Tuinen van Leeuwenbergh

Tuinen van Leeuwenbergh Nieuwsbrief - winter 2014

Bij het vierde nummer

In deze nieuwsbrief o.a.

door Veronica Hekking namens de redactie ‘Goed dat er verschillen zijn’, luidt de eerste zin in het artikel over genetische variatie in het plantenrijk. Het voordeel van variatie blijkt te zijn dat er binnen een soort nieuwe eigenschappen ontstaan, een andere smaak of geur, een sterker gewas. Uitbreiding van keuze is nuttig of prettig, ook al zijn verschillen soms lastig om mee te leven. Dat geldt ook voor een tuinvereniging. Onze verwachtingen over plezierig tuinieren en een prettig verblijf op de tuin lopen uiteen maar door gezamenlijke activiteiten en regelmatig onderling contact komen we een heel eind. Waar is variatie in groentegewassen dan precies goed voor en wat breng je dan ter tafel? Twee artikelen gaan over respectievelijk de nieuwe groentes van kwekerij De Nieuwe Tuin en de herintroductie van groentes die niet of sporadisch in de groentewinkel zijn te vinden. Annet de Rooy zocht daar twee recepten bij. Hoe mooi groentes kunnen zijn, in dit geval prei en venkel, laat Marjan de Ridder zien. Mooi is ook het complex Leeuwenbergh in de winter, dat wilden wij laten zien met een fotoreportage. Ook daar buiten levert de winterse natuur bijzondere beelden op. Eigenlijk moet je altijd een camera of mobieltje bij de hand hebben. Volg ons voorbeeld. Pieter van der Beek schrijft over de voorbereidingen van een bijenvolk op de winter. De bijen zijn al vanaf augustus druk met het opslaan van leeftocht, van levensbelang om de winter mee door te komen. Op

ATV Tedingerhof ontbonden

2

Fotoreportage Winter op Leeuwenbergh

3

Winterse groenten (zaden, twee recepten en schilderijen)

5

Winterse bomen 8 Een bijenvolk in de winter

9

Genetische variatie: meer is beter

10

Raadsel & Nieuwjaarsborrel

11

onze tuin is ook het bijenvolk van Pieter gebaat bij diversiteit aan bloeiende planten. Oud-voorzitter Cor van Paassen schetst in het kort de ontbinding van ATV Tedingerhof, waartoe het besluit werd genomen op 25 april 2013 tijdens de jaarvergadering van de ledenraad. Op 6 november jl. werd Tuinvereniging Leeuwenbergh als zelfstandige vereniging bij de Kamer van Koophandel geregistreerd. De afdelingen Arentsburgh, Westvliet en Essesteijn gingen ons voor. Een stukje geschiedenis, met dank aan Cor van Paassen. In de volgende nieuwsbrief doet de groencommissie verslag van de rondwandeling op ons complex met verschillende deskundige hoveniers en bomenexperts, ter inspectie van het bomenbestand. De leden van de groencommissie hebben daar veel van geleerd en zullen die kennis gebruiken voor een goed bomenplan en -beheer op langere termijn, waarbij ook zij streven naar veel variatie. 1

