ECONOMISCHE EN FINANCIËLE VOORUITZICHTEN Anton Brender en Florence Pisani Juni 2015
1
Juni 2015
GROEILANDEN Tegenvallende groei
2
DE GROEI VAN DE OPKOMENDE LANDEN ZAL WAARSCHIJNLIJK OPNIEUW TEGENVALLEN IN 2015… BBP-groei opkomende regio's (% jaar op jaar)
Opkomende en ontwikkelde landen Azië
(% jaar op jaar)
10
Groeilanden
8
Wereld
6
12
9
9
6
6
6
3
3
3
0
0
0
-3
-3
-3
9
-6
4
Gemiddelde over 1996-2001
02 04 06 08 10 12 14 16
2 Ontwikkelde landen
-2 -4
-6
02 04 06 08 10 12 14 16
GOS*
0
94 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16
12
9
9
6
6
3
3
0
0
-3
-3
Bron: IMF
02 04 06 08 10 12 14 16
-6
02 04 06 08 10 12 14 16
Europese groeilanden
12
-6
Juni 2015
Midden-Oosten
12
12
Groei wereld-BBP
Latijns-Amerika
-6
02 04 06 08 10 12 14 16
(*) Gemenebest van Onafhankelijke Staten 3
… EN SLECHTS LICHT VERSNELLEN IN 2016 BBP-groei BRICS-landen (% op jaarbasis, IMF)
China 16 14 12 10 8 6 4 2 0
BRICS 12 10 8 6 4
India 12 10 8 6 4 2
00 02 04 06 08 10 12 14 16
Brazilië
0
00 02 04 06 08 10 12 14 16
Zuid-Afrika
Rusland
2
8
8
12
0
6
6
8
4
4
2
2
0
0
-2
-2
00 02 04 06 08 10 12 14 16
-4
Juni 2015
Bronnen: IMF, Candriam
00 02 04 06 08 10 12 14 16
-4
4 0 -4 00 02 04 06 08 10 12 14 16
-8
00 02 04 06 08 10 12 14 16
4
CONSENSUSVERWACHTINGEN VERMOEDELIJK STABIEL Consensusverwachting BBP-groei (%)
India
Wereld
Turkije
4,0
8
6
3,5
7
5
6
4
5
3 2
3,0
China 2,5
10
4
2,0
9
3
2013
2014
2015
Ontwikkelde economieën 2,4
8
5
2,0
2013
1,8
2014
2015
2015
1,4 1,2
5 4 2
3
-4 -5
1,0 2014
2015
2014 Bron: Bloomberg
2015
2014
2015
Brazilië 4
2 1 0
-2
2013
2013
5
0
1,6
Juni 2015
2014
Rusland
7 6
2,2
1 2013
-1 -2 2013
2014
2015
2013
2014
2015
2016 5
DE RECENTE DALING VAN DE VOEDSELPRIJZEN…
Grondstoffenprijzen (2012=100, GSCI)
160
160
140
140
Sojabonen
Veeteelt 120
120 100
Metalen
100
Tarwe
80
80
Landbouwproducten Energie 40
Juni 2015
Katoen
60
60
2012
Bron: Thomson Datastream
2013
2014
2015
Maïs 40
2012
2013
2014
2015
6
… HEEFT DE INFLATIE BIJNA OVERAL VERLAAGD… Inflatie
(% jaar op jaar) 18 15
Per regio
12
12
9
10
6 Opkomende economieën
8
0 Ex Rusland en Brazilië
-3
2 0 -2
Ontwikkelde economieën 07
08
09
10
11
12
13
14
15
18 15 12
India
Totaal
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
6 3
China
Korea
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Midden-Oosten
0
-3
10
Tsjech. Rep. Polen
Hongarije
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Latijns-Amerika Totaal
Brazilië
8
Totaal
6
4
Mexico
3
Juni 2015
Totaal
9
6
-3
Rusland
12
9
0
COE* & Rusland
18 15
3
6 4
Opkomende Aziatische landen
Saoedi-Arabië 07 08 09 10 11 12 13 14 15
*COE: Centraal en Oost-Europa
2 0
07 08 09 10 11 12 13 14 15
7
… EN SCHEPT RUIMTE VOOR SOEPELER MONETAIR BELEID IN VEEL GROEILANDEN Basisrente
Groeilanden
(%)
12 10
10
Latijns-Amerika
Midden-Oosten
4 2
COE
0
Azië
6
4
25
4 2
7 6
12
13
14
15
COE
0
15
12 13 14 15 18 Opkomende economieën 16
10
0
4
0 12 Juni 2015
13
14
15
0
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Latijns-Amerika Brazilië
10
Turkije 5
5
8
2
15
20
12
4
0
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Turkije en het Midden-Oosten
Polen Tsjech. Rep.
Vorige basisrente Turkije
2
0
Hongarije
5 Korea
Aantal landen dat beleid versoepelde in de voorbije 3 maanden 8
10
China
2
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Latijns-Amerika
15
6 4
COE & Rusland Rusland
8
Azië
6
6
20
India
8
0
Aziatische groeilanden
12
13
14
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
Saoedi-Arabië 07 08 09 10 11 12 13 14 15
Mexico 0
07 08 09 10 11 12 13 14 15
15 8
MAAR HELAAS IS ER EEN GRENS AAN DE STIMULANS DIE WE MOGEN VERWACHTEN VAN EEN HOGERE BINNENLANDSE KREDIETGROEI … Private schuld (% BBP)
100
200 Zuid-Korea
80
Wijziging uitstaande schuld per landengroep en type ontlener 30
(biljoen USD, constante wisselkoersen 2013)
180 Brazilië
60 India
Turkije
40
140 Indonesië
20
25
0
20
China
160
00
02
04
06
08
10
12
120 100
14
00
02
04
06
08
10
12
14
15
Niet-financiële bedrijfsschuld
10
(% BBP)
5 0
160
80 Ontwikkelde Groeilanden OntwikkeldeGroeilanden landen landen
2000-07
2007-14
China [R.S.] 60
140
India Turkije
40
120
Niet-financiële bedrijven Gezinnen
100
20 Indonesië
Overheid 0
Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, McKinsey, Candriam
80 06
08
10
12
14 9
… EN EEN DEPRECIATIE VAN DE MUNT KAN DE GEMAKKELIJKSTE MANIER ZIJN OM DE GROEI TE STIMULEREN Reële effectieve wisselkoersen (2011 = 100)
Aziatische groeilanden 120
China Zuid-Korea
110
Thailand 100
Maleisië
90
India 80 2011
2012
2013
2014
2015
Zuid-Amerika en Zuid-Afrika 110
Europese groeilanden 110
Argentinië 100
Rusland 100
Mexico
90
Polen Hongarije
90
Tsjechische Republiek
Turkije 80
80
Zuid-Afrika
Brazilië
70
2011
Juni 2015
2012
Bron: Thomson Datastream
2013
2014
2015
70
2011
2012
2013
2014
2015
10
DAT KAN DE SPANNINGEN IN DE WISSELKOERSOMGEVING ALLEEN MAAR DOEN TOENEMEN! Wisselkoersen ten opzichte van de dollar 110
70 80 Daling yen tegenover de USD
95
110 (geïndexeerd op de wisselkoers USD / yen)
11
12
13
14
15
85 105
Euro tegenover USD
100
1,3
95
Japan 2014
2015
Zwitserland
90
1,2
1,0
Taiwan
(Januari 2014 = 100)
1,4
1,1
China
90
120 Yen tegenover alle munten
1,5
Daling euro tegenover de USD
India
100
100
130
Korea
105
Yen tegenover de USD
90
(Januari 2014 = 100)
Polen
85 80
Euro tegenover alle munten (geïndexeerd op de wisselkoers USD / euro)
11
12
13
14
15
0,9
75 110
eurozone
Tsjechische Republiek 2015
2014
(Januari 2014 = 100)
CAD tegenover USD Daling CAD tegenover de USD
Juni 2015
1,0
100
1,1
90
1,2 CAD tegenover alle munten 1,3
80 Brazilië
(geïndexeerd op de wisselkoers CAD / USD)
11
12
13
14
Mexico
Canada
15
70
2014
2015
Bron: Thomson Datastream
11
MEMO: EXTERNE SCHULD EN VALUTARESERVES VAN DE GROEILANDEN 18,5
12,6
Externe schuld in % van het BBP
Verhouding externe schuld-reserves
120
10
100
1997
80
1997
8
2014
2014
6
60
2
0
0
China India Flippijnen Korea Argentinië Peru Brazilië Mexico Rusland Indonesië Thailand Zuid-Afrika Uruguay Tsjech. Rep. Turkije Chili Roemenië Polen Oekraïne Bulgarije Hongarije
20
China Thailand Peru Flippijnen Korea Uruguay India Tsjech. Rep. Rusland Brazilië Mexico Bulgarije Indonesië Hongarije Roemenië Zuid-Afrika Polen Chili Turkije Argentinië Oekraïne
4
40
Deviezenreserves (miljard USD)
1400
5000 Groeilanden ex China 4000
800 China
2000
600
400
1000
Juni 2015
Aziatische groeilanden ex China Latijns-Amerika Europese groeilanden
1000
3000
0
Midden-Oosten
1200
Afrika
200 97 99
01 03
05 07
Bronnen: IIF, Thomson Datastream, Candriam
09 11
13 15
0
97 99 01 03
05 07 09 11
13 15 12
2
Juni 2015
DE OLIEMARKT Naar een nieuw evenwicht?
13
DE WIJZIGING IN DE OMGEVING VAN DE OLIE-EXTRACTIE IN DE VS HEEFT DE AANPASSINGSDYNAMIEKEN VAN DE OLIEMARKT VERANDERD
Het voorbeeld van Eagle Ford Afgewerkte boorputten (aantal, per kwartaal)
1300
Actieve boorinstallaties (aantal)
300 250 200
1200 1100
200
1000
150
900
100
800
50
2012
150
2013
2014
(vaten per dag, eerste 48 maanden activiteit)
400
50 2010
2012
2014
Bronnen: EIA, Baker Hughes, Candriam
Vastgestelde productie wijziging
(1) + (2)
- 50 Bestaande productie (2) 07 08 09 10 11 12 13 14 15
2013
2012 2009
0
Productie van nieuwe putten (1)
0
- 150
200
(duizend vaten per dag)
- 100
2014
300
100 Juni 2015
2015
Gemiddelde olieproductie per put
100
0 2008
Bijdragen aan maandelijkse verandering olieproductie
0
6
12
18
24
2011
30
36
2010
42
48
14
IN DE VOORBIJE JAREN HEBBEN ENKELE BEKKENS VOOR HET MERENDEEL VAN DE STIJGING IN DE AMERIKAANSE … EN DE WERELDPRODUCTIE GEZORGD Productie per bekken (duizend vaten per dag)
2000
Marcellus
Haynesville
Utica
Bakken
Permian
500
Eagle Ford
1000
Niobrara
1500
0
"Big 3"
Productie ruwe olie VS (miljoen vaten per dag)
(wijziging over een jaar, miljoen vaten per dag)
Gecumuleerde verandering wereldolieproductie sinds 2000
12
1,4
21
10
Totaal ex Alaska 1,2 en golf van Mexico 1,0
18
Totaal
8
4
Ex "tight" olie
2
70 75 80 85 90 95 00 05 10
Juni 2015
Bronnen: EIA, Candriam
15
"Tight" 0,6 olie
9
0,4
6
0,2
3
0,0
0
-0,2
Wereld Verenigde Staten Andere landen
12
0,8
6
0
Big 3
(miljoen vaten per dag)
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
-3
Rusland OPEC
00
02
04
06
08
10
12
14 15
DE AMERIKAANSE ECONOMIE IS STEEDS MINDER AFHANKELIJK VAN INGEVOERDE OLIE Projectie productie ruwe olie VS
Bewezen reserves ruwe olie en condensaat Verenigde Staten
(miljoen vaten per dag)
11 9
30
2013 2012 2011
2010
20
37
0 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17
Olieproductie en -verbruik VS 0,0
Verbruik
+2
1 Reserves Ontdekte Nieuwe Uitbreidingen Overige Productie Reserves nieuwe reservoirs (2001) (2013) velden in oude velden
(% BBP)
-1,0
16
-1,5 12
-2,0
8
Productie 50
60
70
80
90
00
10
20
Bronnen: EIA, Thomson Datastream, Candriam
4 2
-0,5
20
5 3
24
Petroleumproductie handelsbalans
(miljoen vaten per dag)
24
+3
10
4
Juni 2015
-25
40
7
4
6
+22
50
8
5
(jaren verbruik)
+11
60
2015 2014
10
6
(miljard vaten, 2001 - 2013)
70
0
2001
2013
VS invoer: ruwe olie en olieproducten 7
(miljoen vaten per dag)
OPEC
6 5 4 3 2
-2,5
1
-3,0 75 80 85 90 95 00 05 10 15 20
0
Overige Canada Mexico
94 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16
DE RECENTE DALING VAN DE OLIEPRIJZEN ZOU DE PRODUCTIEGROEI IN DE VS MOETEN AFREMMEN Aantal boorinstallaties in de Big 3* 1200 1000
Olieprijs aan 75 USD
800
Wijziging in olieprijs en aantal installaties 250 200
(% jaar op jaar)
Olieprijs
600 Olieprijs aan 55 USD
400 200 2009
2011
2013
2015
2017
Productie ruwe olie in de VS
(wijziging over een jaar, miljoen vaten per dag)
0
1,4
-50 -100
Aantal installaties (-1Q) 98 00 02 04 06 08 10 12 14
6,5 6,0
100 50
(miljoen vaten per dag)
75 USD
0 2007
150
Productie ruwe olie in de Big 3*
5,5
55 USD
5,0 4,5 4,0
Totaal ex Alaska 1,2 en golf van Mexico 1,0
3,5 75 USD
0,8
2014
2015
2016
2017
(*) Permian, Bakken en Eagle Ford
0,6
Big 3*
0,4
55 USD
0,2
0,0
Juni 2015
Bronnen: EIA, Thomson Datastream, Candriam
-0,2 2009
2011
2013
2015
2017 17
TERWIJL DE VRAAG NAAR OLIE STABIEL BLIJFT IN DE OESO-LANDEN, ZAL ZE BLIJVEN GROEIEN AAN EEN RITME VAN 1 MILJOEN VATEN PER DAG IN DE KOMENDE JAREN Olieverbruik
Wereldwijd BBP en olieverbruik
(miljoen vaten per dag)
(wijziging over 1 jaar)
3
60
OESO 50
2
Groei wereldwijd BBP (%) [R.S.]
