Uitbreiding Olympisch Stadion Amsterdam - Eindrapportage. Arnaud van der Veen

Uitbreiding Olympisch Stadion Amsterdam - Eindrapportage

Arnaud van der Veen 1290452

Uitbreiding Olympisch Stadion Amsterdam - Eindrapportage

2 Uitbreiding Olympisch Stadion - tussenrapportage

Voorwoord Deze rapportage vormt de presentatie van het ontwerp van de uitbreiding van het huidige Olympisch Stadion te Amsterdam. Een uitbreiding die door de gemeente Amsterdam overwogen wordt om het stadion geschikt te maken voor de organisatie van verschillende internationale sportevenementen. Het rapport is geschreven in het kader van mijn eindwerk voor de bachelor opleiding Civiele Techniek en vormt daarmee de afsluiting van deze opleiding en een opstap naar de vervolgende materopleiding Civil Engineering. De onderwerpkeuze, het ontwerpen van een gebouw, sluit hierbij aan op de deelrichting Building Engineering, die ik van plan ben om binnen de Masteropleiding te gaan volgen. Naast dit onderwijsgerelateerde aspect, kan de inhoud van dit rapport wellicht ook een bijdrage leveren aan de lopende studie naar de uitbreidingsmogelijkheden van het Olympisch Stadion door de DRO Amsterdam en helpen bij de vorming van ideeën. Vanzelfsprekend is het ontwerp van de stadionuitbreiding, gezien het korte tijdsbestek waarin het tot stand gekomen is, niet volledig. Wel kunnen de in dit rapport beschreven resultaten, een aanzet vormen voor nader vervolgonderzoek. Dit rapport is er vooral op gericht om de resultaten die voortgekomen zijn uit het ontwerpproces, te presenteren. Het vormt de tentoonspreiding van het ontwerp en bevat de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek. Voor achtergrondinformatie en gegevens die ten grondslag liggen aan de getoonde resultaten, verwijs is u door naar het rapport “Uitbreiding Olympisch Stadion Amsterdam – Bijlagen”. Hierin zijn onder andere analyseprocessen beschreven en constructieve berekeningen te vinden. Mocht u interesse hebben in deze gegevens dan kunt u contact opnemen met ondergetekende.

hectare, en allen komen met hetzelfde doel. Ondanks dit verbluffende aantal weet het stadiongebouw toch plaats te bieden aan al deze mensen en vaak slaagt ze er ook nog eens in om een gevoel van saamhorigheid te kweken. Daarnaast vormen stadions vaak een landmark als bekendste gebouw van een stad en slagen zij er zelfs in mensen emotioneel aan zicht te binden. Het Olympisch Stadion is daarbij een stadion dat mij in het bijzonder intrigreerd.. Het stadion ademt één en al historie uit, vormt dé bakermat van de vaderlandse topsport en is vooral een plaats van vele mooie herinneringen. Het stadion werd ingeluid met een baanbrekende versie van de moderne Olympische Spelen en ik zag er Ajax midden jaren ’90 persoonlijk haar laatste stappen op hoog Europees niveau vertonen. Toen ik hoorde dat er plannen gaande waren om het Olympisch Stadion weer te gaan gebruiken voor aansprekende mondiale sportevenementen, leek het me fantastisch om de kennis die ik gedurende mijn bacheloropleiding Civiele Techniek heb opgedaan, toe te passen op dit door velen zo geliefde gebouw. Om zo, het stadion nieuw leven in te kunnen blazen, en klaar te stomen voor deze toernooien, zodat er binnenkort, weer enkele hoofdstukken kunnen worden bijgeschreven aan de rijke geschiedenis van het Olympisch Stadion. Rest mij niets anders dan de personen te bedanken die, in alle gevallen, een zeer welkome bijdrage geleverd hebben aan de totstandkoming van dit rapport door hun kennis met mij te delen: Dhr. Karel Terwel (begeleider bachelor eindwerk); Mevr. Geraldine Dijk (begeleider bachelor eindwerk); Dhr. Rob Torsing (Zwarts&Jansma Architecten); Mevr. Nelleke Penninx (DRO Amsterdam); Mevr. Anne den Hollander (Studente Civil Engineering) Delft, Maart 2010,

Ik zal dit voorwoord eindigen met een persoonlijke motivatie die ten grondslag lag aan de onderwerpkeuze voor deze scriptie. De keuze om iets met het ontwerp van een stadion te doen is namelijk niet geheel uit de lucht gegrepen. Ik ben altijd al gefascineerd geweest van het tafereel dat zich binnen stadions afspeelt,: met tientallen duizenden komen de mensen bijeen op een ruimte van nog geen twee

Arnaud van der Veen studienr: 1290452 telnr: 06-14856002 mailadres: [email protected]


Samenvatting Bij de gemeente Amsterdam liggen er plannen om zowel de Europese Kampioenschappen atletiek in 2016 als het Wereldkampioenschap voetbal in 2018 te organiseren. Voor de beide toernooien is het gewenst dat de capaciteit van het Olympisch Stadion te Amsterdam, dat nu 22.288 zitplaatsen bevat, fors wordt uitgebreid tot 35.000 respectievelijk 45.000 plaatsen. Omdat het hier een monument betreft en omdat er buiten de sporttoernooien om geen rendabele bestemming is voor een stadion met deze capaciteit, gaat de voorkeur van de gemeente Amsterdam uit naar een tijdelijke uitbreiding van het Olympisch stadion in plaats van een permanente. In deze studie worden ontwerpvarianten voor deze uitbreiding van het Olympisch Stadion gepresenteerd. Deze ontwerpen zijn zowel architectonisch (ruimtelijk-functioneel en esthetisch) als draagconstructief uitgewerkt. Omdat de ontwerpopgave nog slechts beperkt is geformuleerd, daar de opdracht zich in een verkennende fase bevindt, wordt allereerst een uitgebreider programma van eisen gepresenteerd, zodat duidelijk wordt waar het ontwerp van de uitbreiding aan moet voldoen. Hierin komt op ruimtelijk-functioneel gebied met name naar voren dat aan de vergroting van de toeschouwerscapaciteit, een secundair voorzieningenprogramma verbonden dient te worden in de vorm van toiletten, cateringunits en faciliteiten die het transport van en naar de zitplaats mogelijk maken. Een belangrijk uitgangspunt van waaruit het ontwerp tot stand gekomen is, wordt gevormd door het streven om het huidige karakter van het stadion, zoveel mogelijk in stand te houden of waar mogelijk zelfs te versterken. De uitbreiding dient dus in dienst van het huidige stadion vormgegeven te worden. Het ontwerpproces heeft geleid tot een tweetal varianten. Dit zijn de varianten ‘Olympische Ringen’ en ‘Kelder’. In de variant ‘Olympische Ringen’ wordt aan weerszijden van het stadion een tijdelijke tribune opgetrokken die als een tweede ring boven het huidige stadion uitsteekt. De draagconstructie wordt om het huidige stadion heen gebouwd, zodat de twee tijdelijke tribunes geheel los komen te staan van het huidige gebouw. De twee tijdelijke tribunes kunnen niet geheel voorzien in de eis van

45.000 plaatsen. Om die reden wordt ook een deel van de ruimte binnen het huidige stadion benut om standaard huurbare tribunes op te plaatsen. De twee ‘Olympische Ringen’ worden opgebouwd in standaard, prefab constructieve elementen die na gebruik zoveel mogelijk in andere bouwprojecten kunnen worden toegepast. Vanwege de keuze voor geprefabriceerde elementen en simpele constructieve verbindingen, zijn de tribunes gemakkelijk en snel op te bouwen en te demonteren. Omdat het eisenpakket van de opdrachtgever nog niet bekend is, kan het wenselijk zijn om te variëren met de variant ‘Olympische Ringen’. Om deze reden zijn er twee variaties op deze variant gecreëerd, die op enkele aspecten afwijken van dit ontwerp, maar die wel de variant ‘Olympische Ringen’ als basis hebben. Zo worden bij de variatie ‘doorlopende ring’ de twee losse helften, aan de westzijde van het stadion met elkaar verbonden en wordt er boven de eretribune een tijdelijk dak van zeilen gespannen. Bij de variatie ‘dakconstructie’ wordt er een spectaculair vormgegeven overkapping boven de twee tribunehelften geplaatst. Bij de variant ‘kelder’ wordt het speelveld tijdelijk verlaagd naar het vloerniveau van de onder het veld gelegen parkeerkelder. Op deze manier is er verticaal 3,6 meter extra beschikbaar en kunnen er meer zitplaatsen met een acceptabele kijkhoek gerealiseerd worden. In geval van een atletiekevenement levert dit niet heel veel meer plaatsen op, aangezien de horizontaal beschikbare ruimte beperkt is. Wel is er vanuit de bedrijfsunits die als skybox worden ingericht, nu vanuit de gehele ruimte vrij zicht. Vooral in geval van een voetbalevenement levert het verlagen van het veld een fors aantal nieuwe zitplaatsen op die bovendien dichter bij het veld kunnen worden geplaatst. De gepresenteerde varianten zijn aan de hand van meerdere criteria met elkaar vergeleken. De mate van geschiktheid van de verschillende varianten, zal geheel afhangen van de criteria die voor de opdrachtgever het zwaarste wegen en van de specifieke wensen die deze heeft.


