Toerisme in de Antwerpse Kempen. Een inspiratiegids voor toerismemakers strategisch plan

Toerisme in de Antwerpse Kempen Een inspiratiegids voor toerismemakers strategisch plan 2013-2019

1

! ! T T H H C O C Z E GEZO G Wat mag je van deze gids verwachten?

EMAK RISM E TO DE RE E ) V VOOR OND / Z J M I ( B N HART E N E MP E MET ERPSE KE ANTW

Je bent actief in het toerisme van de Antwerpse Kempen? Je bent ondernemer, vrijwilliger, ambtenaar of schepen voor toerisme? Je werkt in een organisatie of vereniging die iets met toerisme doet? Dan is deze inspiratiegids bedoeld voor jou. Blader er eens door, lees even wat er staat en laat je leiden door de verrassende inhoud want je zal erbij winnen. De Antwerpse Kempen zal erbij winnen. Wij zullen erbij winnen. Met z’n allen. En samenwerken wordt hét kernwoord.

2 - gezocht

ERS

Je leest en ziet hier waar het toerisme in de Antwerpse Kempen de komende zes jaar naartoe wil, en hoe we dat doel samen kunnen bereiken. Wat in deze inspiratiegids staat, is het resultaat van een intens proces, dat zowel in de breedte als in de diepte ging. Naast experts en deskundigen waren daar vooral ook de toerismemakers zelf bij betrokken – jullie dus! Deze gids is de gebruiksklare vertaling van het strategisch plan voor de jaren 2013-2019 dat uit dit proces voortvloeide. De gids wil vooral doen wat hij belooft: inspireren!

1

(p.6) De Antwerpse Kempen, wat is dat eigenlijk? Wat is ons DNA? Waarin onderscheiden we ons? Lees het Kempenverhaal en word medeeigenaar en ambassadeur van het merk Antwerpse Kempen!

2

(p.12) Wat is ons toeristisch aanbod? Welke troeven zetten we in als we onze producten en onze dienstverlening ontwikkelen? Jullie brachten de thema’s aan.

3

(p.16) Wat zijn onze ambities voor de komende jaren? Waar streven we naar als toeristische sector? We houden daarbij rekening met de grote maatschappelijke trends (die vind je bij 5).

4

(p.22) Met welke producten zullen we deze ambities waarmaken, het Kempenverhaal versterken, ons aanbod rijker maken? Wat zijn draden om die producten aan vast te hangen? Zeg maar: productlijnen. We geven met plezier aanstekelijke voorbeelden. Roof, plunder en steel!

5

(p.28) Welke grote maatschappelijke trends zijn van belang voor het toerisme? Zij vormen mee het fundament van al onze ambities en producten. En ze zijn een bron van inspiratie.

6

(p.34) Wat zeggen recente cijfers over het toerisme in de Antwerpse Kempen? We geven ze mee als nuttige achtergrond-informatie.

7

(p.38) En dan nu: actie! Wat wordt het engagement van Toerisme Provincie Antwerpen? Wat mogen toerismemakers verwachten? We leggen alvast de basis voor subsidiëring en promotie. Waarom zou je tijd maken voor deze inspiratiegids? Om inspiratie op te doen, natuurlijk. Om erbij te winnen, zeer zeker. Maar vooral omdat een sterke toeristische sector in de Antwerpse Kempen een verhaal is van – we zeggen het graag nog eens – samen! Dat is geen hol vijfletterwoord, maar een noodzaak én de wens van ons allemaal. Om goed samen te kunnen werken, weten we het best allemaal waar we naartoe willen en hoe we dat kunnen bereiken. En dat alles vind je hier. In woorden en in beelden. Veel lees- en inspiratieplezier!

