Urban Lab WATERgraafsmeer Verslag 12 december 2011

Urban Lab WATERgraafsmeer Verslag 12 december 2011 Urban Lab WATERgraafsmeer succes!

Impressie van de dag De Urban Lab WATERgraafsmeer vond plaats op 12 december 2011. Een ontwikkelsessie georganiseerd door het WATERgraafsmeer-programma en kennisnetwerk NederLandBovenWater. Er waren veel positieve reacties. Deelnemers hebben de dag omschreven als een energiek en veelbelovend evenement waar men meer zicht heeft gekregen over alles wat er speelt en waar gezamenlijk naar oplossingen is gezocht. Voor sommige deelnemers was het een oncomfortabele productieve sessie, wat aantoont dat veranderen niet altijd makkelijk is. Er werd veel informatie uitgewisseld, ontmoet en er kwamen nieuwe ideeën naar boven. Kortom een inspirerende en productieve dag! Zowel lokale als nationale experts hebben zich vol energie en met veel kennis over gebiedsontwikkeling gestort op tien verschillende vraagstukken, in de Watergraafsmeer polder. Naar aanleiding van de reacties en oogst kunnen we constateren dat Urban Lab WATERgraafsmeer een vervolg verdient. We hopen dat er meer actieve sympathisanten voor de WATERgraafsmeer aanpak en het programma zijn bijgekomen.

www.WATERgraafsmeer.org

Dagprogramma Het programma begon stralend op de 32ste verdieping van de Rembrandt Tower Boardroom. Na de opening door Manfred van der Heijde namen Peter van Rooy en Maarten Claassen de deelnemers mee in de uitdaging van de dag, gevolgd door een film-introductie van de tien cases van de dag. In verschillende groepen hebben de deelnemers kennis gemaakt met het gebied en met elkaar. Na de excursies, vonden de workshops plaats op 10 unieke en verschillende locaties in de Watergraafsmeer. De dag werd afgesloten in Café Restaurant Boven Nul bij de Jaap Eden IJsbaan waar alle groepen weer bij elkaar kwamen om de oogst van de dag te pitchen. Kennis en ideeën zijn met elkaar gedeeld om door te breken in 10 verschillende kansen, vastlopers en projecten in de Watergraafsmeer polder. De cases werden aangedragen door de verschillende stakeholders actief in het WATERgraafsmeer programma, vanuit een behoefte om door te breken in kansen die zich voordoen en om nieuwe ideeën en inspiratie op te doen. In verschillende workshops zijn er daadwerkelijk stappen vooruit gezet, zoals ook te lezen is in de verslagen van de doorbraken. Soms is er met name vanuit de externe blik waardevolle kennis en energie toegevoegd. Impulsen zijn gegeven en verbindingen met andere spelers zijn gelegd en hebben tot nieuwe waarde geleid. Het was een overweldigend succes met zo’n 120 enthousiaste en inspirerende mensen.

Urban Lab Watergraafsmeer 12 december 2011

1

Plenaire opening – Rembrandt Tower Manfred van der Heijde – dagelijke bestuur AGV De dag werd geopend in de Boardroom van de Rembrandt Tower door Manfred van der Heijde, lid Dagelijks bestuur Waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Vanaf deze plek is duidelijk de rol van water in Amsterdam te zien, die belangrijk is geweest voor het ontstaan van de stad en de Watergraafsmeer. Zo heeft Amsterdam grachten en kanalen, maar ook diepe polders. Namens NLBW co-produccent Waterschap Amtel, Gooi & Vecht heet Manfred van der Heijde iedereen welkom en daagt hij ze uit in te actief in te stappen in de uitdaging van de stad. De Watergraafsmeer is een populaire stadswijk met veel onderwijspotentie (basisschool, middelbaar onderwijs, hbo en wo). Het heeft een stadspark, een grote ijsbaan, vele sportvelden, woonwijken en het Science Park. Klimaatverandering en stedelijke verdichting zorgen voor een serie uitdagingen waar we de komende jaren voor staan. De huidige overheden lopen tegen grenzen aan en beseffen dat het anders moet. Daarom is 2 jaar geleden het programma leefbare, toekomstbestendige WATERgraafsmeer gestart. Daarmee zoeken we onorthodoxe coalities, gaan aan tafel met bedrijven, universiteit, hogeschool, kunstenaars, bewoners, overheden, etc. Door kennis en kunde te verbinden, proberen we onze doelen te realiseren. Zo hebben we diverse waterateliers georganiseerd, een kunstwedstrijd uitgeschreven, een convenant getekend met diverse partijen uit de onderwijswereld, een overeenkomst gesloten om warmte uit te wisselen tussen de Jaap Eden IJsbaan en een woonwijk. Tijdens deze ontwikkelsessie zullen we verder kijken naar realiseerbare oplossingen.

