aangezien de universiteit veertig jaar bestaat als autonome instelling.

De Vrije Universiteit Brussel zette zich als maatschappelijk geëngageerde universiteit in om dit project mee te ondersteunen. Ze bracht dan ook een indrukwekkende ploeg fietsers op de been en zocht naar partners die hen financieel of logistiek wilden steunen om het kankeronderzoek in Vlaanderen een duwtje in de rug te geven. De Unie Vrijzinnige Verenigingen kon dan ook niet achterwege blijven en sprong dan ook als sponsor op deze sportieve kar.

Diversen

Nacht van de Verlichting

Allen waren ze aanwezig: VUB’ers en ULB’ers, studenten en oud-studenten, personeelsleden en sympathisanten. Genietend van onder meer een reusachtige bierestafette, een uitgebreid banket in Square, gratis concerten en als climax een grandioos vuurwerk.

PALEIS VAN KAREL VAN LOTHARINGEN, BRUSSEL

42

JULI

-

AUGUSTUS 2010

©

TIJL VEREENOOGHE

/

FLICKR

D

ZIN

Diversen

Opleidingen die aanzetten tot kritisch ethisch denken

IN EEN STUDIE DIE AANZET TOT KRI -

TISCH ETHISCH DENKEN ?

HIERBIJ EEN OVER-

ZICHT VAN DE UNIVERSITAIRE OPLEIDINGEN VOOR LEERKRACHTEN NIET- CONFESSIONELE ZEDENLEER , ALSOOK SPECIFIEKE OPLEIDIN GEN VOOR MOREEL CONSULENTEN .

GEÏNTERESSEERDE FRANSTALIGEN TER EN

SCIENCE

DES

KUNNEN TERECHT AAN DE

RELIGIONS

ET DE LA

UNIVERSITÉ LIBRE

DE

BRUXELLES. VOOR

LAÏCITÉ (FINALITÉ ASSISTANCE MORALE LAÏQUE)

MOREEL CONSULENTEN IS ER EEN MAS-

EN EEN MASTER EN

SCIENCES

DE LA

SANTÉ

PUBLIQUE À FINALITÉ INTERFACULTAIRE (FINALITÉ SANTÉ SOCIÉTÉ LAÏCITÉ). VOOR MEER INFORMATIE ZIE RESPECTIEVELIJK WWW.ULB.AC .BE / ENSEIGNEMENT / FACULTÉS / INSTITUTS / ÉCOLES / FACULTÉ DE PHILOSOPHIE ET LETTRES / ORGANISATION DE LA FACULTÉ / DÉPARTEMENTS D’ENSIGNEMENT

PUBLIQUE IN

/ PHILOSOPHIE ,

ETHIQUE ET SCIENCE DES RELIGIONS

DE L’ULB WWW.ULB.AC .BE

/

ESP

/ ENSEIGNEMENT / 2

DE OPLEIDING FILOSOFIE IS ER EEN FINALITÉ

/ NOUVELLES

ÈME

CYCLE

PROGRAMMES

2010-2011

EN DE ECOLE DE

SANTÉ

/ DÉPLIANT / MASTER LAÏCITÉ.

D IDACTIQUE ( ONDERWIJS ).

JULI

-

AUGUSTUS 2010

43

Diversen

Oud nieuws? Morele Dienstverlening studeren aan de Vrije Universiteit Brussel prof. dr. Gustaaf C. Cornelis voorzitter vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen Vrije Universiteit Brussel

ER

ZIJN GOEDE REDENEN OM JE AAN DE

SCHRIJVEN VOOR DE OPLEIDING

K LEINSCHALIG

V RIJE U NIVERSITEIT B RUSSEL

W IJSBEGEERTE

IN TE

M ORAALWETENSCHAPPEN .

EN

EN LAAGDREMPELIG , GROOTS IN BEGEESTERING , NADRUK OP HET

HUMANISTISCHE

IDEEËNGOED ,

VROEGE

INSCHAKELING

BIJ

WETENSCHAPPELIJK

ONDERZOEK EN OMDAT HET DIPLOMA ZOWEL ‘ WIJSBEGEERTE ’ ALS ‘ MORAALWETEN SCHAPPEN ’ VERMELDT.

OF

OM GEWOON BINNENKORT

M ORELE D IENSTVERLENING

TE STUDEREN !

e opleiding Morele Begeleiding werd een ganse tijd niet meer aangeboden. Maar in de nabije toekomst, wellicht vanaf 2012, zal je aan de Vrije Universiteit Brussel op masterniveau de studie in de Morele Dienstverlening kunnen aanvatten. Een nood wordt opnieuw gelenigd.

D

Je kan alvast met de voorbereidende bachelorstudie beginnen. In de bachelor van drie jaar kan je thans een studietraject met een minor ‘Humanistiek’ volgen, georganiseerd in samenwerking met de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Of je kan kiezen voor een studietraject met nadruk op ‘Humanistiek en morele dienstverlening’, naast ‘Media-, cultuur- en politieke filosofie’ of ‘Logica en wetenschapsfilosofie’. De nieuwe masteropleiding met een duur van twee jaar voorziet binnen de opleiding Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen twee afstudeerrichtingen: Wijsbegeerte of Moraalwetenschappen. Waar de eerste zich toe-

