Tussenstand 2005
Rabobank Breda
In opdracht van: Avans hogeschool Gemeente Breda, Afdeling economische Zaken Rabobank Breda Uitgave: Gemeente Breda, Bestuursdienst Afdeling Onderzoek en Informatie, Avans Hogeschool
Rapporteurs: Dick Francken Hans Hendriks Ton van der Linden
Breda, 1 juli 2005 Telefoon 076-5293513 Internet: http://www.economischebarometer.nl
Bronvermelding verplicht
=
O=
Bredase economie: voorzichtig herstel? Economische verwachtingen in Nederland worden de laatste jaren regelmatig in negatieve zin bijgesteld. Juni 2005 kondigt de Nederlandse Bank aan dat ook in 2005 het herstel van de Nederlandse economie duidelijk zal achterblijven bij wat eerder was geraamd1. Op grond van tegenvallende uitkomsten voor het laatste kwartaal van 2004 en het eerste kwartaal van 2005, zal de groei van het bbp-volume dit jaar blijven steken op 0,4%, ondanks een verondersteld aantrekken van de economie in de rest van het jaar. Het verwachte herstel schuift telkens weer een jaar op. Ook de Bredase economie laat telkens na een beginnend herstel weer een terugslag zien. De Avans stemmingsindicator laat zien dat de er evenveel bedrijven zijn die een verbetering van de bedrijfsresultaten verwacht, als dat er bedrijven zijn die eerder aan een verslechtering denken. De Bredase arbeidsmarkt laat een aarzelend herstel zien: na een periode van een flinke toename, stabiliseert zich nu het werkloosheidsniveau, terwijl het vacaturevolume weer toeneemt. De verbinding door de HSL-shuttle met het Europees netwerk en de ontwikkelingen rondom Via Breda moeten de komende jaren een belangrijke economische impuls voor Breda betekenen. Belangrijk daarvoor is dat Breda in het algemeen, en Via Breda in het bijzonder, positief scoren als vestigingslocatie. De nieuwste CBS-cijfers laten zien dat, ondanks de economisch mindere tijden, Breda nog steeds een welvarende stad is. Van de grote steden in Nederland staat Breda qua inkomensniveau op een vierde plaats. Avans Hogeschool heeft in het kader van de Economische Barometer Breda in het voorjaar van 2005 onderzoek gedaan naar de relatie tussen de woonboulevard en de binnenstad van Breda. Een belangrijke uitkomst van dit onderzoek is dat de woonboulevard een aanvulling is voor Breda als winkelstad. Bezoekers van de woonboulevard combineren het bezoek daar vaker met een bezoek aan de binnenstad dan omgekeerd. Het economische beeld van West-Brabant ontwikkelt zich positief. De economische prestaties scoren met name door de exportgerichtheid van de West-Brabantse economie boven het Nederlandse gemiddelde. Minder positief is, dat de werkgelegenheidsontwikkeling achter blijft bij de landelijke ontwikkelingen.
Avans stemmingsindicator voorjaar 2005: matig producentvertrouwen Bredase bedrijfsleven Voor de achtste keer heeft Avans Hogeschool in het voorjaar van 2005 het onderzoek naar het producentenvertrouwen uitgevoerd. In totaal hebben 75 bedrijven uit de Industrie, Logistiek en Dienstverlening de inmiddels bekende vragenlijst ingevuld en teruggestuurd. Hierna volgen de belangrijkste resultaten. Bezettingsgraad In de logistiek en de dienstverlening houden het aantal bedrijven dat zegt tevreden dan wel ontevreden te zijn over de bezettingsgraad elkaar redelijk in evenwicht. De sector Industrie is met het cijfer 5,4 minder tevreden. Met deze uitkomst is de bezettingsgraad weer terug op het niveau van de eerste meting (najaar 2001). In het voorjaar leek het erop dat de sector industrie zich zou herstellen, maar de laatste meting geeft weer een daling te zien ten opzichte van de meting in het najaar van 2004 (van 6,1 naar 5,4).