Uitkijken vanaf de 32ste verdieping in de Rembrandt Tower op de Watergraafsmeer


2

Terugblik door initiatiefnemers Exact een jaar voor afronding van het innovatieprogramma NederLandBovenWaterIII was de dag in de Watergraafsmeer voor velen een prachtige ervaring. Begonnen op de chique 32ste verdieping van de RembrandtTower met uitzicht op de toppen van Almere, Utrecht, Hoofddorp en Haarlem daalden we af naar meest verrassende locaties in de droogmakerij op -5 m NAP. Professionals ontmoetten daar gewone burgers, alsof die professionals na werktijd niet ook zelf gewone burgers zijn. Met veel mentale energie en verlangen naar een nieuwe toekomst zetten deelnemers hun tanden en kiezen in kwesties, die soms al jarenlang speelden. Waar het bij gebiedsontwikkeling altijd draait om proces, inhoud en procedures was het ook deze volgorde van belangrijkheid tijdens de sessies. Het begint met relaties, gaat over inhoudelijke kwesties en heeft voor de voortgang behoefte aan randvoorwaarden. Ook tijdens de plenaire terugmelding was de energie voelbaar. Mensen willen, maar voor duidelijke doorbraken bleek het nog te vroeg. Sluipenderwijs gleden we weer in de wereld van alledag waar de volgorde anders luidt: eerst procedures, dan inhoud en achteraan proces. Het woordje ‘moeten’ valt dan opvallend vaak waar het gaat om anderen. Even dreigden we te stikken. Toen ontstond het perspectief van experimenten, relationele perspectieven. Laten zien dat het anders kan in plaats van nogmaals zeggen hoe het moet. Alle aanwezige beslissers onderschreven de noodzaak ervan. Voor mij was dit de oogst van de dag met een langere houdbaarheidsdatum. Met daadkracht, zien en horen we op 121212 waar minimaal één experiment binnen dat ene jaar toe heeft geleid. Dat smaakt naar meer.

Peter van Rooy

Het UrbanLab WATERgraafsmeer is voor mij een super afsluiting van een boeiend jaar samenwerken aan veranderingen in de stad. Maandag 12 december 2011 was een stralende dag waarin hoogte en diepte punten elkaar afwisselden. De verrassende en lokale lunch maakte de entree van de RembrandtTower occupied. Zonovergoten in contact komen met elkaar en het gebied werd gevolgd door krachtige werksessies. De oogst bevat belangrijke doorbraken voor WATERgraafsmeer. Op case niveau zijn mooie inzichten opgedaan, soms concreet en vaak aanleiding voor verdieping. Samen bieden de case, aangevuld met niet behandelde onderwerpen een veelzijdig pallet die recht doet aan de uitdagende verandering waar we in de stad voor staan. Een mooie basis voor het programma 2012. WATERgraafsmeer heeft steun gekregen, samen zetten we kracht in deze experimenteer ruimte. In de afronding van de dag zijn meerdere afspraken gemaakt tussen deelnemers onderling om verder te gaan. Het commitment om echt in te stappen door het Stadsdeel Oost en OGA namens de stad Amsterdam is wat mij betreft de belangrijkste doorbraak. Door samen te staan en gaan voor de nieuwe aanpak van het UrbanLab WATERgraafsmeer kunnen we de belofte waarmaken. Het vraagt lef en overtuiging om jezelf om deze stappen te maken. Ik kijk uit naar het vervolg! UrbanLab WATERgraafsmeer, een springplank voor 2012!

