Uitdagingen en vooruitzichten

02

Uitdagingen en vooruitzichten Als beheerder van het hoogspanningsnet moet Elia talrijke uitdagingen aangaan om het hoofd te bieden aan de energierevolutie die zich nu voordoet. De Europese integratie, de liberalisering van de markt, de strijd tegen de klimaatverandering en de komst van de vaak decentraal geproduceerde hernieuwbare energie, het zijn allemaal uitdagingen waardoor activiteiten die lange tijd als conventioneel werden beschouwd opeens moeten veranderen. In dit hoofdstuk 60 | De maatschappelijke verantwoordelijkheid van de Elia groep: inleiding op de uitdagingen 62 | Uitdaging 1: Bevoorradingszekerheid 67 | Uitdaging 2: Uitbouw van de geïntegreerde markt 71 | Uitdaging 3: Integratie van hernieuwbare energie 77 | ‘Licence to operate’: De tegemoetkoming tussen de collective behoefte en het individu

De evolutie naar hernieuwbare energie vormt voor Elia een nieuwe uitdaging om het evenwicht op ons netwerk te garanderen. De wind en solar forecast werden om die reden ontwikkeld, waardoor er betere voorzieningen gemaakt kunnen worden voor de markt. We willen een voortrekkersrol spelen in deze energierevolutie, zodat we verschillende nieuwe, duurzame en betrouwbare systemen kunnen ontwikkelen zowel op land als op zee. Joachim Van Erps / systeem ingenieur bij het NCC (Nationaal Controle Centrum)

60

ELIA GROUP 2013 UITDAGINGEN EN VOORUITZICHTEN

De maatschappelijke verantwoordelijkheid van de Elia groep Sinds de liberalisering van de elektriciteitsmarkt, die een duidelijke scheiding eiste tussen de verschillende spelers op de energiemarkt, heeft de Elia groep voortdurend initiatieven genomen om zijn taken naar best vermogen te vervullen.

In 2013 heeft Elia een diagnose opgemaakt van zijn interne prestaties in het licht van deze uitdagingen, om een adequatere organisatie te kunnen uitwerken. Op basis van de richtlijn voor verantwoord ondernemen vervat in de norm ISO 26000 heeft Elia de prestaties in zijn vakgebieden beoordeeld op zeven kerncriteria: governance, respect voor de mensenrechten, arbeidsverhoudingen, respect voor het milieu, loyale handelspraktijken, respect voor de verbruikers en relaties met de gewesten. De beoordeling werd uitgevoerd door een aantal medewerkers van Elia die met deze thema’s te maken hebben en in staat zijn om de sterke en zwakke punten van de onderneming te evalueren. Het resultaat was een lijst met de belangrijkste aandachtspunten voor elk vakgebied. Een deel van deze punten werd al besproken met de stakeholders van Elia om de interne perceptie te evalueren en te objectiveren. De volgende stap zal bestaan uit het creëren van

een materialiteitsmatrix - conform de aanbevelingen van het Global Reporting Initiative en ISO 26000 - om te kijken welke aandachtspunten zowel voor Elia als voor zijn stakeholders prioritair zijn. Op basis daarvan zal een strategie uitgewerkt en geïmplementeerd worden. De algemene directie van de Elia groep volgt dit proces van nabij en stuurt het, om geleidelijk een respons uit te werken voor elke uitdaging in overeenstemming met de strategie, om deze vervolgens operationeel te maken (plan 2014). De drie kernuitdagingen voor Elia zijn: de bevoorradingszekerheid van elektriciteit waarborgen, actief deelnemen aan de Europese ontwikkeling van de geïntegreerde elektriciteitsmarkt en de bijkomende hernieuwbare energieproductie integreren. Door een antwoord te bieden op deze uitdagingen speelt de Elia groep ten volle zijn rol als een speler die zijn verantwoordelijkheid opneemt tegenover zijn stakeholders. Innovatie staat hierbij centraal.

➊ Bevoorradingszekerheid Onze maatschappij verbruikt alsmaar meer elektriciteit. In het licht van de voortdurend toenemende vraag naar elektriciteit moet Elia garanderen dat het de rol van schakel tussen vraag en aanbod kan spelen. Het is met dit doel voor ogen dat de reservemechanismen werden ingesteld. Elia moet zonder opslagmogelijkheden en zonder eigen productie het evenwicht op het net bewaren en daarbij verschillende belangrijke factoren in acht nemen: de veroudering van het klassieke productiepark, de politieke beslissing om op termijn de kernuitstap te maken, de toename van ‘kleine’ gedecentraliseerde productie-eenheden op basis van hernieuwbare energie (zonne-energie, biomassa, warmtekrachtkoppeling,...) of productie die zeer ver van de verbruiksplaats plaatsvindt (zoals offshore windmolenparken).


61

1 2 3 Bevoorradingszekerheid

Uitbouw van een geïntegreerde Europese markt

➋ Uitbouw van een geïntegreerde Europese markt De ontwikkeling van de geïntegreerde markt - het resultaat van een Europese politieke beslissing die aan het begin van de eenentwintigste eeuw werd genomen - moet fysiek en economisch ondersteund worden door de hoogspanningsinfrastructuur om de elektriciteit te transporteren. ‘Fysiek’ betekent de versterking van de transportcapaciteiten tussen buurlanden. ‘Economisch’ betekent ervoor zorgen dat vraag en aanbod elkaar kunnen vinden binnen de logica van een geliberaliseerde markt, zodat de prijzen transparanter en aantrekkelijker worden voor de verbruikers.

Integratie van hernieuwbare energie

➌ Integratie van hernieuwbare energie De engagementen die zowel Europa als de lidstaten zijn aangegaan om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, hebben een invloed op het energielandschap. Hernieuwbare energie wordt in deze context aangemoedigd door het investeringsbeleid waarbij de uitstoot wordt beheerst in verhouding tot de effecten die eruit voortvloeien: technische uitdagingen, financiële effecten... Het is echter vrijwel zeker dat deze evolutie naar minder koolstof zal leiden tot een hoger elektriciteitsverbruik. Aan de productiezijde zijn de uitdagingen divers: intermitterende productie en afhankelijkheid van meteorologische omstandigheden, productieparken die, zoals de offshore windturbines, ver van de verbruikscentra liggen of productie op basis van zonne-energie, biomassa en warmtekrachtkoppeling die een kleinere en meer gedecentraliseerde activiteit wordt. Elia moet het net en het beheer ervan aanpassen aan de productie door verschillende spelers en uit verschillende energiebronnen.

Licence to operate. De tegemoetkoming tussen de collectieve behoefte en het individu Al deze uitdagingen zetten Elia ertoe aan om zijn infrastructuur voor het transport van elektriciteit op hoogspanning en middelhoge spanning te onderhouden, te moderniseren en aan te passen. Deze infrastructuur bestrijkt het volledige grondgebied en moet beheerd worden in nauw overleg met de stakeholders: bewoners, lokale overheden, industriële klanten, elektriciteitsproducenten, omwonenden en milieuactivisten. Het gaat om een vitaal elektriciteitsnet dat zich discreet tracht op te stellen en desondanks voor sommigen wel eens ‘in de weg’ staat... ook al zijn zij zelf elektriciteitsverbruikers. Het verkrijgen en hernieuwen van exploitatie- en bouwvergunningen zijn dus beslissende factoren en onontbeerlijke voorwaarden die moeten vervuld zijn, opdat Elia zijn taken kan vervullen en een betere openbare diens kan verlenen.

62


1

UITDAGING 1 De bevoorradingszekerheid De bevoorradingszekerheid is een belangrijke uitdaging in de komende jaren. De veroudering van het conventionele productiepark, de kernuitstap en de integratie van hernieuwbare energie veranderen de configuratie van de energiebevoorrading in Europa fundamenteel. Nieuwe productie-eenheden die verder van de steden liggen (offshore windmolenparken) of gedecentraliseerd zijn (zonne-energie, biomassa, warmtekrachtkoppeling...) komen massaal op het net, wat het beheer van het elektriciteitsnet beïnvloedt (zie ‘Integratie van hernieuwbare energie’, p.71). Daarnaast nemen de energiebehoeften die zo belangrijk zijn in ons dagelijkse leven voortdurend toe (ICT-apparatuur, huishoudtoestellen of elektrische auto’s...).

De bevoorradingszekerheid is een gedeelde verantwoordelijkheid van de producenten, leveranciers, transmissieen distributienetbeheerders, openbare overheden en ook van de verbruikers. Deze laatste zullen in de toekomst ook een alsmaar grotere rol spelen via het beheer van de vraag. De federale overheid bepaalt het globale beleid inzake de energiebevoorradingszekerheid. De transmissienetbeheerders voor elektriciteit stellen een robuuste en betrouwbare elektriciteitsinfrastructuur aan de marktspelers ter beschikking en zorgen voor het onmiddellijk evenwicht tussen productie en vraag. Zij werken hieraan 24 uur op 24. De leveranciers verbinden zich ertoe om hun klanten overeenkomstig hun behoeften te bevoorraden. Zij kunnen rekenen op onze netten en op de diensten die wij ter beschikking stellen om deze elektriciteit te vervoeren, ongeacht of ze in ons land of buiten onze grenzen is geproduceerd.

Hiervoor blijven de netbeheerders hun interconnectielijnen met de buurlanden ontwikkelen (zie Projecten, p.25) en zetten zij samen met de energiebeurzen en met hun collega-netbeheerders elektriciteitsmarkten op over de landsgrenzen ruim heen (zie ‘Uitbouw van de geïntegreerde markt’, p.67).

In België HET EVENWICHT TUSSEN PRODUCTIE EN VERBRUIK BEANTWOORDT AAN DE BEHOEFTEN VAN DE MARKT

Het evenwicht tussen productie en verbruik is in eerste instantie afhankelijk van de marktspelers en meer bepaald de evenwichtsverantwoordelijken (ARP’s of Access Responsible Parties). Zij moeten immers zo goed mogelijk instaan voor het evenwicht tussen hun bevoorradingsbronnen en de afnames van hun klanten. Iedere evenwichtsverantwoordelijke deelt ’s avonds aan Elia

mee hoeveel energie hij de volgende dag op kwartuurbasis zal uitwisselen op elk punt van het net, en dit zowel voor de injecties en afnames van elektriciteit, als voor de uitwisselingen tussen evenwichtsverantwoordelijken, de invoer of de uitvoer. Het resterende onevenwicht in de Belgische regelzone wordt door Elia in real time gecompenseerd door een beroep te doen op de energiereserves die op basis van contracten beschikbaar zijn bij producenten en grootverbruikers in België. Daartoe heeft Elia voor de Belgische regelzone in 2013 een beroep gedaan op 113 GWh aan energievolumes tegenover 1.260 GWh in 2012.


63

De transmissienetbeheerders voor elektriciteit stellen aan de marktspelers een robuuste en betrouwbare elektriciteitsinfrastructuur ter beschikking en zorgen voor het onmiddellijk evenwicht tussen productie en vraag (zie ‘Beheer van de netinfrastructuur’, p.18). HET PLAN WATHELET

De staatssecretaris lanceert een plan om de bevoorradingszekerheid van België in de komende jaren veilig te stellen. In juli 2013 bevestigt de regering de beslissing om uit kernenergie te stappen en nog 10 jaar langer gebruik te maken van Tihange 1. Ze kondigt ook een

openbare aanbesteding aan voor nieuwe faciliteiten die in 2014 buiten werking gesteld zouden worden en maatregelen om de concurrentiepositie van de Belgische productiefaciliteiten te versterken. De regering bevestigt daarnaast dat de interconnecties belangrijk zijn en bijdragen aan het vrijwaren van de bevoorradingszekerheid (zie Projecten, p.25).