Tuinen van Leeuwenbergh - Winter 2014

ATV Tedingerhof ontbonden door Cor van Paassen* Op 6 november 2013 was het zover dat de laatste afdeling van ATV Tedingerhof als zelfstandige Tuinvereniging Leeuwenbergh bij de Kamer van Koophandel kon worden geregistreerd. In navolging van de afdelingen Arentsburgh (2011) en de afdelingen Westvliet en Essesteijn (beide eerder in 2013), resp. als ATV Arentsburgh, De Groene Zoom en Essesteijn. Hierdoor kon het tijdens de jaarvergadering van de ledenraad d.d. 25 april jl. genomen besluit tot ontbinding van ATV Tedingerhof worden uitgevoerd. Dat is formeel gebeurd op 19 december 2013, toen de twee gekozen vereffenaars en bestuursleden van ATV Tedingerhof hiervoor naar de Kamer van Koophandel togen. Zo is er een einde gekomen aan de volkstuinvereniging die op 1 maart 1968 werd opgericht na een fusie tussen twee volkstuinverenigingen: ATV Voorburg (1940) als voorloper van ATV Arentsburgh en VTV de Rietvink (1960). De laatste vereniging moest door ruimtelijke ontwikkelingen worden verplaatst naar een nieuw tuinenpark, grenzend aan Rijksweg A4 en toegankelijk via de Westvlietweg. Vandaar de nieuwe naam afdeling Westvliet. Een volgende uitbreiding van de vereniging vond plaats in 1977 toen het tuinenpark Essesteijn werd gerealiseerd in de gelijknamige nieuwbouwwijk. Door de aanleg van het Prins Clausplein in 1978-79 werd dit tuincomplex ingrijpend heringericht en uitgebreid. In 1981 volgde de afdeling Leeuwenbergh met 88 tuinen en huisjes. Was bij de drie eerste tuinenparken de gemeente verhuurder, bij Leeuwenbergh was en is Lucas Leeuwenbergh bv eigenaar. De afdelingen Essesteijn en Leeuwenbergh werden dus op de bestaande onderstam van ATV Tedingerhof geënt, met bestaande statuten en een bijbehorend huishoudelijk reglement . Er was een hoofdbestuur, vanaf 1981 uiteindelijk met vier afdelingen die ieder een eigen bestuur hadden. In het begin was er veel te doen voor het hoofdbestuur en weinig zeggenschap voor de afdelingsbesturen.

Weliswaar was er een tuincomplex reglement voor elke afdeling, maar de drang naar een eigen identiteit werd steeds sterker. Daarom volgden een aantal wijzigingen in de statuten met steeds meer zeggenschap voor de afdelingen. Deze constructie hield stand tot 2011 toen de afdeling Arentsburg ATV Tedingerhof verliet en zelfstandig werd – onlangs gevolgd door de drie andere afdelingen. In de recente model statuten van het AVVN staat als doelstelling van een tuinvereniging: “Het bevorderen van sociaal-recreatief medegebruik van tuinen”. Moge deze doelstelling met verve worden nagestreefd in het nu volgende tijdperk van het (georganiseerde) volkstuinieren. * Noot van de redactie Cor van Paassen schreef als oud-voorzitter een kort bericht bij de ontbinding van ATV Tedingerhof, dat door ons is geredigeerd.

Bord Leeuwenbergh Ons nieuwe visitekaartje. Het bord wordt binnenkort geplaatst in de bosrand langs de Westvlietweg. Richard Rijnhart onthulde het bord op zaterdag 21 december. Ontwerp logo: Mariëtte Mulder Vormgeving: Jonathan Roorda Productie: Derk Rijnhart. Foto: Marjan de Ridder

2


Winter in park Leeuwenbergh Een fotoreportage met foto’s van Jan van der Burg, Veronica Hekking, Inez Merhottein en Marjan de Ridder.

3


4


MOOI en LEKKER - Winterse groenten: van herfstradijs tot bonen door Veronica Hekking

pompoenen, waarvan de ‘Turkse muts’ misschien wel de mooiste is. Terwijl de minigroentes precies passen in de kindertuin en op het balkon. De aanwijzingen, oogsten smaaktips werken zonder meer stimulerend en geven de onervaren tuinier een zetje in de goede richting. Zaden van deze buitengewone groentes en bloemen voor de moestuin kunnen via hun website worden besteld. Klik op de foto van de gekozen groente en die belandt in het winkelmandje. Voor nog meer informatie is er het ‘Moestuin Werkboek’ met een kalender, 24 tuinverhalen en ruimte voor het noteren van de eigen ervaringen.