Maarten Claassen


3

Excursies Door de dag heen werden de deelnemers in beweging gebracht, letterlijk en figuurlijk. Na een plenaire start op het hoogste punt van Amsterdam, gingen de deelnemers op weg naar de verschillende workshoplocaties, door de Watergraafsmeer polder, om zo niet alleen kennis te maken met elkaar, maar ook vooral met het gebied.

Door enthousiaste gidsen zijn er verschillende punten aangedaan waar de verschillende uitdagingen voor een toekomstbestendige stad te zien zijn. Onderweg is door sommigen de voor smartphones ontwikkelde Layar Applicatie van de Watergraafsmeer gebruikt om meer informatie te krijgen over verschillende locaties in de polder. Er is vooral uitleg gegeven over het gebied aan de hand van mooie verhalen. Alle groepen eindigden voor de slotsessie op één van de diepste (en koudste) punten van de polder: de Jaap Eden schaatsbaan.

Verschillende routes afgelegd door de deelnemers.


4

Urban Lab – Cases WATERgraafsmeer De verschillende locaties van de workshops zijn hieronder nog eens op een rijtje gezet. Een introductie film van alle workshops is terug te vinden op www.WATERgraafsmeer.org. Van alle cases volgt ook een uitgebreid verslag. Cases 1: Middenmeer tegen minder 2: Doorbreken in proces: duurzame weg 3: Lessons learned: Jaap Eden als aanjager voor duurzame (gebieds)transitie 4: Oplossen en doorontwikkelen in beheer: Treublaan 5: Kennis uit de eigen achtertuin 6: Doorbreken in lokale initiatieven: Occupy WATERgraafsmeer 7: Buiten in de stad 8: Levenscyclus in de Eenhoorn 9: Duurzaam, aantrekkelijk Science Park 10: Het experiment van de nieuwe ruimtelijk ontwikkelstrategie

Case 1: Middenmeer tegen minder Case inbrenger: Gerrit de Koe Moderator: Jasper Boesveldt Locatie: Sportpark Middenmeer Zijn er verdienmogelijkheden te creëren in het sportpark Middenmeer, door het slim combineren van water opgaven en innovatieve oplossingen? Er zijn absoluut veel mogelijkheden voor verdienmogelijkheden; er is nu vooral een kans en geen urgentie. Wellicht over 10-15 jaar wel. Daarom is het van belang om nu te kijken naar de voor en nadelen van verschillende aanpakken. Hiervoor gaan de verschillende partijen binnenkort met elkaar om de tafel zitten.

Case 2: Doorbreken in proces: duurzame weg Case inbrenger: Remco Pouwels Moderator: Stefan Mol Locatie: Stadsdeelwerf Oost Kunnen we een weg creëren die allerlei innovaties in de openbare ruimte bijeenbrengt en op die manier bij draagt aan een duurzame leefomgeving waarin

watermanagement, duurzame energie en de reductie van CO2 en luchtvervuiling centraal staan? De aanwezige partijen denken allemaal van wel. Marktpartijen zien absoluut mogelijkheden, en willen zich inzetten om zo hoog mogelijke ambities te bereiken. Hun droom: de Wibautstraat als test. Hiervoor moeten wel bestaande kaders worden losgelaten en experimenteer ruimte gecreëerd worden.

Case 3: Lessons learned, Jaap Eden als aanjager van duurzame (gebieds)transitie Case inbrenger: Ellis van der Weerden Moderator: Aart-Jan Roelofs Locatie: Café Restaurant Boven Nul


5

De Jaap Eden IJsbanen zet zich in om restwarmte duurzaam toe te passen; het verwarmen van een woonwijk geldt al één van de opties. Maar kan Jaap Eden meer doen, en bovenal, een rol als aanjager van een duurzame gebiedstransitie te spelen? Het werd duidelijk dat er legio aan toepassingsmogelijkheden zich kunnen voordoen in de omgeving: restwarmte voor spoor- en autowegen, voor veldverwarming van naburige

sportlocaties, voor een duurzaam gebouw met complementaire functies, zoals sauna, zwembad en stoombad, etc. De Jaap Eden kan dienen als hét voorbeeld van creëren van lokale win-win situaties. De stap voorwaarts: de mogelijkheden moeten duidelijk in kaart gebracht worden en de vele risico’s worden afgebakend.