gezocht - 3

Van één en iedereen Tik tak tik tak tik… Ik hoor de hakken van mijn laarzen klinken op de stoep. Beetje raar, dat ze elk hun eigen geluid maken. Ach, dat maakt niets uit. Als ze maar goed zitten. En me brengen waar ik geraken wil. En da’s best nog ver. Stap stap tik tak stap tik tak… Zo klinkt het als je met z’n vijven op pad bent. Je hoort goed wie als eerste de stoep raakt, wie vooroploopt, wie probeert bij te benen. Tien schoenen maken samen al heel wat meer geluid. Toch haal je mijn tik en tak er nog makkelijk uit. Maar ik ben blij met het gezelschap. Want het is nog steeds een heel eind. Stap stap stap stap tik stap stap. Meer dan vijftig volgers stappen met me mee. Hoewel, ze lopen meestal naast me, of voor me, sommigen zelfs ver vooruit. Ze wijzen me op putten, oneffenheden en onverwachte bochten. En ze tonen me steeds weer hoe mooi de weg is die we samen afleggen. Hoort iemand nog hoe het geluid van mijn ene hak net iets anders klinkt dan de andere? Nauwelijks. Honderd mensen lopen met me mee. Ik ken ze allemaal, en kijk fier om me heen. Tweehonderd voeten, allemaal gaan ze dezelfde richting uit. Stap stap stap stap stap stap stap. Eensluidend klinkt het, richting eindmeet. Die ligt nog steeds ver, maar met dit gezelschap ben je er zo! Bie De Busser regiomanager Antwerpse Kempen

4

5

1Wie n e p et Kem

l a a verh

-H

Toeristisch Vlaanderen wordt opgesplitst in drie grote delen of macroproducten: de kust, de zes kunststeden en de 15 groene regio’s. Met haar 46 gemeenten – het grootste deel van de provincie Antwerpen – is de Antwerpse Kempen de grootste groene regio van Vlaanderen.

we

iz jn

de 14 andere toeristische regio’s? Waar ligt onze eigenheid, en hoe spelen we die uit? Deze vragen worden beantwoord in de tekst op pagina 8 en 9, met daarin het verhaal van de Kempen en zijn bewoners. Het is geen promotionele tekst. Hij geeft enkel duiding bij de geschiedenis van de Kempen, en hoe die tot op vandaag een invloed heeft op het uitzicht van het landschap en het karakter van de Kempenaar.

Tot zover de theorie. Want de Antwerpse Kempen, wat is dat? Wat maakt onze regio anders dan