In 2013 heeft Elia het hele jaar lang samengewerkt met de regering en de nationale regulator om dit plan op te stellen en initiatieven te nemen om het evenwicht te verzekeren (zie infra, Bevraging FEBELIEC-ENERGYVILLE).

nemingen met identieke productieprofielen) en productiefaciliteiten die aangesloten zijn op de distributienetten. In de eerste plaats werd de ‘primaire reserve’, die een zeer korte reactietijd vereist, opengesteld voor de aggregatoren en meer bepaald voor de productie van hun klanten die aangesloten zijn op het transmissienet. Ruwweg een derde van het primaire vermogen dat moet dienen om de frequentieverlagingen te compenseren wordt vandaag verzekerd door onderbrekingsaanbiedingen van de vraag.

Elia voerde ook een nieuw product in, m.n. de ‘tertiaire reserve dynamic profile (R3DP)’, waarvoor klanten aangesloten op het distributienet onderbrekingsaanbiedingen kunnen doen via aggregatoren. Een openbare aanbesteding ter grootte van 50 MW werd in september uitgeschreven en was een opmerkelijk succes. Dit type reserve vereist een activering van het vermogen binnen de 15 minuten. Het product dat Elia aanbiedt beperkt het aantal jaarlijkse activeringen tot 40. De duur van de onderbrekingen

2013 IN BELGIË

ELIA BREIDT DE DIENSTEN VOOR HET BEHEER VAN DE VRAAG UIT OM HET EVENWICHT OP HET NET TE BEWAREN

Naast de onderbrekingsdienst (tijdelijke afschakeling) van verbruik zoals contractueel werd overeengekomen met industriële klanten die aangesloten zijn op het transmissienet, breidt Elia de mogelijkheid uit om het verbruik onder bepaalde voorwaarden te onderbreken en zo het evenwicht van het net te bewaren. Elia zal hiervoor aankloppen bij de aggregatoren (groepen onder-

64


Het aandeel van de hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsproductie neemt toe: permanent het evenwicht tussen het aanbod en de vraag waarborgen, wordt alsmaar complexer. Dat is de reden waarom het concept ‘demand response’, dat de vraag van industriële en professionele verbruikers bij een eventueel onevenwicht moet beperken, zo belangrijk wordt.

Pieter-Jan Mermans et Jan-Willem Rombouts CO-FOUNDER RESTORE

REstore verzamelt de beschikbare, onderbreekbare capaciteit van verschillende industriële en professionele verbruikers in de vorm van een virtuele centrale die we aan Elia ter beschikking stellen als een soort reservemiddel. Samen met Elia promoten wij via deze innoverende technologie op een concrete manier de hernieuwbare energiebronnen: het evenwicht op het net kan zo vlugger hersteld worden, terwijl de emissies van CO2 afnemen.

In december bevestigde de regering de beslissing om een mechanisme met strategische reserves in gebruik te nemen in de Belgische regelzone en dit naast de middelen die worden gebruikt om het evenwicht te bewaren. Na een analyse van de situatie en de risico’s zal een openbare aanbesteding uitgeschreven worden voor de centrales die zoals aangekondigd zullen sluiten en deze welke tijdelijk gesloten zijn, alsook voor industriële klanten die hun verbruik tijdelijk kunnen onderbreken. Het doel

is het behoud van het evenwicht in de zone in uitzonderlijke omstandigheden te kunnen waarborgen (zie ‘Beheer van de elektriciteitssystemen’, p.32). Zodra het regelgevende en wetgevende kader vastligt, zal de netbeheerder een centrale rol spelen bij de invoering van een dergelijk mechanisme. Indien Elia in de toekomst een actieve en doeltreffende rol moet spelen in het beheer van strategische reserves die de bevoorradingszekerheid kunnen verzekeren, kan dat leiden tot het herdefiniëren van de taken van de Groep.

2013 IN BELGIË

wordt beperkt tot 2 uur per oproep met een interval van 12 uur tussen twee activeringen. De deelnemingsdrempel is 5 MW. De terbeschikkingstelling van het vermogen wordt aan de aggregator vergoed op basis van een vast tarief per MW. Bij elke activering moet de energie die door de verbruiker niet meer aangekocht wordt trouwens nog altijd geproduceerd worden om het evenwicht te bewaren. Elia rekent dit volume automatisch met de evenwichtsverantwoordelijke af tegen de marginale elektriciteitsprijs in real time. Hiervoor past Elia het oneven-

wichtstarief toe. De uitbreiding van het gamma beschikbare services om het evenwichtsbeheer in de regelzone te bewaren werd mogelijk gemaakt door de ondersteuning die de CREG aan deze initiatieven heeft verleend. DEMAND RESPONSE: HET GEZAMENLIJKE ONDERZOEK VAN FEBELIEC-ELIA-ENERGYVILLE

Industriële elektriciteitsverbruikers die aangesloten zijn op het Elia-net beschikken over een bijkomend potentieel om verbruikspieken op te vangen. Dat is de conclusie van een studie die Elia, Febeliec en EnergyVille in de zomer van 2013

samen hebben uitgevoerd. 29 industriële verbruikers hebben hieraan deelgenomen; samen vertegenwoordigen zij 13,6% van het Belgische elektriciteitsverbruik in 2012. Zowel de industrie als de gezinnen kunnen bijdragen aan de stabiliteit van het net door hun energieverbruik op een meer flexibele manier te organiseren en op een georganiseerde manier te reageren op mogelijke tekorten tijdens verbruikspieken. Bepaalde zeer grote verbruikers passen dit principe al toe via de marktwerking en/of via onderbreekbaarheidscontracten met Elia. Op die manier buigen ze niet alleen hun flexibiliteit om tot een economisch


In Duitsland INVOERING VAN EEN STRATEGISCHE RESERVE

In 2013 werd in Duitsland een nieuw mechanisme in werking gesteld in de vorm van een strategische reserve die de zekerheid van het elektriciteitsnet moet waarborgen door een productievermogen beschikbaar te maken dat toereikend is voor alle voorspelbare productiescenario’s. Dit mechanisme bleek nodig te zijn omdat een toenemend aantal niet-rendabele productie-eenheden uit de markt gehaald werd. Voor de winter 2013/2014 hebben de Duitse transmissienetbeheerders in het kader van dit nieuwe mechanisme

voordeel, maar dragen ze tegelijkertijd bij aan de bevoorradingszekerheid. De ondernemingen die op de aanbesteding hebben ingeschreven, beschikken over een flexibel vermogen van 631 MW, waarvan 134 MW nog niet op ‘intelligente’ wijze aangewend wordt om de energiekosten te verminderen. Ongeveer twee derde van dit flexibele vermogen kan zeer snel (binnen een kwartier) door de netbeheerder aangesproken worden in geval van dreigende tekorten en dit vermogen neemt grotendeels al deel aan de markt. Het resterende derde kan pas na een ‘langere’ reactietijd worden

een productievermogen van 518 MW gecontracteerd. Recente berekeningen tonen aan dat het volume te contracteren productievermogen de komende jaren nog zal toenemen. Dit mechanisme is niet gebaseerd op de markt en richt zich enkel op het handhaven van de zekerheid van het elektriciteitssysteem. Het mechanisme zou tegen eind 2017 moeten afgevoerd zijn. De nieuwe Duitse regering heeft in haar coalitieovereenkomst aangekondigd dat ze de behoeften op het vlak van bevoorradingszekerheid op middellange termijn aandachtig zal bestuderen en een gericht en adequaat vermogensmechanisme zal uitwerken.

65

INSTALLATIE VAN DE BERLIJNSE 380 KV-KABEL: EEN ‘RUGGENGRAAT VOOR DE BEVOORRADINGSZEKERHEID VOOR ELEKTRICITEIT VOOR DE DUITSE HOOFDSTAD

Tijdens zijn bezoek op 28 augustus onderstreepte Dr. Philipp Rösler het belang van het werk dat de netbeheerder doet om de veiligheid en betrouwbaarheid van de elektriciteitsbevoorrading van Berlijn te waarborgen. Hij onderstreepte de uitmuntendheid van het uitgevoerde werk tijdens de energietransitie – een periode met grote uitdagingen voor de veiligheid van het net.

ingezet (enkele uren) en het grootste deel van dit vermogen wordt vandaag nog niet gebruikt.

van Staatssecretaris Wathelet geïdentificeerd als een maatregel die de efficiëntie van de markt kon vergroten.

EERSTE MAANDELIJKSE VEILING VAN ONDERSTEUNENDE DIENSTEN BIJ ELIA

Op basis van een voorstel dat Elia begin 2013 indiende, had de CREG aan het begin van de zomer haar voorlopige goedkeuring gehecht aan het principe van maandelijkse aankoop van een deel van de reserves afkomstig van de productie-eenheden. Na afloop van de sessie over de prestaties van januari 2014 heeft Elia 27 MW primair regelvermogen en 20 MW secundair regelvermogen aangekocht via het veilingplatform STAR (Short-Term Auctioning of Reserves).

De eerste maandelijkse veiling van ondersteunende diensten werd georganiseerd op 10 (eerste ronde) en 12 (tweede ronde) december 2013. In het verleden had Elia de ondersteunende diensten altijd via een jaarlijkse of meerjaarlijkse procedure aangekocht. De evolutie naar contracten op kortere termijn, een vraag van de producenten, was ook in het plan

66


De deelname aan innovatieve projecten die het mogelijk zullen maken een antwoord te bieden op toekomstige energie-uitdagingen Opslagtechnologie kan in de toekomst wellicht een oplossing bieden voor het leveren van ondersteunende diensten en het congestiebeheer op een net waarin het aandeel van hernieuwbare energie blijft toenemen. Elia werkt mee aan het project eStorage. Dit project heeft tot doel de technische en economische haalbaarheid aan te tonen van opslagsystemen met pompen met variabele snelheid. Dit project onderzoekt ook nieuwe marktmechanismen die de snelle inzet van die opslag in heel Europa mogelijk maken. 50Hertz neemt dan weer deel aan de projecten SDL-Batt en ADELE-ING die een ontwerpstudie en analyses uitvoeren voor de toekomstige constructie van het eerste adiabatische energieopslagsysteem door middel van perslucht. SDL-BATT

Dit project heeft tot doel de ondersteunende diensten aan te duiden die economisch gezien het meest geschikt zijn voor opslag in batterijen met de volgende termijnen: nu, 2020 en 2050. Er zal ook onderzocht worden in welke mate opslag in batterijen zou kunnen bijdragen aan het behoud van de stabiliteit van het net. Het project zou kunnen bijdragen aan de zekerheid van

het net met behulp van deze grootschalige opslagsystemen gelet op het variabele karakter van de productie op basis van hernieuwbare energiebronnen. 50Hertz zal gebruik kunnen maken van een grootschalige batterij die tot de zekerheid van het net zal bijdragen gelet op de variabele productie op basis van hernieuwbare energiebronnen.