Case 4: Oplossen en doorontwikkelen in beheer: Treublaan Case inbrenger: Paulien Hartog Moderator: Marten Klein Locatie: Café Restaurant Boven Nul Het gebied rond het Amstelstation vraagt om vernieuwende aanpak; hoe zijn oplossingen voor wateroverlast te verenigen met de belangen van de diverse betrokkenen en wie neemt verantwoordelijkheid? Ondanks dat wederom naar voren kwam dat het generalistisch benaderen van directe en indirecte belanghebbenden oplossingen kan bieden, is het wellicht nu tijd om los te laten en te accepteren dat wateroverlast een feit is, nu en in de toekomst. Dat vraagt om expliciete acceptatie van betrokkenen en dus om de consequenties te aanvaarden.

Case 5: Kennis uit de eigen achtertuin Case inbrenger: Willem Verbaan Moderator: Geert-Jan Verkade Locatie: Hogeschool van Amsterdam Kennis kan een grote rol spelen in duurzame gebiedsontwikkeling; hoe bewerkstellig je dat er een diepgaande samenwerking is tussen de praktijk van overheid en burger aan de ene kant, en de opleiding- en kennisinstituten aan de andere? Er is duidelijk behoefte van beide kanten van kennisuitwisseling; er dient door alle partijen

intensiever te worden gezocht naar een goede vorm van samenwerking tussen kennisinstellingen, het MKB en overheden. Een eerste stap daarvoor is vandaag gezet door het aanbod van de HvA om een rol te spelen in het construeren van een business case rondom bijvoorbeeld de Duurzame Weg (case 2) of de ontwikkeling van een duurzaam en aantrekkelijk Science Park (case 9).


6

Case 6: Doorbreken in lokale initiatieven: Occupy WATERgraafsmeer Case inbrenger: Kamilla Hensema Moderator: Ab van Luin Locatie: ‘t Hoeckhuys Welke ingrediënten van de Occupy beweging kunnen worden gebruikt voor het los krijgen van de energie van de samenleving om gezamenlijk te komen tot een toekomstbestendige en leefbare stad? De drie belangrijkste ingrediënten zijn (1) delen van een hoogste ambitie en gevoel van urgentie; (2) je bent zelf de hoogste macht, dus neem verantwoordelijkheid; en (3) zwermen is van groot belang, de horizon in beeld houdend voor wellicht andere beweegredenen deelnemen. Dit vraagt om een terughoudende, doch kaderstellende en inspirerende rol van de overheid.

Case 7: Buiten in de stad Case inbrenger: Kees van Ruyven & Menno Wielinga Moderator: Rob van Gameren Locatie: Huize Frankendael Wat zijn de mogelijkheden om een bruisend, natuurrijk “buiten in de stad” centrum te creëren door een samenwerking van Intratuin, Park Frankendael en bewoners?

Buiten in de stad vereist meer huiswerk. Het is het van belang om alle interesses en belangen van beheerders en bewoners in kaart te brengen, alvorens te beginnen met het rekenen en visualiseren van een mogelijk ‘Buiten in de Stad’ domein.

Case 8: Levenscyclus in de Eenhoorn Case inbrenger: Ingrid Heemskerk & Theus van den Broek Moderator: Peter van Rooy Locatie: Casa 400 Kunnen we door de levencyclus benadering ideeën creëren om een

ingewikkelde, ondergrondse inlaat constructie te vervangen door een open hemelwaterriool? Om te komen tot een concreet plan, zouden alle belanghebbenden samen moeten inventariseren wat hun wensen, belangen, risico’s, investeringen en baten zijn. Door zo’n exercitie uit te voeren waarbij maatschappelijke kosten en baten centraal staan, krijgen we inzicht in de do’s en dont’s van een plan/ontwikkeling. Uiteindelijk bereiken we een situatie, waarin kwaliteit, geld en tijd hand in hand gaan. Doorbrekend was de toezegging van verschillende partijen om in deze snelkookpan te stappen.