44

JULI

-

AUGUSTUS 2010

spitst op een diepgaande systematische en historische studie van de wijsbegeerte (logica, wetenschapsfilosofie, actualiteit van de verlichting, religiekritiek en filosofie van de media), zal de tweede zich focussen op theorie en toepassingen van de bio-ethiek, lichamelijkheid, technologische ontwikkeling en humanistiek. Deze afstudeerrichtingen worden gecombineerd met de trajecten ‘Onderzoek’, ‘Onderwijs’ of ‘Morele dienstverlening’. Wie zich wil voorbereiden op doctoraal onderzoek kan hooggespecialiseerde onderzoeksseminaries (zoals ‘Diversiteit en humanisme’) volgen. Wie een loopbaan als leerkracht zedenleer (of filosofie) ambieert, volgt de overeenstemmende optie en kan dan, mits een klein aantal aanvullende vakken in één semester, meteen ook het diploma voor leerkracht opstrijken. Wie de Morele Dienstverlening beoogt, volgt de nieuwe opleidingsonderdelen ‘Praktische humanistiek’, ‘Vrijzinnig humanisme: vraagstukken en organisatie’ en ‘Filosofie en ethiek van de

zorg- en hulpverlening’. Natuurlijk volg je ook de stages, speciaal ingericht in ziekenhuizen, Centra Morele Dienstverlening, het gevangeniswezen, het leger, zelfs op de luchthaven...; kortom, zowat overal waar morele dienstverlening wordt verricht en waar je zelf later een job zal vinden. Deze nieuwe masteropleiding Morele Dienstverlening is uniek in Vlaanderen: ze is exclusief vervat in de VUB-studierichting Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen, maar kan ook door studenten Moraalwetenschappen van de UGent aan de VUB worden gevolgd binnen de vruchtbare alliantie tussen beide Universiteiten. Dient ten slotte zeker te worden beklemtoond dat de initiatieven omtrent humanistiek en morele dienstverlening slechts mogelijk zijn dankzij de financiering van de leerstoel Humanistiek door de Unie Vrijzinnige Verenigingen. Huidige studieprogramma’s en alle administratieve informatie via: www.vub.ac.be.

Diversen

Moraalwetenschappen aan de Universiteit Gent

ETHISCHE

VRAAGSTUKKEN ZIJN VAN ALLE TIJDEN .

ZE DWINGENDER DAN OOIT.

S NELLE

M AAR

IN ONZE MODERNE WERELD ZIJN

ONTWIKKELINGEN IN DE MEDISCHE WETENSCHAPPEN

DWINGEN ONS NA TE DENKEN OVER LEVEN , WELZIJN , ZIEKTE , MEDISCHE INTERVENTIES EN OMGAAN MET DE DOOD.

G LOBALE

MAATSCHAPPELIJKE EN POLITIEKE ( R ) EVOLUTIES DOEN

VRAGEN RIJZEN OVER MONDIALE SOCIALE RECHTVAARDIGHEID, TERRORISME , MENSEN RECHTEN , OORLOG EN VREDE …

H ET

ZIJN MAAR ENKELE VOORBEELDEN .

il je deze en aanverwante thema’s kritisch doordenken en je hierover een ethisch en wetenschappelijk verantwoorde mening vormen, dan is de opleiding Moraalwetenschappen aan de UGent iets voor jou. Het uitgangspunt van deze unieke opleiding is dat wie zich ethisch wil oriënteren in de wereld dit best doet door zich te baseren op de meest betrouwbare wetenschappelijke inzichten en bevindingen en deze te toetsen vanuit een stevige moraalfilosofische en brede wijsgerige achtergrond.

W

De opleiding Moraalwetenschappen aan de UGent verstrekt de student een degelijk inzicht in het morele denken en handelen in de breedste zin van het woord. Ze doet dit in eerste instantie door de grondige studie van de belangrijkste benaderingen uit de ethiek en uit de filosofie. Daarnaast komen ook de diverse morele ideeën, redeneringen en gedragingen van individuen en groepen aan bod en dit zowel in het heden als in het verleden. Deze kennis van mens, maatschappij en cultuur wordt ingevuld door hulpwetenschappen zoals geschiedenis, literatuur, sociologie, psychologie, recht, politicologie…

Daarnaast krijg je ook de wijsgerige, wetenschappelijke en methodologische basis om zelf aan onderzoek te doen. Tijdens je studie wordt een brug tussen deze pijlers gelegd en dit mondt uiteindelijk uit in een geïntegreerde empirische en wijsgerige studie van waarden, normen en levensbeschouwingen. Met deze basis kunnen de studenten zich ontplooien tot kritische burgers die in staat zijn om een beargumenteerde visie te geven op de complexe ethische problemen van onze samenleving en wereld. De opleiding Moraalwetenschappen is niet louter theoretisch. Als wetenschappelijk onderbouwde opleiding in de toegepaste ethiek streeft ze ook concrete resultaten na voor opvoeding, onderwijs, vorming, hulpverlening, politiek… Wie zich aangetrokken voelt tot de studie Moraalwetenschappen heeft een sterke interesse in de ethische dimensie van levensproblemen en maatschappelijke en culturele evoluties. Je kiest voor een richting waar kritische ingesteldheid tot de basisuitrusting behoort. Dat veronderstelt dat je openstaat voor de meest uiteenlopende visies en ideeën zonder angst voor die

vrijheid. Door de veelzijdigheid laat de studie ook ruimte voor persoonlijke interesse. Jouw inbreng is niet alleen wenselijk maar ook noodzakelijk. Niet verwonderlijk dat de opleiding Moraalwetenschappen voornamelijk kritische mensen aantrekt –studenten die bereid zijn hun zekerheden in vraag te stellen en ze rationeel en wetenschappelijk te her-denken. Met een opleiding in de Moraalwetenschappen stippel je geen rigide weg uit naar één welbepaalde job. De afgestudeerden kunnen uiteraard aan de slag in het onderwijs, het wetenschappelijk onderzoek, maar daarnaast ook in culturele, socioculturele, levensbeschouwelijke en andere organisaties, in overheidsdiensten, de journalistiek, het bibliotheekwezen of in de bedrijfswereld…

Is je interesse gewekt? Wil je meer weten? Surf dan snel naar de website van de opleiding: www.philosophy.ugent.be/Moraalwetenschappen

of naar de studiekiezer van de Universiteit Gent: www.opleidingen.ugent.be/studiekiezer.