•

TWENTIES

•

Het project TWENTIES, waaraan 50Hertz, Elia en 24 andere partners deelnamen, werd succesvol voltooid. Het project heeft aangetoond dat: • een windmolenpark zo beheerd kan worden dat het ondersteunende diensten kan leveren aan de TNB, waarbij vooral de afregeling zeer nuttig blijkt, terwijl de kosten voor opregeling veel te hoog liggen om werkbaar te zijn; • een virtuele elektriciteitscentrale ook ondersteunende diensten kan leveren en gebruikt kan worden voor het evenwichtsbeheer van een net in eilandbedrijf; • een oplossing op basis van een vermogensschakelaar op gelijkstroom is mogelijk, waarbij de uitdaging erin zal bestaan dit gelijkstroomnet te beveiligen; • een nieuw beheersinstrument voor windmolenparken dat de impact van stormen op het evenwicht van het net kan verminderen, wat de noodzaak aan ondersteunende diensten vermindert;

een betrouwbaar vermogen geleverd kan worden door gebruik te maken een dynamisch instrument dat de vermogenslimieten van de lijnen voorspelt (Dynamic Line Rating) en door de coördinatie van de Europese beheersinstrumenten voor de stromen zoals dwarsregeltransformatoren te verbeteren (aangetoond door de Elia groep); dat thermische evaluatie in real time (Real Time Thermal Rating) een betrouwbare techniek is voor operationeel beheer en dat een eenvoudig detectie-instrument voor overbelasting geïnstalleerd kan worden om de stromen op een meer economische manier te beheren dan de bestaande dwarsregeltransformatoren dat kunnen.

Wij bestuderen momenteel de toepassing van deze resultaten binnen de Groep en ook andere partners voeren onderzoek hiernaar: • verhoging van de vermogens op de kritieke lijnen in België dankzij Ampacimon en het voorspellingsinstrument; • integratie van de windmolenparken in de evenwichts-/reservevermogensmarkt om afregeling te kunnen leveren; • promotie van het gebruik van intelligente beheersinstrumenten voor windturbines om de impact van stormen op de windmolenparken en het net te beperken.


67

2

UITDAGING 2 De uitbouw van de geïntegreerde markt Door ervoor te zorgen dat de transmissiecapaciteit tussen verschillende landen op een optimale manier beschikbaar is voor de marktspelers, ontstaat er een meerwaarde voor de hele samenleving. De elektriciteitsmarkten zijn competitiever en minder nationaal gericht, wat een positieve weerslag op de elektriciteitsprijzen in Europa heeft. De verbruiker krijgt toegang tot de goedkoopste energie waar die beschikbaar is (zie ‘Marktwerking faciliteren’, p.39). Alle verbeteringen aan deze mechanismen leveren meerdere positieve effecten op.

In 2011 hebben de 27 staatshoofden in Europa bevestigd dat de geïntegreerde energiemarkt moet klaar zijn in 2014. Om die deadline te halen, werden drie belangrijke wetgevingspakketten aangenomen. Met het ‘Third Package’ werd de belangrijkste stap gezet voor de uitbouw van de geïntegreerde markt. Hierbij werd aan ACER en ENTSO-E (twee instellingen die zelf voortvloeien uit dit derde pakket) opgedragen om: • een kader te bepalen dat gezamenlijke regels voor de netten en de markt moet voorzien. • de uitbouw van een onafhankelijk net te bevorderen, waarbij producenten en leveranciers aan de behoeften van de verbruikers kunnen voldoen, het hoofd kunnen bieden aan de uitdagingen van het klimaat (integratie van hernieuwbare energie) en de bevoorradingszekerheid kunnen waarborgen. Meerdere plannen en programma’s zagen het licht: Environmental Infrastructure Package,

Ten Years Network Development plan (TYNDP) en Projects of Common Interests (PCI), om maar enkele van de bekendste te noemen.

Lopende projecten: de netcodes Sinds dit derde pakket werd aangenomen, heeft het netwerk van netbeheerders ENTSO-E gewerkt aan het opstellen van verschillende netcodes (Network Codes). Als actief lid van het Europese netwerk van transmissienetbeheerders ENTSO-E heeft Elia deelgenomen aan de verschillende werkgroepen die deze codes opstellen: Connection Codes, Operational Codes, Market-related codes. Zo werd in september 2012 een voorstel voor een netcode voor het toewijzen van capaciteit en het beheer van congesties (CACM - Capacity Allocation and

Congestion Management) voorgelegd aan het agentschap voor samenwerking van Europese regulatoren ACER. Deze code heeft tot doel de capaciteit aan de grenzen op een optimale en geharmoniseerde manier aan de spotmarkten en de intradaymarkten aan te bieden en daarbij mogelijke congesties op het net te voorkomen. Eind november 2013 is deze code bij de lidstaten aangekomen in de laatste fase vóór de definitieve goedkeuring. In september 2013 werd de Forward Capacity Allocation Network Code (FCANC)voorgelegd aan ACER. Deze code heeft tot doel de capaciteit aan de grenzen op een optimale en geharmoniseerde manier toe te wijzen voor de langetermijnmarkten (jaarlijkse, maandelijkse en andere indien van toepassing). Meer info vindt u op: http://networkcodes.entsoe.eu

68


Klaus Kleinekorte CHIEF EXECUTIVE OFFICER, AMPRION GMBH, DORTMUND

Daarnaast neemt Elia ook actief deel aan de projecten met betrekking tot de CACM-code, zoals de Bidding Zones Configuration Study voorzien voor 2014. Het voorlopige technische rapport in dit verband werd eind 2013 voltooid. De invoering van deze regels moet het mogelijk maken om de Europese integratie verder te versterken en de discriminaties en voordelen die inherent zijn aan een gesloten markt te beperken. Hoe meer de markt wordt opengetrokken, hoe meer mensen immers toegang tot goedkope energie zullen krijgen en hoe groter dus het voordeel voor de hele samenleving.

Door samen te werken aan visionaire projecten zoals de ‘DC Passage South-East’, tussen het noorden en het zuiden van Duitsland, en ‘ALEGrO’, de eerste interconnectie tussen Duitsland en België, zijn de Elia groep en Amprion echte pioniers in de realisatie van grote projecten voor de veiligheid van het systeem, de betrouwbare integratie van hernieuwbare energiebronnen en de ontwikkeling van de geïntegreerde Europese energiemarkt.

De intradaymarkten De intradaymarkten worden alsmaar belangrijker, vooral door het groeiend aandeel van energiebronnen met intermitterend karakter (wind- en zonne-energie), omdat zij de leveranciers in staat stellen om hun productie zo dicht mogelijk bij real time af te stemmen op het verbruik van hun klanten (zie ‘Integratie van hernieuwbare energie’, p.71). De intradaymarkten zijn sinds verschillende jaren onderling verbonden. De energiebeurzen en de netbeheerders werken samen aan de invoering van een gezamenlijk systeem dat zal deelnemen aan de geïntegreerde markt. De intradaymarkt wordt in België door Belpex georganiseerd. In 2013 kende zij een sterke ontwikkeling met een verhandeld volume van 643 GWh tegen 513,3 GWh in 2012, hetzij een groei met 25,3%. In totaal werden 17.415 contracten gesloten, tegenover 9.915 in 2012. Het record van 88.180 MWh van 30 oktober 2012 werd niet overtroffen.

CWE Flow Based Market Coupling Dit marktkoppelingsmodel (day-ahead/ spotmarkten) heeft tot doel de prijsconvergentie in Centraal-West-Europa te vergroten en tegelijkertijd hetzelfde niveau van bevoorradingszekerheid te verzekeren door de manier te optimaliseren waarop de capaciteit van het transmissienet toegewezen wordt aan de markt. Het richt zich op een maximalisering van de prijsharmonie in de CWE-regio wanneer de capaciteit van deze netten zulks toelaat (zie Projecten, p.25) door een complexer en meer gedetailleerd beschrijvingsmodel te hanteren. De resultaten van de simulaties die in 2013 georganiseerd werden (‘Parallel Run’) bevestigen de verhoging van het economische welzijn en de prijsconvergentie in de CWE-regio in vergelijking met de marktresultaten die met de huidige marktkoppelingsmethode (ATC) werden vastgesteld. De methodologie is ter goedkeuring voorgelegd aan de regulatoren. De engagementen die tegenover de marktspelers werden aangegaan, zijn tot stand gekomen op basis van de conclusies van het publieke overleg. De inwerkingstelling wordt voorzien voor het najaar van 2014.

69

Partners • 13 transmissienetbeheerders • 4 energiebeurzen

Bij de volledige koppeling wordt er nog maar één enkele berekening gemaakt voor de toewijzing aan de hele CWEregio plus Groot-Brittannië en de Scandinavische regio. Zo worden op basis van één algoritme de marktprijzen en invoer-/uitvoerniveaus per land berekend.

NWE Day-Ahead Price Coupling Dit project is het initiatief van de netbeheerders en de beurzen van de Noordwest-Europese regio (NWE). Doel van het project is de koppeling van de groothandelsprijzen in deze regio door te voeren. Principe van dit project: op basis van de aanbiedingen via de markt en de beschikbare grensoverschrijdende capaciteiten, kan op deze manier een prijs worden bepaald op basis van een zelfde algoritme. De marktpartijen werden tijdens de twee fora die in 2013 plaatsvonden op de hoogte gebracht. Het project ‘NWE Day-ahead market coupling’ werd op 4 februari 2014 gelanceerd en dekt 75% (meer dan 2.000 TWh) van het Europese elektriciteitsverbruik.

70


Deelname aan innovatieve projecten om de energieuitdagingen aan te gaan Het transport van energie - van waar die energie geproduceerd wordt naar waar hij gebruikt zal worden - is een van onze absolute prioriteiten en wordt nog belangrijker naarmate meer hernieuwbare energiebronnen rechtstreeks op onze netten of op het distributienet worden aangesloten. Nieuwe plannings-, onderhouds- en uitbatingsmethodes voor het net, zowel onshore als offshore, zullen ontwikkeld moeten worden.

E-HIGHWAY2050

BEST PATHS

Elia en 50Hertz werken mee aan dit project dat tot doel heeft om methodes en tools te ontwikkelen voor de planning van het toekomstige European Highway System (EHS). Elia is trouwens een voortrekker van de ontwikkeling van een beheersmodel voor dit EHS dat regulatoire, overheidsgebonden en financiële aspecten behandelt alsook vraagstukken in verband met vergunningen en financiering.

Een geheel van 5 demonstratieprojecten met als doel de voordelen aan te tonen van de nieuwe technologieën (gelijkstroom en wisselstroom) door innovatieve benaderingen van integratie. 50Hertz leidt de demonstratie iRock. eu (‘Innovative Repowering of Corridors’) die zich richt tot het installeren en gebruiken van technologieën om de efficiëntie van bovengrondse lijnen met wisselstroom te verbeteren. In het kader van deze demonstratie is Elia verantwoordelijk voor één van de proefprojecten en draagt het bedrijf actief bij aan het exploreren van de ‘interoperable multi-terminal control systems’ HVDC VSC.


71

3

UITDAGING 3 De integratie van hernieuwbare energie Het intermitterend karakter van hernieuwbare energie (de productie varieert van dag tot dag afhankelijk van de windsterkte, het aantal uren zon...) vereist een grotere flexibiliteit in het netbeheer en een nieuwe manier om het net te sturen en zich voor te bereiden op de injectieschommelingen die aan dit type productie verbonden zijn (zie ‘Bevoorradingszekerheid’, p.62). Omdat deze productie voorrang heeft, is het essentieel om deze elektriciteit te vervoeren naar waar hij nodig is op het moment dat hij nodig is (zie ‘Uitbouw van de geïntegreerde markt’, p.67).

Om deze energie te laten stromen van noord naar zuid en van oost naar west, moet het net verder worden ontwikkeld, zodat het deze nieuwe energie kan gaan halen waar ze geproduceerd wordt en ze naar de verbruikscentra kan vervoeren (zie Projecten, p.25). Alle stakeholders die bij deze uitdaging betrokken zijn, moeten aangesproken en geïnformeerd worden over de doelstellingen en de middelen die nodig zijn om deze te realiseren, zodat de energietransitie een succesoperatie wordt (zie ‘Licence to operate’, p.77).