Inhoudsopgave 1.

Inleiding ............................................................................................... 6

2.

Programma .......................................................................................... 8

3.

Ontwerpvariant ‘Olympische Ringen’ ............................................... 17

4.

Ontwerpvariant ‘Kelder’ .................................................................... 32

5.

Vergelijking varianten........................................................................ 34

6.

Aanbevelingen ................................................................................... 36


1.

Inleiding

1.1 Introductie Amsterdam heeft de ambitie uitgesproken om na exact 100 jaar, in 2028 opnieuw gastheer te zijn van de Olympische Spelen. Een belangrijke vereiste voor het binnenhalen van de Spelen is het opbouwen van een ‘trackrecord’ van aansprekende internationale (sport)evenementen, zodat de geschiktheid van de stad als organisator kan worden aangetoond. In dit kader liggen er bij de gemeente Amsterdam plannen om de Europese Kampioenschappen Atletiek in 2016 te organiseren. Daarnaast wil de stad zoveel mogelijk wedstrijden van het Wereldkampioenschap Voetbal in 2018 organiseren, een evenement waar Nederland en België gezamenlijk zich reeds officieel kandidaat voor hebben gesteld. Voor zowel de organisatie van het EK Atletiek 2016 als het WK voetbal 2018, is het gewenst dat de capaciteit van het Olympisch Stadion te Amsterdam, dat nu ongeveer 22.288 zitplaatsen bevat, fors wordt uitgebreid tot 35.000 respectievelijk 45.000 plaatsen. Omdat het hier een monument betreft en omdat er buiten de sporttoernooien om geen rendabele bestemming is voor een stadion met deze capaciteit, gaat de voorkeur van de gemeente Amsterdam uit naar een tijdelijke uitbreiding van het Olympisch stadion in plaats van een permanente. De Dienst Ruimtelijke Ordening (DRO) Amsterdam heeft hierop reeds een onderzoek ingesteld naar de mogelijkheden van een tijdelijke uitbreiding van het Olympisch Stadion. Dit onderzoek bevindt zich in de verkennende fase en heeft tot dusverre tot een tweetal concepten geleid.

1.2 Probleemstelling De capaciteit van het Olympisch Stadion dient dus drastisch te worden uitgebreid ten behoeve van de organisatie van de genoemde sportevenementen. De moeilijkheid is dat de uitbatingmogelijkheden van een uitgebreid Olympisch stadion, buiten de evenementen om, beperkt zijn en dat het hier een monument betreft dat men zoveel mogelijk in haar oorspronkelijke waarde wil laten. Om deze redenen, en vanwege verwachte kostenvoordelen, gaat de voorkeur van de Gemeente Amsterdam uit naar een capaciteitsvergroting van tijdelijke aard. Naast de vergroting van de toeschouwerscapaciteit, dient ook het

voorzieningenniveau van het stadion zodanig te worden verhoogd, dat het voldoet aan de vereisten voor de organisatie van de genoemde internationale sportevenementen. De vraag die centraal staat in deze studie is dan ook of het Olympisch Stadion te Amsterdam zodanig kan worden uitgebreid, dat het geschikt is voor de organisatie van de Europese Kampioenschappen Atletiek en voor groepswedstrijden van de Wereldkampioenschappen voetbal.

1.3 Doelstelling Het doel van deze studie is het genereren van een architectonisch (ruimtelijkfunctioneel en esthetisch) en draagconstructief ontwerp voor de uitbreiding van het Olympisch stadion. Het ontwerp dient te beantwoorden aan de door de DRO Amsterdam opgestelde probleemdefinitie en te voldoen aan de eisen voor de organisatie van de genoemde internationale sportevenementen. In de studie wordt het gehele traject gevolgd van de analysefase tot aan het definitief ontwerp. De resultaten van deze studie kunnen mogelijk een bijdrage leveren aan het lopende onderzoek naar de uitbreidingsmogelijkheden van het Olympisch Stadion.

1.4 Opbouw rapportage Omdat het pakket van eisen en wensen door de opdrachtgever nog vrij summier is, daar de ontwerpopgave zich in de oriënterende fase bevindt, is allereerst een uitgebreid programma van de ontwerpopgave opgesteld. Dit programma wordt in Hoofdstuk 2 behandeld. Verder worden hier de uitgangspunten van de stakeholders en de persoonlijke uitgangspunten van de ontwerper gepresenteerd. In hoofdstuk 3 wordt vervolgens de eerste gegenereerde ontwerpvariant getoond, de variant genaamd ‘Olympische Ringen’. Van deze variant wordt een uitvoerige beschrijving gegeven van het esthetische, functionele en constructieve ontwerp. Verder worden in de laatste paragraaf van dit hoofdstuk twee variaties op de gepresenteerde ontwerpvariant gegeven.


Hoofdstuk 4 staat in het teken van de presentatie van de tweede ontwerpvariant ‘kelder’. De beschrijving van deze tweede ontwerpvariant is wat bondiger dan die van de eerste, omdat deze variant in een mindere mate is uitgewerkt dan de eerste variant en omdat er weinig ontwerpwerk bij deze variant kwam kijken. In hoofdstuk 5 worden vervolgens de gepresenteerde ontwerpvarianten met elkaar vergeleken op basis van verschillende criteria. Op basis van deze vergelijking worden in hoofdstuk 6 enige aanbevelingen gedaan voor de te kiezen variant.


2. Programma 2.1 Programma van Eisen In deze paragraaf worden de eisen vanuit de opdrachtgever, de Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam, geformuleerd. DRO Amsterdam heeft tot op heden nog geen ontwerpopgave met concrete eisen opgesteld, aangezien de uitbreidingsplannen voor het Olympisch Stadion zich nog in de verkenningsfase bevinden. Om deze reden is ervoor gekozen om zelf een programma op te stellen met daarin mogelijke eisen vanuit de opdrachtgever. Dit is gebeurd aan de hand van algemeen geldende normen voor openbare gebouwen, het stadionprogramma van de FIFA en literaire bronnen. Het programma van eisen is onderverdeeld in de volgende categorieën: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

2.1.1 • •

2.1.2 •

•

technische eisen/wensen functionele eisen/wensen esthetische eisen/wensen sociaal culturele eisen/wensen ecologische eisen/wensen veiligheidseisen/wensen

Technische eisen De tribuneconstructie moet weerstand kunnen bieden aan de in NENnorm 6702 geformuleerde rekenwaarden van de belastingen en voldoen aan de in deze norm geformuleerde vervormingseisen. De stabiliteit van het stadion en de verbouwing moet gewaarborgd zijn in verticale richting en in de beide horizontale richtingen.

Functionele eisen Het stadion dient 45.000 zitplaatsen te bevatten om het te laten voldoen aan de FIFA-eisen ten aanzien van WK-stadions. Bij deze capaciteit kan het stadion gebruikt worden voor het organiseren van groepswedstrijden. De European Athletics stelt geen exacte eisen aan de toeschouwerscapaciteit voor de organisatie van een EK Atletiek. Zij

geven aan dat de capaciteit tussen de 25.000 en 60.000 plaatsen dient 12 te liggen. De gemeente Amsterdam is bij de opstelling van haar onderzoeksvraag echter uitgegaan van 35.000 toeschouwers. Wat betreft de vereiste verdeling van de zitplaatsen naar type gebruiker zijn geen strikte eisen door de FIFA of EA gepubliceerd. De eisen op dit gebied zullen worden bepaald op basis van de aanwezige aantallen in het Nelson Mandela Bay Stadion in Port Elizabeth, dat gebruikt zal worden bij het wereldkampioenschap voetbal van 2010 in Zuid-Afrika. Met een totale toeschouwerscapaciteit van 45.940 zitplaatsen vormt dit stadion een goede referentie voor het Olympisch Stadion. Tevens stelt de FIFA internationaal algemeen geldende eisen aan WK-stadions, zodat de situatie bij het Nelson Mandela Bay stadion als gelijk kan worden beschouwd en de vergelijking in gebruikersverdeling gerechtvaardigd is. 3 Eis Olympisch Type zitplaats aantal Stadion VIP & VVIP 2.483 ± 2500 Pers 1070 ± 1000 Normaal 43.361 ± 42.500 rolstoelstandplaatsen 50 ± 50 Totaal 45940 ± 45.000

1

EK Atletiek 2014 – rapportage haalbaarheid EK in Amsterdam: (http://biodata.asp4all.nl/andreas/2009/09012f978060fbf4/09012f978060fbf4.h tml) 2 Raadsvoordracht Gemeente Amsterdam – 23 september 2009: http://biodata.asp4all.nl/andreas/2009/09012f978060fbf4/09012f978060fbf4.ht ml 3

Website Nelson Mandela Bay stadion:

(http://www.nelsonmandelabay.gov.za/fifaworldcup/Content.aspx?objID=251)