JULI

-

AUGUSTUS 2010

45

Diversen

Je verder verdiepen in de job van moreel consulent of leerkracht zedenleer? Schrijf je in voor het postgraduaat Moraal en Morele Begeleiding bij Groep T D IT

ACADEMIEJAAR IS DE I NTERNATIONALE

START GEGAAN MET HET POSTGRADUAAT SAMENWERKING MET DE

I NSPECTIE

EN

H OGESCHOOL G ROEP T

M ORAAL

EN

TE

L EUVEN

VAN

M ORELE B EGELEIDING . D IT

U NIE V RIJZINNIGE V ERENIGINGEN (UVV)

EN DE

R AAD

B EGELEIDING N IET-CONFESSIONELE Z EDENLEER (RIBZ). H ET

IN

VOOR

POSTGRA -

DUAAT IS EEN VOORTGEZETTE OPLEIDING DIE BESTAAT UIT DRIE MODULES : MORELE BEGELEIDING , ONDERZOEK EN HEURISTIEK EN VAKDIDACTIEK NIET- CONFESSIONELE ZEDENLEER

( NCZ ). D EZE

BOEIENDE EN DIVERSE OPLEIDING RICHT ZICH TOT LEER -

KRACHTEN ZEDENLEER EN TOEKOMSTIGE MOREEL CONSULENTEN .

n de module ‘Morele begeleiding’ komt het volledige takenpakket van de moreel consulent aan bod. Vanuit de theorie en praktijk van de vrijzinnighumanistische levensbeschouwing en het centrale thema zingeving belichten we de verschillende thema’s die kaderen binnen de morele dienstverlening waaronder morele bijstand, vrijzinnige plechtigheden, het levenseinde en gemeenschapsvorming. Aan de hand van oefeningen zoals rollenspel, interview, luistergesprek… staan we stil bij de praktijk van de morele dienstverlening. Het schrijven en brengen van een tekst voor een plechtigheid, een bezoek met de moreel consulent aan de gevangenis en het uitwerken van gemeenschapsvormende projecten behoren tot de inhoud van de cursus. Praktijkervaring doen de studenten op tijdens hun stage in zowel een Centrum Morele Dienstverlening als een Vrijzinnig Ontmoetingscentrum. De vakdidactiek is gericht op het geven van het vak niet-confessionele zedenleer in het secundair onderwijs. Het is een praktische opleiding voor mensen met een pedagogisch diploma die ook ncz willen geven, zonder dat ze over het diploma beschikken. In een eerste

I

46

JULI

-

AUGUSTUS 2010

theoretisch deel bekijken we de problematiek van het geven van dit levensbeschouwelijke vak vanuit de didactiek en de procesdoelen die eigen zijn aan het vak. We bekijken enkele functionele interactieve werkvormen, leren goed doelen stellen en we buigen ons over de didactische en pedagogische ‘eigenaardigheden’ van het vak. In het tweede, eerder praktische deel, leren we hoe we vanuit een concreet thema het ganse leerproces opbouwen. We gaan de procesdoelen kiezen, de lesdoelen formuleren en een boeiende lesopbouw construeren. De les wordt via intervisie door de studenten zelf in groep opgebouwd. Daarna gaan we de les ‘testen’. De medestudenten ‘spelen’ de rol van pubers (met al hun eigenaardigheden) terwijl één student de lesfase ‘uittest’. Hierna volgt een uitgebreide feedback. In de module ‘Heuristiek’ gaan we een ‘wetenschappelijk’ artikel schrijven. Hiertoe zullen we zien hoe we opzoekingen in bibliotheken verrichten. Daartoe is kennis van bronnenkritiek, het opzoeken in catalogi, categorieën van bibliotheken… nodig. Welke bibliotheek moet ik consulteren voor welke werken? Hoe lees ik een academisch

boek? Welke regels dien ik te volgen om een wetenschappelijk verantwoord artikel te schrijven? Dit en nog meer vragen worden behandeld in dit deel van de cursus. De student zal op het einde van de cursus ondervonden hebben hoe de verschillende bibliotheken, systemen en catalogi te onderscheiden zijn, hoe te herkennen en ermee te werken, hoe op kritische wijze een academische tekst doorgenomen wordt, hoe om te gaan met bibliografieën, registers, voetnoten…, zelfstandig een beperkt wetenschappelijk onderzoek opzetten, hoe op basis van onderzoeksgegevens een wetenschappelijk artikel schrijven… voor meer informatie: www.groept.be/pmmb Nog vragen? Neem contact op met Groep T Andreas Vesaliusstraat 13 3000 Leuven, T 016 301030 of via Dimitri De Meester Provinciaal Centrum Morele Dienstverlening Tiensevest 40, 3000 Leuven T 016 235635 [email protected]

Diversen

Een imaginaire busrit BOEKBESPREKING LIJN 3. BEELDEN & VERHALEN UIT DE STADSRAND VAN GENT. Franky Bussche hoofd van dienst Studie en Onderzoek

L IJN 3

IS EEN FOTOBOEK DAT DE GROOTSTEDELIJKE PROBLEMATIEK BEKIJKT VANUIT HET

PERSPECTIEF VAN DE HOEK WERKER J AN

G ENTSE

B EKE

DRAGEN BEVAT VAN

ARBEIDERSWIJK

ANNO

2009. S TRAAT -

NAM HET INITIATIEF VOOR DEZE PUBLICATIE , DIE OOK BIJ -

R IK P INXTEN

EN

C ATHY G ALLE .

en neemt de mensen mee op een imaginaire busrit door deze buurt. Hierdoor krijgen we op een diepgravende en genuanceerde manier zicht op het sociologisch weefsel van een grootstad. We maken kennis met de zeer diverse mensen die er wonen, wars van alle clichéverhalen over hangjongeren en drugsdealers.

