update nr. 15 oktober 2007 •
TenCate-geotextielen in Tsjechië
Kunstgras voor Beijing 2008
TenCate TopTex®
Defendertm M
verboden stad Dat er kunstgras van TenCate-makelij ligt in de Verboden Stad
De Verboden Stad (Gu Gong) in het centrum van Beijing is de
konden wij u in oktober 2005 al berichten. Op dezelfde plek in
basis van de National Flag Guard. De Guard is een belangrijk
het voormalig keizerlijk paleis in Beijing is onlangs een nieuwe
onderdeel van het Chinese leger. De garde is onder meer belast
kunstgrasmat geïnstalleerd - voorzien van het nieuwe logo,
met de veiligheid van het Tian An Men-plein, dat aan de zuid-
uiteraard.
kant ervan ligt. Per jaar wordt het plaveisel hier door enkele miljoenen bezoekers met voeten getreden.
beijing 2008 Sports Technology International, de Australische partner van TenCate, heeft de opdracht gekregen voor levering van de kunstgrasvelden waarop in Beijing de Olympische hockeywedstrijden gespeeld zullen worden.
Op basis van nauwe samenwerking tussen beide bedrijven is voor
Enthousiast
deze kunstgrasvelden een speciaal concept ontwikkeld. Dit concept
Het Chinese mannen hockeyteam heeft al op een hockeyveld
biedt enerzijds meer fysieke bescherming door een verbeterde
gespeeld en is erg enthousiast over de speeleigenschappen. ‘Dit is
schokabsorptie en anderzijds een verhoogde waterafvoer. De
het beste hockeyveld in China, het is van topkwaliteit!’ aldus Song
hockeyvelden bieden tevens een veilige ondergrond wanneer spelers
Yi, aanvoerder van het Chinese mannen hockeyteam. Yang Chao,
in aanraking komen met het veld, omdat het systeem is gebaseerd
official van de Chinese Hockey Association, verklaart: ‘Zowel ik als
op de LSR -technologie (Low Sliding Resistance) van TenCate.
de hockeyers en coaches zijn erg tevreden over de kwaliteit van dit
Bij TenCate zijn de veiligheid van sporters en het voorkomen van
nieuwe hockeyveld’.
blessures uitgangspunt bij nieuwe ontwikkelingen. De Olympische
Op verzoek van de Chinese Hockey Association zijn de hockeyvelden
velden zijn voor TenCate belangrijke referentieprojecten voor veilige
omringd door een gele en rode strook. Deze kleuren symboliseren de
en duurzame hockeyvelden.
Chinese vlag.
®
17
phoenixx De TenCate Aerospace & Armour Composites-groep heeft overeenstemming bereikt over de acquisitie van Phoenixx TPC, een composietenbedrijf in Taunton (Massachusetts, USA). Phoenixx is qua technologie leider van unidirectionale thermoplastische composieten (Thermolite). Het bedrijf heeft toepassingen ontwikkeld in onder meer de lucht- en ruimtevaart en de olie- en gaswinning.
De overname past uitstekend in de product-/markt-/technologie-
thermoplastische composieten. De oorspronkelijke procestechno-
positie in composieten van TenCate. De unidirectionale (UD) tech-
logie heeft sindsdien substantiële technologische verbeteringen
nologie van Phoenixx betekent een versterking van onze positie
ondergaan. In aanvulling op prepreg UD-tapes kan Phoenixx gepul-
wereldwijd als producent van thermoplastische CETEX®. Het is
trudeerde en langvezelversterkte thermoplastische (LFRT) mate-
ook een belangrijke ondersteuning voor verdere groei van onze ae-
rialen maken Pultrusie is een continu-proces voor de productie van
rospace-activiteiten. Voor Phoenixx biedt de acquisitie meer moge-
profielen in verschillende soorten en maten.
lijkheden voor groei voor haar technologie. Via het wereldwijde netwerk van TenCate kan deze technologie ook voor andere toe-
Thermo-Lite™
passingen dan de lucht- en ruimtevaart beschikbaar komen.