Foto: Peter Bauwens, ‘Moestuin Werkboek’ Uitgeverij Unieboek

Het mooie en tegelijkertijd lekker gedegen tijdschrift ‘Onze Eigen Tuin’ (OET), lees ik altijd van omslag tot omslag zodra het in de bus valt. Mooi en lekker is de ideale combinatie. Bladerend door het herfstnummer van OET bleven tijdens de redactievergadering onze ogen onmiddellijk hangen aan een prachtige foto van herfstradijzen. Peter Bauwens, kweker van bijzondere groentes in België, gaf ons toestemming zijn foto van de ons onbekende herfstradijzen te gebruiken. Op zijn website www.denieuwetuin.be geeft Peter Bauwens bondige, heldere adviezen. Voor gave, goed gevulde radijzen zijn een goede, vochthoudende bodem en niet al te hoge temperaturen nodig. De smaak van de radijzen is pittig, en Bauwens’ advies is ze vlak voor gebruik te oogsten. De winterradijzen zijn beter houdbaar dan de kleinere lenteradijs. In zijn kwekerij De Nieuwe Tuin, vlakbij Antwerpen, werken Peter Bauwens en Kathelijne Thiers al twintig jaar aan de selectie van bijzondere groentes, eetbare bloemen en kruiden. Hun streven is meer smaak, meer variatie, en herintroductie van oude gewassen. Peter Bauwens is ook fotograaf, op de website zijn oogstrelende boontjes te zien, circa 38 soorten sla, lente-, zomer-, herfst- en wintersla. Er zijn bijzondere soorten mais te zien zoals de blauwe suikermais en eetbare bloemen voor de slabak en voor de sier. Spannend zijn de meest wonderlijk gevormde

Vergeten groenten gerecht voor vier personen door Annet de Rooy Tarte tatin van pastinaak en bataat, met kabeljauw en rode biet Benodigdheden • 1 pastinaak • 1 bataat • 1 wortel • 3 bietjes • 1 losgeklopt ei • scheutje witte wijnazijn • het sap én wat rasp van 1 sinaasappel • 2 theelepels honing • snufje nootmuskaat • 2 theelepels sesamzaadjes • 1 kaneelstokje • 4 velletjes bladerdeeg • kabeljauwhaas 5


•wat olijfolie •peper en zout •wat fijngesneden koriander •plus vier takjes ter garnering Bereidingswijze: 1. Schil de pastinaak, bataat en wortel en snijd de groenten in plakken van een halve centimeter. Blancheer de groenten in iets gezouten water en giet af. 2. Leg de wortel apart, die is iets later nodig. 3. Boen de sinaasappel, rasp ongeveer een derde van de schil (niet het wit). Pers daarna de sinaasappel uit. Breng in een pannetje het sap met wat honing, nootmuskaat en kaneelstokje aan de kook. 4. Kook de bietjes ongeveer 15 minuten, dan zijn ze nog stevig. Verwijder de schil en snijd in plakken van ongeveer een centimeter. Besprenkel met wat olijfolie en witte wijnazijn. 5. Vet vier kleine ovenschaaltjes licht in met wat olijfolie, verdeel de sesamzaadjes over de bakjes en giet daarin wat gekruid sinaasappelsap. Leg daarbovenop de schijfjes pastinaak en bataat, stapelgewijs. Ter afsluiting leg je een plakje bladerdeeg er bovenop. Druk aan en prik lichtjes in met een vork. Snijd het overtollige bladerdeeg weg en bestrijk het geheel met het losgeklopte ei. Zet ongeveer 10 minuten in de oven, op 200 graden tot de bovenkant bruin is. Zet dan de temperatuur op 170 graden. 6. Steek uit de wortel en de biet met behulp van een appelboor decoratieve rondjes. 7. Snijd in de tussentijd de kabeljauwhaas in kleine stukken en doe de stukken in een ovenschaal. Besprenkel het geheel met wat olijfolie, voeg peper, zout en nootmuskaat naar smaak toe. Dek af met aluminiumfolie en zet de schaal ongeveer 10 minuten in de oven op 170 graden. Schuif de laatste 5 minuten de tatin nog even bij. 8. Zet vier bordjes klaar. Leg de bietjes en de wortel op het bord. Haal de taartjes uit de vorm: de bodem is de bovenzijde. Leg een stukje vis op het bord, giet het resterende vocht uit de bakjes eroverheen. Strooi er wat sinaasappelrasp en koriander over. Leg ter decoratie een takje koriander op de vis.