M

B RUGSE P OORT

We ontdekken hoe het is om te overleven aan de rand van onze welvaartsstaat. We maken kennis met mensen die we anders nooit zouden ontmoeten. Het fotoboek bestaat uit verhalen van kansarmen in hun relatie met de straathoekwerker. Hierbij gaat het ook

over de wereld en de beleving van zichzelf en anderen door de mensen die niet de norm zijn in onze burgerlijke consumptiemaatschappij. Hun verhalen kunnen volgens Rik Pinxten bijdragen tot onze sociale opvoeding. Op die manier leren we de mensen kennen en leren we er misschien ook menselijk mee omgaan. Bekende Belgische fotografen zoals Filip Claus, Tim Dirven, Jonas Lampens, Jimmy Kets, Bob Van Mol en Yann Bertrand brachten de busrit in beeld. Gedurende een jaar volgden zij het leven van de bewoners in de wijk in het gezelschap van Jan Beke die er toen werkte als straathoekwerker. We krijgen een intiem portret van een volkswijk waar mensen steeds verder geïsoleerd raken. Het is een ontnuchterend verslag van een samenleving onder druk, zonder vooroordelen, maar ook zonder verbloeming. Aan de hand van verhalen kan men de mensen bewust maken van een problematiek. Cathy Galle stelt terecht dat beelden nog meer zeggen dan woorden en dat de foto’s in het boek genoeg zeggen.

Lijn 3. Beelden & verhalen uit de stadsrand van Gent Jan Beke ISBN 978-90-5544-966-8 Uitgeverij Ludion, 2010, 143 p.

JULI

-

AUGUSTUS 2010

47

Diversen

TENTOONSTELLING

Geen schuld,

wel straf Veerle Cannoot consulent-stafmedewerker

e Gentse fotograaf Lieven Nollet trok naar gevangenissen en psychiatrische instellingen in België om er getuigenissen van geïnterneerden vast te leggen. Een geïnterneerde is iemand die een misdrijf pleegt, maar als geestelijk niet toerekeningsvatbaar wordt gezien. Zij zouden moeten terechtkomen in een psychiatrisch centrum voor behandeling. Maar vaak worden ze opgesloten in gewone gevangenissen -die zo al overbevolkt zijn- en krijgen ze geen enkele vorm van behandeling. Bovendien weten ze nooit wanneer en of ze ooit vrij zullen komen. Lieven Nollet slaagt er in om met bijzonder veel respect voor de mensen die hij fotografeert een stuk van hun tragedie weer te geven. Ze komt tot

D

uiting in hun houding, in hun blik, in de doelloosheid, in de eenzaamheid en in de hopeloosheid die ze uitstralen. Blik op oneindig, verstand op nul. En toch staat er hier en daar iemand die vrank en vrij in de camera kijkt. Die gezien wil worden. Die de indruk geeft dat het nog niet helemaal over is. Die foto’s steken af tegen de dofheid en de verslagenheid die de ogen van de meeste portretten vullen. Als toeschouwer bekruipt je geregeld een licht claustrofobisch gevoel. Niet enkel staan de muren van een cel akelig dicht op elkaar, ook het uitzichtloze, eindeloze wachten, dat Lieven Nollet haarscherp in beeld weet te brengen, laat een beklemmend gevoel achter. Hij wordt de fotograaf van het donkere genoemd. De kleuren in zijn foto’s zijn

dan ook beperkt tot grijs en zwart, met veel schaduw. In het Museum dr. Guislain worden ze weergegeven op een donkergrijze achtergrond waardoor de tentoonstelling in haar totaliteit de eenzaamheid weergeeft die ook in de individuele foto’s tot uiting komt. In een kleinere ruimte hoor je een compilatie van de verhalen van al deze mensen. Soms klinken ze dramatisch normaal. Ik zou aan het woord kunnen zijn. Of u. Een beschaafde klank. Een vaste stem die helder en zonder omwegen vertelt over wat er gebeurd is. Iemand die haarfijn analyseert hoe het zo ver is kunnen komen. Dat is de boodschap die misschien nog het meest treffend naar voor komt. Geïnterneerden zijn heel vaak mensen zoals u en ik. Maar op een bepaald moment ging het fout. De grens is dun. Het zijn stuk voor stuk menselijke tragedies. Het zijn stuk voor stuk individuen die nood hebben aan begeleiding, opvang en ondersteuning die ze vandaag niet of nauwelijks krijgen. De tentoonstelling kan je nog tot 12 september 2010 bezoeken in het Museum Dr. Guislain in Gent. De catalogus van de tentoonstelling bevat naast een uitgebreide collectie foto’s ook citaten van de geïnterneerden en teksten van juristen, psychiaters, psychologen en hulpverleners.

Geen schuld, wel straf Museum Dr. Guislain Jozef Guislainstraat 43 • 9000 Gent T 09 216 35 95 [email protected] www.museumdrguislain.be van dinsdag tot vrijdag: 9-17h zaterdag en zondag: 13-17h Gesloten op maandag ©

48

LIEVEN NOLLET

JULI

-

AUGUSTUS 2010

Internationaal

Vrijzinnigen in Stockholm Freddy Boeykens voorzitter European Humanist Professionals

en luchthaven van een Europese hoofdstad ter grootte van een veredeld busstation; het klinkt ongeloofwaardig. Toch was dit de ervaring van de leden van de Belgische delegatie die einde mei afzakte naar de Zweedse hoofdstad Stockhom om er de jaarlijkse algemene vergadering van de European Humanist Federation (EHF) bij te wonen. Brussels Airlines heeft als opvolger van Sabena nog steeds landingsrechten op de oude, piepkleine luchthaven Broma, gelegen vlakbij het stadscentrum. Naar goede jaarlijkse gewoonte werd deze algemene vergadering gekoppeld aan een conferentie. Of deze conferentie over ‘Women and Religion: a Humanist Critique’ de reis waard maakte wil ik graag in het midden laten. Voor de leden van de algemene vergadering maakte ze de verplaatsing wel een stukje zinvoller!