1 De Nederlandsche Bank, Kwartaalbericht juni, juni 2005.
=
P=
Bezettingsgraad 7,50
7,00
waarde
6,50
6,00
5,50
Industrie
5,00
Logistiek 4,50
Dienstverlening 4,00 najaar 01 voorjaar 02
najaar 02 voorjaar 03
najaar 03 voorjaar 04
najaar 04 voorjaar 05
meting
Logistieke sector scoort positief bij huidige bedrijfssituatie Als gekeken wordt naar de beoordeling van de huidige bedrijfssituatie (niveau van de productie ten opzichte van vorig kwartaal, de beoordeling van de orderportefeuille en orderontvangst), dan valt vooral de toename van de waardering voor dit onderdeel door de logistiek op; na een terugval in het najaar van 2004 is de beoordeling van de huidige situatie weer op het niveau van het voorjaar van 2004. Het niveau van de dienstensector is het afgelopen jaar vrij stabiel gebleven, terwijl de industrie na een flinke stijging in 2004 iets is teruggevallen. Vanaf voorjaar 2003 geeft de industrie wel een opgaande lijn te zien.
Huidige bedrijfssituatie 7,50
7,00
waarde
6,50
6,00
5,50
Industrie
5,00
Logistiek 4,50
Dienstverlening 4,00 najaar 01 voorjaar 02
najaar 02 voorjaar 03
najaar 03 voorjaar 04
meting
=
Q=
najaar 04 voorjaar 05
Toekomstverwachtingen De verwachtingen voor de toekomst zijn in navolgende grafiek weergegeven:
Toekomstverwachtingen 7,50
7,00
waarde
6,50
6,00
5,50
Industrie
5,00
Logistiek 4,50
Dienstverlening 4,00 najaar 01 voorjaar 02
najaar 02
voorjaar najaar 03 03
voorjaar 04
najaar 04 voorjaar 05
meting
In alle sectoren is het aantal bedrijven dat positiever is over de toekomst denkt gelijk aan het aantal bedrijven dat negatief is gestemd. In de zakelijke dienstverlening is vanaf het najaar van 2003 het vertrouwen in de toekomst afgenomen. Industrie en logistiek geven een wisselend beeld te zien. Vergeleken met een jaar geleden schatten in beide sectoren de bedrijven de toekomst iets positiever in. In de industrie zijn de bedrijven redelijk positief over de productie van de komende drie maanden, maar minder positief over de prijsontwikkeling. Ook in de logistiek zijn bedrijven positief over de afzet de komende drie maanden, maar hier wordt de totale markt als minder gunstig beoordeeld. In de dienstensector scoren de meeste aspecten van de toekomst vrijwel neutraal.
Aarzelend herstel arbeidsmarkt Voor de tussenstand van de Economische Barometer Breda heeft Onderzoek en Informatie aan de hand van de jongste gegevens van CBS, CPB, CWI de arbeidsmarktanalyse geactualiseerd. Uit deze arbeidsmarktanalyse komen de volgende conclusies: • Werkloosheidstijging Breda zwakt af De forse groei van het aantal werklozen is in het 3e kwartaal van 2004 tot stilstand gekomen. Na een lichte daling in het laatste kwartaal van 20042 neemt het aantal werklozen tot juni dit jaar weer licht toe tot 9.130 personen (+1,5%). Het aantal werklozen ligt vrijwel op hetzelfde niveau als een jaar geleden. Door het beperkte economische herstel wordt dit jaar een geringere werkloosheidstoename verwacht dan in voorgaande jaren (+5%). De werkloosheid stijgt in de eerste vier maanden van 2005 meer dan gemiddeld bij schoonmaakpersoneel en verkooppersoneel. Absoluut stijgt ook de werkloosheid onder
2 De afname komt voor een deel door de aanpassing van de uitvoeringspraktijk van de CWI’s. Hierbij zijn sinds medio 2e kwartaal 2004 werkzoekenden zelf verantwoordelijk geworden voor de verlenging van hun inschrijving. (Bron: CWI-Districtskantoor Zuid-West Nederland). De omvang van het effect van deze maatregel op de totale daling is, aldus het CWI, niet aan te geven
=
.