Ondersteuning van hernieuwbare energiebronnen INTEGRATIE VAN HERNIEUWBARE PRODUCTIE

Het aandeel van hernieuwbare energie dat vooral door zonnepanelen en windturbines wordt geleverd - stijgt voortdurend in België en bereikte in 2013

respectievelijk 1.500 MW en 2.500 MW. Beide hernieuwbare energiebronnen zijn van nature variabel. De productie die ze voortbrengen is afhankelijk van de meteorologische omstandigheden. Afhankelijk van de windsterkte en de lichtsterkte wordt er meer of minder energie in het net geïnjecteerd. Het verschil met de verbruiksbehoeften moet dus aangevuld worden door andere energiebronnen of door invoer. Het betekent ook dat de productie van klassieke centrales op bepaalde momenten beperkt moet worden of dat een deel van hun productie via de interconnecties uitgevoerd moet worden naar het buitenland (zie Projecten, p.25). Elia heeft aan de marktspelers performante voorspellingstools ter beschikking gesteld, waarmee de productie van wind- en zonne-energie ingeschat kan worden. Als de productie groter is dan de vraag, kan het overschot verhandeld worden op de intradaymarkt. Als de afwijking tussen de voorspellingen en de

realiteit te groot is of als de voorspelde volumes van de marktspelers te laag liggen, kan dat - in real time - een invloed hebben op het evenwicht tussen de beschikbare productie en het verbruik. Dit evenwicht moet echter constant blijven om te vermijden dat de frequentie die rond de 50Hz moet liggen, fluctueert en het net in elkaar stort. Dat is de reden waarom Elia over reservevermogens beschikt. Indien de productie onvoldoende is, doet Elia een beroep op gecontracteerde reserves of op noodcontracten met de TNB’s in de buurlanden. Indien de productie te groot is, moet ze verminderd of naar het buitenland uitgevoerd worden. De productie kan echter niet altijd verminderd worden, want de productie van hernieuwbare energie blijft voorrang hebben op het net en de nucleaire productie is niet flexibel. Dat betekent dat we in periodes van zwak verbruik niet over voldoende flexibele productie beschikken om dit te bewerkstelligen. We spreken dan over incompressibiliteit.

72


Elia heeft een dispatching voor hernieuwbare energie (wind, zonne-energie, biomassa) ontwikkeld met specifieke tools en indicatoren die de operationele verantwoordelijken helpen bij de besturing van het net.

Stephan Singer DIRECTEUR GLOBAL ENERGY POLICY BIJ HET WWF

DE NIEUWE DISPATCHING VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE

Door de toename van de productie van hernieuwbare energie heeft Elia een dispatching voor hernieuwbare energie (wind, zon, biomassa) opgestart die over aangepaste tools en indicatoren beschikt om de operationele verantwoordelijken te helpen bij het netbeheer. In deze dispatching, die naast het Nationaal Controlecentrum (NCC) ligt, kunnen problemen op het net - incompressibiliteit, tekorten, meteorologische omstandigheden zoals stormen - op aparte schermen gevolgd worden. De integratie van hernieuwbare energie heeft dus een effect op alle spelers en ook op tal van operationele processen, methodes, marktmechanismen enz. Deze moeten aangepast worden om de transitie vlot en correct te laten verlopen.

Het WWF waardeert het constructieve en kwaliteitsvolle werk dat in samenwerking met Elia en 50Hertz werd verricht binnen het kader van het ‘Renewables Grid Initiative’ (RGI). Het WWF pleit ervoor dat 100% schone, toegankelijke en betrouwbare hernieuwbare energie tegen 2050 overal ter wereld beschikbaar is. We begrijpen heel goed dat niet al onze partners zich volledig kunnen vinden in deze ambitieuze doelstellingen op lange termijn. Toch stellen wij de inspanningen, die wij op dit ogenblik samen leveren, om de weg naar een ‘koolstofarm’ elektriciteitssysteem in Europa voor te bereiden, heel erg op prijs. We delen de behoefte om een duurzaam elektriciteitssysteem te verdedigen en in te voeren, dat voor een zo zuinig en efficiënt mogelijke elektriciteitsbevoorrading voor alle consumenten zorgt, met een toenemend aandeel van hernieuwbare energiebronnen die intermitterend zijn en zich ver van de verbruiksplaats bevinden (in het bijzonder wind- en zonne-energie). Het WWF verheugt zich over de kennisuitwisseling tussen alle partijen en over de ontwikkeling van mogelijkheden die zullen bijdragen aan het tijdig verbeteren en ontwikkelen van de netten met respect voor het milieu en met nog ambitieuzere doelstellingen op het vlak van hernieuwbare energie.

ENTSO-E introduceert een bewakingssysteem

Het probleem van de spanning

Om de bewaking en de internationale coördinatie bij belangrijke verschillen of fluctuaties op het elektriciteitsnet te verbeteren, heeft ENTSO-E het ‘Early Awareness System’ ingevoerd bij de netbeheerders. Met deze tool kan het NCC een onmiddellijk beeld krijgen van de frequentie, het onevenwicht op het net en de toestand van alle netbeheerders. Door dit overzicht zal Elia bij een incident op het Europese net kunnen deelnemen aan het treffen van de gepaste maatregelen.

Elia wordt meer dan ooit geconfronteerd met het probleem van hoge spanning die in periodes van lage belasting - zoals tijdens weekends - soms de operationele limieten benadert. Ook de andere Europese TNB’s kennen datzelfde probleem en stellen een verandering vast in de dynamiek van de spanning. Die is toe te schrijven aan veranderingen in de infrastructuur van het net, aan de introductie van specifieke productiemiddelen en aan de evolutie van verbruiksgoederen die almaar meer elektronica bevatten (bv. leds in plaats van gewone lampen, variabel regelbare motoren in plaats van traditionele motoren...). De evolutie van het net naar een infrastructuur die bestaat uit ondergrondse


kabels en het groeiende aandeel van hernieuwbare energie die in het net geïnjecteerd wordt, vergroten de behoefte aan spanningscontrole maar doen de beschikbaarheid van de middelen om deze te beheren, afnemen. Mogelijke corrigerende maatregelen die kunnen bijsturen, zijn: een specifiek compensatiemechanisme op het net (dat tegelijkertijd roterend en statisch is) en de deelname van specifieke hernieuwbare productiebronnen aan het beheer van de spanning. Onderzoeksprogramma’s en studies zijn lopende.

Integratie van offshore windmolenparken Elia neemt deel aan de financiering van de onderzeese kabels van de windmolenparken in de Noordzee tot een bedrag van € 25 miljoen per aansluiting, zowel voor de bestaande parken als die in aanbouw. Verder neemt het ook maatregelen om de productieafwijkingen te compenseren. Elia koopt, zoals bij wet bepaald, de groenestroomcertificaten die aan deze eenheden worden toegewezen. Deze verplichting wordt door een toeslag bovenop het transmissietarief gedekt.

De groenestroomcertificaten De federale en regionale wetgevers hebben marktmechanismen bepaald om investeringen in elektriciteitsproductie op basis van hernieuwbare energiebronnen

aan te moedigen. Deze gelden onder meer voor de ‘groenestroomcertificaten’ die de regulator toekent aan de producenten naarrata van de geproduceerde elektriciteit. De leveranciers moeten jaarlijks een hoeveelheid certificaten voorleggen. De hoeveelheid staat in verhouding tot hun verkochte energievolumes bepaald door de wetgever (quota). Als beheerder van het transmissienet of van het lokale transmissienet vervult Elia deze openbare dienstverplichtingen en heeft het de verplichting om groenestroomcertificaten en warmtekrachtkoppelingscertificaten, die door de verschillende Belgische regulatoren worden uitgegeven over te kopen van de groene elektriciteitsproducenten die dit vragen. Elia biedt deze certificaten vervolgens aan op de markt via de veilingen die Elia daartoe organiseert. Het saldo dat overeenkomt met het verschil tussen de aankoopprijs van Elia en de verkoopprijs op de veiling wordt via de transmissietarieven doorgerekend aan de verbruikers. IN WALLONIË

In het kader van het nieuwe steunmechanisme voor hernieuwbare energie in Wallonië heeft de Waalse wetgever aan Elia de verplichting opgelegd om certificaten, aangeboden door de groene producenten die dat wensen, tegen een gereguleerde prijs over te kopen. Conform de Waalse wetgeving mogen de door Elia overgekochte certificaten daarna niet op de markt worden aangeboden. De explosieve groei van het aantal groene certificaten heeft de markt verzadigd en heeft vervolgens geleid tot een exponentiële toename van de

73

verkoop aan Elia aan een gegarandeerd minimumtarief. Deze situatie zou moeten geleid hebben tot een verhoging van de toeslag die in Wallonië van kracht is. Uiteenlopende ontwikkelingen, waaronder de goedkeuring door het Waals parlement van de reglementaire bepaling die het mechanisme van de inreservestelling invoert - dat nog bekrachtigd moet worden door de aanname van een permanent decreet begin 2014, hebben Elia ertoe gebracht om aan de CREG voor te stellen om deze verhoging op te schorten in afwachting van de effectieve invoering van de inreservestelling. De CREG heeft dit voorstel aanvaard. Indien dit onmogelijk blijkt, zal Elia een nieuwe aanvraag indienen voor de verhoging van de toeslag.

De netverliezen beïnvloed door de integratie van hernieuwbare energie Bij de transmissie van elektriciteit gaat energie verloren door de fysieke opwarming van de geleiders waardoor de stroom zich verplaatst. Deze Jouleverliezen, zoals ze bekend staan onder elektriciens, zijn proportioneel met het kwadraat van de stroomsterkte. Ze worden dus hoger naarmate de stroomsterkte toeneemt (zie p.35). De massale toename van gedecentraliseerde productie-eenheden uit hernieuwbare bronnen heeft de volatiliteit van de stromen verhoogd. Wanneer de geproduceerde energie lokaal verbruikt wordt, wordt het transmissienet ontlast en verminderen de ‘transmissieverlie-

74


10% 11:45 -12:00

Belgium

Monitored capacity Forecast Upscaled measurement

2211MWp

60%

Name

Antwerp

70%

Monitored capacity Forecast Upscaled measurement RT Loadfactor

439,56 MWp

20% 30% 40% 50%

80% 90%

50

825 MW 845 MW 0

154,52 MW 136,59 MW 31,07%

100

Belgium FC load factor: 37% Elia publiceert real time voorspellingen en ramingen voor de productie van zonne-energie door zonnepanelen.

100%

zen’. Indien de lokaal geproduceerde energie daarentegen niet ter plaatse verbruikt wordt, moet ze naar de gebieden waar ze zal worden verbruikt getransporteerd worden, wat bijkomende niet verwaarloosbare verliezen kan opleveren. Indien de lokale belastingen anderzijds volledig gevoed worden door lokale productie, is het mogelijk dat het transmissienet te zwak belast wordt en het zogenaamde ‘Ferranti2’-effect optreedt, waarbij de spanning toeneemt tot een moeilijk beheersbaar niveau.

Vandaag is 2,6% van het aanbod van elektriciteit afkomstig van windenergie. Tegen 2050 zou het aandeel van windenergie moeten klimmen tot 15, zelfs 18%. Dat voorziet het Internationale Energieagentschap (IEA) in zijn rapport ‘Technology Roadmap – Wind Energy’. In 2009 bedroegen de ramingen nog maar 12%.

Een nieuwe factor die ook invloed heeft op de verliezen, is de hoge kostprijs van gas in vergelijking met die van elektriciteit. De stoom- en gascentrales die verspreid liggen over het grondgebied worden geleidelijk gesloten of produce-

ren almaar minder elektriciteit. Dit verlies wordt vooral gecompenseerd door invoer. Vermits de ingevoerde elektriciteit over langere afstanden vervoerd moet worden, genereert dat weer nieuwe verliezen.