ESSEN BAARLE-HERTOG

HOOGSTRATEN

WUUSTWEZEL KALMTHOUT

BRECHT

TURNHOUT

RIJKEVORSEL BEERSE

KAPELLEN

OUD-TURNHOUT

RETIE

ZOERSEL

ANTWERPEN

ARENDONK

VOSSELAAR

MALLE

BRASSCHAAT SCHOTEN

e p m e K RAVELS

MERKSPLAS

KASTERLEE

SCHILDE

DESSEL

WIJNEGEM ZANDHOVEN RANST

LILLE VORSELAAR

GROBBENDONK NIJLEN

LIER

HERENTHOUT

HERENTALS OLEN

WESTERLO

BERLAAR HULSHOUT

MOL

GEEL

BALEN

MEERHOUT

LAAKDAL

HEIST-OP-DEN-BERG

MECHELEN

6 - Wie we zijn

BONHEIDEN

PUTTE

HERSELT

Wie we zijn - 7

Het Kempenverhaal

K

empenaars herkennen elkaar. “Da’s er ene van bij ons,” zeggen ze. Ze herkennen de taal, de woorden, de tongval. Ze zien nog vaag de krassen van een ruw, hard verleden. Ze kennen dat sterke, schurende karakter. En ze voelen die doortastendheid, de wil om er te komen. Deze herkenning is geen toeval: ze duidt op een gezamenlijk verleden van de streek en zijn bewoners. Op een geschiedenis van mensen die hun lastige land hebben moeten temmen en vruchtbaar maken. Het is het verhaal van een randgebied. Van leven in de marge. De Kempen is van oorsprong een ruw heidelandschap: uitgestrekt, droog en verlaten. Door hard werk wordt het gebied door mensen ingepalmd, bebost, ontgonnen, gewonnen, veroverd zelfs. Maar de ruwe, zanderige bodem maakt die verovering niet makkelijk. Het vraagt volharding, inventiviteit, koppigheid, aanpassing, plantrekkerij. De Kempenaars worden pioniers, noodgedwongen: ze zoeken het allemaal zelf uit, gaan op zoek naar eigen oplossingen. Succesverhalen maken en schrijven ze zelf, tegenslagen verwerken ze op eigen houtje. Deze strijd voor vruchtbare grond en een beter leven heeft een gevoel gecreëerd van zelfwaarde en samen-

8 - Wie we zijn

horigheid. De Kempenaar staat met beide voeten op de grond, staat voor echtheid en honkvastheid. Hij is niet bang voor hard labeur en geniet van ontspanning-na-de-inspanning, mét bijhorend feestgedrag. De Kempen ligt aan de rand van het land. Dit ‘randlandgevoel’ overheerst de Kempense geschiedenis, ruimtelijk en mentaal. De rand van het land wordt vaak beschouwd als achtergesteld, kneuterig en minderwaardig. Wat het binnenland niet wil zien, wordt naar de Kempen gebracht: zware, vervuilende industrie, maar ook afval. Industrieel afval, nucleair afval, maatschappelijk afval. Leven aan de rand van het land bracht vaak een gevoel mee van verdrukking en marginaliteit, maar zorgt ook voor een sfeer van vernieuwing, en van mogen mislukken, van veerkracht en empathie, solidariteit en anders-zijn. De Kempenaar leert relativeren en gaat met moeilijke situaties om vol humor, deugnieterij, met vlijt en sociaal vindingrijk. Kempenaars kennen elkaar. Ze spreken hetzelfde dialect en gebruiken hun eigen uitdrukkingen. Ze zijn warm en hartelijk voor elkaar, maar blijven toch wat gesloten voor anderen. Ze zijn fier op hun vertrouwde streek, voluit levend in een coulisselandschap, weggestoken voor pottenkijkers, genietend van het leven.

Wie we zijn - 9

Wat t Wa

we

n e ll i w

Er schreven heel wat mensen mee aan dit strategisch plan: lokale besturen van grote en kleine gemeenten en hun vrijwilligers, privé-ondernemers en intermediairs uit de Antwerpse Kempen. Wat willen zij? Of beter: wat willen wij? Want toerismemakers uit de Antwerpse Kempen, dat zijn we als lezers en gebruikers van deze gids allemaal. We geven hier ook al aan wat de taak van Toerisme Provincie Antwerpen wordt de komende jaren.

Samenwerken+ We willen met z’n allen een sterke regio met een krachtig profiel en toeristische producten die er stáán. Voor ons als toerismemakers is er maar één weg naar dat doel: samenwerken, de krachten bundelen, van één plus één drie maken. Samenwerken, dat is elkaar inspireren, elkaars ideeën oppikken en versterken, open communiceren. Binnen het toerisme, en met andere sectoren en beleidsdomeinen: natuur, cultuur, economie, ... Toerisme Provincie Antwerpen speelt hierbij de rol van schakelaar en van regisseur. Om het spel van alle actoren samen om te vormen tot een krachtige en

•

10 - Wie we zijn

prachtige voorstelling. Waar veel volk naar komt kijken, dat achteraf content is en nog eens wil terugkomen. Toerisme Provincie Antwerpen zal stakeholders in kaart brengen, ideeën verspreiden, actoren en sectoren met elkaar verbinden.