R=
productiepersoneel behoorlijk. De werkloosheid bij commerciële beroepen en het bouwvakpersoneel (seizoensinvloeden) is licht afgenomen.
Ontwikkeling werkloosheid 1999-april 2005 gemeente Breda (niet-werkende werkzoekenden)
aantal personen
8500
7000
5500
4000
2500 dec 99
jun 00
dec 00
jun 01
dec 01
jun 02
dec 02
jun 03
dec 03
jun04
dec 04
apr05
Bron: CWI
•
•
•
Werkloosheidspercentage Breda blijft in april 2005 ruim boven de 6% De Bredase werkloosheidsontwikkeling loopt tot eind 2004 in de pas met het landelijke niveau. De huidige regionale werkloosheidsgroei zal dit jaar naar verwachting minder groot zijn dan landelijk. Aantal vacatures neemt in 2005 toe In de regio Breda zijn in 2004 naar schatting ruim 6.300 vacatures ontstaan. Dit is 3% meer dan in 2003. In 2005 zal het vacaturevolume verder toenemen tot ruim 7.000 vacatures. Hiermee wordt een voorzichtig herstel van de arbeidsmarkt ingezet. Vacatures zullen dit jaar vooral ontstaan bij de zakelijke dienstverlening, groot- en detailhandel en de bouwnijverheid. Daarnaast blijft in de zorgsector het aantal vacatures hoog. Aantal moeilijk vervulbare vacatures licht gestegen. Met de toename van het aantal vacatures neemt ook het aantal moeilijk vervulbare moeilijk vacatures (licht) toe. Eind 2004 staan in West-Brabant 700 van de 3.800 openstaande vacatures als moeilijk vervulbaar te boek. In 2003 waren dit er nog 600. Het CWI Breda heeft begin november 2004 de helft meer langdurig openstaande vacatures dan een jaar eerder.
Breda gunstige vestigingslocatie Een tweetal recente onderzoeken geven een beeld van wat het bedrijfsleven vindt van Breda als vestigingslocatie. Het gemiddelde rapportcijfer dat bedrijven aan Breda als vestigingslocatie geven is 7,1. De verschillen in waardering zijn niet groot. Ruim de helft van de bedrijven geeft een 7 voor Breda als vestigingslocatie.
=
S=
Rapportcijfer Breda als vestigingslocatie 10 9 8 7 6 5 4 3 2 0
10
20
30
40
50
60
%
Bron: Bedrijvenenquête
De beschikbaarheid van vestigingsruimte, de afzetmogelijkheden, de bereikbaarheid en de ligging van Breda in Nederland en de Benelux zijn voor bedrijven de belangrijke redenen om te kiezen voor Breda als vestigingsplaats. Consumentendiensten hebben voor Breda gekozen vanwege de afzetmogelijkheden en logistieke bedrijven hebben zich in Breda gevestigd vanwege de gunstige ligging en de bereikbaarheid.
Optimistische verwachtingen Via Breda De verbinding door de HSL-shuttle met het Europees netwerk biedt Breda, en daarmee de Brabantse regio een sterke impuls om zich verder op hoogwaardig niveau te ontwikkelen. Door de ligging temidden van een netwerk van moderne spoor- en wegverbindingen vormt Breda de toegangspoort tot Brabantstad. Op stedelijk niveau draagt aanhaking aan dit West-Europese railsysteem bij aan de ontwikkeling van een complete, vitale en duurzame stad. Het Bredase bedrijfsleven is positief over Via Breda: Acht van de tien grotere Bredase bedrijven in Breda verwachten voor Breda een extra economische impuls van Via Breda.