Reële olieprijs
6
40 4
1
30
160 120 Gemiddelde over de periode
80
Niet-OESO
20
(Brent, gedefleerd door VS CPI)
2
0
10
40
Olieverbruik (mvd)
0
-1 60
70
80
90
00
10
0 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16
0 70
Olieverbruik
76
82
88
94
00
06
12
Olieprijs
(wijziging over een jaar, miljoen vaten per dag)
(Brent, USD per vat) 160
3
Wereld 2
NietOESO
140 120 100
1
80 60
0
40
-1
20
OESO -2 Juni 2015
07 08 09 10 11 12 13 14 15
96 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16
Bronnen: EIA, IMF, Thomson Datastream, Candriam
18
DE “CALL ON OPEC” ZAL ECHTER NIET STIJGEN VOOR 2017
Wereldwijde balans olieproductie en/-vraag
Wereldwijde vraag en productie VS
(wijziging over een jaar, miljoen vaten per dag)
(wijziging over een jaar, miljoen vaten per dag) 2,5 2,0
Olie aan 55 USD
2014
2015
2016
2017
Vraag
OESO
-0,4
0,2
0,0
0,0
Niet-OESO
1,2
0,7
1,0
1,2
Totaal
0,9
0,9
1,0
1,2
Voorraden en andere 1,3
0,0
-1,0
-0,1
Verenigde Staten
1,7
0,8
0,1
0,3
Overige niet-OPEC
0,5
-0,1
0,3
0,2
OPEC
-0,1
0,1
-0,3
0,6
Totaal
2,1
0,9
0,0
1,2
Verenigde Staten Overige niet-OPEC
0,9 -0,1
0,5 0,3
1,0 0,2
OPEC
0,0
-0,7
0,0
Totaal
0,9
0,0
1,2
1,5 1,0 Productie
0,5 0,0
2014
2015
2016
2017
Wereldwijde vraag (na voorraaden andere aanpassingen)
Productie VS
Vastgesteld in 2014 Olieprijs aan 55 USD Olieprijs aan 75 USD
Juni 2015
Bronnen: EIA, Candriam
Olie aan 75 USD Productie
19
GEOPOLITIEKE FACTOREN KUNNEN DIT NATUURLIJK VERANDEREN Productiecapaciteit OPEC
Ongeplande stilleggingen
(miljoen vaten per dag)
35
4
Totale productiecapaciteit
34
Koeweit en Saoedi-Arabië
3
(miljoen vaten per dag) 4
Irak
Iran
?
3
Irak Nigeria
33 2
Libië
32
Nigeria 2
Libië 1
Gecorrigeerd voor stilleggingen
31 30
Olieproductie
(miljoen vaten per dag)
04
06
08
10
12
14
Iran
1
Niet-OPEC 16
0
12
13
14
15
OPEC reservecapaciteit
0
08
09
10
11
12
13
14
15
10,5
160
Saoedi-Arabië
(miljoen vaten per dag)
10,0
6
120
5
Olieprijs aan 75 USD Olieprijs aan 55 USD
4
9,5
100
9,0
80
3
60
2
Gecorrigeerd voor stilleggingen
1 0 Juni 2015
140
8,5 8,0
Olieprijs (USD/vat) [R.S.]
07
08 09 10 11 12 13 14 15
40 20
04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 Bronnen: EIA, Candriam
20
ADDENDA: AMERIKAANSE RUWE OLIEVOORRAAD OP EXTREEM HOOG NIVEAU Voorraden ruwe olie en benzine (miljoen vaten)
Ruwe olie
(ex strategische oliereserves)
Benzine
250
500
240 450
2014-15 2013-14
230
400 350
220
2012-13
210
5-jaar minimum / maximum
200
300 Sept
Nov
Jan
Maart
Mei
190 Sept
Jul
Ruwe olievoorraden WTI 3-month future contract min front-month contract
32
(in dagen vraag)
30 28
(USD)
26 24
22 20 18 16
Juni 2015
95 97 99 01 03 05 07 09 11 13 15 Bronnen: EIA, Candriam
Nov
Jan
Maart
Mei
Jul
Ruwe olievoorraden
8 6
2015
4 2
Medio mei
0 -2 -4 -6 250
300
350
400
450
500
550
Ruwe olievoorraden VS (miljoen vaten)
21
TENZIJ DE UITGAVEN WORDEN BIJGESTUURD, ZULLEN IN DE MEESTE GOLFSTATEN BEGROTINGSTEKORTEN ONTSTAAN Fiscaal breakeven Brent olieprijs (Brent, USD per vat)
Gemiddelde GCC
GCC-landen in 2015 150
100
150
Bahrein
90
120
120
08
09
10
11
12
13
VAE
0
Qatar
30
50
Koeweit
60
60
60
08 09 10 11 12 13 14 15
(% jaar op jaar)
10
Saoedi-Arabië
8
Koeweit
6
4
4
2 0 -1
0
GCC groeiprognoses
(% jaar op jaar)
6
30
15
14
Consumentenprijzen 8
Bahrein
70
Oman Saoedi-Arabië VAE Qatar Koeweit
90
Oman
90 Huidige prijs
Saoedi-Arabië
80
Juni 2015
GCC-landen
Oman
Qatar
2 0
11
12
13
Bronnen: IMF, IIF, Thomson Datastream
14
15
05
07
09
11
13
15 22
3
Juni 2015
VERENIGDE STATEN Trage groei … maar dichter bij volledige tewerkstelling
23
ONDANKS HET PROBLEEM VAN HET “RESIDUELE SEIZOENSEFFECT” WAS DE GROEI IN T1 ZWAK! BBP
Afwijkend aantal graaddagen t.o.v. het maandelijkse gemiddelde
(% wijziging kwartaal op kwartaal, jaarlijkse groei)
5
(Fahrenheit)
150
4
100
3
50
2
BBP
(2007 = 100) 112
1
-50
0
-100
-1
-150
januari
2015
07
08
09
10
11
12
13
14
Warmer
1995-2014
1,2
1
februari
(%, jaarlijkse groei, 2007-14) Afwijking per kwartaal Kwartaal op kwartaal van jaarlijks gemiddelde 0,6
0,8
15
0,4
0,4
0
0,2
0,0
0,0
-0,4
-1
T1 Bronnen: EIA, Thomson Datastream, Candriam
T2
-0,4
-1,2 07 08 09 10 11 12 13 14
-2
Juni 2015
-0,2
-0,8
2008-14 T3
maart
Bijdrage defensie-uitgaven aan BBP
(%)
2
eurozone 96
2014
BBP: gemiddelde afwijking van trendgroei
100
2013
-250
2013
104
2015
-200 2012
-3
108
2014
0
-2
Verenigde Staten
Kouder
T1
T2
T3
T4
T4 24
HET HERSTEL VAN DE RESIDENTIËLE INVESTERINGEN BLIJFT FRAGIEL (I) Rentevoeten en hypotheekaanvragen
Nieuwbouw
(duizend, jaarbasis)
2500
5,0
2000 Natuurlijke groei
1000 500 0
Hypotheekaanvragen: aankoopindex [R.S.]
04
06
08
10
12
14
115
5000 Lopende woningverkopen (index)
115
105
4,0
105
95
3,5
95
85
85
75
4,5
1500
125
Bestaande en lopende woningverkopen
4600 4200
3,0
Hypotheek rente (%) Jan Mei Sep Jan Mei Sep Jan Mei Sep
3800
08
09
10
Verkoop bestaande 3400 woningen (duizend, jaarbasis) [R.S.] 3000 11 12 13 14 15
Verkoopgroei bestaande woningen per prijscategorie 30
(% jaar op jaar)
50
20
30
0
20 10
-10 April 2014
Juni 2015
(april 2015, %)
40
10
-20
Verkoopdistributie bestaande woningen
April 2015
$100- $250- $500- $750K$0-100K > $1M 250K 500K 750K 1M
Bronnen: Thomson Datastream, Fannie Mae, Candriam
0
$0-100K $100- $250- $500- $750K- >$1M 250K 500K 750K 1M
25
HET HERSTEL VAN DE RESIDENTIËLE INVESTERINGEN BLIJFT FRAGIEL (II) Woningverkoop
Rentevoeten en herfinancieringsindex
(duizend, jaarbasis)
Bestaande
6000
5,0
5000
Hypotheekrente (%)
130
4,5
110
4000
90
4,0 3000
00
02
04
06
08
10
12
14
Herfinancierings index [R.S.]
3,5
70 50
1400 3,0
Nieuwe 1000
150
Jan Mei Sep Jan Mei Sep Jan Mei Sep
30
600 200 00
02
04
06
08
10
12
14
NAHB enquête woningverkoop 100
jaarlijkse groei)
300
00
Juni 2015
02
04
06
08
10
12
14
20
1,0
10
0
0
7400
-2,0 -2,5
Hypotheekrente (%, wijziging over 1 jaar)
90 92 94 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14
-20 -30
4400
500 Huidige situatie
(%, jaar op jaar, -4 maanden) [R.S.]
30
5400
700
20
Verkoop bestaande woningen
-1,0
6400
900
40
0
1700 Hypotheekproductie aankoop 1500 (miljard USD, 1100
60
2,5 2,0
-10
1300
Volgende 6 maanden
80
Hypotheekproductie en woningverkoop
Woningverkoop en hypotheekrentes
Woningverkoop (duizend, jaarbasis) [R.S.]
95
Bronnen: Thomson Datastream, Fannie Mae, Candriam
00
05
10
15
3400
26
VORMING VAN GEZINNEN VERSNELT SINDS KORT EN DE KREDIETVOORWAARDEN WORDEN STILAAN VERSOEPELD… “Potentiële” vraag naar woningeenheden (miljoen)
118
4
2,2
3
116 114
2
2,1
(miljoen)
Terug naar normaal (eind 2016)
Natuurlijke groei
1
112 110
Jaarlijkse groei aantal gezinnen
Aantal personen vanaf 16 jaar per gezin
Aantal gezinnen
06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
2,0
0 01 03 05 07 09 11 13 15
2015
Hypotheekvoorwaarden Aandeel respondenten dat denkt dat ze gemakkelijk een hypotheek zullen krijgen (%)
54
Aandeel respondenten dat in de voorbije 12 maanden een hypotheek heeft aangevraagd (%) 12 Feb-14
52
9
50
48 44
1,0 0,5
3
42 11
Juni 2015
12
13
14
15
(%)
2,0 1,5
6
46
40
Feb-15
FHA verzekeringskost
0,0 02 04 06 08 10 12 14
0 < 680
680 - 760
Kredietscores
Bronnen: Thomson Datastream, Fannie Mae, FRBNY, Candriam
> 760
In januari 2015 kondigde FHA aan dat de jaarlijkse hypotheekverzekeringspremies zouden worden verlaagd, wat een besparing tot 900 USD per jaar oplevert.