E

Tijdens de algemene vergadering (28/05/2010) van de EHF deden de afgevaardigden van de diverse vrijzinnige en humanistische lidorganisaties voorbeeldig hun plicht. Rekeningen werden goedgekeurd, begrotingen gestemd, nieuwe leden voor de raad van bestuur verkozen en plechtige beloftes naar de toekomst gemaakt. Interessant om weten is dat het Humanistisch Verbond van Griekenland (109 leden) toetrad tot de EHF. Zowel de vergadering als de organisatie zelf werd en wordt voorgezeten door de Brit David Pollock (British Humanist Association), die zich ook het voorbije werkingsjaar weer bijzonder inspande om de belangen van het vrijzinnig humanisme op het niveau van de Europese instellingen te vrijwaren. De organisatie van de conferentie over vrouwen en religie was een samenwerking tussen de gastheer, namelijk de Swedish Humanist Association, de reeds hoger genoemde EHF en de European

Humanist Professionals (EHP). Behalve de traditionele zalm stonden er niet minder dan acht verschillende sprekers en twee workshops op het menu. Naast enkele meer theoretisch geïnspireerde voordrachten, vielen ook de speeches op van enkele ervaringsdeskundigen. Zo was er de opmerkelijke bijdrage van de momenteel in Engeland wonende Azar Majed, voorzitster van de Organisation for Women’s Liberation-Iran. Op bijzonder gedreven wijze belichtte zij het standpunt dat vrouwenhaat in Iran geen spirituele basis heeft, maar het resultaat is van patriarchale, politieke motieven. De discriminatie van vrouwen is voor haar een vorm van ‘apartheid’, de hoofddoek de banier van de politieke islam. Ook een spreekster die in Iran aan den lijve godsdienstig geweld had ervaren, was niet erg vriendelijk voor de islam. Geweld tegen vrouwen is volgens haar vaak verbonden met ‘eer’ (‘honour related violance’) en gerelateerd aan waarden en normen van bepaalde culturen. Het deed onder meer de vraag rijzen wat men onder cultuur en religie verstaat. Volgens de spreekster is de politieke islam in verdraagzame landen als Zweden er in geslaagd om zijn vrouwonvriendelijke positie te versterken

dankzij de standpunten van het cultuurrelativisme. Godsdienstvrijheid mag niet leiden tot het ondergeschikt maken van vrouwenen kinderrechten. Godsdienstvrijheid dient ook de vrijheid te impliceren om niet voor godsdienst en dogma te kiezen. Tijdens één van de workshops in de namiddag werd dit thema verder uitgespit. Cultuurrelativisme als het aanvaarden van verschillende regels voor verschillende bevolkingsgroepen lag onder vuur van mensen die meenden er het slachtoffer van te zijn. Niet echt een ideale situatie om de nuanceringen van onderzoekers en hun wetenschappelijke inzichten de plaats te geven die je er zou van verwachten tijdens een humanistische conferentie. Toch was er ook een opmerkelijke bijdrage van een vertegenwoordigster van een katholieke vrouwenorganisatie die opkomt tegen de onderdrukking van de rechten van vrouwen in hun geloofsgemeenschap. Volgens haar bestaat er een fundamenteel verschil tussen enerzijds een geloof belijden en anderzijds de patriarchale onderdrukking die uitgaat van godsdienstige instellingen zoals de katholieke kerk. Een overweging die de aanwezige humanisten stof tot nadenken gaf.

Vrij-oO nN -zinnig

Sonny Van de Steene

‘Veel vrouwen die zich niet zedig kleden brengen jonge mannen het hoofd op hol, zij corrumperen hun kuisheid en verspreiden overspeligheid in de maatschappij, wat het aantal aardbevingen doet toenemen’, aldus de Iraanse geestelijke Hojatoleslam Kazem Sedighi (Bron: De Standaard 21 04 2010) Bedacht me net, bij het zien van de spuwende Eyjafjallajökull, wat deze man als oorzaak voor vulkaanuitbarstingen zoal niet zou kunnen bedenken… Laat me raden. Het is de schuld van zij die jonge viriele mannen ‘bekeren’ tot homoseksualiteit. Oeps, nee. Homoseksualiteit bestaat -als we Ahmadinejad, de president van Iran, mogen gelovenniet in zijn land (Bron: Herald Tribune 28 09 2007). Wat Iran trouwens niet belet om homoseksuelen op te knopen. Ach, waarom onze kop er over breken: het zullen wel opnieuw jonge vrouwen zijn, die zich niet zedig kleden en daardoor jonge mannen corrumperen, die vulkaanuitbarstingen stimuleren. Aardbevingen en vulkaanuitbarstingen: een pot nat! Lang leve kritisch denken en een onbekrompen moraal!

JULI

-

AUGUSTUS 2010

49

Kruiswoordraadsel 4

Vijf winnaars krijgen elk het boek Lijn3. Beelden & verhalen uit de stadsrand van Gent een verhaal van Jan Beke met beelden van Filip Claus, Bob Van Mol, Tom Dirven, Yann Bertrand, Jimmy Kets & Jonas Lampens.

Oplossing vorig nummer

Hoe maakt u kans?

Winnaars vorig nummer:

Vul snel het kruiswoordraadsel in en stuur het sleutelwoord vóór 27 juli 2010 naar de Unie Vrijzinnige Verenigingen, Brand Whitlocklaan 87 te 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe of fax het door op nummer 02 735 81 66. U kan het ook via e-mail aan ons bezorgen: [email protected]. Met evenwel vermelding van ‘oplossing kruiswoordraadsel’ en persoonlijke gegevens. De oplossing verschijnt samen met de namen van de vijf winnaars in het volgende nummer. V OORNAAM N AAM

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

G EBOORTEDATUM A DRES

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

M

o

V

o

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Het sleutelwoord dat we zochten was LEVENSGELUK.

