Tuinen van Leeuwenbergh

Tuinen van Leeuwenbergh Nieuwsbrief - herfst 2013

Bij het derde nummer

In deze nieuwsbrief o.a.

door Veronica Hekking namens de redactie

Natuurvriendelijk tuinieren

Stadsboerderijen, guerrilla tuinieren, je eigen groentes kweken, verse kruiden door de sla. Steeds meer mensen willen wonen in de stad combineren met ontspannen in een groene ruimte en het plezier van weten wat je eet. Of het nu gaat om de complete groentetuin van de tuinier met ervaring of de pot met tomaten van de starter, de voldoening van de oogst is er niet minder om. Werkend op je eigen grond leer je iets over de cirkelgang van de natuur. ‘Duurzaamheid’ is inmiddels een ingeburgerd begrip. Daar gaat het in dit nummer over. Wat kun je doen om je eigen omgeving minder te belasten. Dat kan bijvoorbeeld door aan de slag te gaan met zonnen energie. Annet de Rooy schrijft daarover en maakt de toegang tot groene stroom minder ingewikkeld. Het kan eveneens door recycling van gebruikte materialen en planten. Maar het gaat natuurlijk ook over het plezier van het tuinieren. Marjan de Ridder interviewde drie van onze mede-tuiniers die met hart en ziel van hun tuin een klein paradijsje maakten. Dat een stuk grond als het onze ook problemen oplevert, hebben wij ervaren. Vooral met de huidige stortbuien en stormen, komen tuinen onder water te staan, waaien bomen om en vergaat menigeen het plezier. De ligging van ons

2

Interview: Joop Rompa 3 Interview: Ab en Aletta 4 Tuinbezoek aan 88 tuinen 5 Tuinleven - column Maiko van Leeuwen

6

Groene stroom / December bij Dorrepaal

7

Bodem bedekkers

8

Kleine bomen

12

Mededelingen/Colofon

15

tuincomplex op klei en veen, niveau verschil en volle sloten, maken dat een oplossing niet een, twee, drie tot stand komt. Met man en macht is er op een zaterdagochtend gewerkt. Met foto’s van het vooronderzoek door de watercommissie en van het graafwerk, zijn de gezamenlijke inspanningen gedocumenteerd. Vóór alles verdienen de tuinen zelf onze aandacht. Twee leden van de groencommissie hebben een rondgang gemaakt langs de tuinen, de meeste zijn nu bezocht. Marjolijn Lambooy deed daarvan verslag. Ook de stand van de bomen werd bekeken, ze verfraaien het park, en bieden schaduw als dat is gewenst maar blijven groeien, vaak zonder dat wij daar erg in hebben. Daarom is er in dit nummer een lijstje te vinden met bijzondere soorten, die niet tot in de hemel groeien en een aanwinst vormen voor de tuin. 1

Tuinen van Leeuwenbergh - Herfst 2013

Natuurvriendelijk tuinieren door Annet de Rooy, met foto’s van Flip Bool Volkstuinverenigingen kunnen op verschillende wijze bijdragen aan veel goede zaken, zoals bijvoorbeeld door het voorkomen van sociaal isolement en door een ontmoetingsplaats voor buurt en wijk te zijn. De gemeentes Den Haag en Voorburg–Leidschendam stellen het zeer op prijs dat tuinenparken door gemeenschappelijk beheer en onderhoud met aandacht voor natuurvriendelijk tuinieren bijdragen aan een

Een bestelbusje vol planten verhuist van tuinvereniging Leeuwenbergh naar twee Rotterdamse tuincomplexen’, V.T.V. Brienenoord en V.T.V. Blijdorp

aantrekkelijke en groene leefomgeving en aan een gezonde gemeente. Tuinieren leidt immers aantoonbaar tot een betere gezondheid. En, door zelf bezig te zijn met het verbouwen van groenten, planten en bloemen worden we ons meer bewust van het proces dat voorafgaat aan producten die men doorgaans simpelweg in de supermarkt uit de schappen haalt. Op kleine schaal dragen we zo ons steentje bij aan een beter leefmilieu.

Vijg in yoghurtpotje

Natuurvriendelijk tuinieren kun je doen door bijvoorbeeld: - het gebruiken van milieuvriendelijke en slijtvaste materialen die lang mee gaan waardoor het milieu minder schade wordt toegebracht - het gebruiken van planten die zich thuis voelen in onze tuinen, met name planten die tegen veel water kunnen. - rekening houden met voedsel en beschutting voor dieren, zoals bijvoorbeeld vogels en bijen. - zoveel mogelijk hagen gebruiken in plaats van schuttingen. - tweedehands materialen gebruiken zoals 2


bijvoorbeeld stoeptegels. Door tegels en andere tuinmaterialen een tweede leven te geven bespaar je geld en energie voor productie van nieuwe materialen. Op de website staat een hoofdstukje ‘Aangeboden’. - geen gebruik te maken van bestrijdingsmiddelen - tuinafval niet afvoeren maar ergens in de tuin laten vercomposteren tot goede tuingrond/ compost of gebruiken als ophoogmateriaal bijvoorbeeld. - takken te verhakselen of gebruiken voor iets anders (bonenstaak, erfafscheiding, etc.) Wie heeft leuke/gekke/creatieve/originele ideeën of tips over de praktische uitvoering van natuurvriendelijk tuinieren? Graag reacties naar de redactie

Mijn liefde voor de volkstuin door Marjan de Ridder Toen Joop Rompa (76) tien was begon zijn liefde voor tuinieren al. Hij mocht met zijn vader mee op diens tuin. Dat betekende elke dag komen, omdat hij er tot zijn vreugde ook duiven kon houden. In 1980 ontstond het plan om het voormalig voetbalveld, dat enkelen onder ons nog hebben gekend, te veranderen in een tuinencomplex. Joop was er bij en hoe. In de weekenden bouwde hij mee aan de tuinhuisjes, die in bouwpakketten aangeleverd werden.