De standaardvereiste van 20% voorschot werd onlangs officieel afgekeurd door de financiële toezichthouder. Het belangrijkste overheidsagentschap voor huisvesting heeft onlangs aangekondigd dat Fannie Mae en Freddie Mac leningen mogen aankopen met een voorschot van 3%.
27
… BEHALVE VOOR DE JONGSTEN! Aankoopvoorwaarden per leeftijd (Michigan survey, 3mma)
18-34 jaar 100
Rentevoet / kredietvoorwaarden
80
Prijs
60
100
80
40
20
20
0
0
-40
Rentevoet / kredietvoorwaarden Prijs
60
40
-20
45-64 jaar
-20 Economische situatie 98 00 02 04 06 08 10 12 14
-40
Economische situatie 98 00 02 04 06 08 10 12 14
Grootteorde aankooplening en woningprijsevolutie (2000 = 100)
200 180 160 140
FHFA aankoop gemiddelde woningprijs
100 80 00 Juni 2015
02
04
06
08
10
(februari 2015, % jaar op jaar)
20
MBA gemiddelde grootteorde aankooplening
120
Aanvragen per leningschijf
12
14
Bronnen: Bloomberg, Thomson Datastream, MBA
De gemiddelde grootteorde van de 10 aankooplening bereikte een recordpiek van 294.900 USD. Ter vergelijking, ze lag ongeveer 0 50.000 USD lager in de laatste maanden van 2007, net voor de recessie, toen de woningprijzen -10 ongeveer identiek waren
-20 $0-150K
$150- $300- $417- $625> $729K 300K 417K 625K 729K 28
ONDANKS EEN AANZIENLIJKE STIJGING SINDS 2012, LIJKEN DE WONINGPRIJZEN NIET OVERGEWAARDEERD Verschillende woningprijsmetingen (1999 = 100)
220
Case Shiller woningprijzen per grootstadszone
Gemiddelde prijs nieuwe woningen Mediaanprijs nieuwe woningen
200 180
300
Prijzen bestaande woningen (FHFA) Prijzen nieuwe woningen (Fisher’s index Van de BLS)
160 140
250 200
100
100 99
01
03
05
07
09
11
13
50
15
87 90 93 96 99 02 05 08 11 14
(CoreLogic index) Langetermijnniveau (in log) Over (+) / onder (-) waardering Woningprijzen
11,5 11,0
Trend geraamd gebruik beschikbaar inkomen per gezin
10,5 10,0
75 80 85 90 95 00 05 10 15 20 Juni 2015
300
50 40
30 20 10 0 -10
Detroit
250
Los Angeles
200
Washington San Diego
San Francisco
Miami New York Tampa Phoenix Las Vegas
Over150 waardering
100 Onderwaardering
-20 -30
Boston Portland Denver Dallas Minneapolis Charlotte Chicago Atlanta Cleveland
0
Langetermijnevolutie woningprijzen
12,0
Seattle
150
120
12,5
(2000 = 100)
50 0 87 90 93 96 99 02 05 08 11 14
75 80 85 90 95 00 05 10 15 20
Bronnen: Thomson Datastream, Federal Reserve, Candriam
29
DE CONSUMPTIE WERD OPGEDREVEN DOOR DE IMPLEMENTATIE VAN DE AFFORDABLE CARE ACT Reële persoonlijke consumentenbestedingen (% jaar op jaar)
6 Goederen
4
5 Totaal
0
Diensten
-10
-4
-15 06
-6 -8 06
08
10
12
Aandeel in consumptie
14 (%)
16
6 4
Financiële diensten
Huisvesting en nutsdiensten Gezondheidszorg Transport Ontspanning Voedsel Financiële Overige
Voeding en dranken Kleding en schoenen Benzine Overige
Auto's Meubilair Recreatief Overige duurzame goederen
4
Duurzaam Niet-duurzaam (12%) (22%) Juni 2015
Diensten (66%)
Bronnen: Thomson Datastream, BEA
10
12
Diensten
14
Voedseldiensten
-4
0
08
10
12 4,5
Diensten Huisvesting & nutsbedrijven
-2
Transport diensten
06
Gezondheidszorg
6
0
-12
8
08
4 Diensten Ontspanning diensten 2
-8
12
0
Niet-duurzaam
-5
-2
20
Duurzaam
10
2 0
Goederen
15
14
-4
PCE deflators
Andere diensten
06
08
10 12
14
Gezondheidszorg
Vertraging in prijzen (en versnelling in volumes) als gevolg van de Affordable Care Act?
3,5 2,5 1,5 Kernprijzen
0,5 00 02 04 06 08 10 12 14
30
DE DALING VAN DE OLIEPRIJS HEEFT DE ECONOMIE MINDER GESTEUND DAN VERWACHT … EN DIE STEUN NEEMT AF Retailverkoop (nominaal)
Benzine-uitgaven als % van de consumptie 5
Benzineprijzen en consumptie
4,5
(% / 3 maanden, jaarlijkse groei) Consumptie (-3M)
100
3,5
4
0 -50
0,8 BBP punt koopkracht 1,5
2
Benzineprijzen [R.S.]
0,5 04
06
08
10
12
14
% jaar op jaar
% over 3 maanden op jaarbasis 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
50
2,5
3
150
10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 -10
10
11
12
13
14
15
Autoverkoop
22
(miljoen eenheden, geannualiseerd) Gemiddelde 1997-2007
20
-100
18
-150
16 14
12 10 8
Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, BEA
99 01 03
05
07
09 11 13 15
31
TOCH ZOU DE CONSUMPTIE MOETEN BLIJVEN TOENEMEN DANKZIJ DE HOGERE LONEN … Privétewerkstelling
Bijdrage aan groei loonmassa
(wijziging over 3 maanden, maandelijkse groei, duizend)
400 200
(% jaar op jaar)
8
220
0 -200 -400
6
-600 -800
0
Berekende lonen
4
Gewerkte uren
2
02
04
06
08
10
12
Uurlonen
-2
14
-4
Gemiddeld aantal gewerkte uren per week
-6
35,0
-8 34,6
34,5
Tewerkstelling
06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
Beschikbaar inkomen gezinnen 34,0 33,5
Januari 2014 - maart 2015 (miljard USD, jaar op jaar)
02
04
06
08
10
12
14
Uurlonen
(% over 3 maanden, jaarlijkse groei)
5 4
600
6
400
4
200
2
0
0
3,0% ?
3 2 1
0
(nominaal)
-200 02
Juni 2015
04
06
08
10
12
14
Bronnen: Thomson Datastream, BLS, Candriam
Lonen
Inkomsten uit activa
2012 – 2015
(bijdrage aan beschikbaar inkomen, %)
-2
Belastingen Sociale Beschikbaar bijdragen* inkomen
Lonen
Inkomsten uit activa
(*) ex ontvangen transfers
Belastingen Sociale Beschikbaar bijdragen* inkomen 32
… EN EEN GELEIDELIJKE DALING VAN DE SPAARQUOTE Welvaart en spaarquote gezinnen
Welvaart gezinnen
(% van het beschikbaar inkomen)
Spaarquote gezinnen
16
(% van het beschikbaar inkomen)
450
14
Netto financiële rijkdom
400
12
350
10
300
T4 12
8
T2 13
6
T1 09
4
T1 15
250
T4 14
200
2006-07
2
150
0 450
500
550
600
650
Welvaart gezinnen
Rijkdom onroerende goederen
60
70
80
90
00
10
700
Financiële spaarquote gezinnen (% van het beschikbaar inkomen)
15
15 Netto-aankoop financiële activa
10
10
300
5
200
0 -5
5
3
0 -5 1991 Juni 2015
Hypotheekleningen
2
Financiële spaarquote
1996
2001
Ontleningen
2006
2011
Bronnen: Thomson Datastream, Federal Reserve, Candriam
Consumentenkrediet Overheid
Totaal
100 00 02 04 06 08 10 12 14 Consumentenkrediet
0 -100 Banken Financiële instellingen Credit unions
-200
1
-300
0 -1
(wijziging over 1 jaar, miljard USD)
00 02 04 06 08 10 12 14
01
03
05
07
09
11
ABS Overige
13
15 33
DE COMMERCIËLE EN INDUSTRIËLE LENINGEN NEMEN TOE Leningen niet-financiële bedrijven en nietbedrijfsleningen
C&I leningen banken Uitstaand
(miljard USD)
(miljard USD)
2000
Totale uitstaande schuld* 8000
1800
Bedrijfsactiviteiten
1600
6000
1400
4000
1200
2000
1000
0
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Niet-bedrijfs activiteiten 98 00 02 04 06 08 10 12 14
% wijziging Leningen en hypotheken
% over 3 maanden (jaarlijkse groei)
40
5000
20
4000
0 -20 -40
% jaar op jaar
Bedrijvensector 5000
Niet-bedrijfsactiviteiten
4000
3000
3000
2000
2000 Leningen en hypotheken
Bedrijfsactiviteiten 94
97
00
03
06
09
12
15
1000
98 00 02 04 06 08 10 12 14
Bedrijfsobligaties
1000
98 00 02 04 06 08 10 12 14
(*) Kredietmarktinstrumenten Juni 2015
Bron: Thomson Datastream
34
ONDANKS RECENTE TERUGVAL VAN DE ORDERS VOOR KAPITAALGOEDEREN ZOUDEN DE BEDRIJFSINVESTERINGEN DE GROEI (LICHT) MOETEN BLIJVEN STEUNEN (I) Bedrijfswinsten
Verzending kernkapitaalgoederen en nieuwe orders (miljard USD)
75
Nieuwe orders
70 65 60
Verzendingen
55
Phila Fed survey 15 Totaal niet-structurele investering 30 (% jaar op jaar) 10 20 5 10 0
-5
0
-10
50 45
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Phila Fed capex -15 in 6 maanden (3mma) [R.S.] -20 00 02 04 06 08
-10 -20 10
12
14
(% jaar op jaar) Bijdrage aan niet-structurele investeringen Bijdrage aan intellectuele eigendomsproducten 10
Totaal
8
8
6
4 0 -4 -8 -12 Juni 2015
4
Intellectuele 2 eigendomsproducten (40%) 0 Uitrusting (60%) 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 Bronnen: Thomson Datastream, BEA
-2 -4
Ontvangsten uit de rest van de wereld (% totale winst Amerikaanse bedrijven)
60 50
40 30
Niet-structurele investeringen bedrijven
12
(% BBP) 13 12 11 10 9 8 7 6 80 84 88 92 96 00 04 08 12
Totaal
20 10 0
60
70
80
90
00
10
Ontvangsten uit de rest van de wereld (miljard USD)
700
R&D Software
Inkomsten
600 500 400
Entertainment 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
300 200 100
$ REWK [R.S.] 01
03
05
07
09
11
13 15
130 125 120 115 110 105 100 95 90 35
ONDANKS RECENTE TERUGVAL VAN DE ORDERS VOOR KAPITAALGOEDEREN ZOUDEN DE BEDRIJFSINVESTERINGEN DE GROEI (LICHT) MOETEN BLIJVEN STEUNEN (II) Kapitaalvoorraad
Investeringen
(% jaar op jaar)
300 250 Overige
200 150
Industrieel
100 Transport
04
06
08
10
12
14
25
80
Olieprijs (USD per vat) [R.S.]
10
60 40
Mijnbouw en olieveldmachines
5
04
Juni 2015
06
08
10
12
14
8 6
0 0 66 76 86 96 06 16 14 15 16 17 8 15 Industrieel 6 10 4 2 5 0 waaronder 0 -2 66 76 86 96 06 16 14 15 16 17 15 10 Transport 5
10
0
15
(% jaar op jaar)
5
5
100
20
Voorraad kapitaaluitrusting
10
20
10 8 6 4 2 0 -2
Bronnen: Thomson Datastream, BEA, Candriam
2 0 -2
75 79 83 87 91 95 99 03 07 11 15
Investering uitrusting 8
(% jaar op jaar)
6,6
5
-5
-10
4
66
76
86
96
06
16
0
6 14 15 16 17
10
Overige
0
76
86
96
06
16
14 15 16 17
30 24
3,5
0 -5
4,0
33 4,1
2
5
66
4
40
5,1
Aandeel in kapitaalvoorraad (%)
10 0
23 20
20
Overige
Informatieverwerking
15
Transport
15 10
350
50
Informatieverwerking
Industrieel
(miljard van 2009 USD)
20
Informatie
Investering uitrusting per type
14 15 16 17
Uitgaande van geen daling in de oliesector 36
DE VERTRAGING IN DE OLIESECTOR WEEGT ZWAAR OP DE INVESTERING IN STRUCTUREN Aandeel olie- en aardgasgerelateerde investeringen (%)
Aandeel investeringen in structuren
30
Olie- en aardgasinvestering in structuren Aantal boorinstallaties en structuren 150
Investering in structuren
2500
2000
2000
110
Totaal
1500 1500 1000
70 10
50 60
70
80
90
00
2,0
02
04
08
10
12
14
(% jaar op jaar)
0,8 0,4
60
Structuren
80
90
00
10
0 02
04
06
08
10
12
14
16
Bijdrage aan groei BBP (% jaar op jaar)
0,2 0,1 0,0
0
-0,1
-20
-0,2 -0,3
Raming
-40 70
Aardgas
0,3
20
1,2
-0,4
-60 06
Juni 2015
06
500
500
Olie- en aardgasinvestering in structuren 40
1,6
0,0 60
Aantal inst. [R.S.]