• • •

• • • • • •

•

•

Het zicht op het veld moet voor iedere bezoeker, in geval van de nieuw te realiseren plaatsen, vrij van obstakels zijn. De bezoekers moeten allen zo dicht als mogelijk op het veld zitten, daarbij dient het gehele speelveld voor iedere toeschouwer zichtbaar te zijn. Indien het onacceptabel wordt geacht dat de toeschouwers van het stadion worden blootgesteld aan neerslag, dan dient er een dak op de uitbreiding van het stadion te komen, aangezien de kans op neerslag gedurende het plaatshebben van een sportevenement 77% is. Wanneer het echter wordt geaccepteerd dat het maximaal 25% van de toernooiduur regent (is 1 van de 4 voetbalwedstrijden, of 1 van de 4 atletiekdagen), dan is een dak niet nodig, aangezien de kans dat er meer 4 dan 25% van evenementduur neerslag valt, slechts 1.6% is. Er wordt voorlopig aangenomen dat de hoeveelheid neerslag acceptabel is en dat een overkapping over de nieuw te bouwen zitplaatsen geen vereiste is. De gehele grasmat moet goed belicht kunnen worden wanneer het donker is, bezoekers mogen hiervan geen hinder ondervinden. Er dient genoeg ruimte rondom het stadion over te blijven om de bezoekersstromen op kunnen vangen. De verbouwing mag de centrale toegangspoort van het stadion niet hinderen, aangezien het mogelijk moet blijven om materieel van grote omvang het stadion in te vervoeren. Een minimum van vijf permanente verkooppunten (kassa’s) moet beschikbaar zijn per 1500 bezoekers. 5 Er dient per 5000 bezoekers een toiletvoorziening aanwezig te zijn. 5 Gehandicapte bezoekers dienen hun eigen toegangspoort en toeschouwergebied te krijgen binnen het stadion. Deze moeten zo gesitueerd zijn dat hun onvermogen om te bewegen geen extra gevaar oplevert voor de gehandicapten zelf of andere toeschouwers in geval van nood.5 Ook alle VIP-ruimten dienen bereikbaar te zijn voor mensen met een lichamelijke handicap.5

Op het gebied van de verblijfsruimten die in een WK-stadion aanwezig dienen te zijn, stelt de FIFA strikte regels. Deze zijn gepubliceerd in een rapport dat door de FIFA is uitgebracht. 5 Het is voor dit onderzoek ondoenlijk en irrelevant om heel specifiek in te gaan op alle ruimten die in een stadion aanwezig moeten zijn. De ruimtelijk onder te brengen functies die opgesomd worden op de volgende pagina zijn binnen het onderzoeksgebied van deze ontwerpopdracht echter wel van belang aangezien ze van belangrijke invloed kunnen zijn voor het te realiseren uitbreidingsontwerp.

5

4

Hierbij is uitgegaan van de gemiddelde hoeveelheid neerslag in juni.

football stadiums: technical recommendations and requirements: http://www.fifa.com/mm/document/tournament/competition/football_stadium s_technical_recommendations_and_requirements_en_8211.pdf


Functie 6

Min. Vereiste aantal7

Zitruimte normaal Zitruimte Pers Zitruimte VIP rolstoelstandplaatsen skyboxen VIP Lounge VVIP Lounge Commercial affiliate hospitality village Commercial hospitality village Televisie Studio’s Technische ruimten Stadium media centre Persruimten Mixed zone Toiletruimten toeschouwers Drink en Food points Kleedkamers Verzorgingsruimte (a) Scheidsrechterskleedkamer (b) Dopingcontroleruimte (c) Kantoren coaches (d) Kleedruimte ballenjongens (e) Spelershome (f)

42.500 1000 2500 50 12 1 1 1

Min. Benodigd vloeropp. 7 (m2) 0,45 0,45 0,6 1,25 45 550 90 8000

1

Reeds aanwezig aantal

Benodigd aantal uitbreiding

Benodigd oppervlak uitbreiding (m2)

18.544 1975 1764 0 0 1 4 0

Reeds aanwezig opp. (m2) Niet relevant Niet relevant Niet relevant 0 0 640 4 x 112 0

23.956 0 736 50 12 0 0 1

10780,2 0 441,6 50 x 1,25 = 62,5 540 0 0 8000

5000

0

0

1

5000

4 1 1

4*40 = 160 70 4000

4 1 1

4*60 =240 128 4600

0 0 0

0 0 0

4 1 10 (1 per 5000 mensen) 20 2 2 1

60 600 10 x 100 = 1000

4 0 4

4*80 = 320 0 400

0 1 6

0 600 600

20 x 50 = 1000 2 x 150 = 300 2 x 50 = 100 24

0 2 0 0

0 2 x 200 = 400 0 0

20 0 2 1

1000 0 2 x 150 = 300 24

1 2 1

36 2 x 24 = 48 40

0 0 0

0 0 0

1 2 1

36 2 x 24 = 48 40

2

2 x 100 = 200

0

0

2

2 x 100 = 200

6

football stadiums: technical recommendations and requirements: http://www.fifa.com/mm/document/tournament/competition/football_stadiums_technical_recommendations_and_requirements_en_8211.pdf


Ruimten FIFA officials 1 800 0 0 1 800 Met blauw zijn de functies aangegeven die in het huidige gebouw nog niet zijn ondergebracht en die dus bij de ontwerpopgave dienen te worden betrokken. De functies die in de vorige tabel blauwgekleurd waren, zijn in de onderstaande tabel weergeven. In deze tabel is een verder onderscheid gemaakt tussen functies die in de huidige bebouwing onder te brengen zijn en functies die niet in de huidige bebouwing passen. De functies die niet in het huidige gebouw passen dienen dus te worden meegenomen in het ruimtelijk-functioneel ontwerp van de uitbreiding van het stadion, deze functies zijn gekleurd. De overige functies zullen worden ingedeeld in het huidige gebouw.

Functie Zitruimte normaal Zitruimte VIP rolstoelstandplaatsen Commercial affiliate hospitality village Commercial hospitality village skyboxen Toiletruimten toeschouwers Drink en Food points Mixed zone Verzorgingsruimte (a) Scheidsrechterskleedkamer (b) Dopingcontroleruimte (c) Kantoren coaches (d) Kleedruimte ballenjongens (e) Spelershome(f) Ruimten FIFA officials

Min. Benodigd vloeropp. (m2) 0,5 0,7 1,25 8000

Benodigd aantal uitbreiding 23.956 736 50 1

Benodigd oppervlak uitbreiding (m2) 11.978 515.2 50 x 1,25 = 62,5 8000

In te passen in huidige bebouwing nee nee nee nee

5000 45 100 50 600

1 12 6 20 1 2 1 1 2 1 2 1

5000 540 600 1000 600 2 x 150 = 300 24 36 2 x 24 = 48 40 200 800

nee ja nee Deels (9 ruimten) ja ja ja ja ja ja ja ja

24 36 24 40 100 800

Vanwege de grote vereiste omvang van de Commercial affiliate hospitality village en de Commercial hospitality village, zijn deze ruimten niet onder te brengen in de huidige bebouwing. Er dient dus een nevengebouw naast het stadion te worden gerealiseerd om deze functies in onder te brengen, zoals bijvoorbeeld ook bij stadion De Kuip is gebeurt in de vorm van het Maasgebouw. Dit nevengebouw hoeft geen onderdeel uit te maken van de stadionbebouwing, er wordt slechts als eis gesteld dat deze maximaal 150 meter van de zitplaatsen verwijderd is. Omdat het bij het onderbrengen van deze functies dus echt om een apart gebouw zal gaan, laat ik deze ruimten in het vervolg van dit onderzoek buiten beschouwing aangezien ze geen werkelijk onderdeel uit zullen maken van het Olympisch Stadion.


De oranje gekleurde functies uit de voorgaande tabel zijn nogmaals weergeven in de onderstaande tabel. Deze tabel bevat dus de functies die dienen te worden meegenomen in het ruimtelijk functioneel ontwerp van de uitbreiding van het Olympisch Stadion, aangezien deze functies niet onder te brengen zijn in het huidige gebouw. Functie Zitruimte normaal Zitruimte VIP rolstoelstandplaatsen Toiletruimten toeschouwers Drink en Food points

Min. Benodigd vloeropp. (m2) 0,5 0,7 1,25 50

Benodigd aantal uitbreiding 23.956 736 50 6

Benodigd oppervlak uitbreiding (m2) 11.978 515.2 62,5 300

In te passen in huidige bebouwing nee nee nee nee

50

11

550

nee

In het nevenstaande functiediagram zijn de ruimtelijk onder te brengen functies met hun gewenste onderlinge verbindingen weergegeven. De ruimtelijke functies hebben hun eerdere kleuren behouden. Met dit diagram wordt inzichtelijk gemaakt welke verbindingen tussen de verschillende functies onderling en met de omgeving dienen te worden gerealiseerd. Daarnaast wordt op een duidelijke manier weergeven welke verbindingen er tussen het huidige gebouw en de uitbreiding aanwezig dienen te zijn. • • • • • • •

Wit = in huidige gebouw aanwezig Blauw = nog niet aanwezig, wel in huidige gebouw in te richten. Bruin-oranje = niet aanwezig, onder te brengen in uitbreiding Alle noodzakelijke onderlinge verbindingen tussen de witte functies zijn reeds aanwezig. De Paarse lijnen geven de noodzakelijke onderlinge verbindingen weer. De verbindingen tussen uitbreiding en huidige stadion worden weergeven door de groene verbindingslijnen. De pijlen geven de noodzakelijke verbinding met de buitenwereld weer.