Iedereen hielp elkaar, per huisje bouwden ze met z’n drieën of z’n vieren. De betonnen funderingen werden door een aannemer gestort. In 1981 startte het complex als een kale vlakte met enkel huisjes erop. Er was een officiële opening. Joop verhuisde voor zijn werk naar Zoetermeer. Ook daar vond hij een tuin. Maar in 2009 overleed Joop’s vrouw en werd het tuincomplex voor een ander doel bestemd. Natuurlijk zocht Joop een nieuwe tuin. ‘Want’, verzucht hij, ‘Het gaat niet zonder tuin’. Vanzelfsprekend zocht hij weer ons tuincomplex op. De tuin van de familie Riedé (Tuin 20) was vrijgekomen. Met enthousiasme vertelt Joop zijn verhaal ondanks het feit dat tuinieren hem in verband met zijn gezondheid moeilijker afgaat Toch bijna dagelijks komt hij naar zijn tuin, die er goed verzorgd uit ziet. Wat een inspirerend voorbeeld.

3


Afscheid van een tuin als een plaatje door Marjan de Ridder

Inmiddels hebben Aletta en Ab om gezondheidsredenen besloten om met hun tuin te stoppen. De winter zal dienen om aan het idee te wennen, voor hen en voor ons.

Herfststorm op 28 oktober 2013 Foto’s genomen door Jan Zuiderwijk

Voor velen onder ons zijn Ab (78) en Aletta (77) bekende figuren. Aletta heeft een aantal jaren kantinedienst gedaan en doet al jaren mee in de “creaclub” die op donderdagmiddag in de kantine wordt gehouden. Ook zijn ze beiden trouwe bezoekers van de kantine op zaterdag, waar tuinlief en- leed gedeeld wordt en waar onervaren tuiniers van de oude rotten in het vak kunnen leren. Na 33 jaar vakantie- en weekendplezier in hun stacaravan waren Ab en Aletta toe aan iets anders. Ze fietsten rond in de omgeving van hun dierbare Leidschendam op zoek naar een tuin En ja Ab en Aletta vonden ons complex en keken er rond. In een gesprek met Cas Hoenstok maakten zij hun wensen kenbaar: ‘Wel vrij, maar toch zo dat de mensen ons zien zitten’. Het geluk was met hen: vrij snel kwam er een tuin vrij, een “bostuin” volgens Ab. Maar de pech was ook met hen: een slecht bericht over Ab’s gezondheid. Op een zonnige dag besloten zij toch de stap te wagen: tuin 78 aan het Magnoliapad werd hún tuin! Over positieve instelling gesproken. En wát een plezier hebben ze er aan beleefd! Ab beschouwt zichzelf niet als een ‘onkruidverdelger’, maar tuin 78 ziet er zeer goed verzorgd uit! In mijn ogen een plaatje en dat betekent dat er wel degelijk tuinarbeid verricht is.

Gesneuvelde bomen in de bosstrook aan de Westvlietweg. 4


Tuinbezoek aan 88 tuinen. door Marjolijn Lambooij De vrijheid van de een, mag niet die van de ander beperken Voordat Veronica Hekking en ik begonnen aan het bezoeken van onze 88 tuinen, hebben we vele uren met elkaar overlegd hoe we dit zouden gaan aanpakken. Het is een reuze klus waar veel tijd in gaat zitten, dus efficiënt werken was een voorwaarde. We besloten daarom met de laptop op pad te gaan en direct onze bevindingen in te voeren, zodat we niet na afloop alles opnieuw moesten invoeren. Zo konden we ook snel verslag uitbrengen aan het bestuur, en nog belangrijker aan u, als tuineigenaar. Wij wilden iedereen snel onze bevindingen laten weten, zodat eventuele adviezen en aanwijzingen nog dit jaar zijn aan te pakken. Rondlopen met een laptop kan alleen bij droog weer, en dat was het gelukkig. We hadden een prachtige zomer. Nu de herfst is ingevallen is er nog een half pad dat bezocht moet worden (Weigeliapad) en onze eigen tuinen die we uiteraard niet zelf gaan bekijken. Nog twee droge dagen en twee lege dagen in onze agenda’s en de klus is bijna geklaard. Wij bespraken ook uitvoerig over hoe we de tuinreglementen van 2004 het best konden toepassen, nu er lange tijd geen tuinbezoeken zijn gebracht. Ons uitgangspunt is vooral: de vrijheid van de een mag geen beperking voor de ander worden. En met dat devies in ons hoofd zijn we op pad gegaan. Vooral te hoog wordende bomen/struiken, die een schaduw werpen op de buurtuin en woekerende onkruiden (vooral zevenblad en heermoes) hadden onze zorg. Als dat niet wordt aangepakt veroorzaakt dat last bij de buren, en dat is niet de bedoeling. Wij hopen dan ook dat we bijgedragen hebben aan het tuinplezier van iedereen. Het was een voorrecht om alle tuinen op ons complex te mogen bekijken, de sfeer te proeven die de eigenaren in hun tuin leggen, het resultaat van noeste arbeid te mogen zien, en vooral de verschillen in aanleg en aanplant