10
Aandeel in het BBP
Olie
1000
90
20
0
2500
(miljard van 2009 USD)
130
Aantal installaties
08
Bronnen: Thomson Datastream, BEA, Baker Hughes, Candriam
10
12
14
16
-0,5
03
05
07
09
11
13
15 37
HOGERE DOLLAR ZAL DE AMERIKAANSE EXPORTGROEI AFREMMEN Effectieve wisselkoers USD
Exportorders 25 20
Exportorders (ISM) [R.S.]
65 60
10
55
0
50
-20 -25
Reële wisselkoers JPM
110
Export (%, jaar op jaar, -3M)
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Export en externe vraag (% jaar op jaar)
20
Nominale wisselkoers
40 35
90
Reële wisselkoers OESO
80
06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
Exportprestaties
(volume, goederen en diensten, 2006 = 100)
Mexico 110
0
100
Duitsland
90
Export
Bron: Thomson Datastream
0 Overige -1
Europa 2011
5
2012
2013
2014 2015
Latijns-Amerika
4
Aziatische groeilanden
3
1 0
Canada 80
eurozone
1
2
Verenigde Staten
Juni 2015
Canada
2
10
95 97 99 01 03 05 07 09 11 13 15
4 3
120
-10
(%, jaar op jaar, 3 maanden voortschrijdend gemiddelde) 5
+ 10% / Mei 2014
100
Externe vraag
-20
+ 18% / Mei 2014
45
-10
Bijdrage aan nominale exportgroei
(2006 = 100)
120
06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
-1
Midden-Oosten 2011
2012
2013
2014 2015
38
OPNIEUW TEGENVALLENDE GROEI, ONGEVEER 2,3% IN 2015 BBP
Groei BBP in de VS
6
(% jaar op jaar)
4 T/T, jaarlijkse groei (%)
T2 14
T3 14
T4 14
T1 15
2012
2013
2014
2015
2016
2
Consumptie
2,5
3,2
4,4
1,9
1,8
2,4
2,5
3,0
3,2
0
Investeringen
9,5
7,9
4,5
-2,2
8,3
4,7
5,4
2,7
4,2
- Residentieel
8,8
3,3
3,8
1,3
13,5
11,9
1,6
6,2
5,9
-2 -4
- Uitrusting en intellect. 8,9 eigendomsrechten
-6 95 97 99 01 03 05 07 09 11 13 15
10,2
4,3
3,1
5,6
4,1
5,8
4,6
4,2
12,6
4,8
5,9
-23,0
13,1
-0,5
8,2
-7,8
2,1
1,3
-0,1
-0,1
0,7
0,1
0,0
0,0
-0,1
0,1
12
Overheid Externe balans
1,7
4,4
-1,9
-0,8
-1,4
-2,0
-0,2
1,0
1,1
10
(bijdrage)
-0,3
0,7
-1,0
-1,2
0,0
0,2
-0,2
-0,3
-0,5
8
- Export
11,0
4,6
4,5
-7,2
3,3
3,0
3,2
0,8
3,7
6
- Import
11,3
-0,9
10,4
1,8
2,3
1,1
4,0
2,4
5,9
4
4,6
5,0
2,2
0,2
2,3
2,2
2,4
2,3
2,7
2
- Structuren
Voorraadwijzigingen (bijdrage)
BBP
Werkloosheidsgraad (%)
95 97 99 01 03 05 07 09 11 13 15
Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
39
MAAR DE AMERIKAANSE ECONOMIE NADERT VOLLEDIGE TEWERKSTELLING Werkloosheid, tewerkstelling en participatiegraad
Jobcreaties
(%)
(duizend, jaar op jaar, maandelijkse groei) 280
11
260
10
7
200
6
65 64 63
4 2012
2013
2014
2015
3
68
66
5
180
(%)
67
8
220
160
Werkloosheidsgraad
9
240
Enquête vacatures en personeelsverloop
Participatiegraad [R.S.] 98 00 02 04 06 08 10 12 14
62
5,0 Percentage aanwervingen
4,5 4,0 3,5 3,0
01
03
05
07
09
11
13
15
13
15
(gecumuleerde wijziging sinds 2005, miljoen) 10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8
Juni 2015
3,0
64
Werkloosheidsgraad 3 [R.S.] 4
63
5
2,5
65 Totaal Deeltijds
6
62
7
61
05
07
09
11
Voltijds
60
13
Tewerkstelling t.o.v. 59 bevolking op arbeidsleeftijd 58 90 94 98 02 06
Bron: Thomson Datastream
15
Ontslagen
2,0
8 9
1,5
10 10
14
11
Afvloeiingsgraad 1,0
01
03
05
07
09
11
40
TEWERKSTELLINGSGROEI NU IN ALLE SECTOREN EN INKOMENSNIVEAUS Tewerkstellingsgroei per inkomensniveau Sinds januari 2008 in duizend
Tewerkstelling per inkomensniveau (2003 = 100)
112
Maart 2014 – 2015 in duizend
Hoog
Hoog
Gemiddeld
Gemiddeld
Laag
Laag
Laag inkomen 0
Hoog inkomen
108
500
1000
1500
2000
Gemiddeld inkomen
94 03
05
07
09
11
13
15
Tewerkstelling
96
(% tussen maart 2014 en 2015)
100
500
1500
2000
Bouw
5 Transport
4
Zelfstandigen & bedrijven Opleiding Financiële & gezondheid Groothandel Prod.
Vrije tijd
3
Retail
2 1
10
15
20
Informatie
Nutsbedrijven Mijnbouw
Overige
0 -1
1000
Maart 2014 – 2015
6
104
0
25
30
35
40
Uurloonniveau (in USD)
Juni 2015
Bronnen: BLS, Candriam
41
GEZINNEN MET LAAG INKOMEN PROFITEREN STILAAN VAN (IETS!) HOGERE LOONSVERHOGINGEN Vertrouwen van de gezinnen per inkomensniveau > 50000$ 35000-49999$
100
60
20 04
< 15000$
06
08
10
12
Groei uurlonen
140
(% verandering tussen maart 2014 en 2015)
(Conference Board, voortschrijdend gemiddelde 3 maanden)
Bouw
3
1
15
20
110
30
35
40
Wekelijkse inkomstengroei voor voltijdse werknemers per inkomen
Middelste 33%
130
25 (in USD)
4 Bovenste 33%
Groothandel Mijnbouw
Uurloonniveau in maart 2015
14
170
Financiële
Prod. 10
Nutsbedrijven
Informatie
Opleiding Transport& gezondheid
2
0
Zelfstandigen & bedrijven
Overige
Retail
(Michigan, voortschrijdend gemiddelde 3 maanden)
3
(% jaarlijkse groei)
2001-06 2009-12 2013-14
2
90
1
70 50
Vrije tijd
4
Huidige financiële situatie t.o.v. 1 jaar geleden
150
Loonsverhogingen
5
Onderste 33%
04
Juni 2015
06
08
10
12
14
Bronnen: Thomson Datastream, BLS, Candriam
0
eerste kwartiel mediaan derde kwartiel eerste deciel negende deciel
Laagste t.o.v. hoogste inkomens
42
TOT NU TOE HEEFT DE NOODZAAK TOT COMPENSATIE VAN DE NEERWAARTSE LOONRIGIDITEIT BELET DAT DE LONEN VERANDEREN DOOR DE DALENDE WERKLOOSHEIDSGRAAD Lonen* en werkloosheidsgraad
5
recessie 1990
Lonen*
(%, jaar op jaar)
4 recessie 2001
3
2 recessie 2007
1 (*) wijziging over gemiddelde ECI en uurlonen (voor niet-leidinggevenden).
0 -2
-1
0
1
2
3
Werkloosheidsgraad min NAIRU (%)
4
5
(%)
Distributie nominale loonaanpassingen, 2014T1-2014T4* (%)
Normale distributie gecentreerd op gemiddelde gerapporteerde loonaanpassing
Vastgestelde distributie
(*) Mary Daly, Bart Hobijn en Brian Lucking
Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, FRBSF, Candriam
43
MAAR VANAF NU ZOU DE DRUK OP LONEN TOENEMEN Uurlonen
Inkomensvooruitzichten
(% jaar op jaar)
4,5 4,0
30
25
Niet-leidinggevenden
3,0
15 10
Totaal 07 08
09 10 11 12
5
13 14 15
Lonen* (% jaar op jaar)
4
1 0 Werkloosheidsgraad min NAIRU
1
Juni 2015
(-2Q, %) [R.S.]
86 89 92 95 98 01 04 07 10 13
(*) wijziging over gemiddelde ECI en uurlonen (voor niet-leidinggevenden). Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
(% op jaarbasis, -1Q) [R.S.]
85
90
95
00
05
10
15
1
5
Uurlonen
4
2
2
ECI-lonen
(% jaar op jaar) 5
3
3
2
Lonen*
Lonen en werkloosheidsgraad 5
3
20
2,0
1,0
% gezinnen dat een 5 stijging verwacht in de komende 6 maanden 4
35
4
Raming
3 2
-1 -2
1
86 89 92 95 98 01 04 07 10 13
44
DE INFLATIE ZAL ECHTER ZWAK BLIJVEN Consumptieprijsindex CPI
6
ECI en CPI
(% jaar op jaar) Kern CPI
2,0 1,0
2 0
0
-2
-2
-4
-4 94 97 00 03 06 09 12 15
0 -2
3 2
(% jaar op jaar)
94 97 00 03 06 09 12 15
0 -10
94 97 00 03 06 09 12 15
Gezondheidszorg
2,1
2,1 1,5
1,6
4
4
2
2
0
0
-2
-2
-4
94 97 00 03 06 09 12 15
45 40
20 0,2 12 13 14 15 16
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
10 0
94 97 00 03 06 09 12 15
Ontspanning 6
Aandeel in CPI
30
-20
6
(%)
1 0
-4
Eigenaarsequivalent huur
Transport
10
-4
94 97 00 03 06 09 12 15
Onderwijs en communicatie 6
Eigenaarsequiv. huur Huur eerste woning Brandstof en nutsbedrijven Woninginrichting Logies buitenshuis Verzekeringen
160 140 120 4 100 80 2 Huisvesting 60 (% jaar op jaar) 40 0 Olieprijs 20 (USD per vat) [R.S.] 0 -2 97 00 03 06 09 12 15
Medische zorg(% jaar op jaar)
2
Prognose CPI
Veronderstellingen
Juni 2015
Huur
4
ECI groei min -1,0 2-jarige gemiddelde productiviteitsverandering -1,5 94 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14
6
Huisvesting
20
4
2
6 0
6
Huisvesting Transport Voeding en dranken Gezondheidszorg Onderwijs en comm. Ontspanning Kleding Overige
3,5 3,0
Totaal
Kern
4
(% jaar op jaar) Kleding
Huisvesting
4 2 0 -2 -4
94 97 00 03 06 09 12 15
45
ONDANKS LICHTE GROEI EN BEPERKTE INFLATIE ZAL DE FED DE RENTE DIT JAAR OPTREKKEN… MAAR VOORZICHTIG Evaluatie van de effecten van een lagere olieprijs en een hogere USD op de Amerikaanse economie*
Fed funds rate verwacht door leden FOMC in maart 2015
Gecumuleerde effecten, %
1,0
(%)
5
0,5 0,0 -0,5 -1,0 -1,5 -2,0
4 Totale netto-effecten Wisselkoerseffect Effect olieprijs op consumptie Effect olieprijs op structuren
T2 T3 T4 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T4 2014 2015 2016 2017
Effecten op kwartaalgroei BBP, % jaarlijkse groei 2,0
1,0
3
Wisselkoerseffect Effect olieprijs op structuren Effect olieprijs op consumptie Totale netto-effecten
Mediaan verwachtingen FOMC maart 2015 2
Marktverwachtingen 1
0,0 -1,0 -2,0 Juni 2015
0 2015 T3 T4 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T4 2014 2015 2016 2017 Bronnen: Federal Reserve, Candriam
2016
(*) Geraamd met ons macromodel
2017
Lange termijn
46
ZWAKKE OBLIGATIE-UITGIFTEN EN LAGE RENTE IN DE EUROZONE ZOUDEN EXPLOSIE VAN AMERIKAANSE LANGE RENTE MOETEN VOORKOMEN Obligatie-uitgiften in de VS*
swap rates 5 jaar binnen 5 jaar (%)
(gespreid over 4 kwartalen, % van het BBP)
8
20
Verenigde Staten
6
Totaal
15 10
4
5 0
2
eurozone
-5
0 97
99
01
03
05
07
09
11
13
15
4
Groeikloof op 3 jaar
88
93
98
03
08
13
(*) Ex aankopen Federal Reserve
Nominale groei en rentekloof 2
2
0
0 (swap rate, VS min eurozone,%)
Juni 2015
02
05
(I) 2-jaarsrente (II) 3-jaarsrente binnen 2 jaar
0,6% 2,3%
2,1% 2,7%
2,9% 3,2%
(III) 5-jaarsrente binnen 5 jaar
3,0%
3,2%
3,5%
2,3%
2,8%
3,3%
10-jaarsrente
kloof rente op 5 jaar binnen 5 jaar 99
(**) Gedefleerd met gemiddelde inflatie op 10 jaar
Mei 2015 Eind 2015 Eind 2016
1
97
(%)
5 Helling rendementscurve 4 (10 jaar - 2 jaar, %) 3 2 1 0 -1 -2 reële rente op 2 jaar** -3 88 92 96 00 04 08 12
Prognose 10-jaarsrente
(VS min eurozone, %) [R.S.]