2013 IN BELGIË EN IN DUITSLAND

IN SEPTEMBER HEEFT CWAPE HET NIEUWE FORUM REFLEX GELANCEERD OM PRODUCENTEN EN NETBEHEERDERS SAMEN TE BRENGEN ROND DE AANSLUITING VAN GEDECENTRALISEERDE PRODUCTIE-EENHEDEN

Dit forum zet het sectorale overlegproces van de denkgroep REDI voort en heeft tot doel het kader en de modaliteiten te bepalen voor de compensatie van gedecentraliseerde productie-eenheden met flexibele toegang die aangesloten

zijn op het net. Deze flexibele productie-eenheden zullen verplicht worden hun vermogen te beperken op verzoek van de netbeheerder en daarvoor een financiële compensatie ontvangen. De regulator wil modaliteiten bepalen voor deze compensatie die kadert in het nieuwe Waalse ontwerpdecreet ‘elektriciteit’ en gefinancierd wordt door een toeslag op het transmissietarief.

Binnen dat kader heeft Elia een a posteriori evaluatiemethode voorgesteld voor de energie die niet geproduceerd wordt wanneer er een beroep gedaan wordt op flexibiliteit en evaluatiemethodes voor het voorspellen van het volume van de niet-geproduceerde energie. Het forum zal in 2014 verder werken aan het de opwaardering van deze niet-geproduceerde energie. Ook kwesties die eerder relevant zijn voor distributienetbeheerders worden besproken.


2000

2006

75

2012

wind photovoltaics biomass

2000 (MW)

2006 (MW)

2012 (MW)

5.892

20.472

31.290

62

2.405

31.451

510

3.010

6.465

Integratie van hernieuwbare energie in Duitsland.

Het beheer van de ‘netverliezen’ is een voortdurend aandachtspunt voor de netbeheerder en moet geïntegreerd worden in het algemene beheer van de andere technische exploitatiebeperkingen van het net: de operationele veiligheid, de internationale stromen, de elektriciteitsmarkten, het spanningsbeheer en de dynamische stabiliteit. In 2013 vertoonden de verliezen een stijgende trend. De elektrische energie die werd omgezet in warmte en zo ‘verloren’ ging tijdens de transmissie over het Elia-net bedroeg voor het gehele jaar 2013 1,46 TWh of 1,8% van het nationaal verbruik.

Integratie van hernieuwbare productie in Duitsland Het aandeel van hernieuwbare energie - dat vooral door zonnepanelen en windturbines wordt geleverd - stijgt voortdurend in Duitsland. Het gebied van 50Hertz heeft zelfs de grootste concentratie aan windenergieproductie ter wereld. Eind 2013 vertegenwoordigde het vermogen geleverd door windturbines er ongeveer 41% van het Duitse productiepark of 13.360 MW. De fotovoltaïsche productie bedroeg 7.435 MW. Beide vormen van hernieuwbare energie

hebben een variabele productie die afhangt van de meteorologische omstandigheden. De piekinjectie afkomstig van windenergie vond plaats op 6 december en bedroeg 11.064 MW - een nieuw record. De piekinjectie uit zonne-energie vond plaats op 5 juni 2013 en bedroeg 5.346 MW. Hernieuwbare energie dekt hoe langer hoe meer de volledige belasting van de regelzone van 50Hertz, wat een uitdaging oplevert zowel op het vlak van betrouwbare productievoorspellingen als omwille van de snelheid waarmee de productie uit wind- en zonne-energie kan fluctueren.

2 In een net op wisselstroom vertonen bepaalde elementen van het net, precies zoals dat bij motoren het geval is, een zelfinductiegedrag, waardoor de spanning verlaagt. Andere elementen, zoals de condensatoren, vertonen een capacitief gedrag, wat de spanning verhoogt. Elektriciteitslijnen op hoogspanning kunnen zich daardoor op 2 manieren gedragen: • ze kunnen capacitief werken wanneer ze leeg of weinig belast zijn, waardoor de spanning stijgt • ze kunnen zelfinductief worden, vooral als ze zeer zwaar belast worden. 3 Schatting van de totale geïnstalleerde capaciteit in België in februrai 2013.

ELIA PUBLICEERT VOORSPELLINGEN EN SCHATTINGEN IN REAL TIME VAN DE PRODUCTIE VAN ZONNE-ENERGIE DOOR FOTOVOLTAÏSCHE INSTALLATIES

Het totale geïnstalleerde fotovoltaïsche productievermogen in België bedraagt momenteel ongeveer 2.500 MWp3. De impact van deze productie neemt voortdurend toe,niet alleen op het evenwichtsbeheer door, maar ook op de marktwerking en de prijsevolutie. Daarom publiceert Elia nu voorspel-

lingen en metingen van de productie van zonne-energie door fotovoltaïsche installaties in België voor de marktspelers, die zo beter de belasting of het elektriciteitsverbruik en de overeenkomstige prijzen op korte en middellange termijn (voor de dag zelf of tot drie dagen op voorhand) kunnen inschatten. Door de geaggregeerde schattingen in real time nauwkeurig op te volgen kunnen zij bovendien het evenwicht van hun portefeuille in real time beheren. Deze tool ondersteunt de inspanningen die

verwacht worden van de marktspelers op het gebied van voorspelling van de intermitterende productie, investeringen in en proactief marktgedrag. Sinds februari 2012 publiceert Elia gegevens over de effectieve en voorspelde productie van windenergie voor de marktspelers. www.elia.be, Grid Data > Production.

76


De reddingshelikopter van 50Hertz Offshore is paraat voor een frequenter gebruik rond de Baltische Zee.

Het vooruitzicht op middellange termijn voor hernieuwbare energie en het vooruitzicht voor de toeslag voor hernieuwbare energiebronnen voor 2015

De deelname aan innovatieve projecten die het mogelijk zullen maken om een antwoord te bieden op toekomstige energieuitdagingen

De publicatie over de injecties van elektriciteit van producenten van hernieuwbare energie conform de wet op hernieuwbare energiebronnen (EU) voorspelt een doorgezette toename van deze bronnen in de loop van de komende vijf jaar. Bovendien hebben de vier TNB’s 50Hertz, Amprion, TenneT en TransnetBW een vooruitzicht gepubliceerd over de toelage die betaald moet worden om de subsidiëring van hernieuwbare energie te financieren in 2015 en die 5,85 tot 6,86 cent per KWh zou bedragen.

Gedecentraliseerde energieproductie kan ondersteunende diensten leveren aan het elektriciteitssysteem. ECOGRID.eu: ELIA neemt deel aan dit project dat een nieuw concept demonstreert voor een balancingmarkt in real time. Dit project bestudeert ook de efficiënte uitbating van een distributienet met een hoge hernieuwbare energieproductie.

Elia leidt ook het onderzoek naar de implementatie van gelijkaardige grootschalige marktconcepten in Europa. In België neemt Elia deel aan het project GREDOR, dat bekijkt hoe het met de economische en technische aspecten staat van de een herdefiniëring van de operationele en real time processen op lange termijn. De projectdeelnemers onderzoeken wat dit betekent voor de transmissienetbeheerder (TNB) en voor de interactie tussen de marktspelers en de TNB.

2013 IN BELGIË EN IN DUITSLAND

50HERTZ EN TENNET TSO HEBBEN HUN SAMENWERKINGSVERBAND MET DE UITBATERS VAN OFFSHORE WINDMOLENPARKEN VERSTERKT

De twee TNB’s en de uitbaters van windmolenparken willen de weg effenen naar de efficiënte ontwikkeling van de offshore windenergie in de Noordzee en de Baltische Zee. Zij stippelen hiervoor een gezamenlijke aanpak uit. Deze moet het risico op een slecht gecoördineerde ontwikkeling van offshore windenergie beperken.

De windenergie die op zee wordt geproduceerd, vormt een belangrijk onderdeel van de energietransitie en vereist een optimale synchronisatie van de betrokken partners om het risico van verlieslatende investeringen te beperken. DE REDDINGSHELIKOPTER VAN 50HERTZ OFFSHORE STAAT KLAAR VOOR GEBRUIK IN DE OMGEVING VAN DE BALTISCHE ZEE

De ‘DRF’, de Duitse luchtreddingseenheid, en 50Hertz houden een speciaal

uitgeruste reddingshelikopter stand-by voor gebruik op zee. De standplaats van de helikopter is Guttin op het eiland Rügen. Het toestel is een belangrijke aanwinst voor het reddingssysteem van medewerkers die werken aan de ontwikkeling van de windmolenparken. Een reddingsteam staat 24 uur op 24 stand-by voor offshore operaties.


77

‘LICENCE TO OPERATE’ De tegemoetkoming tussen de collectieve behoefte en het individu De Elia groep speelt een belangrijke rol, zowel wat het welzijn van de gemeenschap betreft als op het vlak van het economisch welslagen van de ondernemingen en het algemene succes van hun activiteiten. Daarom komt het aan de Elia groep toe om als maatschappelijk verantwoordelijke onderneming een voorbeeldfunctie te vervullen bij de uitoefening van zijn activiteiten. De Groep moet zijn infrastructuur onderhouden, in stand houden en vernieuwen. Zijn verantwoordelijkheid vertaalt zich onder andere in de inspanningen die de Groep levert om zijn projecten te laten aanvaarden door de gemeenschap in het algemeen en door de rechtstreeks betrokken omwonenden in het bijzonder. Een echte consensus bereiken, wordt een cruciale voorwaarde voor de continuïteit van zijn opdracht. Die consensus gaat ook samen met de verbetering van de onmiddellijke omgeving van zijn infrastructuur door correctieve maatregelen.

Een nieuwe participatieve methode om de redenen voor en de nood aan een elektriciteitsinfrastructuur uit te leggen De Elia groep heeft een paradoxale relatie met de burger. Enerzijds bestaat er een brede sociale consensus over het belang van milieuvriendelijke energiebronnen. De burger is er zich van bewust dat er maatregelen genomen en inves-

Elia en 50Hertz werken proactief om de bestaande infrastructuur te versterken en nieuwe verbindingen aan te leggen wanneer deze nodig blijken. De tijdslijn van elk project hangt af van de specifieke kenmerken en omstandigheden van het project. Bovendien kunnen de procedures voor het aanvragen van vergunningen zeer omslachtig en tijdrovend zijn. Het transmissienet is een essentieel element in de energietransitie. Het doel van de infrastructuurprojecten is: • de bevoorradingszekerheid verbeteren; • het risico op een onevenwicht tussen de beschikbare productie en de vraag van de verbruikers verkleinen; • het vervoer van hernieuwbare energie mogelijk maken; • de in- en uitvoercapaciteit versterken; • de elektriciteitsmarkt openstellen voor meer concurrentie, met een positief effect op de elektriciteitsprijzen ten voordele van het bedrijfsleven en de gemeenschap (zie Project, p.25).