Van de in het functiediagram getekende onderlinge verbindingen tussen de functies, dienen vervolgens de dimensies te worden bepaald. Op deze manier worden namelijk ook de benodigde voorzieningen voor het transport van mensen meegenomen in het functioneel ontwerp, want ook voor het transport van mensen dient ruimte te worden gereserveerd. In de onderstaande tabel zijn de benodigde verbindingen tussen twee ruimten in tabelvorm weergeven. De gekleurde rijen weergeven de verbindingen die niet in het huidige gebouw ondergebracht zijn en die dus gerealiseerd dienen te worden.

Verbinding/transport

Benodigde voorzieningen

Zitplaats normaal buitenwereld

Openingen tussen gevel en tribune. Eventueel voorziening verticaal en horizontaal transport. Opening tussen gevel en rolstoelplaatsen. Eventueel voorziening verticaal transport. Deuren tussen buitenwereld en skybox. Eventueel voorziening verticaal transport. Deuren tussen tribune en VIP Lounges. Eventueel voorzieningen horizontaal en verticaal transport. gang

Rolstoeplaatsen buitenwereld Skyboxen buitenwereld Zitruimte VIP – VIP en VVIP Lounge

Ruimten a t/m f Opening naar tribunes

45 (1 per 1000 mensen)

1 ingang per 2000 toeschouwers

23

Benodigde oppervlakte (m2) 35

Voorziening in te passen in huidige gebouw nee

4

ja

2 per skybox

ja

16

nee

40

ja

35

24 11


2.1.3 • • •

• •

Veiligheidseisen Voor alle bezoekers dient er een zitplaats aanwezig te zijn. De materiaalkeuze dient zo te zijn dat een eventuele brand zich slecht verspreid en dat constructie-onderdelen het niet begeven binnen een tijdsbestek van zestig minuten. 7 Met het oog op veiligheid moeten alle bezoekers zo snel mogelijk kunnen worden geëvacuëerd. Het valt buiten het onderzoeksgebied om op dit punt een exacte tijdswaarde mee te nemen. Wel dient er bij het ontwerp rekening met de evacuatiesnelheid te worden gehouden. Iedere bezoeker moet meerdere uitwegen tot zijn beschikking hebben. Uitgangen moeten zich zoveel mogelijk onder de bezoeker bevinden, daar mensen in nood de neiging hebben naar beneden te lopen.

2.1.4 •

Sociaal culturele eisen Aangezien het stadion een monument is, mag het bij wet niet worden ontsierd. Dit houdt voor een verbouwing in dat deze, naar de mening van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, niet te veel afbreuk mag worden gedaan aan het oorspronkelijke architectonische ontwerp. Dit betekent voor de uitbreiding van het Olympisch Stadion, dat er geen al te geen ingrijpende permanente aanpassingen aan het stadion gedaan mogen worden. Bij voorkeur blijft het stadion in de huidige staat of is ze daarin eenvoudig terug te brengen na afloop van de sportevenementen.

2.1.5

Esthetische eisen Niet gesteld door Opdrachtgever.

2.1.6

Ecologische eisen

•

Omdat het bij deze ontwerpopgave gaat om een tijdelijke uitbreiding, dienen de elementen/materialen zoveel mogelijk hergebruikt te kunnen worden.

2.2 Aannames • •

Ga er vanuit dat bomen, beplanting en bloembakken (tijdelijk) verwijderd morgen worden ten behoeve van de stadionuitbreiding. Ga er vanuit dat de straat aan de noordzijde van het stadion, tijdelijk versmald kan worden.

2.3 Uitgangspunten 2.3.1 •

Uitgangspunten voortkomend uit wensen Stakeholders European Athletics De EA heeft bij monde van Event manager Ivan Khodabakhsh

aan de gemeente Amsterdam laten weten, bij de beoordeling van de geschiktheid van een stadion voor de organisatie van een EK Atletiek, niet alleen kwantitatief naar de mogelijke hoeveelheid toeschouwers te kijken. Er werd enthousiast gereageerd op het voorstel van Amsterdam om het oude Olympisch Stadion te gebruiken. Het is vanwege de prestige van een dermate groot internationaal sportevenement belangrijk dat het totaalplaatje er verzorgd uit ziet. Het geheel moet een indrukwekkend beeld voor de televisiekijker opleveren. 8 • FIFA/Stichting The Holland-Belgium bid (KNVB +KBVB) Uit de bekende keuzecriteria van de FIFA volgt in feite dezelfde randvoorwaarde als bij de EA. Bij het organiseren van een

8 7

Rapport AZ stadion brandveiligheid: http://www.hdci.nl/06nhd/documenten/rapportaz.pdf

EK Atletiek 2014 – rapportage haalbaarheid EK in Amsterdam: (http://biodata.asp4all.nl/andreas/2009/09012f978060fbf4/09012f97806 0fbf4.html)


prestigieus mondiaal sportevenement waarbij alle ogen gericht zijn op de stadions, hecht de FIFA steeds meer waarde aan de uitstraling van deze accommodaties. De kijker thuis moet overweldigd worden door een weelde aan bijzondere speellocaties. De voorkeur van de FIFA zal dan ook uitgaan naar een stadion dat evenwichtig en indrukwekkend oogt. •

2.3.2

Architect André van Stigt/Stichting Olympisch Stadion Amsterdam/Rijksdienst Cultureel Erfgoed Allen zullen nadrukkelijk de wens uitspreken om de stadionuitbreiding zo min mogelijk ten koste te laten gaan van de oorspronkelijke architectuur. Ook al gaat het om een tijdelijke uitbreiding, dan toch zal deze esthetisch zoveel mogelijk dienen samen te smelten met de huidige vormgeving van het stadion.

•

Persoonlijke uitgangspunten

Esthetische uitgangspunten Het huidige Olympische Stadion vormt het belangrijkste uitgangspunt in deze ontwerpopgave, daar het om een uitbreiding gaat van dit reeds bestaande gebouw. De architectuur van het huidige stadion staat dus centraal bij de vormgeving van de uitbreiding. Hierbij is het van belang om het huidige karakter van het stadion, zoveel mogelijk in stand te houden of waar mogelijk zelfs te versterken. De uitbreiding dient dus in dienst van het huidige stadion vormgegeven te worden. De volgende argumenten liggen ten grondslag aan dit uitgangspunt: •

•

De huidige, traditionele architectuur van het gebouw is dátgene wat de kandidatuur van het Olympisch Stadion, als organisator van de sportevenementen, zo sterk maakt. Wat betreft imposantheid legt de vormgeving van het huidige stadion het natuurlijk af tegen alle moderne futuristische stadions van tegenwoordig. Echter het historische, sobere karakter dat het Olympisch Stadion uitstraalt, maakt haar tot een uniek gebouw in vergelijking met alle futuristische bakbeesten van

tegenwoordig. Er dient dus niet de fout te worden gemaakt om het Olympisch Stadion ook tot zo’n futuristisch stadion om te toveren, want dan legt ze het toch af en dat is niet hetgeen haar kracht en waarde in schuilt. Er is eind jaren ’90 veel geld geïnvesteerd om het Olympisch stadion te behouden en zodanig te verbouwen dat het weer volledig in haar oorspronkelijke staat verkeerd. Er is dus flink geïnvesteerd in het huidige beeld van het stadion. Het zou zonde zijn als dit traditionele beeld verstort wordt door een hinderlijke uitbreiding, net wanneer het stadion haar ‘finest hour’ sinds deze verbouwing beleeft. Het Olympisch Stadion is een gebouw waarmee veel mensen emotioneel verbonden zijn; veel mensen voelen iets bij dit historische monument getuige de massale steunbetuiging voor het behoud van het stadion, midden jaren negentig. Veel mensen zullen dan ook enthousiast zijn over de plannen om het stadion weer voor aansprekende evenementen te gebruiken. De teleurstelling zal vervolgens groot zijn wanneer blijkt dat het stadion waar zij zo van hielden, ‘bedekt’ is onder een verbouwing die het traditionele stadion doet ontwaarden.

Duidelijk is dus dat getracht moet worden om het Olympisch Stadion, bij de uitbreiding ervan, zoveel mogelijk in haar huidige esthetische waarde te laten. Hiervoor is het van belang om aan te geven wat nu precies de kenmerken van het stadion zijn, die een belangrijke bijdrage leveren aan de huidige vormgeving van het stadion. Deze elementen dienen in het ontwerp van de uitbreiding vervolgens zoveel mogelijk zichtbaar te blijven of te worden versterkt: •

•

De Marathontoren is als verticale element dat de verdere horizontaliteit van het stadion onderbreekt, sterk beeldbepalend. Getracht dient te worden dit element te versterken, door het nog meer te accentueren. De geslotenheid van de metselwerken gevel, die het inwendige karakter van het stadion geheel verhult, is eveneens een kenmerkend aspect van het stadion.