-1
Rendementscurve en monetaire beleid
-2 07
10
13
Bronnen: Thomson Datastream, Federal Reserve, Candriam
16
47
ADDENDA: BALANS VAN DE FED
Balans Federal Reserve (miljard USD)
Activa 5000
Passiva 5000
Totaal
4000
Effecten op termijnbasis
3000
T Bonds
2000
Totaal
4000 3000 Reserves
2000 Valuta's in omloop
MBS
1000
1000 Schatkistdeposito's
Federal agency
T Bills
0 07
Juni 2015
08
09
10
11
Bron: Thomson Datastream
12
13
14
15
Reverse repos
0 07
08
09
10
11
12
13
14
15
48
4
Juni 2015
EUROZONE Groei keert terug …
49
DE BBP-GROEI VERSNELT
BBP-groei en economic sentiment index 5
GDP (% jaar op jaar)
4
-4
119
5
100
Economic sentiment index (Europese commissie) [R.S.]
97 99 01 03 05 07 09 11 13 15
90 80 73
(% jaar op jaar)
4
4
% kwartaal op kwartaal, jaarlijkse groei
3
0 -2
BBP in de eurozone
110
2
Bijdragen aan BBP-groei eurozone 3 2
2
1
1
0
0
-1
-1
GDP
-2
% jaar op jaar
-2 10
11
12
13
14
15
-3 10
11
12
13
14
15
Netto buitenlandse handel Wijziging voorraden Investeringen Consumptie Overheid Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
50
TERWIJL DE GROEI ONGELIJKMATIG VERDEELD BLIJFT OVER DE LANDEN… BBP per land (2006 = 100) 115 110
115
Duitsland
Nederland
België 110 Oostenrijk Frankrijk 105
105
Eurozone
100
Eurozone
Ierland Spanje
100
Portugal 95
95
90
90
06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
Italië 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
(% jaar op jaar in 2015 T1) 3
4.1
Griekenland
2 1 0 -1 Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
FI
IT AT GR FR BE DE Euro PT IE* NL ES
(*) Geraamd voor T1 2015
51
… SURVEYS GAAN DE GOEDE KANT OP – BEHALVE VOOR GRIEKENLAND Dispersie in de eurozone (%)
BBP-groei 4 3
Economic sentiment index per land 120
2
120 Duitsland
110
Nederland eurozone België Frankrijk
100 90
100 90
Oostenrijk
80
80
70
70
60
60
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Spanje 1 Portugal eurozone Italië 0
110
Ex Griekenland and Ierland 98
Griekenland
00
02
04
06
08
10
12
14
EC survey 12 9
07 08 09 10 11 12 13 14 15 6 3 0 98 00 02 04 06 08 10 12 14
Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
52
IN VEEL LANDEN WINT DE BINNENLANDSE VRAAG GELEIDELIJK MOMENTUM… BBP en binnenlandse vraag per land (% jaar op jaar)
Duitsland 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8
Finland 8 4 0 -4
07 08 09 10 11 12 13 14 15
-8 -10
België 6 4 2 0 -2 -4 -6
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Oostenrijk 6 4 2 0 -2 -4 -6
Nederland 6 4 2 0 -2 -4 -6 Juni 2015
07 08 09 10 11 12 13 14 15 Bron: Thomson Datastream
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Italië
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Spanje 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Portugal
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Frankrijk 6 4 2 0 -2 -4 -6
4 2 0 -2 -4 -6 -8
6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 -10
Griekenland 10 5 0 -5 -10
07 08 09 10 11 12 13 14 15
-15
07 08 09 10 11 12 13 14 15
BBP Binnenlandse vraag 07 08 09 10 11 12 13 14 15 53
… DANKZIJ DE VERBETERDE CONSUMPTIE Componenten binnenlandse vraag per land (2007 = 100)
Binnenlandse vraag
110
België Duitsland Frankrijk
105 100
Nederland eurozone
95
Bestedingen gezinnen
110 108
België Duitsland Frankrijk
104
eurozone
100
Nederland
96
90
Spanje Italië
85
07
08
09
10
11
12
13
14
15
Spanje Italië
92 88
07
120
11
12
13
14
15
Frankrijk België Nederland Duitsland Spanje eurozone
110
100 België Frankrijk
90 80
eurozone Nederland Italië
70 60 50
Juni 2015
10
Duitsland
110
40
09
Investering in uitrusting en intellectuele eigendomsrechten
Residentiële investeringen 120
08
Spanje
07
08
09
Bron: Thomson Datastream
10
11
12
13
14
15
100 90 80 70
Italië
07
08
09
10
11
12
13
14
15 54
NET ALS IN DE VERENIGDE STATEN HEEFT DE DALING VAN DE BENZINEPRIJS DE CONSUMPTIE STERK DOEN TOENEMEN ... MAAR DIE STEUN NEEMT AF Olieprijs en energieprijsindex in de eurozone (% jaar op jaar)
80 Energieprijsindex (-1 maand) 60
20
Stijging koopkracht van 0,4% van het BBP
40
10
20
Energieprijsindex (2007 = 100)
-20
150
-6%
130 120 VS
110
-40
-10
eurozone
140
Olieprijs in euro [R.S.] -20
04
06
08
10
12
-60 -80
14
Effect daling olieprijs op koopkracht gezinnen
07 08 09 10 11 12 13 14 15
1.4
Olieprijs en retailverkoop in de eurozone (% wijziging over 3 maanden)
40
8
Retailverkoop
6
(jaarlijkse groei, -1M)
20
4 2
0
0
-15%
100 90
0
0
(maart 2015 / maart 2014, % van consumptie)
-2 -6 -8
1.2
-20
-4
Olieprijs (in euro) [R.S.] 10
11
12
13
14
15
-40 -50
1.0 0.8 0.6 0.4 0.2 0.0 Juni 2015
Euro
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam GR LU BE ES IE DE zone AT IT NL FI FR PT
55
HET VERTROUWEN VAN DE GEZINNEN IS HERSTELD… Financiële situatie, consumptie en retailverkoop in de eurozone 4
7 5
Financiële situatie over 3 de volgende 12 maanden
0
Financiële situatie over de volgende 12 maanden
-10 -15
0
1
-20
-5
-1
(% jaar op jaar) [R.S.]
-2 -15 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14
Duitsland eurozone
95
Italië
90 -10
Consumptie
Frankrijk
105 100
0
-10
Retailverkoop 110
2
-5
-15 -16
5
Maandelijkse consumptie-indicatoren
(2010 = 100, voortschrijdend gemiddelde 3 maanden)
Grote aankopen over de volgende 12 maanden [R.S.] 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14
-25
Portugal Spanje
85 80
-30
75
10
Retailverkoop
(ex auto's, 2009 = 100, gespreid over 3 maanden) 104
11
12
13
14
15
Verkoop nieuwe auto's 130 120 Duitsland
102
(ex olie)
100
Portugal
100
Nietvoedingsproducten
Spanje
Totaal
eurozone
80
Frankrijk
60
98 96 Juni 2015
Voedsel
40
Italië
10
11
12
13
14
15
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Bronnen: Thomson Datastream, Eurostat
56
… IN BIJNA ALLE EUROLANDEN Financiële situatie over de volgende 12 maanden Duitsland
Finland
6 4 0 -4 -8 -12 -14 07
09
11
13
15
België
6 4
15 10 5 0 -5 -10 -15 07 4
09
11
13
15
Oostenrijk
0
-10
-10
-15
-20
-20 -25
-8
07
09
-8
-12 07
09
11
13
15
-16 -18 07
09
11
13
15
5
15
-30 07
-5
0
-10
-20
-20
-40
09
11
13
15
-80 07
-10
Financiële situatie over de volgende 12 maanden
-20 -25 07
-15
Memo: eurozone
11
13
15
Bron: Thomson Datastream
-20 07
09
11
13
11
13
15
-60
-10
09
09
Griekenland
0
-40 -45 07
0
0
13
-30
Frankrijk
10
11
Portugal
Nederland
Juni 2015
10
-4
-4
Spanje
-5
0
0
-12 -14
Italië 0
09
11
13
15
15 57
DE VERBETERING VAN DE ARBEIDSMARKT IS ALGEMEEN Werkloosheidsgraad (%)
14
Italië
12
eurozone
Bijdragen aan tewerkstellingsgroei (% kwartaal op kwartaal, jaarlijkse groei)
3 3
2
Economic sentiment index
1
Frankrijk 8 120
[R.S]
2
eurozone
10
Tewerkstellings- en Economic sentiment index EG 110
1
-1
-3 07
08
09
Duitsland Frankrijk Italië
Juni 2015
10
11
12
13
14
15
Spanje Andere landen
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
00
90 30
-2
80 25 (% kwartaal op kwartaal, jaarlijkse groei)
-4 00
02
04
06
08
10
12
14
Duitsland
4
-1
-3 Tewerkstelling
-2
6
100
0
0
België
02
04
06
08
10
12
14
Griekenland Spanje
20 70 65 15
Portugal
10
eurozone
5 0
Ierland 00
02
04
06
08
10
12
14
58
DE UURLONEN ZULLEN NIET SNEL STIJGEN Uurlonen
Lonen, werkloosheidsgraad en inflatie 4 3
Lonen per werknemer (% jaar op jaar, 12 maanden voortschrijdend gemiddelde)
10
Werkloosheids 8 graad (%) [R.S.] 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
Lonen per werknemer
(% op jaarbasis, 12 maanden 4 voortschrijdend gemiddelde)
3
-1
2
2
2
0
0
0
-2
6
01 03 05 07 09 11 13 15
Nederland
(% jaar op jaar)
02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
-2
6
01 03 05 07 09 11 13 15
België
6
4
4
2
2
2
0
0
0
-2 01 03 05 07 09 11 13 15
-2 01 03 05 07 09 11 13 15
-2
Spanje
0 -2 01 03 05 07 09 11 13 15
15
Portugal
15
10
10
5
5
0
0
-5
-5
-10 01 03 05 07 09 11 13 15
Frankrijk
-2 01 03 05 07 09 11 13 15
4
2
Inflatie
6 4
4
1
6 4
6
2
0
7
Duitsland
4
9
1
5
12 11
2
0
13
6
(private sector) Oostenrijk
Italië
01 03 05 07 09 11 13 15
Griekenland
-10 01 03 05 07 09 11 13 15
% jaar op jaar, gespreid over 12 maanden Juni 2015
Bron: Thomson Datastream
% jaar op jaar
59
BOVENDIEN IS, ONDANKS EEN VRIJWEL STABIEL AANDEEL VAN DE LONEN IN HET BBP, HET BESCHIKBAAR INKOMEN MEESTAL NIET POSTIEF GEËVOLUEERD… Gecumuleerde verandering verhouding beschikbaar inkomen/BBP (bijdragen, nominaal, %)
eurozone
(voortschrijdend gemiddelde over 4Q)
2
Duitsland
4 Sociale voordelen
1 Nettolonen 0 -1 -2
Overige
Frankrijk
4
3
3
2
2
1
1
0
0
Operationeel -1 overschot Beschikbaar -2 inkomen -3
-1 -2 -3 00
02
04
06
08
10
12
14
00
02
04
-3
00
02
04
06
08
10
12
10
12
14
10
12
14
Spanje
6
14
06 08
4
2 Beschikbaar inkomen 1
Belastingen
0 Andere transfers
-1
Inkomsten uit vastgoed
-2
2
Nettolonen 0 Sociale voordelen -2 Bruto exploitatieoverschot -4 Overige -6 -8
-3 00 Juni 2015
02
04
06
08
10
12
14
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
00
02
04
06
08
60
… EN DAT ZAL WAARSCHIJNLIJK ZO BLIJVEN Aandeel beschikbaar inkomen in BBP (%)
67 66
Bijdrage aan de compensatiegroei (% jaar op jaar) 6
Compensatie per werknemer
2
64
(% jaar op jaar, 2011-16)
3,0
Totale compensatie
4
65
Bijdragen aan groei nominaal beschikbaar inkomen
63
2,5
62
2,0
61
1,5 1,0
Juni 2015
13
15
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
-1,0
Bruto beschikbaar inkomen
11
Netto voordelen & transfers
09
Huidig inkomsten- en welvaartsbelasting
07
Netto eigendomsinkomsten
05
08
10
12
14
16
2 Bruto exploitatieoverschot
03
06
Beschikbaar inkomen
-0,5 Vergoeding
Tewerkstelling
04
(% op jaarbasis, volume)
3
0,0 -2 -3
02
Beschikbaar inkomen en consumptie
0,5
0
00
1 0 Consumptie