te mogen bewonderen. En wat een enorme diversiteit hebben we waargenomen. In een van de eerste tuinen die we bezochten is gebruik gemaakt van niveauverschillen, met een verrassend resultaat. Je wordt overal omringd door een enorme variëteit aan planten en ook een moestuin en kleine vijver maken deel uit van dit plan. Een spannende tuin waar iedere stap die je zet een andere aanblik verschaft op alles wat groeit en bloeit. Ook zagen we een tuin met een heuse miniboomgaard waar je lekker kon plaatsnemen in de beschutting van de fruitbomen met appels, peren en pruimen. Verrassend was een tuin met diverse, in bijzondere vormen gesnoeide struiken en stamstruiken. Verder bezochten we een dubbele tuin die er prachtig bijstond met zowel een moes-als plantgedeelte, wat een werk. Grappig was een tuin waar een boom niet in een ronde of vierkante boomspiegel (vrijgemaakte grond rondom de boom) stond maar in een stervormige boomspiegel. En wij zagen een tuin waar de dennen aan de slootkant, achter in de tuin tot op twee à drie meter van de takken zijn ontdaan. Daardoor ontstaat er een prachtig lichtspel op het onderliggende gras. Er zijn tuinen waar rust heerst en tuinen waar nog druk wordt gewerkt. Niet te vergeten de tuin met een kas waar uitheemse groentes worden gekweekt, die ter plekke worden klaargemaakt en met elkaar verorberd. Wij kregen bij voorbaat trek. En dan de tuinen waar nieuwe eigenaren hun eigen sfeer aan het creëren zijn met verrassende resultaten. Het is bijzonder om te ontdekken dat je vrij snel in de gaten hebt op welke tuin er liefdevol getuinierd wordt en op welke tuin vooral wordt gerecreëerd. Sommige tuinen hebben zelfs een drie-dubbele functie: moestuin, siertuin en kinderspeeltuin. En dan zijn er nog tuinen met kleine en grote vijvers, die een aparte sfeer geven. Het kan dus allemaal op dat ene stukje grond dat wij van de vereniging in gebruik hebben. Het is leuk om te zien dat zo’n diversiteit aan mensen een evenzo grote diversiteit aan tuinen oplevert. Wij hebben ervan genoten! 5


Favoriete plant: hortensia door Marjan de Ridder

Tuinleven door Maiko van Leeuwen Een column van een medetuinlid Het is eind juli 2013. Mijn langzaam maar zeker aftakelende lichaam ligt redelijk comfortabel in een plastic ligstoel. Terwijl ik mij probeer af te sluiten voor het eeuwigdurende ruziemaken van mijn kinderen kijk ik tevreden om mij heen naar de vrucht van mijn (onze) arbeid. Het is nu exact een jaar geleden dat wij een perceel aanschaften op Tuinvereniging Leeuwenbergh. En mijn God, wat hebben we een hoop bereikt en een hoop meegemaakt. Hoe kom je in hemelsnaam op het idee om op relatief jonge leeftijd lid te worden van een tuinvereniging? Tot een jaar geleden had ik het idee dat het lidmaatschap was voorbehouden aan ouden van dagen die het begrip “achter de geraniums zitten ”wat wilden uitbreiden tot het achter de sla zitten. Of achter de uien. Of achter de aalbessen.

Het was mijn vrouw die op zoek ging naar een volkstuin. Ter lering ende vermaak van vooral de kinderen. Als een toegewijd echtgenoot slofte ik achter mijn betere wederhelft aan over uitgestrekte landerijen vol ontluikende groente. Bepaald enthousiast konden wij er echter niet van worden. Wij wilden namelijk meer dan een kaal stukje land. Wij zochten een toevluchtsoord, een veilige haven alwaar wij de hectiek van het dagelijks bestaan zouden kunnen ontvluchten. Een plek ook waar onze jonge kinderen kennis zouden kunnen maken met de natuur in de ruimste zin van het woord. Live, dus niet via internet of appen of hoe t allemaal ook moge heten. En toen, toen leerden wij Tuinvereniging Leeuwenbergh kennen. Voordat we het wisten waren we de trotse eigenaar van ruim tweehonderd vierkante meter jungle. Onze eigen Gazastrook (?). Verwaarloosd, verwilderd, overwoekerd, maar ook zoveel potentie en mogelijkheden. Operatie Tuin 31 ging van start. Ruim 10 maanden lang sloegen wij aan het graven en het ploeteren. Gadegeslagen door de meewarige blikken van onze mede tuinbewoners gingen wij onvermoeibaar door. Hoe sterk is de eenzame tuinder die kromgebogen achter zijn schep een tuin creëert? Een dieptepunt was ongetwijfeld het moment dat ik niet meer zelfstandig uit de modder kon komen. Weggezogen door mijn tuin. De tuin geeft, de tuin neemt, en heel even schoot een beeld door mij heen. Een beeld van een fraaie plaquette in de kantine met daarop de namen van diegenen die hun leven lieten op de tuin. Gelukkig bood mijn vrouw zoals zo vaak de helpende hand en even later zat ik trillend van emotie achter een dampende kop chocolademelk. Hoogtepunten waren er ook. Als man van middelbare leeftijd beleef je niet meer zoveel hoogtepunten dus ze blijven je ook beter bij. Daarom komen na mijn trouwdag en de geboorte van mijn kinderen direct de volgende euforiemomenten. Het frezen van de 6