• • •

Ook dient geprobeerd te worden de traditionele Amsterdamse School patronen in de gevel, niet geheel aan het zicht te onttrekken. De buitenzijde van het stadion wordt gedomineerd door een gesloten, sobere en strakke stijl. Probeer deze stijl door te trekken in het exterieur van het uitgebreide stadion. Het interieur van het stadion wordt gekenmerkt door de glooiende lijn die gevormd wordt door de onderzijde van de tribune en de bovenzijde van de bedrijfsunits.

•

Probeer uitbreiding zoveel mogelijk te realiseren met het oog op het best mogelijke zicht voor toeschouwers.

Overige uitgangspunten met betrekking tot de vormgeving: • Een tijdelijke uitbreiding van het stadion moet niet als zodanig (goedkoop, associatie met bouwplaats) ogen. Het is goed mogelijk om tijdelijke, maar toch esthetisch verantwoorde, oplossing te realiseren • De Stadionlampen zijn mooi, tegenwoordig ook zeer beeldbepalend, maar dienen voor het gewenste esthetische beeld niet noodzakelijker wijs te worden behouden. Bij het oorspronkelijke gebouw dat gebruikt werd voor de Olympische Spelen van 1928 waren de lichten ook nog niet aanwezig. Het effect van verticale marathontoren versus horizontaliteit wordt door lampen daarbij ook deels te niet gedaan.

Functionele uitgangspunten • Er dient bij het ontwerp voldoende rekening te worden gehouden met een herbestemming van het ontwerp of hergebruik van de materialen. Zowel argumenten met betrekking tot milieuvriendelijkheid als kostenaspecten zijn van belang bij het maken van keuzen op dit gebied. • Zorg dat de uitbreiding het oorspronkelijk ontwerp niet in de weg zit, het mag haar niet beperken in haar functioneren. Concreet houdt dit in dat de bezoekersstromen van het huidige gebouw zo min mogelijk gehinderd dienen te worden door de uitbreiding van het stadion.


3.2 Vormgeving

3. Ontwerpvariant ‘Olympische Ringen’ 3.1 Inleiding In deze ontwerpvariant wordt aan weerszijden van het stadion een tijdelijke tribune opgetrokken die als een tweede ring boven het huidige stadion uitsteekt. De draagconstructie wordt om het huidige stadion heen gebouwd, zodat de twee tijdelijke tribunes geheel los komen te staan van het huidige gebouw. De twee tijdelijke tribunes kunnen niet geheel voorzien in de eis van 45.000 plaatsen. Om die reden wordt ook een deel van de ruimte binnen het huidige stadion benut om standaard huurbare tribunes op te plaatsen. De twee ‘Olympische Ringen’ worden opgebouwd in standaard, prefab constructieve elementen die na gebruik zoveel mogelijk in andere bouwprojecten kunnen worden toegepast. Vanwege de keuze voor geprefabriceerde elementen en simpele constructieve verbindingen, zijn de tribunes gemakkelijk en snel op te bouwen en te demonteren.

3.2.1

Inleiding

Zowel aan de binnenzijde als aan de gevel van het stadion is getracht een harmonie tussen de uitbreiding en het huidige stadion te creëren. In het interieur van het stadion komt dit terug in de golvende vorm van de tribune. Aan de buitenzijde van het stadion is getracht een evenwichtige compositie te creëren tussen de draagconstructie van de tijdelijke ringen en de gesloten baksten gevel van het huidige gebouw. 3.2.2 Interieur Het nieuw ontstane beeld aan de binnenzijde van het stadion wordt gekenmerkt door de glooiende vorm van de tribune. De golvende vorm van de twee ‘Olympische Ringen’ is bepaald op grond van de volgende esthetische en functionele aspecten: -

De glooiende bovenlijnen van de twee tijdelijke ringen volgen de kenmerkende golvende lijnen van de glazen gevel van de bedrijvenstrook (voorheen sintelbaan) onder de eerste ring van het stadion. Op deze wijze is getracht eenheid te scheppen tussen uitbreiding en oude stadion aan de binnenzijde van het gebouw.


ontwerp direct achter het doel groter is dan in de hoeken, geen bezwaar vormt.

-

-

-

-

De overgang van de lage lange zijde naar de hoge korte zijde verloopt bij deze vorm geleidelijk. Er is op deze manier dus geen sprake van een radicale overgang tussen de lage oost- en westtribunes en de hoge noord- en zuidtribunes van het stadion, zoals van de jaren dertig tot en met de jaren negentig het geval was bij het stadion, toen er ook een tweede ring aan de korte zijden van het stadion geplaatst was. Naast het esthetische aspect is deze vorm ook bepaald uit functionele overwegingen. Doordat de tweede ring afloopt naarmate deze de eretribune dichter nadert, wordt er door de toeschouwers geen hinder ondervonden van de bestaande daken op de eretribunes en heeft iedere toeschouwer een obstakelvrij zicht over het veld. Daarbij wordt vanuit de FIFA de eis gesteld dat iedere toeschouwers maximaal 190 meter van elk hoekpunt van het voetbalveld verwijderd mag zitten. Omdat de tribune afloopt, komen de bovenste toeschouwers rondom de hoeken van het stadion dichter bij het veld te zitten en wordt aan deze eis voldaan. Zie ook: paragraaf 3.2.2. Zitplaatsen direct achter het doel blijken in de praktijk vaak populairder dan plaatsen ter plekke van de hoeken van het stadion, zodat het gegeven dat het aantal zitplaatsen bij dit

3.2.3 Exterieur Bij de uitbreiding van het Olympisch Stadion zal er door toedoen van de tribuneconstructie een nieuwe gevelcompositie ontstaan. De gevel wordt geleidelijk doorgetrokken in een denkbeeldige gevel gevormd door een zuilenrij van zware kolommen met forse dimensie. Op deze manier blijft het stadion bij de uitbreiding haar geslotenheid behouden en hebben ook de toeschouwers van de tweede ring het gevoel een nieuwe ruimte te betreden. Door de kolommenrij wordt er namelijk een denkbeeldige nieuwe ruimte gecreëerd, in plaats van dat de ruimte onder de tribune rechtstreeks overloopt in de universele ruimte. De huidige gevel blijft echter toch goed zichtbaar doordat er tussen de kolommen grote openingen zijn met een lichte/transparante constructie. De bakstenen gevel met haar traditionele Amsterdamse schoolpatronen blijft zo goed zichtbaar. Er ontstaat dus een spel tussen enerzijds de illusie van een nieuwe gevel en anderzijds toch het goed zichtbaar laten van de huidige gevel; een speling tussen geslotenheid enerzijds en openheid anderzijds. Dit systeem is te vergelijken met dat van een Grieks/Romeinse Tempel.


daarom aan op de rand van de tribune en kraagt de tribune niet uit. Zo wordt er een nieuwe ruimte afgescheiden tussen het huidige gebouw en de omgeving. Dankzij de keuze voor een zuilenrij oogt het totaalbeeld ordelijker en ontstaat er een interessante compositie tussen de denkbeeldige nieuwe gevel en de huidige gevel. De trappenhuizen worden dankzij de zuilenorde naar de achtergrond verplaatst hetgeen het beeld minder chaotisch maakt. Bijkomend voordeel van de keuze voor kolommen van grote dimensie is de mogelijkheid tot een grotere overspanning en dus minder constructieve (funderings)elementen en meer loopruimte.

Een uitkraging van de tijdelijke tribune dient te worden voorkomen, omdat dit een openheid schept die niet past bij de gesloten gevel van het huidige gebouw. De gevel van het huidige gebouw verbergt geheel hetgeen zich binnenin het gebouw afspeelt. Om ook de nieuw geschapen ruimte echt af te bakenen van de universele ruimte, sluiten de kolommen

De compositie van het exterieur van het gebouw wordt spannender gemaakt door op enkele velden van de draagconstructie, transparante, kunststoffen gevelvlakken aan te brengen. Bijzondere facetten van de bakstenen gevel kunnen zo worden geaccentueerd, terwijl elementen die minder bijdragen aan het architectonische beeld kunnen worden bedekt.



3.2.4

Vormgeving Constructieve spanten

In eerste instantie was het plan om de zuilenrij uit te voeren met rechte, verticale kolommen. De bakstenen gevel van het huidige stadion is namelijk ook star verticaal. Een verticale plaatsing van kolommen bleek bij de simulatie van het model echter een vrij log beeld op te leveren, doordat de constructie te breed werd. De samenhang met het huidige gebouw dreigde verloren te gaan en bezoekers zouden niet meer aangetrokken worden om het stadion te betreden. Om deze reden is ervoor gekozen om de buitenste kolommenrij schuin te plaatsen in de richting van de gevel. Het beeld dat op deze manier ontstaat is een stuk strakker en de constructie harmoniseert ook beter met het huidige stadion doordat de kolommen naar het huidige gebouw lijken te worden toegetrokken. Bijkomend voordeel van deze esthetische keuze is dat de buitenste kolom op deze manier bij de binnenste kolom betrokken wordt, zodat het aantal benodigde funderingselementen gereduceerd wordt. 3.2.5 -

door het aflopen van de tribunes in de richting van de toren, extra geaccentueerd.

-

Om aan te sluiten bij de zakelijke en strakke vormen van de gevel, is het esthetisch gezien wenselijk om de draagconstructie uit te voeren in profielen van rechthoekige vorm.