-1 -2 03
05
07
09
11
13
15
61
DE KREDIETVOORWAARDEN VOOR GEZINNEN WORDEN MINDER STRENG EN DE KREDIETVRAAG LIJKT TE HERSTELLEN Vraag naar leningen voor woningaankopen per land
Kredietvraag
(bank lending survey, 2013-15)
(%, diffusion indices)
60 40
100 80
Huisvesting
Duitsland Frankrijk
Spanje
Nederland Portugal
Ierland
60
20
40
0
20
-20
0
-40 Consumenten
-60 -80 2006
-20 -40 -60
2008
2010
2012
2014
13 14 15 13 14 15
Rentevoeten nieuwe hypotheken (%)
5
2
4
1
3
0 Kern
03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
-1
(% jaar op jaar)
25
eurozone
14 15 13 14 15
Leningen voor woningaankopen Periferie
20
3
6
15 13 14 15 13
Leningen aan gezinnen % jaar op jaar
Periferie
Juni 2015
13 14 15 13 14
4
7
2
Italië
% over 3 maanden, jaarlijkse groei
15
eurozone
10 Kern
5 0
10
11
12
13
14
15
-5
04
06
08
10
12
14 62
BEHALVE IN FRANKRIJK IS HET VERTROUWEN IN DE BOUWSECTOR NIET MEER GEDAALD Residentiële investeringen
Vertrouwensindicator bouw
(% jaar op jaar)
40 20 België 0
-40 Italië -60
40
Nederland 15
10
10
10
5
5
5
eurozone 0 -5
0
0
-5
-5
-10
-10
-10
Frankrijk
-15 06
08
10
12
14
-15
-15 06
08
10
12
14
06
08
10
12
14
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Italië Nederland
20 0
eurozone
-20 -40
Griekenland
Spanje
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
Spanje
Portugal
15
15
15
10
10
10
5
5
5
0
0
0
-5
-5
-5
-10
-10
-10
-15
Portugal
-60 -80
Frankrijk 15
Duitsland
-20
-80
Duitsland
15
06
08
10
12
14
-15
06
08
10
12
14
-15
06
08
10
12
14
Residentiële investeringen Memo: residentiële investering eurozone 63
IN DE PERIFERE LANDEN ZIJN DE OVERDREVEN VASTGOEDPRIJZEN GROTENDEELS GECORRIGEERD
Woningprijzen t.o.v. beschikbaar inkomen per inwoner* (1995 = 100)
180
Woningprijzen
250
Ierland
Frankrijk
160
België
200
140
Verenigde Staten
120 100
Frankrijk
Nederland
150
Frankrijk
250 220
Spanje
België
190
Spanje
160
Italië
130
Duitsland
80
(1999 = 100)
280
100
Italië Nederland Ierland
100
60
Japan
40 75
80
85
90
95
00
05
50 10
15
Duitsland 85
90
95
00
05
70 10
15
Duitsland
99 01 03 05 07 09 11 13 15
(*) Beschikbaar inkomen per persoon vanaf 16 jaar.
Juni 2015
Bron: FRBD
64
DE KREDIETVOORWAARDEN VOOR BEDRIJVEN ZIJN... IETS... VERSOEPELD! Bank lending survey
Leningen aan niet-financiële bedrijven in de eurozone
Factoren die de vraag naar leningen voor bedrijven beïnvloeden in de eurozone
25 % over 3 maanden, jaarlijkse groei 20
4
2
10
10
-2
5
-6
0
eurozone Kern
-5
0
-4 10
11
12
13
14
15
-10
-15
Periferie 04
06
08
10
12
14
-20
13
14
15
13
14
15
13
14
15
13
14
15
Vraag naar leningen voor vaste investeringen per land
Kredietnormen voor leningen aan bedrijven
(%, 2013-2015)
40
(%)
40
Schuld herschikking
-10
-5
% jaar op jaar
Investeringen
5
15
0
(%, 2013-15) Voorraden M&A
30
Duitsland
Frankrijk
Italië
Spanje
Portugal
20
30
10
20
0
10
-10 Verstrakking -20
0
-30
-10
-40 Versoepeling
06
Juni 2015
08
10
12
14
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
Ierland
13
14
15
13
14
15
13
14
15
13
14
15
13
14
15
13
14
15 65
DE BEDRIJFSINVESTERINGEN ZULLEN WAARSCHIJNLIJK TOENEMEN Investering in uitrusting en waargenomen vraag Duitsland
Frankrijk
20
40
10
20
0
0
10
27 20
5
10
-10
-20
0
0
-5
-10
-40 -50
-10
-20
-20 -25 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14
-15
-30
-20 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14
-40
15
Eurozone
(% jaar op jaar)
EC survey* [R.S.] (*) EC survey – composite indicator: 0.25 0,25 x trend industriële productie + 0.75 x diensten recente evolutie vraag
Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
10
28 20
5
10
0
0
-5
-10
-10
-20
-15
-30
-20 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14
-40
Spanje 20 10
Investering in uitrusting
15
0 -10
Italië 20
15
10
10
0 -10 -20 -30
5 0 -5
-20
-40
-10
-30 -35 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14
-50
-15
-60
-20 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14
20 10 0 -10 -20 -30 -40 -50 -60
66
DE DEPRECIATIE VAN DE EURO ZAL DE EXPORT STIMULEREN Effectieve wisselkoers euro
Export naar Rusland en Oekraïne
Export naar Rusland
(januari 2007 = 100)
(januari 2011 = 100, in euro)
160
115
1.2
110
140
Nominaal
105
0.9
Italië
120
100
90 85
60
(januari 2007 = 100) Buiten de eurozone
12
13
14
0.3
Bijdragen aan exportgroei eurozone Totaal export buiten de eurozone
2
07 08 09 10 11 12 13 14 15 Bronnen: Thomson Datastream, Eurostat, Candriam
VS
8
Andere landen
Binnen de eurozone
Euro Japan VK zone
(% jaar op jaar)
4
100
0.0
15
6
110
Juni 2015
11
07 08 09 10 11 12 13 14 15
120
80
Eurozone
Duitsland
Reëel
130
90
Frankrijk
80
Export
140
Oekraïne Rusland
0.6
100
95
(% of BBP, 2014)
0 -2
China 2012
Een daling van de export van de eurozone naar Rusland met 20% vermindert de groei van de eurozone met 0,2%. Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten
Rusland en Oekraïne 2013
2014
2015 67
DE EUROLANDEN ZULLEN WAARSCHIJNLIJK MARKTAANDEEL WINNEN Exportmarktaandeel (2001 = 100) 120
120 Ierland
110
110
Duitsland
100
Portugal
90 Nederland 80
100 90
België Spanje
Oostenrijk 80
70
70
60
60
01
03
05
07
09
11
Portugal
13
Frankrijk
Italië
Finland Griekenland
01
03
05
07
09
11
13
Productiviteit en uurlonen in productiebedrijven (2001 = 100, gespreid over 1 jaar)
Duitsland
160 150 140 Productiviteit 130 120 110 Lonen 100 90 01 03 05 07 09 11 13 Juni 2015
Frankrijk
160 150 Lonen 140 130 120 Productiviteit 110 100 90 01 03 05 07 09 11 13
Bronnen: Thomson Datastream, Eurostat, Candriam
Italië
160 150 Lonen 140 130 120 Productiviteit 110 100 90 01 03 05 07 09 11 13
Productiviteittrend
Spanje
160 150 Lonen 140 130 120 110 Productiviteit 100 90 01 03 05 07 09 11 13 68
IN 2015 EN 2016 VERWACHTEN WE EEN GROEINEUTRAAL BEGROTINGSBELEID Begrotingsbeleid
(% BBP, wijziging over structureel primair saldo)
Duitsland eurozone 2,0 1,5 1,0
4
4
3
3
3
2
2
2
1
1
1
0
0
0
11
12
13
14
15
16
-1
11
12
13
14
15
16
-1
11
12
13
14
15
16
15
16
Verstrakking
0,0 -0,5
België
4
-1
0,5
Frankrijk
Versoepeling 11
12
13
14
15
16
Italië
Portugal
4
4
3
3
3
2
2
2
1
1
1
0
0
0
-1
Juni 2015
Spanje
4
Bronnen: Europese Commissie, Candriam
11
12
13
14
15
16
-1
11
12
13
14
15
16
-1
11
12
13
14
69
DE GROEI ZAL VERMOEDELIJK ONGEVEER 1,5% BEDRAGEN IN 2015 EN 2% IN 2016 BBP eurozone
BBP
(% jaar op jaar) T/T, jaarlijkse groei (%)
14T1
14T2
14T3
14T4
2012
2013
2014
2015
2016
6
Consumptie
0,9
0,9
2,0
1,7
-1,3
-0,6
1,0
1,4
1,4
4
Investeringen
1,7
-2,2
0,0
1,7
-3,5
-2,4
1,0
1,8
1,8
- Residentieel
4,9
-5,6
-1,9
3,8
-3,1
-3,2
0,1
1,0
0,2
- Uitrusting
0,3
2,2
2,4
-0,1
-2,8
-1,2
2,3
3,7
3,9
- Structuren
1,2
-6,6
-2,7
3,0
-5,2
-3,6
-0,6
-1,2
-0,9
95 97 99 01 03 05 07 09 11 13 15
Voorraadaanpassingen (bijdrage)
0,3
-0,1
-0,5
-1,0
-0,7
-0,1
-0,1
0,0
0,1
Werkloosheidsgraad
Overheid
0,9
0,6
1,0
0,7
-0,1
0,2
0,7
0,3
0,0
Externe balans (bijdrage)
-0,2
0,2
-0,1
0,9
1,4
0,4
0,1
0,4
0,8
- Export
1,7
5,3
6,1
3,4
2,6
2,1
3,7
4,9
6,6
- Import
2,3
5,3
6,9
1,5
-1,0
1,3
3,8
4,4
5,3
BBP
1,1
0,3
0,7
1,3
-0,8
-0,4
0,9
1,6
2,1
2 0 -2 -4 -6
13
(%)
11
9
Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
7
95 97 99 01 03 05 07 09 11 13 15
70
OP MIDDELLANGE TERMIJN IS 2% AANZIENLIJK HOGER DAN DE POTENTIËLE GROEITREND VAN DE ZONE BBP per werknemer (2000 = 100, volumes)
125 120
Groei arbeidskrachten in de eurozone
110
(%)
1,5
Verenigde Staten
+1%
Potentiële groei in de eurozone
0%
+1,5% +1%
3
100 Arbeidskrachten
1,0
2
eurozone
(15-64 jaar)
90
0,5
Tewerkstelling TFP* Kapitaalverdieping
00 02 04 06 08 10 12 14
1
Totaal
0,0 -0,5 -1,0
Bevolking op arbeidsleeftijd
(% jaar op jaar)
(15-64 jaar)
00
Juni 2015
05
10
15
20
25
0
Netto productief kapitaal 4
4
3
3
eurozone
2
2
1
1
0 94 97 00 03 06 09 12 15
0
Bronnen: Thomson Datastream, Eurostat, UN, Candriam
-1 Verenigde Staten
1995 - 2005 Langere termijn
(*) Totale factor productiviteit
94 97 00 03 06 09 12 15 71
TOT NU TOE HEBBEN DE EUROLANDEN DE IMPACT VAN DE TRAGERE BEVOLKINGSGROEI GECOMPENSEERD… Totale bevolkingsgroei (% jaar op jaar)
Bevolkingsgroei 15 tot 64 jaar (% jaar op jaar)
eurozone
1,5 1,5 1,0
Verenigde Staten
1,0
Memo: Amerikaanse bevolking
0,5%
-0,5
00
02
04
06
08
10
12
0,5 0,0 00
eurozone 14
0,5
0,0
0,0
03
06
09
Frankrijk
1,0
0,5
-0,5 00
0,5 0,0
Duitsland
1,0
12
-0,5 00
03
Italië 03
06
09
12
2,0
1,0
1,0
0,0
0,0
03
06
09
09
12
Spanje
2,0
-1,0 00
06
12
-1,0 00
03
06
09
12
Totaal Bijdrage natuurlijke bevolkingsgroei
Nettobijdrage immigratie Juni 2015
Bronnen: Eurostat, Candriam
72
... DOOR EEN STIJGING VAN DE PARTICIPATIEGRAAD… MAAR DAT LIJKT NU VOORBIJ Participatiegraad werknemers (%)
25 tot 54 jaar
Jonger en ouder
88
80 eurozone
86
60
84
15 tot 64 jaar 80
82 Verenigde Staten
75
(15 tot 64 jaar, 2000 = 100) 114
20
80 Verenigde Staten
Arbeidskrachten
40
78
112
eurozone
0
00 02 04 06 08 10 12 14
15 tot 24
55 tot 64
108 104
70
Verenigde Staten
eurozone
Mannen, 25 tot 54 jaar 65
80
96 00 02 04 06 08 10 12 14
94
eurozone
78
92
76
90
74
88
72 Verenigde Staten
86 00 02 04 06 08 10 12 14 Juni 2015
Vrouwen, 25 tot 54 jaar
Bronnen: Eurostat, Thomson Datastream, Candriam
eurozone
100 98
00 02 04 06 08 10 12 14
Verenigde Staten
70 00 02 04 06 08 10 12 14 73
VOORALEER DE WERKLOOSHEIDSGRAAD WEER EEN “NORMAAL” NIVEAU BEREIKT, MOET DE GROEI EEN AANTAL JAAR BOVEN POTENTIEEL BLIJVEN
BBP en output gap 3
Werkloosheidsgraad en -groei
Werkloosheidsgraad (%)
2 1
-1,5
Wijziging in de werkloosheidsgraad 5 4 -1,0 (%, jaar op jaar)
12 11
2
0,0
10
0 1,0
9
-2
8
2,0
7
3,0
-4
BBP 01 03 05 07 09 11 13 15 17 19
(% jaar op jaar) [R.S.]