boomstronken. Het aanleggen van Gazon 1. Het uitzoeken en aanleggen van Terras 1 en 2. Het completeren van Gazon 2. En uiteindelijk de complimenten van de eindeloze stroom voorbijgangers. Als mensen van de moderne tijd leven wij met targets en doelstellingen. Ieder jaar maken mijn vrouw en ik een plan voor de uit te voeren projecten. Deze lijst is eindeloos en zal nooit helemaal afgewerkt worden. Ik zal niet uit de school klappen. Enerzijds om u niet al te veel schrik aan te jagen, anderzijds om de leden van de ontelbare commissie die de vereniging kent niet wakker te maken. Maar u kunt er zeker van zijn; uw leven op de tuin zal nooit meer hetzelfde zijn. Ook willen en gaan we ook zeker een actieve rol spelen binnen de vereniging. Zo gaan mijn vrouw en ik regelmatig een kantinedienst draaien en ben ik net lid geworden van de recreatiecommissie. Mijn eerste prestatie; de terugkeer van het Jeu de Boules Toernooi medio augustus. Een kort gesprekje met de voormalige organisatrice was voor haar voldoende om haar ballen uit het vet te halen. Zo zag ik haar onlangs fanatiek oefenen met haar kleindochter, en ik kan u waarschuwen; u krijgt aan beiden een zware dobber! Ook als lid van de recreatiecommissie zit ik vol met plannen. Maar ik kan en wil het niet alleen. Als u leuke ideeën hebt ga ik graag met de eer strijken. Het is in mijn optiek namelijk van cruciaal belang dat de vereniging weer echt een gemeenschap gaat worden, vrij van verdeeldheid, kinnesinne en bemoeizucht. Wij verheugen ons op gezellige tijden, samen met u! Tot gauw! Maiko’s spreuk van de maand:

De boom van wraak draagt geen vruchten

Decemberverkoop bij Dorrepaal ingezonden mededeling Bij onze buur Dorrepaal is de feestelijke december maand verkoop weer begonnen. In de winkel vindt u kerstversieringen, gevarieerde kerstcadeau’s en handgemaakte wintertuin accessoires. Buitengoed Dorrepaal is zoals altijd geopend: van maandag t/m zaterdag van 09.30 uur tot 17.00 uur Kinderen kunnen in december weer voor €2,50 een eigen kerststukje maken! Bezoek ook de winterfair op vrijdagavond 13 december. Er is muziek en voor de kinderen een lampionnenoptocht over het terrein. Wanneer: vrijdag 13 december Openingstijd: 16:00 tot 21:00 uur Koopzondagen in december: 08 december 09:30 tot 17:00 uur 15 december 09:30 tot 17:00 uur

Groene stroom door Annet de Rooy Wanneer ik hard heb gewerkt in mijn tuin en dientengevolge moe en bezweet toe ben aan een glas koud- vul maar in – bier, limonade of iets dergelijks, zou het toch leuk zijn om een ijskastje open te kunnen trekken. Er zijn nog veel andere redenen te bedenken waarom stroom wel handig zou zijn op de tuin. Zelf opgewekte ‘groene’ stroom past uitstekend in het kader van 7


‘ecologisch verantwoord (oftewel duurzaam) bezig zijn’. Gezamenlijk als vereniging of individueel? Een grote windmolen of zonnepanelen op het dak van de kantine gaat zeker op bezwaren en problemen stuiten. Deze mogelijkheid wordt daarom buiten beschouwing gelaten. Blijft over het individuele tuinlid. Welke praktische mogelijkheden zijn er? Omdat de tuinen niet zijn aangesloten op het lichtnet (het distributienetwerk van elektrische energie) is de enige optie een autonoom zonneof windstroom systeem. Een autonoom zonneof windstroom systeem is een systeem voor de opwekking van energie uit wind of zonlicht, waarbij geen gebruik gemaakt wordt van het stroomnet. Voor de opslag van energie wordt gebruik gemaakt van accu’s. Zon of wind? Een stedelijke windturbine, is erg kostbaar en valt alleen om deze reden al af. Zonnepanelen zijn minder kostbaar. Benodigdheden voor zonne-energie: - Zonnepanelen/zonnefolie of windturbines. - Accu. De accu slaat de energie tijdelijk op en geeft deze door aan de verbruikers (= uw elektrische apparatuur) - Laadregelaar. Deze zet de variabele elektrische spanning uit de zonnepanelen om naar een voor de accu bruikbare laadspanning. Een laadregelaar is altijd nodig, een zonnepaneel mag niet direct op een accu worden aangesloten - Bekabeling tussen zonnepaneel en laadregelaar en tussen laadregelaar en accu. Vanuit de accu een kabel om de verbruikers of omvormer op aan te sluiten - Zekeringen in alle bekabeling Prijsvoorbeeld: voor circa 400 euro heb je een 2x 140 Watt Polykristal set zonnepanelen. Compleet. Inclusief alles behalve de accu. Twee 140 Watt Polykristallijn zonne-panelen, montagesysteem, verbindingsspoiler, dakdoorvoer, Solarkabel, stekkers, 2 connectoren en

accu aansluitkabel. De accu moet apart worden aangeschaft en kost nieuw tussen de 100 en 200 euro (website: www.kleinezonnepanelen.nl). Natuurlijk zullen er meer en goedkopere mogelijkheden zijn. Wie heeft ervaring? Graag tips en reacties naar de redactie! Samen weten we meer.