Overige esthetische aspecten De kracht van de Marathontoren, als verticaal element dat de verdere horizontaliteit van het stadion doorbreekt, wordt in het ontwerp versterkt door de tweede ring geleidelijk te laten dalen naar de marathontoren toe en door de lange zijde geheel horizontaal te laten. De grandeur van de Marathontoren wordt


3.3 Functioneel Ontwerp 3.3.1 Inleiding De belangrijkste ontwerpopdracht op functioneel gebied was uiteraard om de benodigde hoeveelheid zitplaatsen onder te brengen in het uitgebreide stadion en om het transport van de toeschouwers op te vangen. Daarnaast is in het uitgebreide stadion ook het door de FIFA vereiste voorzieningenniveau gerealiseerd. 3.3.2

-

Specificaties functioneel ontwerp

Tribunes - Verdeling zitplaatsen: Tribune Aantal zitplaatsen 2e ring Zuid 9418 2e ring Noord 8515 huurbare tribunes normaal 6429 Totaal zitplaats normaal 24.362 Huurbare tribunes VIP 736 - Iedere toeschouwer op de nieuwe tribune beschikt over een obstakelvrij zicht over het speelveld. De tribunes zijn allen dermate stijl dat het ook voor iedere toeschouwer mogelijk is om over de toeschouwer ervoor heen te kijken. Hierbij is een zogenoemde C-waarde van 90 mm in rekening gebracht. Ten slotte voldoet de afstand tussen speelveld en toeschouwers voor iedere toeschouwer aan de eisen. - Het toegepaste stoeltype voor normale zitplaatsen is het ‘Colloseum” van leverancier Galvanitas BV. Op de VIP tribune worden stoelen van het type ‘Patriot’ toegepast. De stoelbreedte van eerstgenoemde bedraagt 0,41 meter, die van het ‘Patriot’ type bedraagt 0,7 meter. Voor de gewone zitplaatsen wordt voor het “Colloseum” stoeltype gekozen omdat dit ook het stoeltype is dat toegepast wordt in de Amsterdam Arena. Omdat de levensduur van tribunestoelen ongeveer 20 jaar bedraagt, dienen de stoelen in de Amsterdam Arena (1996) rond 2018 ongeveer te worden

-

-

-

-

-

vervangen. De stoelen kunnen dus na gebruik in het Olympisch Stadion worden hergebruikt in de Amsterdam Arena. Een nadeel hiervan is wel dat de door de Amsterdam Arena gewenste stoelkleur rood is. Dit past minder goed bij het Olympisch Stadion dat verder enkel uit natuurlijke kleuren bestaat. Per gewone toeschouwer is er een breedte van 0,5625 meter gereserveerd. Waar 0,45 m een vereiste van de FIFA is. De diepte van iedere rij is 0,8 meter en de breedte van een stoel 0,41 meter. Aan weerszijden van iedere stoel is een vrije ruimte van 7,625 centimeter gereserveerd. Per VIP bezoeker is er een breedte van 0,875 meter beschikbaar, dit betekent een tussenruimte van 8,75 centimeter tussen de VIP-plaatsen. De tweede ring overlapt de eerste met 3,4 meter. Deze overlapping is bepaald op grond van de maximaal vereiste zichtafstand bij voetbalwedstrijden, zoals gesteld door de FIFA. Deze eis houdt in dat iedere toeschouwers maximaal op een afstand van 190 meter van de verst gelegen cornervlag mag zitten. Omdat de maatgevende zitplaats geheel centraal bovenaan de Zuid- en Noord-tribune zich op 193,4 meter. De tijdelijke tweede ring telt voor het grootste gedeelte 33 rijen van 0,8 meter breedte. Hiermee wordt de totale maximale breedte van de tribune 26,4 meter. Tussen twee trappen is het aantal zitplaatsen maximaal 28. Hiermee voldoet het binnen de eisen zoals die in Groot-Britannië gesteld worden. In Nederland is deze eis minder scherp gesteld, maar het is onwenselijk om teveel zitplaatsen naast elkaar te plaatsen aangezien dit de evacuatiesnelheid niet ten goede komt en het comfort afneemt daar er voortdurend mensen langslopen om hun zitplek te bereiken. De optrede van de tribunerijen is 0,52 meter. Deze hoogte is bepaald door te kijken naar de maatgevende zichtlijn van de toeschouwer die bovenaan op het meest zuidelijke punt of noordelijke punt gezeteld is. Dit betekent bij een optrede van 0,8 meter dat de tribune onder een hoek van 33,2 graden komt te staan. Dit valt binnen de in Groot-Britannië gestelde maximum helling van 34 graden, die bepaald is met het oog op veiligheid.


-

-

In Nederland is er overigens verder geen eis gesteld op dit gebied. De hoogte van de tweede ring is 17,16 meter, hiermee wordt de totale hoogte van het stadion 31,0 meter. De VIP toeschouwers komen op verhuurbare tribunes voor de huidige VIP tribune te zitten. Op deze manier hebben zij een snelle en directe toegang tot de VIP Lounges. De tribune wordt aan de Noordzijde om het scorebord heen gebouwd. Vanzelfsprekend komen er geen zitplaatsen achter het scorebord.

3.3.3

Plattegronden en doorsnede

Verblijfsruimten - De bedrijfsruimten aan de zuidzijde van het stadion worden gereserveerd als skyboxen. Vanuit deze ingerichte skyboxen hebben bezoekers vanaf de tweede verdieping zicht op het speelveld, daar de verhuurbare tribune enkel voor de eerste verdieping geplaatst wordt. - Onder de twee tijdelijke tribunes wordt een omloop geplaatst met daarin ruimte voor toiletten, Foodpoints en oplopen naar de tribunes toe. - De omloop is vanaf maaiveld bereikbaar middels een zestal trappenhuizen. Er zijn twee liftvoorzieningen per tribune geplaatst. - De tribune is vanuit de omloop te bereiken middels een tiental trappen. Iedere trap kent een breedte van 3,9 meter. Bij deze trapbreedte is een ontruiming van alle toeschouwers binnen de vereiste 6 minuten mogelijk - De toegang tot de tribunes is zo laag mogelijk op de tribune geplaatst. Mensen in paniek hebben namelijk de neiging om naar beneden te lopen en op deze wijze lopen de toeschouwers op 30 van de 33 rijen inderdaad naar beneden om de tribune te verlaten. De toegangen tot de tribune zijn niet helemaal onderin geplaats, want mensen moet bij het betreden van het stadion wel door kunnen lopen zodat er geen congestie bij de toegang optreedt. - De trappenhuizen zijn dusdanig geplaatst dat deze het gevelbeeld zo min mogelijk verstoren.


1: 1000

Kolom HE450A Ligger IPE600

Toiletblok/Food&Drink/oploop naar tribune

hal/omloop

trappenhuis

Doorsnede Zuidtribune Arnaud van der Veen Schaal 1:200

3.4 Constructief Ontwerp 3.4.1 Draagconstructie Bij de draagconstructieve uitwerking van de spanten die de tribune dragen, zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: -

Voorkeur voor scharnierende verbindingen, omdat: - Scharnierende verbindingen goedkoper zijn en kleiner kunnen worden gedimensioneerd dan momentvaste verbindingen. - De elementen zo vooral op normaalkracht belast worden, zodat de constructieve elementen slanker kunnen worden gedimensioneerd, dan in geval van belasting op buiging. - Scharnierende verbindingen zijn gemakkelijker te demonteren, wat wenselijk is aangezien het hier om een tijdelijke tribune gaat.

-

De spanten dienen de meeste krachten direct af te dragen naar de fundering. Het is namelijk esthetisch wenselijk om de secundaire constructieve elementen tussen de spanten zo licht mogelijk te construeren, en voor de vormgeving van de spanten zijn grove dimensies juist geen probleem.

Op de bovenstaande afbeelding is de spantconstructie die de tribune draagt geschematiseerd. Te zien is dat het spant op een tweetal scharnieren is opgelegd, met daar tussenin een horizontale staaf. Er is sprake van een doorlopende ligger over de steunpunten heen. De constructie is kinematisch bepaald doordat de buitenste, schuine kolommen de horizontale belasting af kunnen voeren naar de fundering. Door het plaatsen van de schuine staaf tussen de twee middelste kolommen, wordt het systeem ook statisch bepaald.


Wanneer de schuine staaf tussen de twee middelste kolommen weggelaten wordt, resteert er alsnog een stabiele constructie. Door deze schuine staaf wordt de constructie echter statisch bepaald en vindt er een forse reductie van de snedenkrachten in de constructie plaats. Dit is voordelig, want dit leidt tot kleinere dimensies en dus een goedkopere constructie. Een belangrijke rol in dit spant is weggelegd voor de horizontale staaf tussen de twee scharnieropleggingen. Deze neemt namelijk de horizontale kracht uit de schuine staven op, zodat de fundering enkele op verticale krachten belast wordt. De fundering hoeft dus zowel geen momenten als horizontale krachten op te nemen, wat een goedkopere funderingsconstructie als resultaat heeft. De onderlinge afstand tussen de spanten wordt bepaald door de maximaal te behalen overspanning van de prefab betonnen tribune elementen die worden toegepast. De maximale overspanning van een 3traps-element bedraagt 10,8 meter. Omdat de tribune in een boogvorm loopt, zijn de spanten vanzelfsprekend schuin geplaatst en neemt de hohafstand naar binnen toe dus af.