Economische effecten Via Breda
w einig positieve effecten 16%
geen antw oord 2%
positief effect 63%
Bron: Bedrijvenenquête
=
T=
flink positief effect 19%
Het Bredase bedrijfsleven verwacht dat het positieve effect van Via Breda vooral een versterking betekent van het imago van Breda (67%) en dat het leidt tot aantrekkelijke vestigingslocaties door een betere treinverbinding (54%) en dat Breda meer aantrekkingskracht zal krijgen voor internationale bedrijven (43%). Een derde deel verwacht dat Via Breda een positief effect zal hebben op het woonklimaat van Breda. Eén op de tien bedrijven verwacht dat Via Breda ook voor het eigen bedrijf positieve effecten zal hebben. Volgens de bedrijven is vooral het aantrekken van zakelijke dienstverlening en kennisinstituten van belang voor Via Breda. Ook Beneluxkantoren kunnen Via Breda tot een succes maken. Afgelopen maanden heeft Ecorys in opdracht van het ministerie van Economische Zaken de "Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat" uitgevoerd. De landelijke benchmark bevestigt het beeld van de Bredase enquête. Het algemene oordeel van het bedrijfsleven over het ondernemingsklimaat in Breda is 6,7, terwijl het gemiddelde waarderingscijfer voor de grote steden in Nederland een 6,5 is. In de landelijke benchmark krijgt Breda de hoogste scores voor bereikbaarheid per auto (7,3), kwaliteit woonomgeving, staat van de openbare ruimte en de kwaliteit aanbod publieksdiensten.
=
U=
Breda welvarende stad Het welvaartsniveau van de inwoners is een belangrijke indicator voor de economische positie van de stad. Recentelijk heeft het CBS nieuwe cijfers over de inkomensniveaus van steden in Nederland gepubliceerd. Het betreft cijfers uit 20023. Om inkomens van huishoudens van verschillende grootte en samenstelling vergelijkbaar te maken wordt het inkomen gestandaardiseerd. In navolgende grafiek staan voor de steden de gestandaardiseerde huishoudensinkomen weergegeven.
Huishoudeninkomen 2002, gestandaardiseerd
A M ER SF OOR T LE ID E N D EN B OSC H UT R E C H T B R ED A H A A R LE M Z A A N ST A D D EN H A A G Z WO LLE E IN D H O V E N A M ST ER D A M A LKM A A R LE LY S T A D T ILB UR G H E N G E LO D OR D R EC H T S C H IE D A M N IJ M E G E N H E LM O N D D EVEN T ER V E N LO A R N H EM G R O N IN G E N R OT T ER D A M A LM E LO LE E UWA R D E N H E E R LE N EM M EN EN SC H ED E
16,0
17,0
18,0
19,0
20,0
21,0
22,0
23,0
(x 1.000 euro) Bron: RIO/CBS
3
De cijfers komen met enige vertraging tot stand, omdat gebruik wordt gemaakt van gegevens uit de fiscale administratie en daarvoor moeten eerst alle belastingformulieren verwerkt
zijn.
=
V=
Uit de CBS-gegevens blijkt dat in vergelijking met andere grote steden Bredanaars een gemiddeld hoger inkomen hebben. Met een gemiddeld gestandaardiseerd inkomen van € 21.400 staat Breda op een vierde plaats. De positie op de ranglijst van grote gemeenten is hetzelfde als in 2000; in 1999 stond Breda nog op een vijfde plek. Vergeleken met de vorige meting is het aandeel midden- en hoge inkomens in Breda toegenomen.