De bodem bedekken door Veronica Hekking

Bodembedekkers behoren niet tot de meest spectaculaire planten, dus waarom zou je ze toepassen? Het is een goed bewaard geheim dat bodembedekkers een nuttige functie hebben, ze helpen de tuinier bij het onderhoud van de tuin. Ook zijn het – onaardig gezegd – gatenvullers. En dat is handig, want in de meeste tuinen is er wel een plek te vinden die niet geschikt is voor planten die meer de show stelen. Bodembedekkers kunnen zich verspreiden over grotere oppervlakten, ze groeien meestal laag of dichtbij de grond en ontwikkelen ondergronds een netwerk van wortels. Doordat ze bovengronds een dicht bladerendek vormen, voorkomen ze uitdroging van de grond. Tijdens warme en droge zomers bespaart dat veel water en werk. Nog belangrijker, gezien de heermoes en zevenbladplaag op een deel van ons complex is dat ze onkruid tegengaan en 8


vaak zelfs verhinderen. Dit laatste zal iedereen hopelijk overtuigen van het nut. Hoe werkt het? Ook onkruid heeft vocht en licht nodig. Op begroeide plekken kunnen onkruiden misschien wel ontkiemen maar niet veel groter worden. Terwijl op kale plekken de zaden snel ontkiemen en omhoogschieten. Door met schoffelen de grond iedere keer in beweging te brengen, ontstaat er veel dynamiek. Sommige (on)kruiden zoals zuring, distels en ook zevenblad houden daar van en zien hun kans schoon. Zodra een plek is begroeid met bodembedekkers blijft de bodem in rust en is schoffelen veel minder of niet meer nodig. De bescheiden bodembedekkers stelen misschien minder de show dan kleurrijke sierplanten, maar er zijn mooie effecten mee te bereiken. In mijn kleine Haagse tuin op duingrond, bloeit de geranium macrorrhizum al vroeg in het voorjaar met roze/witte bloempjes. De plant verspreidt zich makkelijk met uitlopers en zorgt zomer en herfst voor een mooi groen vlak van glanzend blad dat prettig geurt. Voor de liefhebber: er bestaan heel veel gekweekte soorten van de geranium en met meer uitgesproken kleuren. Met veldbies (luzula) en mansoor (asarum), heb ik blokken gemaakt op plekken waar de zon maar kort komt. In een grotere tuin kunnen bodembedekkers verschillende plantengroepen verbinden en daarmee een mooi contrast vormen. Ze brengen rust voor het oog en scheppen ruimte in een dichte, gevarieerd beplanting. Ook in mijn tuin op de nattere en meer vruchtbare grond van park Leeuwenbergh is veldbies en mansoor te vinden op verschillende plekken. Zenegroen (ajuga), een andere bodembedekker verspreidt snel en gratis. Een veel onbekendere en iets exotischere plant is Elfenbloem (Epimedium), een hele elegante schaduwplant op slanke steeltjes, van niet hoger dan 30 cm. In het vroege voorjaar verschijnen zachte gele bloempjes, maar er zijn nog veel meer soorten en variëteiten. Epimedium groeit graag onder struiken of bomen met wat humus. Maar daar

zorgt het vallend blad van de bomen wel voor als het mag blijven liggen. Let bij de keuze op droge en natte plekken en op zon en schaduw. Meld u voor een paar stekjes van mansoor, veldbies of elfenbloem bij mij. Voor een loflied op de Geranium macrorrhizum zie www.tuinkrant.com

Kleur bekennen door Veronica Hekking De bruine, papieren zakjes met verschillende Venetiaanse pigmenten die ik ooit voor mijn verjaardag kreeg, zetten mij op het spoor van een boeiend onderwerp. Dat bleek al snel naarmate ik mij er in ging verdiepen. Ik leerde van een vriendin pigmenten te mengen om de gewenste kleur te krijgen. Met tubetjes Talensverf en grote vellen papier ging ik aan de slag wanneer er in ons huis weer eens een muur geschilderd moest worden. Ik koos voor Kasselse aarde, gebrande Sienna, cadmiumrood en gele oker.

Kleur brengt sfeer maar is er nog iets meer aan de hand. Zweeds rood, Berlijns blauw en Schermer grijs zijn vaak gebonden aan een streek of stad. Met name voor toepassing in de buitenruimte is steeds meer belangstelling omdat kleur op gevels en houtwerk ruimtelijke werkt. Zorgvuldige toepassing kan de architectuur van een gebouw benadrukken en verlevendigt het 9


stadsbeeld. Monumentenzorg en gemeentes houden bij de restauratie van beschermde stadsgezichten steeds meer rekening met kleur als cultuurgoed. En dat wordt tegelijkertijd ingezet als middel om het eigen – historische – karakter van stad of dorp te benadrukken. Zo kwamen er veel opdrachten voor onderzoek naar historisch kleurgebruik die ‘authentieke’ en streekgebonden kleurenwaaiers opleverden. Fietsend door Noord-Holland, de Zaanstreek, Brabant of de Achterhoek zijn die streekgebonden kleuren goed te zien. Namen als ‘Brabants geel’, ’Beemster grijs’ of ‘Broeker grijs’ (Broek in Waterland), ‘Gelders blauw’ of ‘ Zaans groen’ zijn verbonden met een streek of geografische regio. Maar op kleurenwaaiers met ‘authentieke kleuren’ van diverse Nederlandse verffabrikanten trof ik ook ‘Dresdener blauw’, ‘Boheems blauw’ en ‘Zweeds rood’ aan. Hoe oorspronkelijk zijn die kleuren? Hoe oud zijn ze feitelijk en zijn ze werkelijk streekgebonden? Dicht bij huis heeft de stichting ‘Mooi Voorburg’ zich beijverd voor de verlevendiging van het oude centrum door het ‘Kleurenpalet Mooi Voorburg’ samen te stellen. In de publicatie ‘Van