01
03
05
07
09
11
13
“Vereiste” BBP-groei (%)
15
-6
0 8 6 4
15
16
17
18
19
20 11000
Potentieel BBP (miljard van 2010 €) [R.S.]
10000
BBP(miljard van 2010 €) [R.S.]
2
6000
-2
Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
8000 7000
0
-4
9000
5000 Potentieelverschil (%) 95 97 99 01 03 05 07 09 11 13 15 17 19
4000
74
HET ACTIVA-AANKOOPPROGRAMMA VAN DE ECB HEEFT EEN SLEUTELROL GESPEELD IN DE RECENTE GROEIVERSNELLING Verwachte maandelijkse aankopen ECB
Balans ECB
(€ miljard)
Maandelijkse aankopen
Aankopen maart ‘15 tot september ‘16
ABSPP + CBPP3 Europese overheidsdiensten Centrale regering en nationale overheidsdiensten
12 6
216 108
42
756
Totaal
60
1080
(€ miljard)
3500
Activa
3000 2500 2000
Andere activa
1500 1000
OMO
500 Andere claims (o.w. ELA)
Staatspapier in bezit van de centrale bank
0 07
(% van totaal)
10
11
12
13
14
Passiva
3000
Verenigde Staten
20
09
3500
25
2500 2000
15 Sept. 2016
10
1500 Banknotes
1000
5
500
eurozone
Vereiste reserves
0
0 00 Juni 2015
08
Effecten aangehouden voor monetaire 16 15doeleinden
02
04
06
08
10
12
14
Bronnen: ECB, Thomson Datastream, Candriam
16
07
08
09
10
11
12
Overige passiva Overschot reserves
13
14
15
Overige monetaire beleidsoperaties (o.w. SMP sterilisatie) 75
MET EEN OMVANG DIE FORS HOGER LIGT DAN DE NETTO-UITGIFTEN VAN EUROPEES STAATSPAPIER … Netto-uitgiften van overheidspapier en aankopen centrale banken Verenigde Staten
(miljard USD, jaarlijkse groei)
2000
Netto-uitgiften schuldpapier
1500 1000 500 0 -500
250 200 150 100 50 0 -50
(€ miljard, op jaarbasis)
00 02 04 06 08 10 12 14
Verenigd Koninkrijk
Aankopen staatsobligaties door ECB en algemene overheidstekorten
eurozone
Nettoaankopen centrale bank
800
(miljard £, jaarlijkse groei)
Netto-uitgiften schuldpapier
150 Aankopen staatspapier door ECB
600 Netto-uitgiften schuldpapier
120
(€ miljard, 2015)
Aankopen ECB (jaarlijkse groei) Overheidstekort
90
400 Nettoaankopen centrale bank
00
02
04
06
08
10
12
14
€260 miljard
200
Japan
80 60 40 20 0 -20 -40
(biljoen Yen, jaarlijkse groei) Netto-uitgiften schuldpapier
0
60 30 0
00
02
04
06
08
10
12
14
DE FR IT ES NL BE GR AT PT FI IE
Nettoaankopen centrale bank
00 02 04 06 08 10 12 14
Juni 2015
Bronnen: ECB, Thomson Datastream, Candriam
76
… HEEFT HET PROGRAMMA EEN DUIDELIJKE IMPACT OP DE OBLIGATIEMARKT (I) Netto-leveranciers van schuldpapier
Netto-kopers van schuldpapier
(€ miljard, voortschrijdend gemiddelde over 4Q, jaarlijkse groei)
(€ miljard, voortschrijdend gemiddelde over 4Q, jaarlijkse groei)
Andere financiële instellingen
Andere financiële instellingen
600(beleggingsfondsen, financiële vehikels…) 600 400
600(beleggingsfondsen, financiële vehikels…)
400
Banken
600
200
-200
0 -200 00 02 04 06 08 10 12 14
600 400
Banken
400
0 200
400
0
200 00 02 04 06 08 10 12 14
-200
0 -200
Overheid
00 02 04 06 08 10 12 14
Rest van de wereld
400 200
600
0 -200
600
00 02 04 06 08 10 12 14
Niet-financiële bedrijven
Bronnen: ECB, Thomson Datastream, Candriam
Verzekeringsmij. & pensioenfondsen
200
0 -200
200 600
0 -200
0
Juni 2015
Rest van de wereld
400
400 00 02 04 06 08 10 12 14
00 02 04 06 08 10 12 14
200
0 -200
600 400
200 600
200
00 02 04 06 08 10 12 14
Niet-financiële bedrijven
400 00 02 04 06 08 10 12 14
200 0
-200 00 02 04 06 08 10 12 14
-200
00 02 04 06 08 10 12 14
77
… HEEFT HET PROGRAMMA EEN DUIDELIJKE IMPACT OP DE OBLIGATIEMARKT (II) Uitstaand bedrag Europees staatspapier in bezit van banken in de eurozone (% van de balans)
“Potentieel onevenwicht” op de obligatiemarkt in 2015 (€ miljard)
14
10
Uitgiften
Aankopen 620 … 300 100
Niet-financiële bedrijven
70
-200
Rest van de wereld
300
70
300
610
890
200
6
~ 280
Maar vergeet niet dat dit onevenwicht slechts … 1% bedraagt van de totale voorraad obligaties uit de eurozone! Juni 2015
Bronnen: ECB, Thomson Datastream, Candriam
Spanje
8
Overheid 240 ECB Banken … Andere financiële bemiddelaars Verzekeringen en pensioenfondsen
Onevenwicht
Italië
12
Frankrijk
4
Duitsland
2
98 00 02 04 06 08 10 12 14
(€ miljard, maart 2015) 500 400
100 0 IT BD ES FR NL BE IE LX AT PT FI GR
78
DE GEÏNDUCEERDE VERZWAKKING VAN DE EURO HEEFT AANZIENLIJK BIJGEDRAGEN TOT HET RECENTE GROEIHERSTEL 3,0
Verwachte rente op 3 maanden binnen een jaar (%)
Portefeuille-investering 900
2,0
Rentedifferentieel
1,5
1,7
Verenigde Staten 1,0
1,6
0,5
1,5
eurozone
1,7 1,6
Buitenlanders die effecten van de eurozone kopen
600
2,5
0,0
(over 12 maanden, miljard €)
10
11
Wisselkoers euro dollar
300 Inwoner eurozone die buitenlandse 0 effecten kopen (-)
Simulatie met rentedifferentieel
-300 -600 02
04
1,4
12
13
14
15
Verschil kortetermijnrenten en wisselkoers euro/USD Verschil kortetermijnrente (%, euro min USD) [R.S.]
1,3
3
1,1
2
1,0
Wisselkoers euro dollar
-200
05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
-400
1,4
0
Gesimuleerd door de euro CDS en een US dummy toe te voegen (van juli 2011 tot juli 2014).
400
-1
1,2
-2
1,1
-3
Wisselkoers euro dollar 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
Juni 2015
-4
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
12
14
0
1
1,3
10
Buitenlanders die kopen
200
1,2
08
Schuldpapier
400
1,5
1,0
06
Inwoner eurozone die kopen (-) 10
11
12
13
14
15
Overige effecten Buitenlanders die kopen
200 0 -200 -400
Inwoner eurozone die kopen (-) 10
11
12
13
14
15
79
MAAR DE SCHULDAFBOUW VAN DE NIET-FINANCIËLE BEDRIJVEN IS NOG LANG NIET VOORBIJ Schuld gezinnen
140
Schuld t.o.v. BBP (%)
(% van het beschikbaar inkomen) Verenigde Staten
120
Staatsschuld
100
Private schuld
120
180 Verenigde Staten
100
eurozone
80
eurozone
60
160
40
80
00
140 Verenigde Staten
eurozone 60
120
02
04
06
08
10
12
14
Niet-financiële bedrijfsobligaties (% BBP)
120
eurozone
40
00
02
04
06
08
10
12
14
16
100
100
00
02
04
06
08
10
12
14 80 60 Verenigde Staten 40 00
Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
02
04
06
08
10
12
14 80
IN VEEL LANDEN IS DE SCHULDENLAST VAN DE GEZINNEN NAUWELIJKS GEDAALD Schuld gezinnen per land (% van het beschikbaar inkomen)
2013
250 200 150 100 50
0 IT AT DE FR BE euro FI ES PT zone 140
140
120
120
Duitsland
100
100
80 60 40 20
Juni 2015
eurozone
België
Frankrijk Italië
00 02 04 06 08 10 12 14 Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
IE NL 260
Spanje Portugal
Nederland
220 180
80
Ierland
60
140
40
100
20 00 02 04 06 08 10 12 14
00 02 04 06 08 10 12 14 81
VEEL REGERINGEN HEBBEN HET NOG STEEDS MOEILIJK OM HUN BEGROTINGSDOELSTELLING TE HALEN Begrotingsbalansen in Stabiliteits- en Convergentieprogramma's Frankrijk
2
(% BBP)
0
0
-2
-2
-4
-4
-6
-6
-8
-8
-10
-10
-12
-12 09 10 11 12 13 14 15 16
09 10 11 12 13 14 15 16
Italië
2
Spanje
2
0
0
-2
-2
-4
-4
-6
-6
-8
-8
-10
-10
-12
-12 09 10 11 12 13 14 15 16
2010 2011
Juni 2015
Duitsland
2
Bronnen: Europese Commissie, Candriam
09 10 11 12 13 14 15 16
2012 2013
2014 2015
82
DE LAGE RENTE ZAL NATUURLIJK HELPEN… MAAR TRAAG EN IN MINDERE MATE DAN VAAK WORDT GEDACHT! Vereiste trajecten primaire balansen om te voldoen aan de Stabiliteits- en Convergentieprogramma's
Interestbetalingen met rentevoeten op het niveau van eind april 2015
(% BBP)
Duitsland
Frankrijk
2,5
3
2,0
2
België 4
0
1,0
-1
0,5
-2
0,0
-3 14
16
18
20
22
24
14
16
Nederland 5
1,0
4
0,5
3
0,0
2
-0,5
1
-1,0
0 16
18
20
22
20
22
24
2
1
1 14
16
Italië
1,5
14
18
24
Spanje
3
2
0
Italië
4
3
1
1,5
(% BBP)
5
18
20
22
24
Frankrijk België Duitsland Nederland
0 14
16
18
20
22
24
Interestbetalingen “uitgespaard” dankzij lagere rentevoeten 2,0
Spanje 4 3
(% BBP) België
2
1,5
1 0
Frankrijk
1,0
-1
Spanje Italië Nederland
-2 14
16
18
20
22
24
-3
0,5 14
16
18
20
22
24
Met rentevoeten op het niveau van eind april 2015 Met een schuldenkost op het gemiddelde niveau van 2014
Duitsland 0,0 14
16
18
20
22
24
"Uitgespaarde" interestbetalingen Juni 2015
Bronnen: Bloomberg, Europese Commissie, Candriam
83
ZELFS MET EEN “OPTIMAAL GEBRUIK VAN DE FLEXIBILITEIT BINNEN DE BESTAANDE REGELS” ZAL ER NOG VELE JAREN BEPERKT, MAAR AANHOUDEND MOETEN WORDEN BESPAARD OP DE BEGROTING Begrotingsaanpassing naar doelstelling middellange termijn onder de preventieve arm van het pact (voor landen met een ratio schuld/BBP van meer dan 60%)
Begrotingsaanpassing
Dit kan de ECB ertoe dwingen om het soepele beleid nog lange tijd te handhaven!