Aanvankelijk werden de materialen van Phoenixx vooral toegepast in de industrie en als machineonderdelen. Daarna zijn de toepas-
Jong
singsmogelijkheden alleen maar toegenomen: de Thermo-Lite™
Phoenixx TPC is een jong bedrijf. Het is opgericht in 1998 voor de
thermoplastische composieten - vandaar TPC - vinden hun weg
productie en verkoop van een breed scala aan hoogwaardige,
naar de lucht- en ruimtevaart, defensie, olie- en gasindustrie, de
unidirectionele thermoplastische prepreg tapes. In 2001 verwierf
medische branche, de bouw en infrastructurele projecten.
het bedrijf van Phillips Petroleum procestechnologieën voor
‘Thermoplastische composieten bieden voordelen qua prestaties en verwerking die met andere materialen niet haalbaar zijn’, luidt het devies in Taunton. Route 44 Phoenixx TPC is gevestigd even ten oosten van Taunton aan Cape Highway 250 (Route 44). Het managementteam wordt gevormd door algemeen directeur en chief engineer David Park, Michael Buck (sales & marketing), Gerald McDonald (productie) en Stephen St. Louis (financiën & adminsitratie). Er werken momenteel elf mensen, maar dit aantal zal de komende tijd toenemen. De staat Massachusetts ligt in de regio New England. De bijnaam is Bay State, vanwege de ligging aan de Atlantische Oceaan.
Het managementteam van Phoenixx met de leden van het integratieteam van TenCate: Scott Unger (Morgan Hill), David Park, Robert Lenferink (Nijverdal), Stephen St. Louis, Michael Buck, David Kapp (Morgan Hill), Gerard McDonald en David Leach (Morgan Hill)
18
txtures oktober 2007
En de extra x? Om verwarring met al die andere bedrijven in de VS met dezelfde naam te vermijden...
na katrina
derde pers
Door gebruikmaking van geosynthetics is in korte tijd en tegen bescheiden
Na meer dan een jaar aan voorbereidingen is 1 augustus bij TenCate
kosten voorzien in tijdelijke huisvesting voor ruim 100.000 inwoners van
Advanced Composites in Nijverdal de derde CETEX®-pers gearriveerd. De
Mississippi die door Katrina dakloos waren geworden. De materialen
pers is gebouwd bij de firma Müller Weingarten in Erfurt. In vijf dagen is de
werden toegepast bij de aanleg van (tijdelijke) wegen en terreinen voor
pers naar Nijverdal getransporteerd. Vanwege de afmetingen en het gewicht
groepshuisvesting.
moest dit ’s nachts gebeuren.
Geosynthetics zijn op tal van manieren toepasbaar. In dit geval betrof het
Met de komst van de derde pers was er onvoldoende verwarmingscapa-
de aanleg van tijdelijke wegen en bouwterreinen in zuidelijk Mississippi,
citeit op het bestaande thermische oliesysteem. Om dit op te lossen, is
nadat Katrina er in augustus 2005 haar verwoestende werk had verricht.
een nieuw verwarmingssysteem geïnstalleerd. Met het nieuwe systeem,
Voor naar schatting ruim 100.000 mensen moest vervangende woonruimte
dat dubbel is uitgevoerd, kunnen in totaal vier persen worden bediend.
worden gecreëerd. Dat maakte de snelle installatie nodig van meer dan
Er is dus rekening gehouden met verdere uitbreiding in de toekomst.
30.000 campers en stacaravans. Veel tijdelijke wooneenheden werden opgezet naast de verwoeste huizen. In de zuidelijke provincies moesten even-
Vraag
wel naar schatting 5000 eenheden groepsgewijs worden opgezet. Haast
Met de installatie van deze pers is een belangrijke uitbreiding gerea-
was geboden; bouwmaterialen en uitrusting waren nauwelijks voorhanden.
liseerd, die nodig is om de toenemende vraag naar CETEX-laminaten
Dat legde beperkingen op aan het ontwerp en de realisatie.