Waterpomp tot dorpswacht’ (2009) is te lezen hoe dat in z’n werk is gegaan. Op pagina 39 staat het ‘kleurenpalet Mooi Voorburg’ met twintig geselecteerde ‘authentieke Oudhollandse kleuren’. In dat kleurenpallet komen het mij inmiddels vertrouwde ‘Dresdener-, Berlijns en Boheems blauw’ weer voor, maar ook ‘Herenstraat-’, ‘Voorburgs-’ en ‘Vliet-groen’. Die blauw- en groenschakeringen zijn niet zo maar komen aanwaaien. De stichting ‘Mooi Voorburg’ is te raden gegaan bij de gemeente Dordrecht waar al begin jaren negentig op initiatief van enkele inwoners onderzoek is gedaan naar de in Dordrecht gangbare kleuren. In het geval van ‘Rutten Geel’, een oker tint geïnspireerd op de tekeningen van de Dordtse schilder Johannes Rutten (1809-1884), gaat het echt om een Dordtse kleur. Dit gaat ook op voor ‘Haven groen’ dat verwijst naar het water van de Dordtse binnenhavens. Ook in Zaandam wordt gewerkt met een waaier, in dit geval samengesteld door Het Kleurbureau, dat adviseert op het gebied van kleur in de gebouwde omgeving. Onderzoeker Rob van Maanen kreeg een opdracht van een architectenbureau en zo ontstond een kleurengeschiedenis van Zaanse groenen.

10


Kleurgebruik en smaak veranderen, dat bleek toen de waaier werd aangevuld met een aantal moderne groenen die in de jaren zestig van de vorige eeuw werden toegepast bij de opbouw van de Zaanse Schans. Niet iedereen kon zich met die nieuwe versie verenigen en er ontstond nogal wat commotie toen men ontdekte dat ‘Zaans groen’ geen historische kleur is, maar een verzamelnaam voor een aantal moderne groenen. Huisschilders hebben veel bijgedragen aan de levendigheid en gevarieerdheid van het stadsbeeld. In het verleden mengden zij met veel toewijding handmatig de verf, zonder gebruik te maken van recepten of codes. Het puntje geel voor het Schermer grijs kan bij de een groter zijn geweest dan bij de ander. Aan die toewijding van iemand met oog voor de omgeving heeft ook Voorburg veel te danken. De Voorburgse huisschilder Gerard Koppe was een van de oprichters van de stichting ‘Mooi Voorburg’. Zijn zoon droeg samen met verffabrikant De Vos, bij aan de ontwikkeling van het Voorburgse palet. Het is te zien in de winkel van De Vos. Waarom dit verhaal over kleur? Allereerst omdat kleuren (ook als het niet over planten gaat) zoveel plezier geven. Maar natuurlijk vooral omdat het ook over park Leeuwenbergh zou kunnen gaan. Dat kleur smaak-gebonden is, weten wij allemaal. Maar uit wat hierboven staat, blijkt ook dat kleurgebruik en smaak veranderen evenals opvattingen over gewenste, mooie of ‘authentieke’ kleuren. Er gaan bij onze vereniging stemmen op om wat meer kleur en fleur te brengen in ons park. Misschien kan de verantwoorde kleurenwaaier van Voorburg ons daarbij helpen. Het lijkt mij heel bijzonder als ons park zich aansluit bij het initiatief van de stichting ‘Mooi Voorburg’. Wij kunnen met een zorgvuldig gekozen kleurenpalet tegelijkertijd de aanblik van ons park verlevendigen en bijdragen aan het behoud van kleur als cultureel erfgoed. Kleur bekennen, wie durft?

Literatuur - Rob van Maanen publiceerde onder anderen zeven ’Kleurkaarten’ van provincies, een ‘Kleurenatlas, schets van kleur in Nederland’, en vijf ‘ Kleurroutes’ van steden in Nederland, waaronder ‘Kleurroute Den Haag’, - Stichting Kleur Buiten 2003 en ‘Kleurkaart Noord-Holland. Staaltjes van kleurcultuur in 14 verhalen.’ Stichting Uitgeverij Noord-Holland 1992, Wormerveer. Zie www.kleurbureau.nl - Van waterpomp tot dorpswacht. 50 jaar ‘ Mooi Voorburg’, 2009, D.I.C. bv Voorburg Websites http://cms.dordrecht.nl site van de gemeente Dordrecht met informatie over ‘55 Dordtse kleuren’. door Kees Rouw, Hendrik Groeneweg en Lisette Kappers een oriënterend onderzoek verricht. http://www.amsterdamsebinnenstad.nl/ binnenstad/197.html , ‘De Binnenstad’ 197/1998, maart 2003. Site van de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad (VVAB) Thema aflevering over kleur. pdf op www.oudbrioek.nl, van de Vereniging Oud Broek in Waterland ‘Waardevol Waterland. Zorg voor monumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten’. Op pagina 25, Schilderwerk en kleur, over Broeker grijs, ‘een modetint’. Men vermoedt dat de huizen tot in de late negentiende eeuw veel bonter waren geschilderd. http://huis-en-tuin.infonu.nl/doe-hetzelf/28660-schilderen-oud-hollandse-en-ofmonumentale-verfkleuren.html. www.Kleurenwaaier.net, overzicht van vrijwel alle verffabrikanten met de kleurenwaaiers.