Lerno Pieter uit Dilbeek Leyers Veerle uit Antwerpen Coninx Rose uit Tongeren Ivens Barbara uit Melsele De Smet Paula uit Koksijde Zij kregen elk het boek Het pauperparadijs: een familiegeschiedenis van Suzanna Jansen.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ANTWOORD: 1

2

3

4

5

6

7

8

© Puzzelland.com

50

JULI

-

AUGUSTUS 2010

Jongeren & Cultuur

Werken rond armoede:

marketing of engagement? Joeri Proot pedagogisch medewerker Lokaal en Maatschappelijke Acties Hujo vzw

A

rmoedebestrijding staat vandaag hoog op de politieke agenda. Hoewel de economische crisis bij wijlen de indruk geeft dat vooral de banken en aandeelhouders worden gered, worden ook verdienstelijke inspanningen geleverd om armoede te bestrijden. Armoede is een onrecht, zeker wanneer het kinderen en jongeren treft. De sociale uitsluiting die ermee ©

©

HUJO

HUJO

JULI

-

AUGUSTUS 2010

51

Jongeren & Cultuur

©

HUJO

gepaard gaat, belemmert een volwaardige sociale en culturele ontplooiing. Het bestrijden ervan is dan ook een collectieve verantwoordelijkheid. Ook die van het jeugdwerk. Dankzij acties zoals het Europees jaar 2010 ter bestrijding van armoede & sociale uitsluiting worden we er ons als jeugdvereniging van bewust dat ook binnen het reguliere jeugdwerk nog steeds heel veel kinderen en jongeren hun plekje niet gevonden hebben. Hujo vzw kiest niet toevallig armoede en sociale uitsluiting als jaarthema 2010. In 2011-2012 zal dit ook het gezamenlijk jaarthema zijn van alle jeugdbewegingen in Vlaanderen. Deze aandacht voor de problematiek lijkt op het eerste gezicht alleen maar bemoedigend, maar maakt het ook daadwerkelijk een verschil? Zijn de inspanningen die wij binnen het jeugdwerk leveren ook echt toegespitst op de

52

JULI

-

AUGUSTUS 2010

noden en verlangens van de doelgroep (kinderen en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare situaties) of komt de aandacht die we ervoor krijgen vooral onszelf als jeugdwerkinitiatief ten goede? Aangezien Hujo vzw kritisch denken hoog in haar vaandel draagt, moeten we hierbij ook onze eigen werking onder de loep durven nemen. We zeggen in ons beleidsplan wel dat Hujo vzw open staat voor “ieder kind, ongeacht de afkomst, huidskleur of levensbeschouwing”, maar is dat ook daadwerkelijk het geval? Slaagt Hujo vzw en breder genomen het jeugdwerk - er wel in om ieder kind te bereiken? Worden de drempels voor kansarme kinderen daadwerkelijk verlaagd door onze huidige inspanningen? Tijdens het congres Jeugdwelzijnswerk heeft autonomie nodig! (20 november 2009, Uit de Marge vzw) werd duidelijk dat de doorstroom van kinderen en

jongeren uit het jeugdwelzijnswerk naar het reguliere jeugdwerk niet naar wens verloopt. De kloof tussen organisaties die werken met kinderen en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare groepen (jeugdwelzijnswerk) en organisaties die werken met hoofdzakelijk kinderen en jongeren uit de middenklasse (regulier jeugdwerk) blijkt niet gedicht te worden. Nochtans is een overbrugging van deze kloof noodzakelijk willen we aan de maatschappelijk kwetsbare kinderen een grotere kans op volwaardige toekomstperspectieven bieden. “Vergroten van de toegankelijkheid van het jeugdwerkaanbod zodat ook kinderen en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare situaties kunnen participeren.” Het is een mooie doelstelling waar alle jeugdverenigingen en jeugdbewegingen niet meer omheen kunnen. Maar welke prijs willen we hiervoor betalen?

Werken in stilte Het is opvallend hoe sterk het jeugdwerk (waaronder ook Hujo vzw) zich wil profileren als jeugdwerkinitiatieven die open staan voor ieder kind, ongeacht hun afkomst en achtergrond. Dat terwijl de cijfers voor zich spreken. Slechts 3 procent van het ledenbestand van de Scouts en Gidsen Vlaanderen en de Chiro zijn bijvoorbeeld allochtoon en/of laag geschoold (De Standaard, 19 maart 2010). Ondanks de goede wil en mooie woorden heeft het reguliere jeugdwerk het er dus moeilijk mee om zijn werking laagdrempelig te maken voor kinderen en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare situaties. Als jeugdwerkorganisaties oprecht meer maatschappelijk kwetsbare jongeren in hun werking willen opnemen, moeten ze misschien eens gaan gluren bij de buren uit het jeugdwelzijnswerk. Deze organisaties krijgen vaak veel minder media-aandacht, maar werken in alle stilte en toeweiding verder aan hun taak: het bereiken en aanbieden van jeugdwerk aan kinderen en jongeren in kansarmoede. Helaas ontgaat het de pers en beleidsmakers om ook hun stem te horen, want hun inspanningen (zoals in de Brusselse probleemwijken) zijn essentieel in de zoektocht naar duurzame oplossingen voor allerhande samenlevingsproblemen en dus ook het bestrijden van armoede.