aan te kunnen. ‘Na jaren van overcapaciteit op de twee bestaande persen zijn we nu beland in een situatie waarbij de vraag naar pro-
Geosynthetics boden uitkomst. Waar nodig werden vier lagen geosynthetics
duct de capaciteit zo nu en dan overtreft’, aldus Johan van den Heuvel
aangebracht; waar de bodem stevig genoeg was, kon met één laag worden
(operations manager Aerospace Composites). ‘Gelukkig hadden we
volstaan. Sporadisch werd voor extra stabiliteit een vijfde laag toegevoegd.
deze situatie in onze meerjarenstrategie voorzien en hebben we pre-
Het gebruik van geosynthetics als onderdeel van de ontwikkeling van het
cies op tijd - let wel: twaalf maanden geleden - de nieuwe pers be-
terrein betekende dat men met een een minimum aan materialen toe kon.
steld.’ Na de afmontage en het inregelen is de pers vanaf midden
Mede door de ondersteuning van onze collega’s en de samenwerking met
september een traject ingegaan om gekwalificeerd te worden voor
lokale aannemers verliep de bouw van de woningen voorspoedig. In acht
het produceren van CETEX-laminaten. Volgens planning zullen de
maanden tijd werden meer dan 31.000 wooneenheden gerealiseerd - sneller
eerste aerospace-gekwalificeerde producten tegen het einde van het
en tegen lagere kosten dan geraamd.
jaar geproduceerd worden.
Geotextiel wordt uitgerold voor de aanleg van een weg
19
snelweg Geosynthetics van TenCate worden ingezet bij de verbreding van de R6 tussen Tisova en Kamenny Dvur in Tsjechië. De nieuwe vierbaansweg dient ter vervanging van de oude tweebaansweg van Karlovy Vary via Cheb naar de Tsjechisch-
Jiri Pecenka (links) en Michel Haudrechy (directeur sales & marketing Europa) bij een deel van het tracé
Duitse grens. Het is onderdeel van de verbinding tussen Praag en deze grensovergang.
Het tracé tussen Tisova en Kamenny Dvur meet 7,54 km en beslaat 190.000 m². Het telt acht bruggen en twee geluidsschermen. De taluds beslaan een oppervlakte van 880.000 m³. Het is met recht een groots project. Vijf kwaliteiten geosynthetische materialen worden toegepast: 75.000 m² Miragrid voor versteviging van de taluds, 100.000 m² Geolon PET 100 voor fundering van de bruggenhoofden en 25.000 m² Geolon PET 150S alsmede 50.000 m² TenCate Polyfelt TS50 voor bodemstabilisatie. Nog eens 50.000 m² TenCate Polyfelt TS30 is bestemd voor de aanleg van tijdelijke bouwwegen. Een deel ervan is inmiddels bij het project afgeleverd. Ondersteuning Vanaf het begin van dit project werkt Jiri Pecenka (salesmanager TenCate Geosynthetics Tsjechië) samen met ingenieursbureau Sudop. De order voor de materialen werd geplaatst via PVPSyntetik, de lokale distributiepartner. Voor technische en logistieke ondersteuning vanuit Linz en Almelo zorgden Jürgen Gruber (Miragrid) en Dick Janse (Geolon). ‘Onze kracht bij dit project is dat wij het volledige pakket geosynthetics konden leveren: geweven materialen, non-wovens en grids’, vertelt Jiri Pecenka. ‘Dat is een van de positieve gevolgen van de integratie binnen TenCate Geosynthetics. Hierdoor is het volledige scala aan geosynthetische materialen beschikbaar gekomen. Civiel-ingenieurs in Tsjechië raken zo vertrouwd met de mogelijkheden die deze producten bieden.’
Werk in uitvoering aan de R6 - met gebruikmaking van TenCate-geotextielen
Een visuele presentatie van het project vindt u op www.r6-tisova.cz/snimky-a-videa-vizualizace
20
txtures oktober 2007
MVO Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
omgaan met consequenties Deze keer in de MVO-sectie een TenCate-product dat niet direct
tegen smeltende sneeuw en ijs. Het materiaal reflecteert zonne-
een oplossing aandraagt voor de milieuproblematiek. TenCate
stralen, waardoor de warmte niet door het doek dringt. De struc-
TopTex® GLS helpt, om te gaan met de consequenties van de op-
tuur zorgt ervoor dat sneeuw niet wegglijdt. Hiermee wordt de
warming van de atmosfeer.
kans op lawines geminimaliseerd. Water, dat het smeltproces kan versnellen, stroomt snel van de oppervlakte van het materiaal af.