Expertise Sterke toeristische producten vallen niet zomaar uit de lucht. Ze zijn het resultaat van ervaring en kennis, van enthousiasme en professionalisme. Ze vertrekken vanuit de vraag, houden rekening met maatschappelijke trends en verwachtingen, en antwoorden met het juiste aanbod. Ze versterken de regio als toeristische bestemming en geven de lokale economie krachtige impulsen. Toerisme Provincie Antwerpen zorgt voor impulsenvanuit de regiowerking. We kijken met

•

een helikopter- en toekomstblik naar wat kan en naar wat nodig is op het vlak van productontwikkeling. Toerisme Provincie Antwerpen werkt projectmatig, staat in voor expertise en vertaalt die naar lokale actoren. We zorgen ook voor kennisuitwisseling door mensen samen te brengen, formeel en informeel, ‘in het echt’ en virtueel.

Smoel Tijdens het proces dat naar het nieuwe strategisch plan heeft geleid, merkte Toerisme Provincie Antwerpen de nood aan een scherpere identiteit, waar we onszelf in herkennen en die we met z’n allen kunnen uitdragen. Als echte ambassadeurs van de Kempen. Dat Kempenverhaal, dat essentieel is als basis voor het plan, lees je op de bladzijden 8 en 9.

Wie we zijn - 11

t 2 a W he

we

bbebnen

b e h

gebruikers aan beleving én aan betekenis? Hoe respecteer je de maximale ontsluiting en het medegebruik van de natuur? De Kempense toerismemakers dachten mee na over deze vraag: wat hebben we in de aanbieding? Wat zijn onze troeven? En omdat we in dit plan naar de toekomst kijken, is de volgende vraag: vanuit welke thema’s ontwikkelen we onze toeristische producten en diensten?

De groene Kempen De Antwerpse Kempen, dat is groen, water in zijn vele gedaanten, landschappen, eigen fauna en flora... En dat is variatie in al die natuur. En in het actieve gebruik ervan: wandelen, fietsen, sporten, ruiteren... Dit is de uitdaging: de Kempense natuur in al haar facetten laten beleven. Maar hoe maak je ‘den buiten’ beleefbaar voor iedereen? Hoe vervul je de behoeften van

•

12 - Wat we hebben

De echte Kempen Authenticiteit, dat is de echtheid van mensen en dingen. In het verleden en vandaag. Dat is contact met het leven zoals het was en zoals het is. En dat vind je in de Kempen: in het landschap, in de historische stadjes en dorpskernen, in zichtbare restanten van de geschiedenis, in de mensen. Dit is de uitdaging: toeristen de authenticiteit en eigenheid van de Antwerpse Kempen laten ontdekken. Hen laten zien en voelen wat de Kempen écht is en was.

•

De actieve Kempen De Kempen, dat is actief op ontdekking gaan in de natuur en het landschap. De infrastructuur is er én mag er zijn: het

wat we hebben - 13

fietsknooppuntennetwerk, de wandelnetwerken en themalussen, de ruiternetwerken, ... zijn allemaal goed uitgebouwd. En dat het Kempenland een plat land is, is voor de minder getrainde fietser en wandelaar een leuk pluspunt. Dit is de uitdaging: de Kempen aan de actieve, avontuurlijke, sportieve man en vrouw brengen, én aan het spelende, ravottende en leergierige kind. En zorgen dat er na de inspanning volop bruisende ontspanning is.

•

De Kempen van vroeger Statige kastelen en abdijen, wiekende molens, de rust van begijnhoven, aandoenlijke kapelletjes, de Kolonies, de steenbakkerijen, ... : de Antwerpse Kempen is bezaaid met monumenten en monumentjes, in stadjes én dorpen. Dat is het zichtbare erfgoed, dat je al wandelend, fietsend en rijdend ontdekt. Maar er zijn ook de vele verhalen, tradities en gebruiken... Ook daarin herkennen toeristen de Kempen. Dit is de uitdaging: van erfgoed moet je niet alleen de deuren en poorten openzetten. Toeristen zijn uit op sfeer en beleving en ze willen vooral weten wie er woonde en wat de verhalen zijn achter al dat erfgoed... Ze willen iets meemaken dat hen beroert, niet alleen ‘iets gezien hebben’. Dát is echte ontsluiting, dat is het

•

14 - Wat we hebben

blootleggen van het kloppende Kempense hart.