©

©

Jeugdwerk of jeugdwelzijnswerk? Er is dus een duidelijk verschil merkbaar tussen organisaties die maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren bereiken en zij die daar niet in slagen. Het jeugdwelzijnswerk, met onder andere als steunpunten Uit de Marge vzw en JES vzw, vertegenwoordigt jeugdwerkinitiatieven die vooral kinderen en jongeren uit kansarmoedesituaties bereiken: allochtone jeugdwerking (bijvoorbeeld Formaat Plus), armen, jeugddelinquenten… Het klassieke jeugdwerk wordt gekenmerkt door hoofdzakelijk kinderen en jongeren afkomstig uit de blanke middenklasse. Tussen beiden is er nog steeds een diepe kloof. Op enkele bewonderenswaardige (lokale) samenwerkingsverbanden na (bijvoorbeeld Gigos ZuidGenk) is er weinig interactie tussen beide jeugdwerkvormen. Dit staat haaks op de doelstellingen van het inclusieverhaal dat kinderen en jongeren uit alle lagen van de samenleving wil samen brengen, zonder onderscheid te maken naar de economische, sociale of etnische achtergrond. In het huidige debat over Jeugdwerk of jeugdwelzijnswerk komt men stilaan tot de conclusie dat het geen of/of verhaal mag zijn, maar een en/en verhaal. Complementair en overlappend als het kan.

HUJO

Inclusief werken: integratie snijdt aan twee kanten Als jeugdwerkorganisatie zien we het graag gebeuren: een grotere aanwezigheid van allochtonen, de deelname van kinderen uit armoedesituaties… Het geeft ons voldoening en past binnen de verwachtingen die de buitenwereld verlangt van het regulier jeugdwerk. Het moet gezegd worden dat het betrekken van kinderen en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare situaties veel van een jeugdvereniging verlangt: aangepaste vorming voor animatoren en leiders, een goede opvolging, een ander beleid... Wil je daadwerkelijk inclusief werken dan moet je open staan voor verandering. Knelt nu net niet daar het schoentje? Kinderen en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare situaties zijn welkom, op voorwaarde dat het beheersbaar blijft en wijzelf niet teveel prijs moeten geven van onze eigen werking. Inclusie van ‘moeilijke jongeren’ kan, maar alleen als wij zelf niet teveel moeten veranderen. Is dat nu net niet de prijs die we moeten betalen, willen we de drempels die kinderen en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare situaties weerhouden om deel te nemen aan het jeugdwerkaanbod verlagen?

HUJO

JULI

-

AUGUSTUS 2010

53

Jongeren & Cultuur

Hujo kent geen grenzen! Hujo vzw is een kleine, landelijk erkende jeugdvereniging. Behalve vakantiekampen, organiseren wij vormingen (animatorcursus, workshops…), ondersteunen we lokale Hujo-afdelingen en willen we met onze maatschappelijke projecten kinderen en jongeren aan het denken zetten. Een kritische houding en kinderen en jongeren stimuleren tot het opnemen van engagement zijn daarbij essentieel. Met onze themagerichte aanpak willen we kinderen, jongeren en jeugdwerkers iets bijbrengen. De evenementenstand Het Ontarmingsinstituut van professor Rijkmoede & de helden van Hujo wil armoede en sociale uitsluiting op een begrijpbare en genuanceerde manier overbrengen naar kinderen en jongeren. Want armoede is meer dan een tekort aan geld alleen. Het is een spinnenweb waaruit je maar moeilijk kan ontsnappen. Bovendien ervaren armen talloze drempels, waarvan we ons vaak niet bewust zijn. Ook in het jeugdwerk. Toegegeven, ook bij Hujo vzw bestaan er nog (onzichtbare) drempels die de toegang tot ons aanbod voor kinderen en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare situaties bemoeilijken. Onze acties in het kader van armoede & sociale uitsluiting moeten dan ook gezien worden als een kritische zelfreflectie over hoe we met de hele werking deze drempels kunnen wegwerken.

Professor Rijkmoede & de helden van Hujo De grootste uitdaging bestond erin om het geladen en complex onderwerp dat

armoede is te vertalen naar kinderen. Daarom werden er een aantal personages in het leven geroepen die elk een aspect van armoede toelichten en begrijpbaar moeten maken voor kinderen (helden van Hujo). Zo is er Snoeter, die focust op het feit dat armoede vaak moeilijk te herkennen valt. Wandakanda die de nadruk legt op het feit dat armoede meer dan een tekort aan geld is, maar ook een tekort aan onderwijs, gezondheid en een sociaal netwerk. Brommeke op zijn beurt speelt in op de drempels die armen ervaren en de negatieve spiraal die hiermee verbonden is. Professor Rijkmoede tot slot is de bindfiguur die creatieve oplossingen bedenkt. Door een aantal personages in het leven te roepen, willen we op een speelse manier kinderen ervan bewust maken hoe armoede ontstaat en in stand gehouden wordt. Met behulp van een opvallende caravan en uitgerust met een aantal modules, trekt Hujo vzw deze zomer door het land met deze kindvriendelijke sensibiliseringsactie. Speels, maar steeds kritisch en open van geest. Zo is de caravan uitgerust met een groot cinemascherm om (openlucht) vertoningen te organiseren of wat dacht u van een (super oneerlijk!) educatief spel dat kinderen en jongeren doet ervaren hoe het is om met minder kansen in het leven te staan en hoe moeilijk het is om uit de negatieve spiraal van armoede te ontsnappen. Vorming voor onze leden vinden we ook belangrijk. We richten workshops in voor jeugdbegeleiders die willen werken met kinderen en jongeren uit

maatschappelijk kwetsbare situaties. Wat zijn de valkuilen, de moeilijkheden en voorwaarden om effectief te werken met ‘andere’ doelgroepen… Tot slot is er ook nog Nacht-zkt-Dak. Hoe is het om de nacht te moeten doorbrengen op straat? Op een speelse manier laten we kinderen en jongeren ervaren hoe het is om geen dak boven je hoofd te hebben. In combinatie met een workshop, het educatief spel, een ontspannende activiteit en uiteraard een nabespreking bouwen kinderen en jongeren een zelfgemaakte plek voor één nacht. Avontuur en een bijzondere leerervaring gegarandeerd!

