TUSSEN KLASSIEKE EN MODERNE CRIMINELE POLITIEK LEVEN EN BELEID VAN JULES LEJEUNE
Stef Christiaensen
Universitaire Pers Leuven 2004
INHOUD
Afkortingen
11
Voorwoord
13
Algemene inleiding
15
DEELI DE LEVENSSCHETS VAN EEN VERLICHT ARISTOCRAAT
27
HOOFDSTUKI: HERKOMST, ACHTERGROND EN AANVANKELIJKE LOOPBAAN
29
Familiale achtergrond en studies Academicus, juridisch consulent en advocaat Lejeune en de progressieve stroming vanaf 1860 De hogere bourgeoisie als cliénteel: enkele maritante zaken Raadsman van Langrand-Dumonceau De zaak Peltzer Raadsman van de prinsen de Caraman-Chimay Raadsman van Leopold II De sleutelpositie van Adrien Goffinet Diverse diensten aan de Hertog van Brabant, respectievelijk Leopold II Lejeune en de koloniale politiek van Leopold II Het Filippijns project
29 31 36 45 46 49 56 57 57 58 59 61
HOOFDSTUK II: HET MINISTERSCHAP
67
Een schets van het politieke landschap en klimaat De periode vóór de regering-Beernaert Vorming en samenstelling van de regering-Beemaert Politieke machten en verhoudingen Aanleiding en omstandigheden van de benoeming van Jules Lejeune tot minister Vraagtekens bij de motivatie Geschikt voor de pacificatiepolitiek, dienstig voor Beernaert en voor Leopold II De reacties op de benoeming: verrassing, waardering en misprijzen De reacties van de pers De houdingen van andere relevante instanties en personen Domeinen en zwaartepunten van Lejeunes ministerieel beleid
67 67 68 70 72 73 77 80 80 83 88
Het antwoord van de regering op de "sociale kwestie" Overzicht van Lejeunes justitieel beleid Het groot complot Achtergrond en feiten Positie en rol van Lejeune Grondtrekken van Lejeune als minister Gelijktijdig loyaal lid van de "regering des Konings" en "innovatief ' Het beeld van de "goede" minister genuanceerd Het einde van het ministerschap Ontslag van de regering-Beernaert Raadselachtig ontslag als minister
88 90 95 95 97 102 103 105 108 108 109
HOOFDSTUK III: DE POST-MINISTERIELE PERIODE
111
Het senatorschap Man van talrijke "werken" De patronage De strijd tegen het alcoholisme De strijd tegen de weddenschappen en de spelen De strijd tegen de zedeloosheid Verdere engagementen en erkenning De terugkeer naar de balie De zaak Stéphanie contea Leopold II Een blijvende gezagspositie binnen de advocatuur "Toast d'adieu" Aanzetten tot een beeldvorming Pluralistisch, breeddenkend en veelzijdig Tolerant maar ook repressief Moreel kruisvaarder Doorzettend, beginselvast Charismatisch en bezielend
112 115 116 116 118 119 120 121 121 123 125 127 127 128 128 129 130
DEELII DE KARAKTERISTIEKEN VAN LEJEUNES BELEIDSVOERING 131 HOOFDSTUK IV: HET PENITENTIAIR BELEID
133
Het Belgisch penitentiair systeem geconcipieerd, gelegitimeerd en verguisd Ontstaan van het modern gevangeniswezen Het uniform afzonderingssysteem verdedigd en bekritiseerd De vernieuwende en bevestigende penitentiaire politiek van Lejeune De ondoelmatigheid van een geìdealiseerd penitentiair systeem De bouwstop van de cellulaire gevangenissen Een alternatief voor de automatische strafvermindering na
135 135 137 148 149 153
cellulaire detentie Het afzonderingsregime gerelativeerd en geoptimaliseerd De dienst voor mentale geneeskunde van het gevangeniswezen Gevoeligheid voor penitentiair lijden en last Een repressieve tendens : riardere aanpak van recidivisten Lejeunes visie en beleid op penitentiair gebied: inventaris en interpretatie Vernieuwing en consolidatie De legendarische "goedheid" enerzijds en de repressiviteit anderzijds geinterpreteerd De meervoudige betekenis van beleidsmaatregelen en -projecten Doorzetter en verliezer De pluralistische ingesteldheid
163 175 180 193 207 229 229 233 235 236 237
HOOFDSTUK V: DE VOORWAARDELIJKE INVRIJHEIDSTELLING EN DE VOORWAARDELIJKE VEROORDELING 239 De voorwaardelijke invrijheidstelling De historische achtergrond Een merkwaardige snelle realisatie De ratio van de wet De voorwaardelijke invrijheidstelling en de gratie Voorwaarden tot het toekennen van de V.I. De procedure De proefperiode Het toezicht en de herroeping De toepassing De voorwaardelijke veroordeling Twee historische stromingen Motieven De weerstanden in de Kamer Toepassingsvoorwaarden en toepassingsgebied De toepassing : strafrechtelijke innovatie en magistratelijk traditionalisme Lejeunes visie en beleid inzake de voorwaardelijke invrijheidstelling en de voorwaardelijke veroordeling: inventaris en interpretatie Tussen klassiek strafrecht en moderne richting De verstrengeling van repressie, humanisering, controle en beheersing Grotere concentratie van de justitiemacht De invloed van doctrine en wetenschap gerelativeerd Het controle-paradigma geinterpreteerd Markante karakteristieken van Lejeune bevestigd
241 241 246 259 265 269 284 298 304 307 312 312 317 324 327 335 343 344 348 350 351 353 356
HOOFDSTUK VI: LEJEUNE EN DE PATRONAGE
359
Inleiding De lange traditie van de bijstand aan opgeslotenen Westerse caritas en patronage De patronage in Belgiè vóór 1888 Visies van Lejeune en deelgenoten De patronage als beleidsprioriteit Functies doelstellingen en karakteristieken De implementatie en de organisatie De promotie van de patronagegedachte De maatschappelijke respons Arrondissementele, kantonnale en federatieve uitbouw Een ruim veld van doelgroepen De patronage voor kinderen De patronage en de aangepaste rechtsprocedures voor minderjarigen De patronage voor landlopers Het beleid en de patronage voor abnormalen of krankzinnigen en anderen De interne en externe patronage voor (ex-)gedetineerden De patronagecongressen De internationale congressen tussen 1890 en 1911 Betekenis en functie van de internationale patronagecongressen De patronage na Lejeunes ministerschap De internationale patronage De Koninklijke Patronaatscommissie Moeilijkheden en tekenen van verval Gebrek aan fìnancièle middelen Kwantitatieve en kwalitatieve tekorten Pogingen om de legitimiteit en de slagkracht op peil te houden Lejeunes beleidskenmerken en de patronage: inventaris en interpretatie De beleidskenmerken Kenmerken van Lejeune als beleidsman
359 360 360 362 372 372 374 386 387 388 401 407 407 413 433
ALGEMENE CONCLUSIES
531
De beleidskenmerken vanuit "osmotisch" perspectief Vervloeiing of evolutie eerder dan breuk of omslag De karakteristieken van Jules Lejeune als beleidsman
532 544 556
BRONNEN
693
PERSONENREGISTER
737
440 457 495 496 500 504 504 511 515 516 518 520 524 524 529