78


Als pionier binnen de groep van netbeheerders, werd 50Hertz aangezocht om het stuurcomité voor te zitten van het project ‘Europese strategie ter bevordering van de aanvaarding van de ontwikkeling van netinfrastructuur door het publiek’ van de Europese Commissie. teringen gedaan moeten worden om nieuwe vormen van energie aan te boren. Anderzijds is diezelfde burger echter niet altijd bereid om de gevolgen van deze nieuwe investeringen te aanvaarden, zeker niet wanneer die dicht bij zijn woning voorzien zijn. Dit noemen we het NIMBY-syndroom (Not-in-my-Backyard4): de terughoudendheid van de burger ten aanzien van noodzakelijke investeringen. Dit creëert een spanningsveld tussen het legitieme participatierecht van de individuele burger enerzijds en anderzijds de noodzaak om nieuwe investeringen te doen die de maatschappij van morgen ten goede zullen komen. Elia en 50Hertz willen de perceptie van hun projecten verbeteren zodat die in alle kalmte uitgevoerd kunnen worden. De gedeelde ervaring van de twee netbeheerders komt alle stakeholders ten goede maar is ook een troef om de energietransitie, op lokaal vlak, zo goed mogelijk te laten verlopen. 4 ‘Niet in mijn achtertuin’

In Duitsland Politieke en non-gouvernementele organisaties debatteren over de principes van een nieuw participatief model dat de procedures moet updaten en de sociale democratie moet verbeteren. De burgers groeperen zich en nemen actief deel aan het debat. De problemen in verband met de planning van het net en de projecten en de technische oplossingen daarvoor zijn talrijk en complex en niet zo gemakkelijk te communiceren. Tegelijkertijd circuleert er wel veel informatie die soms strijdig of zelfs onvolledig is. Deze situatie maakt het nodig om een dialoog te voeren die diepgaande discussies mogelijk maakt en die bemiddelingsprocedures en zelfs een oplossing van conflicten omvat. 50Hertz heeft een systematische en strategische aanpak ontwikkeld die toegepast wordt bij elk netproject met het doel om de best mogelijke medewerking en luisterbereidheid tussen de betrokken partijen te bereiken en de

verspreiding van transparante informatie naar het grote publiek te bevorderen. DE BESCHIKBARE TOOLS EN MIDDELEN • •

•

•

•

• • •

discussiebijeenkomsten; ontvangst van delegaties in het Transmissiecontrolecentrum (CCT) van 50Hertz; bezoek aan de tunnel voor de ondergrondse hoogspanningskabel in Berlijn; bezoek aan het opleidings- en simulatiecentrum GridLab met een voorstelling van de huidige en toekomstige toestand van het net en de impact van hernieuwbare energie door middel van een simulatie van diverse netscenario’s; nieuwsbrieven met regelmatige updates voor geïnteresseerden; telefoonlijn; artikels in de lokale pers; een website die toegang geeft tot: -- een projectruimte, -- de reële belastingsstromen, -- een interactieve online game.


79

De Duitse Minister van Economie Philipp Rösler bezoekt de 380kV-kabel van Berlijn, een echte ruggengraat voor de bevoorradingszekerheid van elektriciteit in de Duitse hoofdstad.

Dankzij deze communicatiestrategie is de publieke perceptie van diverse lijnprojecten afgelopen jaar gevoelig verbeterd. Zo werd het publiek terdege geïnformeerd over de details van het interconnectieproject ‘Thuringhian Bridge’ en lag het aantal bezwaarschriften tijdens de consultatiefase voor het derde gedeelte van de lijn 85% lager dan voor het tweede gedeelte in 2012. De vergunningsprocedure voor het eerste gedeelte van de 380 kV-Noordring van Berlijn werd succesvol voltooid. 50Hertz heeft een constructieve dialoog met de lokale burgervereniging gevoerd rond dit project. Voor het project ‘Lauchstädt-Meitingen’ heeft 50Hertz in een zeer vroege fase een serie infosessies en discussiemeetings georganiseerd met de stakeholders, een proactieve, constructieve en transparante aanpak die vruchten heeft opgeleverd. 50Hertz wordt tot ver buiten zijn regelzone erkend als een geprivilegieerde partner bij het bereiken van politieke consensus en grotere burgerparticipatie in infrastructuurprojecten. We vermelden in dat opzicht de samenwerking voor het opstellen van Plan N 2.0 van het ‘Forum voor de integratie van hernieuwbare energie’ van de Duitse vereniging voor milieubescherming (Deutsche Umwelthilfe), de informatieen participatieovereenkomst tussen de deelstaat Brandenburg en 50Hertz, de deelname aan seminaries van de NGO Germanwatch over de correcte implementatie van de NABEG-regels, de dialoog met het Verein Deutscher Ingenieure (Duitse vereniging van ingenieurs)

over haar nieuwe richtlijn 7000 over de vroegtijdige participatie van het publiek aan infrastructuurprojecten en de uitwerking van een gemeenschappelijk standpunt met de drie nationale verenigingen van lokale Duitse overheden. Als voorloper onder de netbeheerders werd 50Hertz uitgenodigd om het Stuurcomité voor te zitten voor het project ‘Europese strategie om de aanvaarding door het publiek van de ontwikkeling van de netinfrastructuur te bevorderen’ van de Europese Commissie.

In België Elia is altijd bereid geweest om in dialoog te treden met omwonenden die betrokken zijn bij bepaalde projecten. Er worden ontmoetingen georganiseerd met de verschillende stakeholders om het project toe te lichten, zowel als onderdeel van de verschillende fasen opgelegd door de wettelijke procedure als om tegemoet te komen aan de vraag van omwonenden naar informatie. VERSCHILLENDE TOOLS WORDEN AANGEWEND • •

• • •

Infovergadering; een pagina op de website over de grote infrastructuurprojecten www.elia.be/nl/projecten; brochures en informatieve leaflets; ontmoetingen met de lokale pers; compensatiebeleid voor het gebruik van gecultiveerde landbouwgronden in samenwerking met landbouwfederaties;

•

compensatiebeleid bij de aanleg van nieuwe lijnen voor bebouwde percelen en bouwgronden onder de nieuwe lijn.

Om nog meer rekening te houden met de verwachtingen en bezorgdheden van de stakeholders, werd het project ‘SANDI’ (Simulating Acceptance for New Development Infrastructure) opgezet. Het doel is om tot een gestructureerde methode te komen om een consensus te bereiken over een project, of het nu om de versterking van een bestaande lijn gaat of om een nieuw infrastructuurproject. Dit moet gebeuren door een methodologie vast te leggen om de interne middelen beter te coördineren en zo een hogere aanvaardingsgraad voor de projecten te bewerkstelligen. De communicatie over het project speelt hierbij een uiterst belangrijke rol. De objectieven van het project SANDI zijn de volgende: • de bewustwording binnen Elia over hoe moeilijk en gevoelig het ligt om vergunningen te verkrijgen in elke projectfase vergroten; • een optimale samenwerking tussen de departementen verzekeren; • proactief benaderen van de stakeholders; • de samenwerking met de stakeholders versterken; • een algemene coherentie in de activiteiten brengen. De conclusies van het project en de implementatie daarvan zijn voorzien voor 2014.

80


© UfU

Heike Müller PROJECTVERANTWOORDELIJKE BIJ HET UFU INDEPENDENT INSTITUTE FOR ENVIRONMENTAL ISSUES

Het voorkomen van vervuiling BODEMONDERZOEK EN SANERING

Sinds de oprichting van Elia werden in Vlaanderen bodemonderzoeken uitgevoerd op ruim 200 sites, overeenkomstig de Vlaamse wetgeving op dit gebied. Op de sites waar een ernstige bodemverontreiniging werd vastgesteld, ging het om een historische vervuiling die het gevolg is van vroegere industriële activiteiten of van soortgelijke activiteiten die zich in de nabijheid bevinden of bevonden (gasfabrieken, hoogovens, chemie...). In 2013 werd € 2,2 miljoen uitgetrokken voor onderzoek, opvolging en realisatie van saneringswerken in Vlaanderen. De bodemwetgeving van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Waalse Gewest werd pas na de oprichting van Elia ingevoerd. Elia heeft bijgevolg proactief de bodemverontreiniging van al zijn sites geëvalueerd en op basis daarvan voorzieningen voor de toekomstige kosten voor mogelijke saneringen aangelegd. Die voorzieningen worden geactualiseerd naargelang van de ontwikkeling van de wetgeving. Zo werden maatregelen genomen voor het beheer van risico’s van verontreiniging met zware metalen voor de sites aan de Vilvoordselaan - Monnoyerkaai in Brussel.

Het initiatief ‘Turning around energy together’ werd positief onthaald door de Duitse UNESCO- Commissie en door het nationaal comité ‘VN-decennium van educatie voor duurzame ontwikkeling’. 50Hertz was de drijvende kracht achter deze interactieve roadshow voor studenten en kreeg onze steun. We zijn heel trots op het resultaat. De lofbetuigingen waren het resultaat van een voorbeeldige samenwerking voor een meer duurzame samenleving.

In Wallonië wordt de site van Ville-sur-Haine in haar oorspronkelijke staat hersteld en worden er in het kader van de vernieuwing van het hoogspanningsstation van Bévercé en van de grondwerken voor de drie nieuwe kabeltracés rond Bastenaken ook bodemsaneringen uitgevoerd. Voor het zuidelijke deel van de site in Marche-les-Dames heeft Elia goedkeuring verkregen voor een bodemsanering die begin 2014 van start zal gaan. ACCIDENTELE BODEMVERONTREINIGING

Elia beheert meer dan 12.000 grondpercelen, verspreid over heel het land. Om al deze terreinen afvalvrij te houden (sluikstorten) en om bij accidentele verontreiniging de omgeving (bodem, grondwater, oppervlaktewater …) te beschermen, doet Elia 7 dagen op 7 een beroep op een gespecialiseerd bedrijf om alle verontreiniging zo spoedig mogelijk op te ruimen. Onze operationele teams beschikken bovendien over het nodige materieel, zoals absorberende matten, om onmiddellijk in te grijpen. In 2013 vonden een negentiental interventies plaats, maar geen enkel incident van formaat. Er werd een pv opgesteld tegen Elia voor een olielek aan de ingang van het station van Zedelgem dat ook de aangrenzende woning getroffen heeft, en waarvan de oorzaak nog niet werd vastgesteld. De vervuiling was beperkt en is reeds opgeruimd. Elia vervolgt de daders.

INKUIPING VAN TRANSFORMATOREN

Transformatoren bevatten grote hoeveelheden minerale olie. Daarom worden nieuwe installaties voorzien van een vloeistofdichte inkuiping en een koolwaterstofafscheider om bij een eventueel lek verontreiniging van het milieu te voorkomen. Elia installeert behalve de afscheider ook een coalescentiefilter. Dankzij deze filter kan beter worden gewaarborgd dat de normen voor de kwaliteit van het oppervlaktewater worden gerespecteerd in geval van lekken. Sinds de Vlarem-wetgeving moet bij elke bestaande transformator in het Vlaamse Gewest een inkuiping worden aangebracht bij elke vernieuwing, wijziging, vervanging of verplaatsing van de transformator. In het Waalse Gewest moeten alle bestaande transformatoren uiterlijk in 2015 voorzien worden van een inkuiping en een koolwaterstofafscheider. In 2004 werd een investeringsprogramma uitgewerkt om 540 vermogensen 800 hulp- of nulpunttransformatoren aan te passen. Dit investeringsprogramma werd in 2011 geactualiseerd en omvat een bijkomend investeringsbudget van € 8.000.000 over een periode van 5 jaar. In 2013 werden voor 68 transformatoren inkuipingen aangebracht, wat neerkomt op een investering van € 1 miljoen.


VERWIJDERING VAN PCB’S

Elia heeft sinds eind 2005 geen enkele installatie meer met een pcb-concentratie (polychloorbifenyl) van meer dan 500 ppm. Elia heeft zich ertoe verbonden om de transformatoren met pcb-concentraties tot 500 ppm die nog in gebruik zijn te decontamineren of ze voor het einde van hun levensduur te vervangen. De nodige budgetten zijn vrijgemaakt om dit project naar behoren te kunnen uitvoeren. In 2013 werden 9 transformatoren door een erkende firma gesaneerd. In het totaal werd er 123 ton minerale olie gereinigd. LAWAAI

De transformatoren in de hoogspanningsstations veroorzaken geluid met een lage frequentie. Het geluidsniveau moet voldoen aan de richtwaarden die in de gewestelijke wetgeving zijn vastgelegd, afhankelijk van de bestemming van de betrokken zone in de gewestplannen. Elia gaat bij elke wijziging of uitbreiding van zijn installaties op basis van simulaties na of de gestelde richtwaarden niet worden overschreden. Indien nodig worden aanpassingen doorgevoerd. Het station van Herfelingen (Herne) werd voorzien van geluidswerende wanden en er loopt een project om de installatie volledig te vernieuwen. Ook het station van Hoeilaart werd voorzien van geluidswerende wanden om de lawaaihinder voor de nabijgelegen woonwijk te verminderen. De omgeving van het station in Hamme, dat nu nog in een industriezone ligt, zal een woonwijk worden. Elia onderzoekt momenteel wat dit zal betekenen op het vlak van lawaai.