=
NM=
Komst woonboulevard is aanvulling voor Breda als winkelstad. Weinig combinatiebezoek van bezoekers binnenstad met woonboulevard, veel meer van bezoekers woonboulevard met binnenstad. In het kader van het project de Economische Barometer Breda is in het voorjaar van 2005 onderzoek gedaan naar de relatie tussen de woonboulevard en de binnenstad van Breda. De vraagstelling luidde: binnenstad van Breda en woonboulevard: synergie of concurrentie? De vraagstelling is meegenomen in een enquête-onderzoek dat is gehouden door studenten van de Academie voor Marketing en Business Management (AMBM) van de Avans Hogeschool Breda. •
Woonboulevard trekt meer bezoekers van buiten Breda dan de binnenstad. De woonboulevard trekt meer bezoekers van buiten Breda. Vooral bezoekers uit WestBrabant zijn vertegenwoordigd op de woonboulevard, gevolgd door de personen uit de rest van Brabant. De binnenstad trekt daarentegen meer bezoekers uit de rest van Nederland.
Herkomst bezoekers
België
Overig Nederland
Zuidwest Nederland
Overig Brabant
OverigWest-Brabant
Breda 0
10
20 binnenstad
=
30
40
50
60
woonboulevard
•
Bezoekfrequentie binnenstad aanzienlijk hoger dan meubelboulevard Bijna de helft van de bezoekers van de binnenstad (48%) komt één keer per week of vaker; op de woonboulevard is dit 9%. De helft van de bezoekers van de woonboulevard (49%) is daar voor het eerst of komt er slechts enkele keren per jaar, voor de binnenstad is dit 18%.
•
Verblijfsduur van niet-Bredanaars in zowel binnenstad als woonboulevard langer dan van Bredanaars Bijna de helft (48%) van de bezoekers van buiten Breda blijft 3 uur of langer in de binnenstad, van de Bredanaars is dit 27%. De helft van de Bredanaars blijft niet langer dan een uur op de woonboulevard. Bredanaars verblijven gemiddeld 1,5 tot 2 uur in de binnenstad om te winkelen en de niet-Bredanaars 2,5 uur. Voor de woonboulevard is dit: een dik uur (1,10u.) voor Bredanaars en 1,5 uur voor niet-Bredanaars,
NN=
=
•
Belangrijkste bezoekmotief voor de binnenstad is ‘winkelen/stadten’, voor de woonboulevard is dit het gericht bezoek van de grotere winkelketens De meest genoemde reden om de binnenstad te bezoeken is: ‘winkelen / stadten’. Voor de woonboulevard is de meest genoemde reden: (1) een bezoek aan IKEA, Mediamarkt, BCC, gevolgd door (2) winkelen en (3) gericht iets kopen.
•
Weinig combinatiebezoek van bezoekers binnenstad met woonboulevard, veel meer van bezoekers woonboulevard met binnenstad Op de woonboulevard antwoordt 21% dat zij die dag ook de binnenstad gaan bezoeken of hebben bezocht. In de binnenstad geeft 4% van de bezoekers aan ook de woonboulevard een bezoek te zullen brengen of te hebben gebracht. Hierin is geen verschil tussen mensen uit en van buiten Breda.
•
Woonboulevard aanvulling op binnenstad In de binnenstad van Breda vindt 58% dat de woonboulevard een aanvulling is op het winkelgebeuren in Breda. Bredanaars vinden dit significant vaker (62% versus 55%) dan nietBredanaars. Een minderheid (11%) ziet de beide locaties als concurrenten van elkaar en bijna 20% vindt dat beide locaties los staan van elkaar. Op de woonboulevard vindt bijna 2/3 van de ondervraagden dat de 2 locaties een aanvulling op elkaar zijn.
•
Van de 10 Bredanaars hebben er 9 de woonboulevard één of meer keren bezocht In de binnenstad antwoordt 12% van de Bredanaars dat ze nog niet eerder op de woonboulevard zijn geweest. Bij niet-Bredanaars is dit 46%. En 7% van de Bredanaars in de binnenstad antwoordt dat ze de binnenstad minder vaak bezoeken vanwege de komst van de woonboulevard, bij de niet-Bredanaars is dit 4,5%.