De lekkere Kempen Het is onvoorstelbaar hoeveel ingrediënten, dranken en gerechten Kempenaars telen, brouwen en bereiden. Er is veel aandacht voor streekproducten, en terecht. Je kunt als toerist de ondernemers bezoeken, de producten ter plekke kopen of ervan genieten, royaal en gastvrij, in de Kempense horeca. Dit is de uitdaging: in tijden waarin toeristen hunkeren naar authenticiteit en kleinschaligheid, zijn er veel kansen voor de lokale gastronomie, van het café over de brasserie tot de verfijnde sterrenkeuken.

•

De stille Kempen Onthaasten, ontsnappen uit de jachtige sleur van alledag, wellness en zingeving: iedereen heeft er behoefte aan. Toeristen willen hun batterijen opladen, de dagelijkse zorgen even vergeten, de tijd een beetje stilzetten... . Ze zijn op zoek naar stilte, rust, ruimte, zuurstof voor lichaam en geesten ze kunnen hier terecht, waar dat allemaal ruim in voorraad is: in de uitgestrekte bossen, op het platteland, de grote domeinen van abdijen en kastelen, ...

•

Dit is de uitdaging: het beeld van de Stille Kempen versterken. We moeten er voor blijven zorgen dat dit beeld klopt, en dat er dus inderdaad rust is, stilte, ruimte en zuurstof.

De boeren van de Kempen De Kempen, dat is het platteland. Ooit ruwe en dorre zandheide, maar intussen volop ontgonnen door ‘landschapsbouwers’ die daar een no nonsense-mentaliteit aan overhielden, en gulle gastvrijheid. Toeristen die houden van boerderijen en landbouweducatie, die graag de werkende handen uit de mouwen steken, mee willen plukken, ploeteren, wroeten: in de Antwerpse Kempen kunnen ze hun hart ophalen. Dit is de uitdaging: het platteland en zijn landbouw voluit openstellen voor actieve, authentieke belevingsvakanties met een ferme meerwaarde, met respect voor de ruimte die landbouw nodig heeft.

Resultaat: een hoogkwalitatief aanbod, vooral in de duurdere klasse. Dit is de uitdaging: het aanbod aan logies blijven aanpassen aan trends in het toerisme. Zo mag het huidige aanbod voor kleine familie- of vriendengroepen ruimer worden, en zijn gezinsvriendelijke logies nog te weinig bekend.

•

•

Slapen in de Kempen De waaier aan logies in de Antwerpse Kempen is breed én kleurrijk: hotels, gastenkamers, vakantiewoningen, plaatsen voor sociaal toerisme, jeugdverblijven... De cijfers van de voorbije jaren vertellen dat er vooral is ingezet op kleinschalige logies.

wat we hebben - 15

3 Onze a

mbitie

16 - onze ambities

s

•

We zijn overtuigd van het Kempenverhaal en we weten waar we aan willen en moeten werken. Tijd om een ferme stap verder te zetten: wat zijn onze ambities? Waar mag men ons in 2019 op afrekenen? Uiteraard houden we daarbij rekening met grote maatschappelijke trends (die vind je in deel 5).

Toerisme Provincie Antwerpen zorgt voor impulsen: door de stakeholders in kaart te brengen, door ideeën op te pikken en te verspreiden, door te ‘schakelen’ tussen sectoren en actoren, door partners met elkaar in contact te brengen...