11


Kleine Bomen

breedte, de andere zoekcriteria zijn immers heel persoonlijk. Zoeken met de zoekmachine is heel eenvoudig. Op de homepage staat in de rechterkolom het kopje: Zoekmachine op Planten Eigenschappen.

door Veronica Hekking

Japanse kardinaalmuts

Hoe groot is de diversiteit aan bomen? Bladerend in mijn inmiddels behoorlijk oude plantenencyclopedie (1997) constateer ik dat het aantal boomsoorten vrijwel eindeloos lijkt. Toch is de variëteit op ons complex niet groot. En met name lijkt er vaak te zijn gekozen voor bomen die naar de hemel rijken. Zo groeit er bijvoorbeeld een Metasequioa, of watercypres een prachtige, maar volgens Wikipedia “ fastgrowing” boom en ook staan er veel berken. Die zijn aan het begin van Leeuwenberghs bestaan geplant om het kale complex wat aan te kleden. En die taak hebben zij met verve verricht. Dennen en tuya’s zijn eveneens favoriet, maar dat zijn eveneens snelle groeiers, die daarvoor veel voedsel en water uit hun omgeving halen. Welke bomen gedragen zich wat bescheidener? De groencommissie had zich voorgenomen onderzoek te doen naar bomen met twee ideale eigenschappen: grote sierwaarde en bescheiden gewoontes. Wij werden bij ons onderzoek geholpen door Plantentuin Esveld (Boskoop). Deze kwekers hebben sinds enige tijd een zoekmachine met een groot aantal zoekcriteria zoals bloemen bladkleur, bloeitijd, vruchtkleur en vruchtperiode, grondsoort, gewenste hoogte en breedte. Wij hebben gezocht op hoogte en

Hieronder staan enkele van de geselecteerde bomen. Waaronder mijn favoriet de toverhazelaar (nr. 7) die ik zelf in het Arboretum Kalmthout (Be) kocht. Gekweekt door Jelena de Belder, die daar als eigenaar en kweekster jarenlange voor prachtige variëteiten zorgde. Zij is waarschijnlijk de Jelena van de Kardinaalsmuts (nr. 6). Andere favorieten zijn de Schijnhazelaar (nr. 4) en de kornoelje (nr. 3). U zult ook een esdoorn en eik aantreffen in het rijtje, terwijl die op onze lijst van te hoge bomen voorkomen. Maar die konden in het onderstaande rijtje worden opgenomen omdat het gaat om kleine soorten. Let daarom bij aanschaf goed op wat u koopt. Als wij allemaal een mooie, in de herfst verkleurende struik of boom aanschaffen, of zorgen voor bessen of bottels dragende bomen, kunnen wij – met enig geduld - uitkijken naar een spectaculaire herfst. En op de bessen zullen de vogels afkomen. LIJST MET KLEINE BOMEN Bron: zoekmachine website Plantentuin Esveld Zoekopdracht: - Niet hoger dan 4 a 5 m. - Niet breder dan 3 m. 1. Kleine Esdoorn - Acer micranthum Zeldzame slangenhuid-Acer bronsgroene stammen. De hoogte na 10 jaar is 4 m. Geelgroen blad. Bloeiperiode: april. Winterhard. 2. Katsoera - Cercidiphyllum japonicum Kleine boom voor vochtige standplaats, rood getinte voorjaarsbladeren. De hoogte na 10 jaar is 6 meter. Herfstkleur: mengeling van geel, roze, oranje en rood. De bloeiperiode is mei. Deze plant is zeer winterhard. 3. Kornoelje - Cornus controversa Etagevormende kornoelje, geschikt voor Japanse tuin. De hoogte na 10 jaar is 4 m. De bloemkleur is wit. De bloeiperiode is mei. Deze plant is zeer winterhard. 12


4. Schijnhazelaar - Corylopsis spicata De Schijnhazelaar is een zeer vroege voorjaars-bloeier. De hoogte na 10 jaar is 2,50 m. De bloemkleur is geel. De bloeiperiode is maart - april. Deze plant is zeer winterhard.

Hummus en zoete aardappelsoep door Annet de Rooy

5. Zakdoekjesboom - Davidia involucrata Grote witte schijnbloemen. De hoogte na 10 jaar is 5 meter. De bloemkleur is wit. De bloeiperiode is april. Deze plant is zeer winterhard. 6. Japanse kardinaalmuts, boomvorm Euonymus hamiltonianus ‘Jelena’ De hoogte na 10 jaar is 5 meter. De bloemkleur is roze. Bloeiperiode: augustus - september. Deze plant is zeer winterhard. 7. Toverhazelaar - Hamamelis intermedia ‘Diane’ Toverhazelaar de meest rode vorm. De hoogte na 10 jaar is 2, 50 m. De bloemkleur is felrood. De bloeiperiode is februari - maart. Deze plant is zeer winterhard. 8. Magnolia/Beverboom - Magnolia ‘Carlos’ Hoogte na 10 jaar is 3, 50 m. Bloemkleur: lichtgeel. De bloeiperiode is april - mei. Deze plant is goed winterhard. 9. ‘Mierlose Zwarte’ - Prunus avium Matig groot, hartvormig met sterk aroma, niet zelfbestuivend. De hoogte na 10 jaar is 5 meter. De vruchtkleur is zwartrood. De vruchtperiode is juli. Deze plant is zeer winterhard. 10. Eik - Quercus rhysophylla ‘Maya’ Wintergroene eik met opvallend wijnrood jong blad. De hoogte na 10 jaar is 5 meter. De bladkleur is groen met rode groeitoppen. Deze plant is goed winterhard. 11. IJzerhout - Parrotia persica Brede struik, herfstkleur en gevlekte stam. De hoogte na 10 jaar is 4 m. De bloemkleur is rood. De bloeiperiode is februari. Prachtige herfstkleuren. Deze plant is zeer winterhard.