Irish Stew door Annet de Rooy 4 personen Bereidingstijd: 60 minuten (15 minuten + 45-60 minuten stoven) Ingrediënten: 600 g riblappen, op kamertemperatuur versgemalen zwarte peper 2 theelepels milde paprikapoeder 2 eetlepels bloem 50 g boter 2 uien, in parten 300 ml Guinness bier 2 takjes tijm 2 laurierblaadjes 500 g vastkokende aardappelen 300 g winterwortel 200 g pastinaak 1 prei 2 eetlepels platte peterselie, fijngehakt Bereidingswijze: Snijd het vlees in blokjes van 4-5 cm en wrijf ze in met zout, peper en paprikapoeder. Wentel de stukken vlees door de bloem. Verhit de boter in een wijde braadpan en bak het vlees in 6-8 minuten rondom bruin. Leg het op een bord. Bak de uien 2 minuten in het bakvet. Schenk het bier in de pan en breng dit al roerende aan de kook. Voeg het vlees met vleessappen toe. Leg de tijm en laurierblaadjes ertussen en stoof het vlees zachtjes (op een vlamverdeler) 2 uur met de deksel op de pan. Schil de aardappelen, maak de groenten schoon 6


en snijd ze allemaal in stukken van 3-4 cm. Voeg de aardappelen en groenten aan het vlees toe en stoof alles in nog 45-60 minuten zachtjes gaar. Breng het stoofpotje op smaak met zout en peper. Serveer het stoofpotje in diepe borden en strooi de peterselie erover. Lekker met brood.

Mijn favoriete winterplant - Venkel geschilderd door Marjan de Ridder

Vervang in de zomer de echte wintergroenten door grove stukken courgette, halve tomaten, sperziebonen en stukken bospeen. Stoof de groenten niet langer dan 30 minuten mee.

Mijn favoriete winterplant - Prei geschilderd door Marjan de Ridder

Foto’s volgende pagina - Marjan de Ridder Locatie De Ronde Hoef, oude polder bij Ouderkerk aan de Amstel. - Boom met blad in het water gespiegeld - Rij bomen gespiegeld in het water - Wilg Foto’s volgende pagina - Veronica Hekking Vilsteren - Hamamelis in de sneeuw - Jonge aanplant van beukjes Wolfheze - Klimop stronken op eik Voerstreek - Boom met prikkeldraad - Uitgeholde wilg

7


Winterse bomen door Marjan de Ridder en Veronica Hekking Wie van tuinieren houdt blijkt vaak ook van wandelen te houden. Dat betekent van gecultiveerde natuur naar de ‘echte’ natuur. Ook tijdens winterse wandelingen komt er van alles op je pad. Jonge aanplant van beuken in een besneeuwd landschap, een bloeiende toverhazelaar (Hamamelis) in Vilsteren (Drenthe), een klimopstronk die zich heeft gehecht aan een stam in Wolfheze, een doorleefde wilg in de Voerstreek. Marjan de Ridder maakte een wandeling in de Ronde Hoef bij Ouderkerk aan de Amstel, een oude polder, begrensd door het riviertje de Waver. Daar zag zij herfstbladeren en een strakke rij elzen weerspiegeld in het verstilde wateroppervlak. Als je oog er eenmaal op is gevallen kom je er steeds meer tegen, wonderlijke vormen, strakke silhouetten en bomen die weer en wind hebben getrotseerd.