Bovenstaand is te zien hoe de op de constructie werkende belasting naar de fundering afgedragen wordt. Bij een geheel verticale belasting dragen alle vier de kolommen de krachten op druk af naar de fundering. Enkel de schuine staaf tussen de twee middelste kolommen wordt op trek belast. Doordat de ligger doorlopend is, komen de buitenste twee kolommen op trek te staan, in geval van een horizontale belasting. De middelste kolommen fungeren als steunpunten die alleen drukkrachten op kunnen nemen. Door deze steunpuntwerking wordt het krachtenspel binnen de draagconstructie als het ware gestuurd en worden horizontale krachten naar de buitenste kolommen geleid.

Aan de betonnen tribune-elementen die worden toegepast kan geen schijfwerking of kipsteun worden ontleent. Om deze reden is het nodig om de langsrichting van de tribune, stabiliserende elementen aan te


brengen om de horizontale krachten in de langsrichting op te kunnen vangen. Per tribune zijn er ter plaatse van de hoeken van het stadion in een tweetal velden stabiliteitsverbanden geplaatst in de gevelvlakken en in het vlak van de tribune. De stabiliteitsverbanden in het gevalvlak zijn op dezelfde manier geplaatst als de kenmerkende driehoekige stabiliteitsverbanden in de lichtmasten van het stadion. 3.4.2 Materialisering en hergebruik Draagconstructie Omdat het hier om een tijdelijke tribune gaat, is het wenselijk dat de toegepaste materialen zo veel mogelijk herbruikbaar of recyclebaar zijn. Om deze reden is ervoor gekozen om de draagconstructie zoveel mogelijk op te bouwen in standaard stalen HEA-, IPE- en UNP-profilering. Deze elementen kunnen na het demonteren van de tribune, in een ander bouwwerk worden hergebruikt. Mocht er geen herbestemming van deze materialen gevonden kunnen worden dan is staal nog steeds het meest geschikte constructiemateriaal, omdat het nagenoeg volledig recyclebaar is. Tribune-elementen Als tribune-elementen worden standaard geprefabriceerde drietrapselementen van Haitsma Beton BV toegepast. Deze elementen kunnen eenvoudig en snel op de draagconstructie geplaatst worden en kunnen een grote overspanning bereiken. In een stadion is de aanwezigheid van materialisering die volledig hufterproof is, gewenst en de betonnen tribune-elementen voldoen hier volkomen aan. Mogelijk kunnen de tribune-elementen na gebruik bij het Olympisch Stadion, voor een ander stadion worden toegepast, daar het hier echt de standaard van de tribune-elementen betreft en de elementen in bijna ieder nieuw gebouwd stadion in Nederland te vinden zijn. Vloerelementen omloop Vanwege de grote belastingen die op de vloer van de omloop onder de tribune werken, wordt deze vloer in beton uitgevoerd. Met het oog op een simpele montage en een lichte uitvoering worden hier geprefabriceerde kanaalplaten toegepast.

Trappenhuizen Voor de trappenhuizen worden RVS-stalen trappen toegepast, die we kennen uit de bouw. Deze trappen zijn huurbaar en op deze manier dus volledig herbruikbaar. 3.4.3 Constructieve elementen De in de paragraaf 3.4.1 geschematiseerde draagconstructie wordt in de volgende elementen uitgevoerd:

Element

Profiel

Tribune-element

Aantrede 800 mm Optrede 520 mm

Hoofdligger

IPE600

Vloer omloop

Kanaalplaatvloer -> Dycore type H320

Vloerligger

HEA800

Kolom midden (verticale kolom)

HE450A

Kolom buiten (schuine kolom)

HE450A

Schuine trekstaaf

HE300A

Horizontale regel

h = l/60 = 10,8/60 = 0,18 m -> 26

Uitbreiding Olympisch Stadion - tussenrapportage

UNP 180 x 70 Stabiliteitsverband

h = l/60 = 10,8/60 = 0,18 m -> UNP 180 x 70

De dimensies van de elementen zijn bepaald door toetsing aan de eisen zoals gesteld in de NEN norm 6702. Ieder element voldoet aan de eisen met betrekking tot sterkte, doorbuiging en trilling.




3.5 Variaties op ontwerp Afhankelijk van het eisenpakket van de opdrachtgever, kan het wenselijk zijn om te variëren met het in dit hoofdstuk gepresenteerde ontwerp. Om die reden worden in deze paragraaf twee variaties op het Ontwerp ‘Olympische Ringen’ gepresenteerd, die op enkele aspecten afwijken van dit ontwerp. 3.5.1

Doorlopende ring

tijdelijke tweede ring en de huidige eretribune bedekt. Dit dak zal worden gevormd door een membraanconstructie bestaande uit zeilen die door middel van staalkabels gespannen zullen worden. De staalkabels worden bevestigd aan de Marathontoren. Ruimtelijk-functioneel ontwerp - De maximale breedte van de tribune is 22,0 meter. - De hoogte van de tweede ring is 14,4 meter, hiermee wordt de totale hoogte van het stadion 28,0 meter. - In deze variant worden er in totaal 24.800 zitplaatsen gerealiseerd. Al deze plaatsen worden gerealiseerd op de tijdelijke tweede ring. Er zijn geen huurbare tribunes voor de eerste ring meer nodig. - Verdeling zitplaatsen: Tribune Aantal zitplaatsen 2e ring normale zitplaatsen 24.064 2e ring VIP plaatsen 736 Totaal zitplaats en 24.800 -

-

-

-

Deze variant is wat betreft tribuneopbouw gelijk aan variant 1a. Echter loopt de tweede ring aan de westzijde nu niet af, maar wordt deze doorgetrokken. Voordeel hiervan is dat de tribune en daarmee de bebouwing aan de buitenzijde van het stadion minder breed wordt. Daarnaast zitten de toeschouwers dichterbij het speelveld. De tribune loopt aan de oostzijde nog wel af net zoals bij variant 1a het geval was. Dit is gedaan om de verticaliteit van de Marathontoren niet teniet te doen, maar juist extra te versterken. De twee huidige daken worden in deze variant tijdelijk verwijderd, om de toeschouwers aan de lange zijde vrij zicht te geven. Omdat de eretribune ten alle tijden overdekt dient te worden, wordt er een tijdelijke dak aan de westzijde aangebracht die de

-

3.5.2

Dit betekent ook dat zowel de bedrijfsruimten aan de zuidzijde als aan de noordzijde van het stadion kunnen worden gereserveerd als skyboxen. Een ander voordeel in deze variant is dat de 736 bij te bouwen VIP-plaatsen, nu eveneens overdekt zijn, aangezien deze boven de huidige VIP-tribune worden geplaatst in plaats van daarvoor, zoals in de standaard Variant 1 het geval is. Dakconstructie


-

-

-

-

-

Deze variant wordt dus niet geheel gedemonteerd om de elementen her te gebruiken. Hiervoor is gekozen omdat de dakconstructie wordt opgebouwd uit dure en exclusieve elementen die moeilijk herbruikbaar zijn. Omdat het begrip ‘tijdelijkheid’ hem nu zit in de bestemming van het ontwerp en niet in de materialisering ervan, gaat de voorkeur uit naar een constructieve opbouw in duurzame elementen. Feit blijft echter dat de constructie makkelijk demontabel en vervoerbaar dient te zijn. Opnieuw zal de tribuneconstructie dus worden opgebouwd uit prefab materialen.

Wat betreft de vorm van de tribune, de functionele indeling van het stadion en haar draagconstructie is deze variant exact gelijk aan het in dit hoofdstuk gepresenteerde ontwerp . Er worden dus opnieuw twee ‘Olympische Ringen’ op achter de korte zijden van het stadion geplaatst. Deze variant bevat echter een dak die de gehele tweede ring en een deel van de eerste ring zal bedekken. Wanneer het namelijk door de opdrachtgever niet acceptabel wordt geacht dat de toeschouwers tijdens een sportevenement worden blootgesteld aan hinderlijke weersomstandigheden (wind en neerslag) dan zal deze variant naar voren worden geschoven. Het dak zal onder een helling worden geplaatst in de richting van het speelveld. Wanneer de dakconstructie bij de Marathontoren aankomt zal deze in een golvende beweging de top van de Marthontoren naderen, om het effect van de toren te versterken. De vier torens met stadionverlichting worden tijdelijk verwijderd. In plaats hiervan worden er stadionlampen aan de dakconstructie bevestigd. Dit vermindert de lichtoverlast voor omwonenden. Na de sportevenementen zullen de twee helften van de tijdelijke tribune in zijn geheel elders worden opgebouwd voor een verdere permanente bestemming. Te denken valt aan bijvoorbeeld het Floriadeterrein of het Museumplein.