Interesse? Wil je mee nadenken over onze (maatschappelijke) acties: dan ben je van harte welkom op onze InhouTcel. Dit team van jonge vrijwilligers bediscussieert maatschappelijk relevante thema’s en gaat hier creatief mee aan de slag. Ieder jaar worden er ook twee (maatschappelijke) acties bedacht. Wil je meer weten over de mogelijkheden van onze evenementenstand voor je organisatie en/of event? Download onze brochure via onze website (www.hujo.be/project-2010) en neem contact op met ons. Hujo vzw Zelfbestuurstraat 14 1070 Anderlecht T 02 521 79 20 F 02 521 46 42 [email protected] www.hujo.be

V.L .N.R. BROMMEKE, PROFESSOR RIJKMOEDE, WANDAKANDA , SNOETER

54

JULI

-

AUGUSTUS 2010

© HUJO

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN v. z .w. FEDERAAL SECRETARIAAT Brand Whitlocklaan 87 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe T 02 |735 81 92 - F 02 |735 81 66 [email protected] www.unievrijzinnigeverenigingen.be

Provinciale Centra Morele Dienstverlening BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST PCMD Brussel Stalingradlaan 18-20 - 1000 Brussel T 02 242 36 02 - F 02 242 56 17 [email protected]

PROVINCIE ANTWERPEN PCMD Antwerpen Jan Van Rijswijcklaan 96 - 2018 Antwerpen T 03 259 10 80 - F 03 259 10 89 [email protected]

PROVINCIE LIMBURG PCMD Hasselt A. Rodenbachstraat 18 - 3500 Hasselt T 011 21 06 54 - F 011 23 55 16 [email protected]

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN PCMD Gent Sint-Antoniuskaai 2 - 9000 Gent T 09 233 52 26 - F 09 233 74 65 [email protected]

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT PCMD Leuven Tiensevest 40 - 3000 Leuven T 016 23 56 35 - F 016 20 75 47 [email protected]

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN PCMD Brugge Jeruzalemstraat 51 - 8000 Brugge T 050 33 59 75 - F 050 34 51 69 [email protected]

Centra Morele Dienstverlening BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST CMD Jette Jetse laan 362 - 1090 Jette T 02 513 16 33 - F 02 420 42 98 [email protected]

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN CMD Aalst Koolstraat 80-82 - 9300 Aalst T 053 77 54 44 - F 053 77 97 70 [email protected] CMD Eeklo Boelare 131 - 9900 Eeklo T 09 218 73 50 - F 09 218 73 59 [email protected] CMD Ronse Zuidstraat 13 - 9600 Ronse T 055 21 49 69 - F 055 21 66 68 [email protected] CMD Sint-Niklaas Ankerstraat 96 - 9100 Sint-Niklaas T 03 777 20 87 - F 03 777 31 64 [email protected] CMD Zottegem Kastanjelaan 73 - 9620 Zottegem T 09 326 85 70 - F 09 326 85 73 [email protected]

PROVINCIE ANTWERPEN CMD Antwerpen Breughelstraat 60 - 2018 Antwerpen T 03 227 47 70 [email protected]

PROVINCIE LIMBURG CMD Genk Bochtlaan 16 bus 6 - 3600 Genk T 089 51 80 40 - F 089 51 80 49 [email protected]

CMD Herentals Lantaarnpad 20 - 2200 Herentals T 014 85 92 90 - F 014 85 44 39 [email protected]

CMD Lommel Hertog Jan Plein 24 - 3920 Lommel T 011 34 05 40 - F 011 34 05 49 [email protected]

CMD Mechelen O.-L.-Vrouwestraat 29 - 2800 Mechelen T 015 45 02 25 - F 015 43 55 19 [email protected]

CMD Maasland Pauwengraaf 63 - 3630 Maasmechelen T 089 77 74 21 - F 089 77 74 22 [email protected]

CMD Turnhout Begijnenstraat 53 - 2300 Turnhout T 014 42 75 31 - F 014 42 54 40 [email protected]

CMD Tongeren Vlasmarkt 11 - 3700 Tongeren T 012 45 91 30 - F 012 45 91 39 [email protected]

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT CMD Halle Molenborre 28/02 - 1500 Halle T 02 383 10 50 - F 02 383 10 51 [email protected]

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN CMD Diksmuide Esenweg 30 - 8600 Diksmuide T 051 55 01 60 - F 051 55 01 69 [email protected]

CMD Tienen Beauduinstraat 42 3300 Tienen T 016 81 86 70 - F 016 82 40 31 [email protected]

CMD Ieper Korte Torhoutstraat 4 - 8900 Ieper T 057 23 06 30 - F 057 23 06 39 [email protected]

CMD Vilvoorde Frans Geldersstraat 25 - 1800 Vilvoorde T 02 253 78 54 - F 02 253 57 87 [email protected]

CMD Kortrijk Overleiestraat 15A - 8500 Kortrijk T 056 25 27 51 - F 056 25 27 53 [email protected] CMD Roeselare Godshuislaan 94 - 8800 Roeselare T 051 26 28 20 - F 051 26 28 26 [email protected]

Antennes Morele Dienstverlening PROVINCIE ANTWERPEN AMD Lier Begijnhofstraat 4 2500 Lier T 03 488 03 33 - F 03 488 03 33 [email protected]

PROVINCIE LIMBURG AMD Bilzen Klokkestraat 4 bus 1 3740 Bilzen T 089 30 95 60 - F 089 56 57 94 [email protected]

AMD Mol Laar 2 bus 3a 2400 Mol T 014 31 34 24 - F 014 31 34 24 [email protected]

AMD Leopoldsburg Koningstraat 49/gelijkvloers 3970 Leopoldsburg T 011 51 62 00 - F 011 51 62 09 [email protected]

AMD Sint-Truiden Kazernestraat 10/001 3800 Sint-Truiden T 011 88 41 17 - F 011 31 26 45 [email protected]