Sinds 1969 is de omvang van de gletsjers in Oostenrijk met 15% afgenomen. Deze trend zal zich voortzetten, volgens sommigen
Onderzoek door de universiteit van Innsbruck laat zien dat TenCate
sneller dan ooit. Dit resulteert in kritieke situaties voor skioorden
TopTex® de beste oplossing is om het smelten van gletsjers tegen
op gletsjers. Pijlers van liften verliezen hun grip als delen van glet-
te gaan. Een vermindering van 60% is gerealiseerd. En dit zonder
sjers waarin deze verankerd zijn smelten. Rotsen verschijnen aan
het milieu te benadelen. TenCate TopTex tast de flora en fauna op
de oppervlakte en maken het skiën gevaarlijk. Liften en restaurants
de gletsjer niet aan.
kunnen niet meer bereikt worden per ski. Een goed voorbeeld van een TenCate-materiaal dat een verschil TenCate Geosynthetics Austria heeft TenCate TopTex® GLS ontwik-
maakt!
keld. Dit product is speciaal ontwikkeld om bescherming te bieden
21
helling
defender
Toe aan een groene helling? Mirafi® Miramesh® GR Biaxial is de
In navolging van het Amerikaanse leger heeft het US Marine
oplossing. Het is een grofmazig, geweven materiaal en bij uitstek
Corps besloten tot de aanschaf van Defender™ M.
geschikt om erosie tegen te gaan en de bodem te verstevigen. Het biedt meer duurzaamheid, ondersteunt plantengroei, geeft langdurig stabi-
Om de zee-, grond- en luchtstrijdkrachten te beschermen produ-
liteit en is milieuvriendelijk.
ceert TenCate beschermende weefsels, zoals Defender™ M. Deze worden specifiek ontwikkeld om te voldoen aan de stren-
Voorbeelden van toepassingen vinden we onder andere in de Big Brown
ge richtlijnen zoals die in overheidsspecificaties verplicht
Mine in Texas, als versterking van hellingen langs belangrijke snelwe-
worden gesteld. De kosten van Defender M zijn aanzienlijk
gen in Maryland en bij steunmuren rond een winkelcentrum in Oregon.
lager dan die van andere vlamwerende (FR) weefsels die zijn
En niet te vergeten: de woonwijk Castleberry in Cumming (Georgia).
goedgekeurd voor militaire toepassingen. Tegelijk biedt het de drager uitstekende bescherming en comfort, is het heel duur-
Om meer bouwgrond te creëren voor appartementengebouwen en
zaam en bestand tegen de zware omstandigheden in het veld.
woonhuizen werd een lange en tot 9 meter hoge muur opgetrokken.
Volgens het US Marine Corps is het TenCate Defender M-
Voor de beschoeiing werd 35.535 m Miramesh (Mirafi MMESH, een
materiaal van directe betekenis voor de levens van veel
geogrid) aangebracht, samen met draadmanden voor secundaire verste-
mariniers in gevechtssituaties.
²
®
®
viging en hydroseeding. Hydroseeding is het hydrolisch bezaaien van moeilijk te bereiken, steile of onvruchtbare bodems. Voor versteviging van de bodem boven op de brede muur zorgden twee Mirafi® HS-kwaliteiten van in totaal 93.228 m². Het project duurde al met al tien maanden. De woningen zijn gebouwd en de helling heeft inmiddels een plezierig groen aanzien
De oplossing in Castleberry
22
txtures oktober 2007
Charles Dunn (hoofd productinnovatie), John Shadinger (directeur verkoop) en Mike Stanhope (directeur innovatie en QA) met Defender M
productontwikkelingsrisico’s In een vorige editie van txtures is een eerste artikel verschenen over risicomanagement. In deze artikelreeks wordt telkens ingegaan op een specifiek risico bij een van de werkmaatschappijen. Deze keer productontwikkelingsrisico’s bij TenCate Thiolon.