•
Hoge rapportcijfers voor zowel binnenstad als woonboulevard: 7,4 Personen die niet in Breda wonen, geven de binnenstad een significant hoger rapportcijfer dan Bredanaars op de volgende punten: kwaliteit van aanbod / variatie aan winkels / algemeen oordeel. Opvallend is dat de binnenstad op de diverse deelaspecten een lager cijfer haalt dan voor het totaaloordeel over de binnenstad. Dit laatste cijfer is bij de Bredanaars 7,16 en bij de niet-Bredanaars 7,53. De woonboulevard wordt hoog gewaardeerd op: de aanwezigheid van grootwinkelbedrijven / kwaliteit van het aanbod en veiligheid. Het totaaloordeel voor de woonboulevard is 7,4.
•
Winkeliers binnenstad zien woonboulevard minder als kans dan hun concullega’s van de woonboulevard. De winkeliers in de binnenstad zien de woonboulevard even vaak als een kans als een bedreiging. De concullega’s van de woonboulevard zien hun eigen woonboulevard meer als een kans dan als een bedreiging voor de binnenstad.
NO=
Percentage
50
40
30
20
winkeliers
10
binnenstad (n=85)
0
woonboulevard (n=20)
1
3
4
5
Woonboulevard: kans (1) of bedreiging (5) ?
.
=
2
•
Passanten noemen ‘sfeer en gezelligheid’ het meest als sterk punt van de binnenstad en ‘parkeren’ het meest als zwak punt. Voor de woonboulevard worden ‘parkeren’ en ‘bereikbaaarheid’ juist het meest als sterke punten genoemd en ‘sfeer/gezelligheid’ als zwak punt. Winkeliers noemen ‘het aantal passanten’ het meest als sterk punt van de binnenstad en ‘parkeren’ het meest als zwak punt. Als sterk punt van de woonboulevard noemen zij het meest ‘belangrijke trekkers’.
•
Woonboulevard haalt bijna de helft van de omzet van buiten Breda Naar schatting van de winkeliers komt 48% van de omzet op de woonboulevard van buiten Breda. Voor de binnenstad is dit 42%. De woonboulevard haalt relatief iets meer omzet uit west-Brabant en België
•
Van de winkeliers in de binnenstad vindt 46% dat er teveel branches worden toegestaan op de woonboulevard Hierentegen vindt 75% van de winkeliers op de woonboulevard het aantal toegestane branches precies goed en 15% vindt het te weinig.
NP=
Regio West-Brabant scoort boven landelijk gemiddelde Om antwoord te krijgen op hoe de regionale economie het doet, heeft Rabobank Nederland een rapportcijfer ontwikkeld voor de economische groei, de economische kracht en het economisch 4 presteren van de Nederlandse regio’s . Regionaal economische rapportcijfers 2004 Noord-Brabant
Het rapportcijfer voor de kracht van de West-Brabantse economie is 6,16. Dit betekent dat WestBrabant het gemiddeld beter doet dan landelijk. Van de 40 regio’s die de Rabobank onderscheidt staat West-Brabant op een 17e plaats. De exportgerichtheid van de regio in zijn geheel zorgt ervoor dat de kracht van het bedrijfsleven in West-Brabant sterker is dan in de drie andere regio’s van de provincie. Als het gaat om economische groei doet West-Brabant het vooral goed bij de groei van de winsten van het bedrijfsleven, ook omzetgroei en exportgroei presteren bovengemiddeld. De ontwikkeling van de werkgelegenheid blijft in West-Brabant achter bij de andere Brabantse regio’s en het landelijke gemiddelde. In West-Brabant was de vernieuwing in het bedrijfsleven bovengemiddeld.
4 Rabobank Nederland, Visie provinciale dynamiek 2005, juni 2005.
=
NQ=