8


Een bijenvolk in de winter door Pieter van der Beek (tuin 33) In het bijenvolk zijn de voorbereidingen voor de winter al in augustus begonnen. De mannelijke bijen, de darren, zijn overbodig geworden en worden niet meer gevoerd. Ze worden verdrongen naar de plaatsen in de kast waar het kouder is. Als zij een keer uitvliegen komen zij de kast niet meer in en worden door de ‘wachtbijen’ van de vliegplank gegooid of zelfs doodgestoken. Imkers noemen dit wel de ‘darrenslacht’. De imker heeft in die tijd de belangrijke taak ervoor te zorgen dat de bijen met voldoende voer de winter in gaan. Als hij honing heeft geoogst zal dat altijd slechts een deel van de voorraad zijn omdat de bijen daarvan in de winter moeten leven. Bijvoeren is in deze periode een belangrijke werkzaamheid en gebeurt met suikerwater dat de bijen vervolgens in bruikbaar voer omzetten. Het volk bestaat meer en meer uit zogenaamde winterbijen. Zij hebben minder taken te vervullen omdat de natuur ook tot rust komt en leven daardoor veel langer dan de zomerbijen. Het broednest, dat de kern van het volk vormt, wordt kleiner. De Koningin legt minder eitjes en de cellen die daardoor vrijkomen, worden zoveel mogelijk gevuld met het laatste stuifmeel dat de bijen nog in de natuur vinden, zodat de wintervoorraad optimaal is. Begin oktober stopt de koningen helemaal met het leggen van eitjes. Tijdens de koudere dagen, die deze tijd van het

jaar al kunnen voorkomen, kruipen de bijen dicht op elkaar om warmteverlies te beperken. Als de buitentemperatuur onder de 10 graden zakt, beginnende bijen een wintertros te vormen. Hoe kouder het wordt, hoe dichter de bijen op elkaar zitten en hoe compacter de wintertros is. Vooral de bijen aan de buitenkant van de tros trillen met hun vleugelspieren, waardoor warmte wordt ontwikkeld. De temperatuur in de tros kan tot 35 graden bedragen. Ook het voer dat in de buurt van de tros aanwezig is wordt verwarmd zodat de bijen het kunnen opnemen. Het opgeslagen wintervoer is van levensbelang als energiebron van de wintertros; ze moeten daarmee direct contact hebben en erbij in de buurt blijven. In de loop van de winter schuift de tros al etend achter het resterende voer aan. Bijen houden geen winterslaap, het is zelfs mogelijk de bijen in de kast te horen zoemen als je een oor tegen de kast drukt. Meestal worden de bijen weer actiever als het volgens de kalender nog winter is. De koningin start weer met het leggen van eitjes en de bijen krijgen op een zonnige dag weer de neiging om uit te vliegen. De eerste vlucht wordt ook de reinigingsvlucht genoemd omdat de bijen zich dan “ontlasten”. Stelt u zich voor dat de buren niet blij zijn als dat massaal plaats vindt in de buurt van een lijn met wasgoed. Voor de imker breekt dan ook weer een drukke tijd aan. Inspectie vindt plaats waarbij bekeken wordt of het volk sterk de winter doorgekomen is en noodzakelijke werkzaamheden worden uitgevoerd. De imker heeft de wintermaanden gebruikt voor onderhoud van het materiaal. Verder is de winter ook voor de imker een periode van rust.