Stan de Bruijn is betrokken bij de opzet van procedures voor
een risico bij het ontwikkelen en toepassen van een nieuwe kunst-
het kwaliteitsmanagementsyssteem voor risicoanalyses binnen
grasvezel zijn dat de slijtage van de vezel significant hoger is dan
TenCate Thiolon. ‘De producten van Thiolon die als component in
normaal, waardoor de vezel na 1 jaar geheel is versleten en het
het totale systeem worden verwerkt, zijn een fractie van de totale
veld moet worden vervangen. Hierna wordt bekeken hoe groot de
waarde van het systeem. Het is duidelijk dat in geval wij een
kans is dat het ook daadwerkelijk gebeurt en hoe ernstig de gevol-
product leveren dat niet voldoet, het risico groot is dat wij aan-
gen zijn. Als een gevaar vaak voorkomt of grote gevolgen heeft,
sprakelijk worden gesteld voor de gevolgen, zoals het op onze
krijgt het oplossen ervan extra aandacht.’
kosten laten vervangen van een compleet geïnstalleerd veld.’ Disciplines Risicoanalyse
‘In het team dat de risico-inventarisatie uitvoert, zijn verschillende
‘Om het risico te beheersen, wordt elke keer als een nieuw product
disciplines vertegenwoordigd. Zo worden de mogelijke risico’s van-
bedacht wordt een zogenaamde Zurich Risico Analyse uitgevoerd.
uit verschillende invalshoeken geanalyseerd en gewaardeerd.
Dit is een model waarmee de risico’s in kaart worden gebracht.
Tevens wordt bepaald of het product past in de productportfolio (is
Er wordt gekeken naar de waarschijnlijkheid dat een gevaar/risico
er een markt voor), of de ingeschatte marge acceptabel is en last
zich voordoet en de impact die dit zou hebben op de organistatie,
but not least of het past in het productie (maakbaarheid en repro-
de gebruiker(klant) en de samenleving.
duceerbaarheid). Met al deze aspecten moeten we rekening houden om te voorkomen dat we op korte en/of langere termijn
Hoe gaan we te werk? Eerst wordt in een brainstormsessie een
geconfronteerd worden met hoge claimkosten en schade aan de
definitie van de omvang van het systeem of proces omschreven en
imago van ons product en de industrie die een misperformance
vervolgens worden de mogelijke risico’s geïnventariseerd. Zo kan
met zich mee kan brengen.’
23
wallops
zout
Om het Wallops Flight Center van de NASA te beschermen tegen stormen
Enig idee wat TenCate Geosynthetics Nederland
en ander natuurgeweld is op het strand van Wallops Island (Virginia) een
en Joosten Kunststoffen te maken hebben met zout-
twee meter hoge en ruim 1500 meter lange muur van TenCate Geotube®-
winning en aardgasbuffering? Zij hebben ten behoe-
containers opgetrokken.
ve van het zoutwinningsgebied de Zuidwending bij Veendam 93.000m² Geolon® PP80 geleverd.
De orkaan Ernesto en een aantal eropvolgende tropische stormen hebben in het najaar van 2006 flink huisgehouden aan de oostkust van de VS. Ze
De order werd gegund op grond van de snelle
veroorzaakten ook veel schade aan het strand van Wallops Island (Virginia).
levertijd, goede kwaliteit en scherpe prijzen. Door
Daarmee vormden ze een bedreiging voor het nabijgelegen lanceerplatform
toepassing van dit geotextiel kan het volledige
van de NASA. Met het oog op een geplande lancering was het zaak het
werkterrein berijdbaar gemaakt en gehouden
gebied zo snel en goed mogelijk voor meer schade te behoeden.
worden. Het materiaal bedekt met een puinbaan en deels met asfalt. Zo ontstaat een sterke en
Probleem
duurzame rijbaan, die verzakkingen voorkomt.