Plantentuin Esveld heeft een bomentuin (arboretum) met circa 700 esdoorns, een verzameling die in de jaren zestig is begonnen. Spectaculair in oktober vanwege de kleuren van de esdoorns. Er zijn ook Rododendrons en een collectie Japanse azalea’s te bewonderen. www.esveld.nl

Dit keer twee makkelijk en snel te bereiden, heerlijke en gezonde vegetarische recepten. De combinatie van deze twee klassiekers onder begeleiding van een of twee grove bruine breekbroden (lekker afbakbrood te koop bij de Jumbo) of ciabatta, bevalt ons erg goed, met name op een kille zaterdagnamiddag. RECEPT 1 Hummus of Kikkererwtenpasta is een echte klassieker, het recept is duizenden jaren oud. De ingrediënten zijn eenvoudig én gezond; 2 theelepels grove mosterd blikje kikkererwten 2 eetlepels olijfolie 2 eetlepels verse limoen en/of citroensap 1 bos verse koriander 1 bos verse platte peterselie 1 of 2 teentjes knoflook Op de mosterd na koop ik alle ingrediënten bij de Turk in Leidsenhage (tegenover McDonald’s). Een blikje kikkererwten kost 75 cent evenals de koriander en peterselie. Je krijgt daar grote bossen verse kruiden voor weinig geld. (Anekdote: Libanon heeft Israël voor de rechter gesleept voor het annexeren van ‘de Arabische keuken’. De Libanese woede richtte zich vooral op de toe-eigening van hun Arabische kikkererwtenpasta als nationaal Joods gerecht, ‘hummus’). Zie www.kosjerehamvraag.nl.

13


Bereiding Laat de kikkererwten uitlekken en doe ze dan samen met 2 eetlepels olijfolie, 2 eetlepels limoen/citroensap, 2 tenen knoflook in een bakje en pureer ze met staafmixer. (Je kunt natuurlijk ook een keukenmachine hiervoor gebruiken). De peterselie en koriander grof hakken (zo min mogelijk steeltjes) en dit haksel evenals de 2 theelepels mosterd bij het mengsel voegen, pureren en klaar is je smeuïge pasta! (Voor op het vers gebakken meergranen Jumbo afbak breekbrood). Je kunt een paar achtergehouden blaadjes peterselie en koriander er op ‘draperen’ als garnering. Indien nodig zwarte peper en beetje zout RECEPT 2 (Oosters recept) ZOETE AARDAPPELSOEP Ingrediënten olijfolie 1 ui, fijngehakt 3 teentjes knoflook, fijngehakt 2 theelepels geraspte verse gember 500 g zoete aardappelen, in stukken 1 liter bouillon (bijvoorbeeld kippenbouillonblokjes) 200 ml kokosmelk (blik) sap van 2 limoenen Bereiding Verhit een scheut olijfolie in een pan en fruit daarin de ui, knoflook en gember. Doe de aardappelen nu ook in de pan en bak ze even aan. Doe de bouillon erbij. Breng aan de kook en laat 15 minuten zachtjes doorkoken. Pureer de soep met een staafmixer en voeg de kokosmelk en het limoensap toe. Laat nu nog 10 minuten koken. Breng de aardappelsoep op smaak met zout en flink wat versgemalen zwarte peper. (Bron: Okoko recepten) Eet smakelijk!

Polderen op z’n Hollands door Marjan de Ridder Op een herfstige zaterdag kwamen een aantal tuingenoten bij elkaar om over de wateroverlast te praten en liefst een geweldige oplossing te vinden. Ik was er bij als niet-technisch ingevoerd tuinlid. Mij viel op dat er constructief vergaderd werd en allerlei eventueel tegengestelde belangen leken weg te vallen ten gunste van het algemene belang: de strijd tegen het water. Men zegt dat de typisch Hollandse regeerstijl, het polderen, precies hieruit voortkomt.

14


Dit beraad kreeg een vervolg op zaterdag 9 november tijdens de algemene werkbeurt. Een werkploeg van 37 tuinleden ging enthousiast aan de slag onder leiding van Jan Zuiderwijk. Op de foto hierboven zien wij een aantal van hen bezig met het graven van een afwateringsgeul richting de sloot, regen en hagel trotserend. En nu goed in de gaten houden of het water echt wordt afgevoerd. De watercommissie werkt ondertussen verder aan verbetering van de afwatering en onderzoekt wat daar voor moet worden gedaan. In de volgende nieuwsbrief meer daarover.

Over Tuinen van Leeuwenbergh Deze nieuwsbrief verschijnt 3 à 4 maal per jaar. Redactie: Veronica Hekking, Marjan de Ridder, Annet de Rooy. Vormgeving & seizoens-kop-tekening: Babette Wagenvoort Foto’s: Flip Bool, Veronica Hekking, Marjan de Ridder, Jan Zuiderwijk. Deadline volgend nummer: 20 december 2013 Stuur bijdragen/ideëen naar [email protected]

15

Tuinen van Leeuwenbergh

Recommend Documents