7

Case 9: Duurzaam, aantrekkelijk Science Park Case inbrenger: Jan Straub Moderator: Jeroen Hutten Locatie: De Polder Kan de restwarmte van de datacenters in het Science Park in worden gezet in de omgeving? In de workshop is met name gekeken naar organisatie en

samenwerking. Op het Science park liggen vooral kansen, geen problemen. Toch kan het realiseren van een duurzaam Science Park de aantrekkelijkheid van dit gebied verhogen. Als mogelijke opties zijn de revue gepasseerd: aansluitplicht, concurrentie creëren, en bijv. het park als WKO-expertise centrum gaan profileren. Hier komt dan om de hoek kijken dat duurzaamheid geen kernopgave, maar eerder een randvoorwaarde is voor het SP en dat voor het realiseren van lange termijn duurzaamheidwinst er nu op korte termijn investeringen nodig zijn.

Case 10: Het experiment van de nieuwe ruimtelijke ontwikkelstrategie Case inbrenger: Jurgen Hoogendoorn Moderator: Geert Teisman Locatie: Roeicentrum Berlagebrug

Amsterdam zoekt naar de invulling van de nieuwe ruimtelijke ontwikkelstrategie. Pakt Amsterdam door of lijkt ze te twijfelen? Om te experimenteren met een nieuwe ruimtelijke ontwikkelstrategie is het van belang naar alle risico’s kijken te kijken in OverAmstel, maar vooral in oplossingen te denken. Laat de productie doelstellingen van woningen voor wat het is. Daarbij moet eerste het goede uit het gebied gehaald worden, zodat er kleinschalig kan worden gestart met de ontwikkeling van het gebied. Bovenal moet er vraaggericht en niet aanbodgericht gewerkt worden.


8

Plenaire Afsluiting – Jaap Eden Na afloop van de workshops verzamelden alle deelnemers zich op een locatie met hoge duurzaamheidambities in de Watergraafsmeer polder: de Jaap Eden Schaatsbaan. Na een hartelijk welkom door directeur Ellis van der Weerden, begon het pitchen van de doorbraken en resultaten van de verschillende workshops. In 90 seconden werd door de verschillende groepen de oogst van de dag gedeeld met de zaal: doorbraken in kennis, inspiratie en nieuwe ideeën. Na elke pitch werden pittige vragen gesteld door een panel van betrokkenen bij de duurzame gebiedsontwikkeling. In het panel zaten: - Johan de Bondt, dijkgraaf waterschap AGV, - Cis Apeldoorn, adjunct directeur OGA, - Nienke Jansen, hoofd strategie Stadsdeel Oost en - Edo van der Kuur, co-directeur Funup. Volgens het panel waren enkele ideeën en doorbraken direct toepasbaar, zoals de inzichten uit workshop 4 (Treublaan), om na te denken over de optie om los te laten en te accepteren dat er wateroverlast is in de stad. Ook werd het idee om de planvorming rondom het open hemelwater riool in de Eenhoorn in een snelkookpan met de betrokken partijen te stoppen, gezien als een nieuw inzicht. De “Occupy ingrediënten” vanuit workshop 6 bieden nieuwe inzichten om bottom-up energie te faciliteren en gebruik te maken van de energie uit de samenleving. In workshop 10 over een nieuwe ontwikkelstrategie kwam duidelijk naar voren dat we afscheid moeten nemen van ons verleden, de blauwdrukken voor stedelijke gebiedsontwikkeling: de partituren van de gemeentelijke symfonie orkesten. Vanuit het panel werd hierop gereageerd dat het creëren van schijnzekerheid zeker tot de verleden tijd moet behoren. Echter, het blijven nadenken met behulp van een visie voor de stad kan wel degelijk zinvol zijn. Op case niveau ontbraken misschien de duidelijk zichtbare doorbraken, wel zijn voor meerdere cases vervolgacties afgesproken. De grootste doorbraak van de dag is wel het besef onder alle deelnemers dat het anders moet en dat we daar samen voor aan de lat staan. Niemand heeft het pasklare antwoord hoe het moet. Zowel Nienke Jansen namens Stadsdeel Oost en Cis Apeldoorn namens OGA zien kansen in de nieuwe aanpak van WATERgraafsmeer en willen actief instappen om het samen tot een succesvolle proeftuin te maken. Johan de Bondt gaf aan dat initiatief nemen en visie hebben noodzakelijk is om voortgang te boeken. Edo van der Kuur benadrukte daarbij dat initiatieven succesvoller zijn als de klein beginnen en vanuit de samenleving geïnitieerd worden. Roel in ’t Veld sloot de dag af met een brede reflectie. Volgens hem was het belangrijk om als overheid en netwerk van partijen te blijven verscherpen en verdiepen. Het is van belang om echt de diepte in te gaan, en daarbij niet alleen op cases en middelen te focussen, maar juist ook op relaties en het proces. Daarnaast is het van belang om kritisch te blijven. In ’t Veld haalde als voorbeeld aan dat jonge mensen niet per definitie vernieuwende ideeën hebben. Ook wat betreffende bottom-up initiatieven moet de overheid een coördinerende rol spelen en scherp blijven op deze initiatieven. In de afsluiting werd deze dag door Manfred van der Heijde bestempeld als groot succes. Het was een inspirerende dag al is er nog heel wat werk te verzetten. Onder het genot van een dampend bord Oudhollandse stampot sloten we een succesvolle dag in de polder af. Urban Lab Watergraafsmeer 12-12-2011 was een groot succes!