9


Genetische variatie: meer is beter door Annet de Rooy

Goed dat er verschillen zijn. Of het nu gaat om broers en zussen, groentesoorten, appelrassen of het plantenrijk. Dat die verschillen er zijn, is te danken aan de genen. Hoe meer variatie in de verzameling genen, de zogenaamde genenpoel, hoe meer verschillende eigenschappen en hoe meer kans op een bijzondere variant. Genetische variatie in groente- en fruitrassen zorgt voor een diversiteit aan smaken, geuren en uiterlijke verschijningsvormen. Zo is de Roseval aardappel klein, rood en glad terwijl de Eigenheimer bruin is en een flink formaat heeft. Het genetische materiaal is als het ware het recept voor een unieke plant of groente soort. Variatie vindt plaats doordat in een gen een verandering optreedt waardoor binnen een soort of ras nieuwe eigenschappen ontstaan, een andere smaak of uiterlijk, betere geschiktheid voor de grondsoort of het klimaat, of meer weerstand tegen ziektes. Een goed voorbeeld is de aardappel, die oorspronkelijk uit de Andes komt (Zuid-Amerika). De indianen telen al ruim 7000 jaar aardappels op kleine bergperceeltjes. Doordat het ene bergplateau uit de wind ligt maar wel in de zon en een andere perceel voornamelijk in de wind en de schaduw, ontstonden er aardappelsoorten met verschillende genetische eigenschappen. De eerste vermelding van de aardappel in Europa dateert uit 1573 in Sevilla, daarna verspreidde de aardappelteelt zich aan het einde van de 16e eeuw in Noord- en West-Europa. In 1589 werd de aardappel in Ierland geïntroduceerd. Na de invoering van deze calorierijke aanvulling op het menu steeg het aantal inwoners tussen 1750 en 1845 van 3 naar plus minus 8 miljoen. Maar

rampspoed kwam toen in 1845 de aardappeloogst voor het eerst mislukte, hetgeen werd veroorzaakt door de schimmel phytophthora infestans, de aardappelziekte. De schimmelziekte, die zich door de lucht verspreidt, verbreidde zich snel van het ene naar het andere aardappelveld. De besmette aardappels rotten letterlijk weg in de grond. Doordat er maar één soort aardappel was gepoot werd de hele oogst van het land aangetast. Dat gold ook voor het besmette pootgoed voor het volgende jaar. Dit ‘uitstapje’ naar Ierland leert dat het in de praktijk beter is om niet op een paard – in dit geval één soort aardappel – te wedden. Op mondiale schaal wordt monocultuur tegenwoordig ook in de hand gewerkt door de machtige agro-industrie die patenten verzamelt, op zaaigoed dat voor iedereen beschikbaar moet zijn. De diversiteit kan worden bevorderd als tuinders en tuiniers op volkstuinen een grote variëteit aan soorten kweken, dat kan gaan om groenterassen maar ook om sierbloemen en planten. Daarnaast zorgt meer lokale productie ook voor een grotere biodiversiteit, als gezocht wordt naar groente- en fruitrassen uit de streek. En op dit punt in mijn verhaal komen oude groenterassen in beeld zoals bijvoorbeeld Geheimzinnige Silenensla, suikerzoete Stevia, de oeroude Brave Hendrik, lekker pittig Barbarakruid, sappige Nieuw-Zeelandse spinazie, vrolijk makende ‘blije’ bietjes, de rariteit Tripmadammekes en wokkelgroente. Dit is een kleine greep uit de honderden groenten in de Historische Groentehof. ‘Het Genootschap der Vergeten Groenten’ is speciaal in het leven geroepen door mensen die biodiversiteit een warm hart toedragen en stimuleert het telen van oude rassen met veel smaak. Zie www.vergeteneten.nl/. www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/09/18/ vandana-shiva-in-gent-de-macht-van-biodiversiteit

10


Nieuwjaarsborrel 2014 foto’s Marjan de Ridder en Babette Wagenvoort

Raadsel Dit stuk gereedschap is ooit nuttig geweest. Maar waar heeft het voor gediend en hoe heet het? Stuur uw antwoord naar de redactie. [email protected] Onder de goede inzenders wordt een bon van € 10.verloot.

Over Tuinen van Leeuwenbergh Deze nieuwsbrief verschijnt 3 à 4 maal per jaar. Redactie: Veronica Hekking, Marjan de Ridder, Annet de Rooy Vormgeving & seizoens-kop-tekening: Babette Wagenvoort Foto’s: Pieter van der Beek, Jan van der Burg, Veronica Hekking, Inez Merhottein en Marjan de Ridder, Babette Wagenvoort Deadline volgend nummer: 10 maart 2014 Stuur bijdragen/ideëen naar: [email protected]

11

Tuinen van Leeuwenbergh

Recommend Documents