Elia geeft gevolg aan elke klacht van omwonenden over geluidshinder. Het betreft meestal lawaai dat wordt voortgebracht door een hoogspanningsstation of door de elektrische geleiders van de luchtlijnen, vooral bij mist of motregen. In 2013 werden tien klachten over geluidshinder veroorzaakt door de stations geregistreerd. In drie van deze gevallen werd deze hinder veroorzaakt door werken in uitvoering en zal de hinder eindigen met het einde van de werken. In twee andere gevallen bleef Elia binnen de geldende normen. In Lint en Merelbeke is er bijkomend onderzoek nodig om een oplossing te vinden. In Blankenberge werden maatregelen genomen. Twee klachten worden nog onderzocht.

Milieubescherming, biodiversiteit en herstel van natuurlijke habitats SF6

SF6 is een gas dat al meer dan 30 jaar als isolerend gas wordt gebruikt in toestellen voor hoogspanning en zeer hoge spanning. Deze GIS-installaties (Gas Insulated Switch gear) worden vaak in dichtbevolkte gebieden gebruikt, omdat ze compacter zijn dan installaties waarin lucht als isolator wordt gebruikt. Voor installaties op de middenspanning maakt Elia voornamelijk gebruik van luchtledige onderbrekingskamers, een alternatief voor SF6. Voor uitrustingen op hoogspanning en zeer hoge spanning bestaat er echter geen alternatief voor het gebruik van SF6.

81

Elia heeft een investerings- en onderhoudsbeleid uitgewerkt om het risico op SF6-lekken te beperken. De constructeurs moeten een zeer streng maximaal SF6-lekpercentage waarborgen gedurende heel de levensduur van de installaties. Het onderhoudsbeleid streeft naar een minimum van manipulaties op de met SF6-gas gevulde compartimenten. Het geïnstalleerde volume SF6-gas in het Elia-net (van 36 kV tot en met 380 kV) bedraagt 58,8 ton. Het verbruik van SF6-gas (vervanging en bijvullen bij lekken) wordt nauwkeurig opgevolgd met een trackingsysteem voor elke individuele SF6-gasfles. Het lekpercentage voor heel het Elia-park bedroeg in 2013 0,9%. Dit lekpercentage is één van de laagste in Europa. Het onderhoud van de SF6-installaties wordt uitgevoerd door gecertificeerde teams, conform de Europese wetgeving 305/2008. De eerste medewerkers van Elia werden in 2010 gecertificeerd krachtens het besluit van 4 september 2009 van de Vlaamse Regering inzake de certificering van technici die bepaalde gefluoreerde broeikasgassen terugwinnen uit hoogspanningsinstallaties. Elia stelt voor deze certificering zijn experts en de uitrusting voor de praktische proeven ter beschikking van Synergrid (examencentrum).

82


VERMINDERD GEBRUIK VAN HERBICIDEN

IMPACT VAN LUCHTLIJNEN OP DE AVIFAUNA

AANPLANTINGEN IN DE OMGEVING VAN ONZE INSTALLATIES

Elia beschikt over 650 hoogspanningsstations, verspreid over heel België. Onder de technische installaties mogen de planten niet te hoog groeien, omdat zij anders vlambogen kunnen doen ontstaan. De bodem is voornamelijk met grind bedekt, wat moeilijk te onderhouden is zonder herbiciden te gebruiken. Twee maatregelen werden genomen om het verbruik ervan te beperken: een verbod op het gebruik van herbiciden in de delen van de stations die niet met grind zijn bedekt (aangeplante zones, zones zonder bodembedekking enz.) alsook een grootscheepse test van een tiental onderhoudsmethodes zonder herbiciden in grindperken in 5 stations. Deze test loopt momenteel een jaar. Verschillende soorten aanplantingen (grassen, bodemvegetatie, ecologische semipermeabele bodembedekkingen...) werden uitgevoerd en verschillende onderhoudsmethodes (mechanisch met eggen, ecologische verdelgingsmiddelen...) worden toegepast. Deze test zal 3 jaar duren en zou tot een langetermijnoplossing moeten leiden voor het onderhoud van alle Elia-stations waarbij het gebruik van herbiciden tot een strikt minimum wordt herleid.

Natagora en AVES hebben op verzoek van Elia in samenwerking met het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), Vogelbescherming Vlaanderen en Natuurpunt een studie naar de spreiding van honderden vogelsoorten in heel België gevoerd. Dat maakte het mogelijk om in combinatie met de cartografie van de luchtlijnen van het Elia-net de risico’s op botsingen en elektrocuties van vogels te bepalen in gebieden waar veel, soms zeldzame vogelsoorten aanwezig zijn.

Sinds 2008 plant Elia inheemse hagen rond zijn hoogspanningsstations. In 2013 werden rond 5 bijkomende stations inheemse hagen aangeplant. Een oud braakliggend terrein bij het station van Pepinster dat met onkruidverdelger onderhouden werd, is heraangelegd als grasland met struikgewas. Het nieuwe contract, dat in 2013 van kracht werd, geeft de voorkeur aan laattijdig maaien van grasgronden. Deze zones zullen voortaan tweemaal per jaar gemaaid worden en het maaisel zal worden gebruikt om de aanleg van natuurlijke bloemenweiden te bevorderen.

Elia heeft zijn onderaannemers bovendien verboden om nog herbiciden te gebruiken op alle terreinen buiten de stations, zoals rond de mastvoeten.

De studie vergelijkt ook de methodes om de zichtbaarheid van de luchtlijnen voor de vogels te vergroten. De uitwerking van een beleid over de plaatsing van bakens voor vogels op de meest risicovolle lijnen en bij nieuwe projecten is bijna voltooid. Een nieuwe overeenkomst met AVES en INBO voor 2013 en 2014 maakt het mogelijk om de meest risicovolle lijnen op het terrein te gaan controleren en de plaatsen waar bakens geïnstalleerd moeten worden nauwkeurig te bepalen. In 2013 werd overigens verder werk gemaakt van de opvolging van de geboorten in de nestkasten voor valken die in de masten van Elia zijn geïnstalleerd. 51 torenvalken en 3 slechtvalken werden in 2013 in Vlaanderen geringd (64 torenvalkjongen in Wallonië).

INRICHTING VAN DE CORRIDORS ONDER DE HOOGSPANNINGSLIJNEN PROJECT LIFE+ ELIA

Het Europese project ‘LIFE+ Elia’, dat in september 2011 opgestart werd, krijgt steun van de Europese Commissie en van het Waalse Gewest en wordt uitgevoerd in samenwerking met onze Franse tegenhanger RTE. Het beoogt de inrichting van ecologische corridors onder de delen van hoogspanningslijnen die zich boven bossen bevinden. In het najaar van 2013 werden grote corridors aangelegd, waaronder een van 12 km lang onder de lijn Tenneville-Nassogne. In totaal zullen er in de volgende twee jaar 160 km corridors ingericht worden onder de lijnen.


De installatie van een tweede draadstel is voorzien op een bestaande hoogspanningslijn in West-Limburg die doorheen of langs meerdere beschermde gebieden loopt. Elia heeft een plan ontwikkeld voor de inrichting van het bos in deze specifieke omgeving. Dit plan zal de ecologische waarde van de corridor onder de verbinding verhogen in de geest van het project LIFE. Er zullen schapen ingezet worden om de vegetatie onder de lijnen te onderhouden en grasachtig te houden. www.life-elia.eu ELEKTRISCHE EN MAGNETISCHE VELDEN

De magnetische velden die het elektriciteitsnet voortbrengt, hebben een zeer lage frequentie (50 Hz). Deze frequentie ligt aanzienlijk lager dan bijvoorbeeld de frequentie van een mobiele telefoon of een microgolfoven. De intensiteit van dit veld daalt zeer snel naarmate men zich van de bron verwijdert. Bij de bevolking heerst er geregeld een zekere ongerustheid over eventuele effecten voor de menselijke gezondheid. Er wordt al veertig jaar internationaal wetenschappelijk onderzoek verricht, maar er is nog nooit een verband gevonden tussen magnetische velden van 50 Hz en gezondheidsproblemen. Elia is zich bewust van zijn verantwoordelijkheid ten aanzien van de gemeenschap en zijn personeel en levert een actieve bijdrage om deze wetenschappelijke kennis te verruimen. Elia heeft in 2013

het samenwerkingsakkoord, dat volledige wetenschappelijke onafhankelijkheid garandeert, met diverse onderzoekscentra en universiteiten die deel uitmaken van de Belgian BioElectroMagnetic Group (BBEMG) voor 4 jaar vernieuwd. De BBEMG bestudeert de invloeden van elektrische en magnetische velden die worden veroorzaakt door de transmissie en het gebruik van elektrische energie in het dagelijks leven en op het werk. Daarnaast heeft Elia toegang tot de resultaten van hoogwaardig internationaal onderzoek op dit gebied via het Electric Power Research Institute in de Verenigde Staten. Op verzoek van omwonenden voert Elia op het terrein ook metingen van magnetische velden uit. In 2013 werden ongeveer 200 veldmetingen uitgevoerd naar aanleiding van ongeveer 250 vragen en verzoeken. Aangezien er in België op dit gebied geen specifieke wetgeving bestaat, past Elia de Europese ICNIRP-aanbevelingen en de aanbevelingen van de Raad van de Europese Unie toe. Bij nieuwe investeringen wordt er tijdens de onderzoeksfase een simulatie van de magnetische velden gemaakt. Met behulp van nieuwe technieken, zoals compacte mastarmen, kan de invloedzone van het magnetisch veld van luchtlijnen worden beperkt. Bovendien probeert Elia in de mate van het mogelijke te vermijden dat er nieuwe infrastructuur wordt aangelegd in bewoonde gebieden.

160 km Inrichtingswerken van de corridors onder de lijnen zullen in 2014-2015 in het kader van het project Life+ worden voortgezet

83

84


Het Duitse UNESCOcomité heeft de interactieve tentoonstelling ‘Samen in de energietransitie’ toegejuicht, die 50Hertz heeft georganiseerd in het kader van het Decennium van de Verenigde Naties voor duurzame ontwikkelingseducatie.

In Duitsland 50Hertz heeft zich tot doel gesteld om de uitstoot van broeikasgassen door de exploitatie, het onderhoud en de herstelling van het net te blijven verminderen met 0,6% per jaar. 50Hertz werkt nauw samen met milieudiensten en bosbeheerders in heel Duitsland om corridors vast te leggen die zo weinig mogelijk impact hebben op het landschap en zo ver mogelijk van dichtbevolkte zones liggen. Samen met regionale partners werden honderden plaatselijke natuurbeschermingsmaatregelen genomen om de overige impact van de nieuwe lijnen te compenseren. Waar mogelijk worden de lijnen zo aangelegd dat ze samenvallen met bestaande infrastructuur. In het kader van deze maatregelen voor verantwoordelijk gedrag en interne bewaking heeft 50Hertz beslist om de vrijwillige verbintenis van de Duitse industrie te steunen om de uitstoot van zwavelhexafluoride (SF6) te verminderen.