Begrotingsaanpassing (% BBP)
0,0 – 0,2 0,2 – 0,4 0,4 – 0,6
Prognose EC voor eind 2016 Juni 2015
Bron: Paolo Manasse (2015), The EU new fiscal flexibility guidelines: An assessment
0,6 – 0,8
0,8 – 1,0 1,0 – 1,2 1,2 – 1,4
84
DAT ZOU DE RENTE OP OBLIGATIES OP LANGE TERMIJN RELATIEF LAAG MOETEN HOUDEN … MAAR DICHTER BIJ 1% DAN BIJ 0%! 10-jaarsrente en verwachte korte rente (%)
4
(%)
3
3,2 2,4
2
januari 2014 2
1,6
1
1
0,8
0
0
10-jaarsrente 0,0
09
10
11
12
13
14
15
januari 2013
3 januari 2013
-1
5 4
januari 2014
2 1
1
2
3
4
5
mei 2015
0
mei 2015 -1
(%)
6
3
Verwachte kortetermijnrente binnen 3 jaar [R.S.]
Rendementscurve Spaans staatspapier
Rendementscurve Duits staatspapier
6
7
8
9 10
-1
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10
10-jaarsrente (%)
4
Prognose 10-jaarsrente Verenigde Staten
mei 2015
Eind 2015
Eind 2016
-0,2%
0,0%
0,2%
(II) 3-jaarsrente binnen 2 jaar
0,2%
0,6%
1,3%
(III) 5-jaarsrente binnen 5 jaar
1,2%
1,8%
2,5%
0,6%
1,1%
1,7%
3
(I) 2
2-jaarsrente
1
10-jaarsrente
Duitsland 0
09
Juni 2015
10
11
12
13
14
15
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
85
ADDENDA: INFLATIE IN DE EUROZONE Consumentenprijzen
Totaal
(% jaar op jaar)
6 5 Verenigde Staten
4
Kernprijzen in de eurozone
3 2
Ex belastingimpact
Per type
1
(3 maanden voortschrijdend gemiddelde)
3
0
3 Diensten
-1
eurozone
-2
2
2
-3 05
07
09
11
13
15
1
1
April 2015
1
Totaal 0
0 Goederen
0
Perifere landen
-1 Kern
05
07
09
11
13
-1
15
05
07
09
11
13
15
3 2,5
-1 Periferie -2
Kernlanden
Totaal
GR ES IE IT FI NL EuroFR DE BE PT AT zone
Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, Candriam
Inflatie voorspellingen (eurozone)
2 1 0 -1
1,6
1,3
0,4 -0,1
12 13 14 15 16
86
ADDENDA: FINANCIËLE SPAARQUOTE Financiële spaarquote (% BBP land)
eurozone 6
8
Gezinnen
4
-2 Overheid
Gezinnen
06
08
10
12
14
2
04
06
08
8 Financiële bedrijven
-2 -4
Overheid
-6 -8
Juni 2015
06
08
10
12
14
02
04
Lopende rekening
4
10
12
Bron: Thomson Datastream
14
08
10
12
8 4
Financiële bedrijven
Lopende rekening
06
08
Niet-Financiële bedrijven
Overheid
Overheid 04
14
Gezinnen
0 Niet-Financiële bedrijven -4 Lopende rekening -8
-8 -12 02
06
Portugal
Financiële bedrijven Gezinnen
0 Niet-Financiële bedrijven -4
04
Overheid
-8
Spanje
0
02
-6
Overheid 02
6 4
Lopende Niet-Financiële rekening bedrijven
-4
Italië Gezinnen
Financiële bedrijven
2 Niet-Financiële bedrijven 0 -2
Financiële bedrijven
-6 04
Gezinnen
4
-4
-8 02
6
Lopende rekening
Lopende rekening 4 Financiële 2 bedrijven Niet-financiële 0 bedrijven -2
0
-6
Frankrijk
6
2
-4
Duitsland
10
12
14
-12 02
04
06
08
10
12
14
87
ADDENDA: DE OBLIGATIEMARKT VAN DE EUROZONE PER EMITTENT Covered obligaties
(uitstaand bedrag, miljard euro, eind 2013)
Obligatiemarkt eurozone (uitstaand bedrag, miljard euro, februari 2015)
300
1200
Niet-financiële bedrijven
600
200
(uitstaand bedrag, miljard euro, februari 2015)
900 300 200
Overige overheid 611
0
Centrale overheid 6748
Monetaire financiële instellingen 3 562
100 BE GR IE FI PT AT NL IT DE FR ES
0
0
Asset backed securities
Overige financieel 2 533
Niet-financiële bedrijven 869
300
100
Centrale overheid
(uitstaand bedrag, miljard euro, 1000 eind 2014)
300 200
800 KMO
Consumenten ABS
Overige
RMBS
600
GR IE LU ES FI PT BE AT NL DE IT FR
(uitstaand bedrag, miljard euro, februari 2015) 1800 1500 1200
400
900 600
100
200
300 0
0 Juni 2015
Bronnen: ECB, SIFMA, Candriam
0 GR PT IE DE FR BG IT ES NL
LU FI GR IE PT AT NL BE ES DE FR IT 88
ADDENDA: BEZIT SCHULDPAPIER PER SECTOR Bezit schuldpapier (€ miljard)
Uitstaand bedrag schuldeffecten per eigenaar
2000
(€ miljard)
25000
1500
Niet-financiële
20000 Rest van de wereld Verzekeringen...
15000 10000
Overige financiële
5000
MFI's
1000
21300 1800 5300
500 0
3500
Banken Overige Rest van Overheid de wereld
4350
Verzekeringen en pensioenfondsen
6350
0 00 02 04 06 08 10 12 14
(%) 40
30 20
2000 1500 1000 500
0
MFI's Rest van de wereld Overige financiële bedrijven
2000
Banken Overige Rest van Overheid de wereld
Beleggingsfondsen
Bronnen: ECB, Thomson Datastream, Candriam
800 600 400 200 0 -200 -400
Banken
09 10 11 12 13 14 15
Verzekeringen en pensioenfondsen** 500 400 300 200 100 0 -100 09 10 11 12 13 14 15
Beleggingsfondsen* 600
200
1000
(**) Jaarlijkse wijziging uitstaand bedrag
0
500
0
(€ miljard)
400
1500
10 Verzekering en pensioen Niet-financiële bedrijven 0 99 01 03 05 07 09 11 13 15
Juni 2015
Banken
Netto-kopers van schuldpapier
-200 Banken Overige Rest van Overheid de wereld
09 10 11 12 13 14 15
Staatspapier Schuldeffecten banken
Ander schuldeffecten Schuldeffecten rest van de wereld Totaal
89
5
Juni 2015
BIJLAGE Griekenland
90
HET GRIEKS FINANCIEEL ONEVENWICHT IS VERMINDERD… TEN KOSTE VAN EEN FORSE DALING VAN DE ACTIVITEIT Saldo lopende rekening
Componenten reëel BBP
(% BBP)
4
(T1 2007 = 100)
140
0
120
-4
Privéconsumptie Overheids bestedingen
100
-8
80
-12
60
BBP
40
-16 98 00 02 04 06 08 10 12 14
07
Overheidsbalans
11
13
15
Uitrusting
50
-10
0
Totaal
Griekenland
00 02 04 06 08 10 12 14
100
-5
120
90
Andere bouw
0
Duitsland
130
100
150
Primair
Frankrijk
110
200
(% BBP)
5
09
(T1 2000 = 100)
150 140
Investering
20
Uurlonen en salarissen
Investering Huisvesting
07
09
11
13
15
-15 01
Juni 2015
03
05
07
09
11
13
15
Bronnen: BoG, Thomson Datastream, Candriam
91
DE GRIEKSE OVERHEID BETAALT NU EEN ZEER LAGE EFFECTIEVE RENTE OP HAAR SCHULD Griekse staatsschuld Schuld € miljard
Rentevoet (%) % BBP
Hudige rente Effectieve rente*
IMF Bilaterale leningen Bills EFSF Obligaties ECB Privéobligaties (PSI) Andere
25.0 52.9 15.0 141.8 27.0 40.5 13.3
14 30 8 79 15 23 7
4.3 0.8 3.0 1.5 5.1 2.5
4.3 0.8 3.0 0.0 0.0 3.0 3.0
Totaal
315.5
176
2.18
1.13
(*) De rentevoet op bilaterale leningen van eurozonepartners is Euribor plus 50 basispunten.
Een groot aandeel (62%) van de Griekse schuld is in het bezit van Europese regeringen (EFSF, enz.). De globale gewogen gemiddelde looptijd is 16 jaar. De looptijd van de EFSF-leningen is langer dan 30 jaar.
Terugbetalingsprofiel Griekse staatsschuld (€ miljard)
De rentevoet van de European Financial Stability Facility (EFSF) is 1 basispunt boven de gemiddelde financieringskost van de EFSF. Eind 2012 werd er een moratorium van 10 jaar ingesteld voor interestbetalingen. De ECB zal de interesten (en meerwaarden) die ze verdient op de Griekse obligaties in haar bezit teruggeven aan de Griekse overheid. De rentevoet op geherstructureerde obligaties (betrokkenheid privésector) is 3% tot 2020. Juni 2015
Bronnen: ECB, EFSF, JPM, Candriam
92
DE NOODLENINGEN ZIJN ESSENTIEEL VOOR DE HERFINANCIERING VAN DE GRIEKSE BANKEN (I) Griekse banken die lenen van het Eurosysteem en buitenlandse banken
Griekse overheidsobligaties komen in aanmerking voor het obligatieaankoopprogramma van de ECB … als Griekenland in onder een EU/IMF-programma blijft. Aangezien de ECB momenteel €27 miljard (34% van de €81 miljard totale openstaande verhandelbare schuld in Griekse overheidsobligaties) bezit, komt de Griekse schuld momenteel niet in aanmerking voor activa-aankopen. Griekse overheidsobligaties komen niet meer in aanmerking voor de gewone herfinancieringsoperaties van de ECB. Liquiditeitsbehoeften van banken met onvoldoende collateral dat in aanmerking komt, kunnen door de BoG worden vervuld met emergency liquidity assistance (ELA).
Eind 2014 bezaten de Griekse banken €30 miljard effecten die niet meer in aanmerking kwamen voor de gewone herfinancieringsoperaties van de ECB (en €25 miljard effecten van goede kwaliteit – voornamelijk EFSF – die wel in aanmerking kwamen). Juni 2015
Bronnen: Thomson Datastream, Nomura
(€ miljard)
140
Emergency Lending Assistance
120 100
Buitenlandse interbancaire 80 lening 60 40
Gewone herfinancierings operaties
20 0
07
08
09
10
11
12
13
14
15
Griekse binnenlandse niet-bancaire deposito's 250 240
(€ miljard)
220 200
180 160 140
06 07 08 09 10 11 12 13 14 15
93
DE NOODLENINGEN ZIJN ESSENTIEEL VOOR DE HERFINANCIERING VAN DE GRIEKSE BANKEN (II) Claims van buitenlandse BIS-rapporterende banken op Griekenland
Targetbalansen (€ miljard)
(miljard USD)
350
Lokale claims in lokale munt
300 250
600
Internationale claims op niet-bancaire privésector
200
Internationale claims op banksector
150
Internationale claims op overheidssector
100
500 400 300 200 100
50
0
0
-100
99
01
03
05
07
09
11
Duitsland
13
07 08 09 10 11 12 13 14 15
Griekse targetbalans (€ miljard)
0
100 0
-20
Spanje
100 0
-100
-100
-200
-200
-60
-300
-300
-80
-400
-400
-100
-500
-500
-120
-600
-40
07 08 09 Juni 2015
-600 07 08 09 10 11 12 13 14 15
-140
Italië
07 08 09 10 11 12 13 14 15
10 11 12 13 14 15
Bronnen: BoG, Thomson Datastream, Candriam
94