4.2 Vormgeving

4. Ontwerpvariant ‘Kelder’ 4.1 Inleiding In deze variant wordt het speelveld tijdelijk verlaagd naar het vloerniveau van de onder het veld gelegen parkeerkelder. Op deze manier is er verticaal 3,6 meter extra beschikbaar en kunnen er meer zitplaatsen met een acceptabele kijkhoek gerealiseerd worden. In geval van een atletiekevenement levert dit niet heel veel meer plaatsen op, aangezien de horizontaal beschikbare ruimte beperkt is. Wel is er vanuit de bedrijfsunits die als skybox worden ingericht, nu vanuit de gehele ruimte vrij zicht. Vooral in geval van een voetbalevenement levert het verlagen van het veld een fors aantal nieuwe zitplaatsen op die bovendien dichter bij het veld kunnen worden geplaatst.

Het grote voordeel van deze ontwerpvariant is dat tegen relatief lage kosten, toch een grote hoeveelheid tijdelijke extra plaatsen kan worden gerealiseerd. Wel dient de parkeerkelder gedurende het toernooi te worden ontruimt en moeten het plafond en haar draagconstructie tijdelijk verwijderd worden. Deze ingrepen zullen echter naar alle waarschijnlijkheid vele malen goedkoper uitpakken dan de bouw van een tweede ring, zoals bij de Ontwerpvariant ´Olympische Ringen´ het geval is.

Bij deze variant blijft de architectonische kwaliteit van het huidige gebouw geheel behouden, zowel het interieur als exterieur blijven identiek. Omdat het in standhouden van de esthetische kwaliteit van het huidige stadion het voornaamste uitgangspunt is, voldoet deze ontwerpvariant perfect op het gebied van de vormgeving.

4.3 Functioneel ontwerp -

In geval van een atletiekevenement kunnen er bij deze variant 7500 extra plaatsen worden gerealiseerd. Bij een voetbalevenement zijn dit er 21.500. De hoeveelheid ruimte per zitplaats is bij deze variant 0,35 m2. De rijen zijn 0,7 meter diep en de stoelen van 0,45 meter hebben een tussenruimte van vijf centimeter. Tribune Aantal zitplaatsen huurbare tribunes Atletiek 7500 Huurbare tribunes voetbal 21.500

-

De hoeveelheid in de kelder onder te brengen toeschouwers is zowel voor het Europees Kampioenschap Atletiek als voor het Wereldkampioenschap voetbal, kleiner dan de door de gemeente gestelde eisen. In principe voldoet deze ontwerpvariant dus niet aan het vereiste aantal toeschouwers. Een kanttekening die hier echter bij kan worden gemaakt is dat de eis van 35.000 toeschouwers bij een EK Atletiek door de gemeente Amsterdam zelf is gesteld en dit geen absolute vereiste is voor het binnenhalen van het toernooi. De Fifa stelt in principe wel de eis dat een stadion voor groepswedstrijden 45.000 plaatsen dient te bevatten. In de praktijk blijkt echter dat hier maar vaak genoeg vanaf wordt geweken. Zo voldoen ook niet alle gaststadions voor het komende Wereldkampioenschap voetbal in Zuid/Afrika aan deze eis. Mogelijk kunnen de beide toernooien bij deze ontwerpvariant toch wel degelijk doorgang vinden.


-

-

Bij een voetbalevenement zullen de bij te bouwen tribunes onder drie verschillende hoeken worden geplaatst, om voor iedere toeschouwer gunstige zichtlijnen te verzorgen. De bedrijfsruimten aan de zuidzijde van het stadion worden gereserveerd om in te richten als skyboxen. Toiletten en voedselvoorzieningen worden op kelderniveau tussen de huurbare tribunes ingericht. Omdat zowel voor de toiletten als de cateringpunten er standaard huurbare voorzieningen worden toegepast, hoeven hiervoor geen nieuwe ruimten te worden ingericht.

4.4 Constructief Ontwerp Omdat de constructie van de tijdelijke tribunes bij deze variant amper zichtbaar en beeldbepalend is voor het totale ontwerp, wordt deze variant geheel opgebouwd uit standaard verhuurbare tijdelijke tribunes met RVS-stalen vloerplaten. De onderliggende draagconstructie van deze tribunes is onderdeel van de standaard verhuurbare tribunes. 4.4.1

Fundering Een fundering hoeft bij deze variant niet te worden aangebracht aangezien de vloer van de parkeerkelder reeds voldoende gefundeerd en draagkrachtig is om weerstand te kunnen bieden aan de tijdelijke tribunes.


5. Vergelijking varianten In de onderstaand tabel worden de gepresenteerde varianten met elkaar vergeleken. Criterium

Ontwerpvariant ‘Olympische ringen’ >35.000 (wens DRO Amsterdam) +

Variatie ‘Doorlopende ring’ >35.000 +

>35.000 +

Aantal zitplaatsen voetbal

>45.000 +

>45.000 +

>45.000 +

Mogelijkheden tot hergebruik materialen

+Gebruik van zoveel mogelijk standaardelementen, echter niet ten koste van architectonisch beeld

+Gebruik van zoveel mogelijk standaardelementen, echter niet ten koste van architectonisch beeld

+ Tribune krijgt nieuwe bestemming, bestemmingsmogelijkheden echter beperkt.

Indrukwekkend ontwerp

+ Imponerende golvende tribunelijnen

+ In het oogspringende dakconstructie

+ In het oog springende dakconstructie

Behoud architectuur oorspronkelijke gebouw en aansluiting hierop Aanpassingen aan huidig gebouw

+

+-

+-

Ontwerpvariant ‘Kelder’ > 25.000 (minimumnorm EA) <35.000 (gewenste norm DRO Amsterdam) +41.000, kleiner dan de norm van 45.000 +++ Tribuneonderdelen en draagconstructieve elementen volledig herbruikbaar, want standaard te huren elementen. + Volledig in haar waarde gelaten traditioneel gebouw. +

+ Geen aanpassingen

+Daken tijdelijk

Daken en lichtmasten

Ingrijpende

Aantal zitplaatsen atletiek

Variant ‘Dakconstructie’


weggehaald

tijdelijk weggehaald

Toeschouwercomfort

+-

+ Toeschouwers dichter bij het veld dan bij variant 1a

++ Groot deel toeschouwers zit overdekt

Veiligheid/evacuatie

+

+

+

Bouw-/aanlegkosten

+-

+-

-

Terugverdien mogelijkheden Bereikbaarheid/toegankelijkheid

++Veel buitenruimte op het plein in beslag genomen.

++-

+ +-

aanpassing veld en parkeerkelder. Beperktere zitruimte

++ Veel toeschouwers op maaiveldniveau, er hoeft geen hoogteverschil te worden overbrugd. + Geen parkeerruimte onder stadion gedurende evenementen. (800 plaatsen)


6. Aanbevelingen Op basis van de tabel in de voorgaande paragraaf is het mogelijk om een gedegen keuze te maken tussen de verschillende gepresenteerde varianten. Zoals te zien is kent iedere variant ongeveer een gelijk aantal positieve en mindere punten. Een definitieve keuze tussen de varianten zal dus geheel afhangen van de zaken die voor de opdrachtgever het zwaarste wegen en het meest wenselijk zijn voor de te realiseren uitbreiding van het stadion. Wanneer blijkt dat de vereiste toeschouwerscapaciteiten voor de organisatie van de Europese Kampioenschappen Atletiek en de Wereldkampioenschappen voetbal inderdaad niet heel strikt zijn, in de praktijk is dit al meerdere malen gebleken, dan zou de ontwerpvariant ‘Kelder’ in mijn ogen de meest geschikte variant zijn voor uitbreiding van het Olympisch Stadion. Deze variant voorziet namelijk in een goedkope oplossing met minimale bouwwerkzaamheden, waarbij de huidige architectuur van het stadion, ook tijdens de evenementen, geheel behouden blijft. Mochten de capaciteitseisen inderdaad bindend blijken te zijn dan lijkt de standaard variant van ‘Olympische Ringen’ me persoonlijk geschikter dan de twee variaties hierop. Een dure overkapping van de tijdelijke tribune is, gezien het geringe aantal evenementen, namelijk niet noodzakelijk en het aantal aanpassingen dat aan het huidige stadion hoeft te worden gedaan is bij deze variant minimaal. Ondanks dat er een tweede ring op het stadion gebouwd wordt is bij deze variant toch getracht de sterke, historische architectuur van het Olympisch Stadion niet te doen ontwaarden. Het ontwerp van de fundering in de variant ‘Olympische Ringen’ is in deze studie buiten beschouwing gelaten. Wel is in draagconstructie getracht de krachten op de fundering tot een minimum te reduceren en is de belasting die naar de grond wordt afgedragen bepaald. Voor een verdere uitwerking van deze variant verdient het aanbeveling om allereerst naar de funderingsconstructie te kijken. Ook de belastbaarheid en mogelijke opdrijving van de keldervloer in de variant ‘kelder’ , zijn in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. Het verdient aanbeveling om deze aspecten te onderzoeken bij verdere uitwerking van dit ontwerp. Het verdient ten slotte aanbeveling om de constructieve verbindingen in de draagconstructie nog in detail uit te werken en Impressieschetsen van het gebouwontwerp te maken.


Uitbreiding Olympisch Stadion Amsterdam - Eindrapportage. Arnaud van der Veen

Recommend Documents