‘TenCate, we hebben een probleem’ klonk uit de mond van civiel-ingenieurs van NASA. Zij benaderden onze Amerikaanse collega’s met de vraag om een
Buffer
gedegen oplossing. Die kwam er: een ambitieus plan met een doorlooptijd van
Op ongeveer 200 meter diepte zit bij de Zuidwending
twee maanden op basis van TenCate Geotube-technologie. Om precies te zijn:
een zoutlaag van bijna 3 kilometer dik. Deze zout-
Geotube Shoreline Protection. Er werden in korte tijd 23 units met een
laag wordt met water uitgespoeld. Het zout wordt
totale lengte van ruim 1,5 km ontworpen en geproduceerd. Op het strand
met een pijpleiding getransporteerd naar de zout-
werden deze vervolgens uitgelegd en met spuitzand gevuld.
producerende industrie. De lege ruimte die door de
®
winning van zout ontstaat, wordt gebruikt als bufVlekkeloos
fer voor aardgas. Door deze buffering kan beter in-
De hele operatie verliep vlekkeloos. De lancering kon ongestoord doorgang
gesprongen worden op de pieken (winter) en dalen
vinden. De Geotube®-muur weerstond in april al een krachtige noordwester.
(zomer) die zich elk jaar in de vraag naar aardgas
Bovendien zetten flinke hoeveelheden zand zich af tegen de tubes. Daarmee
voordoen. Met een buffer van 180 miljoen m³ kun-
worden ze steeds meer ingebed in het landschap. En lijkt de oplossing niet
nen in de toekomst plotselinge verschillen tussen
alleen effectief, maar tevens duur zaam. De kust is veilig.
vraag en aanbod worden opgevangen
Een solide beschermingswal van 23 Geotube®-eenheden
24
txtures oktober 2007
colofon nr. oktober
göteborg
15
•
2007
Het brandweerkorps van Göteborg heeft gekozen voor TenCate Millenia Light als ®
buitenstof voor de nieuwe brandweerpakken. Eigenschappen als comfort en duurzaamheid gaven de doorslag.
Samen met de confectionair en de brandweer heeft TenCate een concept ontwikkeld voor het brandweerpak van de Zweedse brandweer. De nieuwe kleding is onlangs uitgeleverd. Het gaat in totaal om 550 brandweerpakken voor het brandweerkorps. De Zweedse stad Göteborg beschikt voor brandweer- en reddingsoperaties over twaalf continu bemande posten, zeven parttime stations en zeven kleinere locaties. De hulp- of brandweerbrigade kan in gemiddeld 6 tot 7 minuten tijd de plaats des onheils in Göteborg bereiken. Per jaar moet het korps zo’n 6500 keer uitrukken. Millenia Light is een comfortabele buitenstof, die zorgt voor optimale bescherming. Het mate-riaal is uitermate duurzaam en blijft ook sterk en soepel na blootstelling aan extreme hitte. Millenia Light is het lichtste materiaal met een dergelijk hoog draagcomfort en hitte-bestendigheid. En dus de optimale oplossing als buitenstof voor brandweerpakken.Millenia Light is een goed voorbeeld van de commerciële synergie tussen de TenCate-bedrijven in Nederland en de VS. Voor de brandweermarkt is het een grote stap voorwaarts. Diverse brandweerkorpsen hebben inmiddels gekozen voor Millenia Light.
Door de publicatie van TenCate Update wil Koninklijke Ten Cate haar relaties periodiek informeren over recente ontwikkelingen, projecten, productinnovaties en -introducties alsmede veranderingen in de portfolio.
redactie Koninklijke Ten Cate/IR & corporate communicatie Postbus 58 7600 GD Almelo telefoon 0546 544 911 e-mail
[email protected] internet www.tencate.nl
investor relations drs F.R. Spaan e-mail
[email protected] telefoon 0546 544 338
vormgeving DeNK•strategieconceptvormgeving, Almelo
drukwerk Lulof Druktechniek, Almelo Foto achterkant cover: Carbonweefsel van TenCate Advanced Composites
Met ingang van deze editie verschijnt dit periodiek in een iets gewijzigde vormgeving. Deze is verdergaand in overeenstemming met de huisstijl die vorig jaar is ingevoerd. Bovendien sluiten wij hiermee aan op de vormgeving van txtures, ons interne en tweemaandelijks verschijnende magazine.