9

Impressies Impressies deelnemers en tweets Leerzame en boeiende workshop over nieuwe strategieën voor vraaggerichte gebiedsontwikkeling in OverAmstel met @JrgnHoogendoorn #urbanlab Robert Arends

Occupy vertaald naar #watergraafsmeer: zo organiseren dat iedereen verantwoordelijk blijft! AnnemiekVHelsdingen Uit de #urbanlab workshop van de #hva kwam naar voren dat een kennisinstituut als de #hva zich zichtbaar moet profileren in t bedrijfsleven D. de Koe In gesprek aan de slag met de stad. Dag vol beloftes voor de boeg #UrbanLab #WATERgraafsmeer, alles staat klaar.... laat maar komen! Maarten Claassen

Je gaat er over of niet? #UrbanLab Onzin je draagt bij of niet is het juiste paradigma Jurgen Hoogendoorn

Het was een energieke dag! Mooie start boven in de luxe toren met zon. Goede wandeling waar de deelnemers het bijzondere van het gebied konden ervaren. Met name de start en afdaling vanuit het Amstelgebied maakte dat aanschouwelijk. De sessies zijn en blijven leuk maar ook zoals voorzitter NLBW aangaf blijven we soms wat hangen in kennismaken en komen we dus niet tot echte verdieping. Goede afsluiting waar met veel deelnemers tekenend voor de energie! In januari aan de slag! Geert-Jan Verkade Complimenten voor de dag van maandag. Goed programma en goed uitgevoerd. Wat mij betreft de beste tot nu toe in de reeks. Of de oogst datgene is geworden wat men heeft gehoopt weet ik niet. Met een grote groep mensen blijft het altijd lastig sturen, maar dat is misschien ook een deel van het proces waar je doorheen moet. Hans Olsthoorn

Zeer geïnspireerd om de ingrediënten van Occupy toe te passen voor toekomstbestendige gebiedsontwikkeling #UrbanLab #WATERgraafsmeer Sanderine van Odijk Wat is Oost mooi he vanaf daar?! RT @CatrionaRavelli: op de 32e verdieping van de rembrandttoren! #urbanlab Mik inoost

Het was een goede ontvangst en een prettige bijeenkomst. De boodschap tijdens de aftrap van Roel in ’t Veld luidde dat het nodig is om de diepte in te gaan, niet alleen richten op case en middelen, maar juist op het relationeel proces. Hier is wel hulp bij nodig. Volgens Geert Teisman, is er een financieel zowel als een professioneel trauma. De overheid moet zich opnieuw vinden, de samenleving eist een andere rol van de overheid die minder controlerend is. Jurgen Hoogendoorn

#Occupy #Urbanlab critical succesfactors are sense of urgency, a shared highest ambition, individual responsiblity & the notion of 'swarms' Peter de Ruijter

Goede dag vandaag #urbanlab, veel geleerd & kunnen bijdragen, belang van ander gesprek kunnen voeren, dialoog, waarden & waardecreatie #in AnnemiekVHelsdingen


10

Urban Lab WATERgraafsmeer Verslag 12 december 2011

Recommend Documents