ECOLOGISCH BEHEER VAN DE LUCHTLIJNEN

EEN INTERACTIEVE TENTOONSTELLING VOOR SCHOLEN

Dankzij een onderzoek naar het ecologisch beheer van de luchtlijnen konden een gedifferentieerd bosbeheer op regionaal niveau en een betere integratie in het landschap in werking worden gesteld. Dit onderzoek wordt gefinancierd door de Europese Unie en uitgevoerd in samenwerking met lokale partners.

‘Samen in de energietransitie’, zo heet de interactieve tentoonstelling voor kinderen die 50Hertz in samenwerking met het UfU (Onafhankelijk Instituut voor Milieukwesties) ontwikkelde en die in 2013 verschillende scholen in het westen van Mecklenburg-Vorpommern aandeed. De leerlingen leren en discussiëren over de energietransitie en de gevolgen daarvan. De interactieve tentoonstelling doet de scholen in de regelzone van 50Hertz aan.

Het doel ervan is om de biodiversiteit in de corridors onder de lijnen te verbeteren zonder het veilige beheer van de betrokken installaties in gevaar te brengen en zo ook de aanvaarding van de luchtlijnen te bevorderen. Er loopt momenteel een pilootproject onder twee hoogspanningslijnen in de regio Thüringen. Zodra de geschikte lijndelen geselecteerd en in kaart gebracht zijn zullen actieplannen worden opgesteld.

Het Duitse UNESCO-comité heeft dit initiatief aangeprezen in het kader van het ‘Decennium van de Verenigde naties van educatie voor duurzame ontwikkeling’. De prijs wordt toegekend aan projecten die bijdragen aan het doel van het wereldwijde educatie-initiatief van de VN: kinderen en volwassenen leren denken en handelen in een geest van duurzaamheid. Meer informatie: www.bne-portal.de/english


85

DOELSTELLINGEN

Het aanvaardbaarheidsniveau van de netprojecten op lokaal niveau door gebruik te maken van good practices met een participatieve en transparante aanpak

De invoering van verbeterde vergunningsprocedures voor projecten met gemeenschappelijk belang ondersteunen

De vergunningsprocedures versnellen door de normen inzake milieubescherming te respecteren en zelfs strikter toe te passen

ETAPPES VAN DE IMPLEMENTATIE Proefprojecten

Wetenschappelijke follow-up

Uitwisseling van good practices

Versterking van de bevoegdheden

Verspreiding

RGI – Renewables Grid Initiative Elia en 50Hertz zijn sinds 2011 lid van het Renewables Grid Initiative (RGI), een vereniging van milieuorganisaties (waaronder het WWF en Birdlife) en netbeheerders, waaronder Elia en 50Hertz. Hun gezamenlijke project bestaat uit het bereiken van een consensus over de uitbreiding van de netten die noodzakelijk is voor de integratie van hernieuwbare energie en met respect voor de biodiversiteit en het milieu. De Europese Commissie heeft het Renewables Grid Initiative aangeduid als een pioniersverbond voor de promotie van een maatschappelijk en ecologisch verantwoorde ontwikkeling van het net. Günther Oettinger, Europees Commissaris voor Energie, sprak over de huidige evolutie op weg naar de toekomstige Europese energiedoelstellingen en -incentives. www.renewables-grid.eu

BESTGRID

Om hernieuwbare energiebronnen te integreren en de Europese doelstellingen voor 2020 te bereiken, moeten de netbeheerders hun infrastructuur vernieuwen en ontwikkelen. Langdurige procedures voor het verkrijgen van vergunningen vertragen echter vaak de uitvoering van ontwikkelingsprojecten. Om de aanvaardingsgraad te verhogen en de vergunningsprocedures te vergemakkelijken, heeft het RGI het nieuwe project Bestgrid gelanceerd, met als doel nieuwe methodes in te zetten om de lokale stakeholders vanaf het begin van een project te laten samenwerken.

Pilootprojecten zijn geïdentificeerd in België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Elke TNB werkt nauw samen met lokale ngo’s om nieuwe benaderingen en werkmethodes te initiëren. Elia heeft de aanleg van een ondergrondse hoogspanningskabel van 150 kV tussen de stations van Eigenbrakel en Waterloo voorgesteld als proefproject. Dit project zal een optimale transmissie mogelijk maken van energie die alsmaar meer wordt gehaald uit decentrale hernieuwbare bronnen (windmolenparken, fotovoltaïsche installaties)

en zal ook bijdragen aan de beveiliging van het net om de betrouwbare bevoorrading voor iedereen te waarborgen. Elia werkt samen met IEW (Inter-Environnement Wallonie) om een actieplan op te stellen naar de betrokken partijen toe. 50Hertz heeft de lijn van 40 km tussen Bertikow en Pasewalk voorgesteld, die als doel heeft de transmissiecapaciteit in het noordoosten van Duitsland te verhogen en de bevoorradingszekerheid te waarborgen.

86


Vooruitzichten en uitdagingen 2014 De Elia groep wil de toekomstige uitdagingen het hoofd bieden met een reeks initiatieven. Dit zowel op het vlak van netbeheer en eenmaking van de markt als op het vlak van de ontwikkeling van nieuwe activiteiten en het verwerven van nieuwe competenties.

Management op groepsniveau

Een nieuw gezamenlijk initiatief van Elia en 50Hertz

De fundamentele transformatie van de energiesector waarmee de twee entiteiten van de Elia groep geconfronteerd worden, heeft hen er eind 2013 toe gebracht om hun respectieve organisaties te herstructureren om een gezamenlijke dynamiek op groepsniveau te bevorderen. Zo hebben zij hun positie kunnen versterken en de samenwerking, in het bijzonder deze tussen Elia in België en 50Hertz in Duitsland, nog kunnen verhogen. Deze beslissing past in de visie die in 2012 gelanceerd werd met als doel de Elia groep te positioneren als leider in de huidige energietransitie en bij te dragen aan de ontwikkeling van gediversifieerde, duurzame en betrouwbare onshore en offshore energiesystemen door nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden aan te boren. Om deze visie te realiseren wil de Groep zijn expertise verder uitdragen en een sleutelrol spelen bij het aangaan van de maatschappelijke uitdagingen: de integratie van hernieuwbare energiebronnen faciliteren, de ontwikkeling van de interne Europese elektriciteitsmarkt voortzetten en bijdragen aan de bevoorradingszekerheid van elektriciteit.

In de loop van de eerste helft van 2014 zullen Elia System Operator en 50Hertz samen een nieuwe vennootschap oprichten die de positie van de Elia groep moet versterken voor de eventuele verwerving van activa en voor van de ontwikkeling van twee activiteiten, met name: Consulting & Services en EPC/ EPCM projecten (Engineering, Procurement & Construction).

Herziening van de tariefmethodologie voor de volgende tariefperiode in België De teams van Elia zullen een nieuwe tariefmethodologie uitwerken. Er zal overleg gepleegd worden met de federale regulator (CREG) om adequate tarieven te kunnen bepalen die voldoen aan de behoeften van de onderneming bij het uitvoeren van zijn opdracht en met het oog op de komende uitdagingen. De definitieve methodologie zou ten laatste op het einde van het jaar aangenomen moeten worden. De volgende tariefperiode begint op 1 januari 2016.

Bepaling van een groepsbeleid op het vlak van maatschappelijk verantwoord ondernemen Op basis van de methodologie bepaald in ISO 26000 werden in 2013 prioriteiten opgesteld inzake duurzame ontwikkeling die alle aspecten van onze activiteiten beslaan. De invoering van een beleid op groepsniveau met een actieplan en een tijdschema zal een prioriteit zijn voor 2014.

Bewaking van de veiligheid van de netten: een dagelijkse uitdaging Het energielandschap verandert diepgaand. De intensivering van de energiehandel op Europees niveau gaat gepaard met de toenemende ontwikkeling van energieproductie uit hernieuwbare bronnen. Het variabele karakter van die productie vereist meer flexibiliteit van de productieparken en het gebruik van de tools waarmee de netbeheerders hun taak kunnen vervullen als real time beheerders van het evenwicht tussen vraag en aanbod. In die context waakt de Elia groep er specifiek over zijn opdracht uit te voeren met respect voor de


87

Enorme uitdagingen! De bevoorradingszekerheid in België en Duitsland blijven verzekeren en ondertussen het net verder ontwikkelen om de verbruikers toegang te kunnen bieden tot een gediversifieerde energiemix tegen de beste prijs: dat zijn de uitdagingen waarvoor de Groep geplaatst wordt.

rollen en verantwoordelijkheden van alle marktspelers en van de overheid. Het beheer van de infrastructuur vereist dit... In België beoogt Elia de nieuwe opdracht die de regering hem op het gebied van de bevoorradingszekerheid heeft toevertrouwd uit te voeren door het ontwikkelen van tools en procedures waarmee het het door de regering vastgestelde volume aan strategische reserves kan contracteren.

De geïntegreerde Europese elektriciteitsmarkt De Groep heeft de ambitie om zijn rol als drijvende kracht in de creatie van een echte elektriciteitsmarkt op Europees niveau voort te zetten. Ook na de geslaagde uitbreiding van de koppeling van de day-aheadmarkten in Noordwest-Europa (NWE) zullen de medewerkers van de Groep een actieve rol blijven spelen in de inwerkingstelling van het flow-based mechanisme op de regionale markt van Centraal-West-Europa (CWE), van de intradaymarktkoppeling in de NWE-zone en bij het bepalen van de Europese netcodes die nodig zijn voor een goede werking van deze geïntegreerde markt.

Toegang tot een gediversifieerde en betrouwbare energiemix

Verdere ontwikkeling van de netten: de vergunningsproblematiek

De verbruikers in België en Duitsland toegang geven tot een brede en gediversifieerde energiemix draagt bij aan de goede werking van een competitieve markt - en dus aan de concurrentiepositie van de bedrijven en betere prijzen voor de verbruikers - en aan de bevoorradingszekerheid. Met dit doel voor ogen werkt de Elia groep intensief mee aan talrijke belangrijke projecten: de aansluiting van de onshore en offshore windmolenparken in de Noordzee en de Baltische Zee, nieuwe interconnecties tussen enerzijds België en Groot-Brittannië of België en Duitsland, de vergroting van de verhandelbare vermogens aan de Belgische grenzen, de ontwikkeling van interconnecties met Polen en de versterking van de noord-zuidas en de zuid-westas in Duitsland zelf.

Om zijn opdracht adequaat te kunnen uitvoeren en om gebruikers aan te sluiten op zijn netten of om infrastructuurprojecten uit te voeren, zal de Elia groep belangrijke investeringen doen. De tijdige uitvoering van deze projecten ten behoeve van de gemeenschap hangt af van het verkrijgen van de nodige vergunningen voor hun constructie. Het instellen van een permanent kader voor het verkrijgen van deze vergunningen dat de verplichtingen van democratische inspraak respecteert, is een belangrijke uitdaging voor de overheid. Zowel in België als in Duitsland werkt de Elia groep actief mee aan deze problematiek binnen verenigingen die netbeheerders en natuurbeschermingsorganisaties samenbrengen.

Oproep voor een Energiepact In november 2013 werd een oproep gelanceerd voor het uitwerken van een energiepact dat door alle spelers in de energiesector onderschreven moet worden. Het doel is het uitwerken van een langetermijnvisie om de uitvoering van de energietransitie, die al bezig is, te ondersteunen. Dit pact moet de broodnodige consensus tot stand brengen over de verhouding tussen collectieve behoeften en individuele standpunten. Dit initiatief zal in 2014 worden voortgezet.

Uitdagingen en vooruitzichten

Recommend Documents