Sterke producten door een sterke samenwerking

Als toerismemakers moeten we kennis van zaken hebben, allemaal: beleidsverantwoordelijken, vrijwilligers, ambtenaren, mensen uit de privésector, ... Heel concreet: we kennen de streek, de sector en het aanbod, we kennen ons product en we kunnen de juiste bezoeker koppelen aan het juiste verhaal en product. We zijn professionals in ons vak, met liefde voor de Kempen. Hoe kom je aan die kennis en die vaardigheden? Door andere toerismemakers te ontmoeten, door kennis en ervaringen te delen en een lerend netwerk te vormen. Door experts in te zetten. Door onszelf in vraag te stellen en vernieuwend en creatief te blijven denken. Met kennis van zaken. Toerisme Provincie Antwerpen organiseert ontmoetingen waarop mensen netwerken en een basiskennis opdoen over thema’s, werkwijzen, oplossingen. Toerisme Provincie Antwerpen

Het is een wens van de sector zelf en tegelijk een ambitie: we kunnen elkaar en elkaars werking versterken. Door samen te werken. Samen te wérken. Over organisatiestructuren en beleidsdomeinen heen, privé en publiek, binnen het toerisme en met andere sectoren. Samenwerken kan op veel vlakken: qua personeel en andere kosten, inhoudelijk, promotioneel, financieel, ... Samenwerken werkt als iedereen erbij wint: de toerist, de toerismemakers en de Antwerpse Kempen als aantrekkelijke regio. Denk even mee: iedereen wint erbij als het product sterker wordt. Het product wordt sterker als het beter beantwoordt aan wat de toerist wil. En die toerist van vandaag wil beleving met een betekenis voor haar of zijn leven. Voilà. En dan nu op zoek naar partners!

We hebben kennis van zaken

•

onze ambities - 17

kan ook een digitaal ontmoetingsplatform oprichten waar ideeën zich viraal verspreiden. Dankzij haar helikopterblik weet Toerisme Provincie Antwerpen wat de behoeften zijn en waar impulsen nodig zijn.

Iedereen ambassadeur Lees het Kempenverhaal op bladzijde 8 en laat het doordringen. Het is jouw verhaal. Overtuig ook andere toerismemakers (vrijwilligers, ambtenaren, personeel) om het Kempenverhaal te lezen. Want het is ook hun verhaal. Waarom vragen we dat? Omdat dit Kempenverhaal voor het toerisme in de Antwerpse Kempen het fundament is. De Kempen is meer dan zomaar

een regio, het is een gevoel dat ons bindt en waar we als toerismemakers mee aan de slag kunnen. We hangen er letterlijk onze productlijnen aan vast: producten, acties, evenementen, verhalen... Dat lees je in deel 4. Als toerismemakers verbinden we er ons toe het Kempenverhaal te gebruiken: in onze producten, communicatie, marketing, ... We dromen ervan dat het Kempenverhaal ‘viraal’ gaat en de hele regio en zijn inwoners aantast. Waardoor iedereen het verhaal gaat verspreiden. Waardoor iedereen ambassadeur van de Kempen wordt. Toerisme Provincie Antwerpen schreef het Kempenverhaal op basis van de input van experts en andere betrokkenen. Het is dus niet zomaar een tekst. We zullen hem verspreiden, (voor)lezen en verkondigen.

•

Eén vraag staat centraal: wat wil de toerist? We zijn trots op ons verhaal, ons aanbod, onze producten. Maar we moeten ook een andere ambitie hebben: kijken door de ogen van de klant. En vanuit dat oogpunt moeten we onze producten en diensten verbeteren: wie zijn onze klanten? Wat willen ze? Wat zijn hun ervaringen? Wanneer zijn ze tevreden? (Service design, heet dat in het jargon.)

18 - onze ambities

Dit is het geheim: dat we onze gasten op zo’n manier ‘sturen’ dat ze het niet beseffen. Dat onze producten en diensten samenvallen met hun wensen. Dat we er zijn om die wensen letterlijk waar te maken. Toerisme Provincie Antwerpen zal deze gedachte promoten en er tools voor aanreiken: hoe doe je dat, de bril van de toerist opzetten, zijn beleving sturen? Hoe speel je als toerismemaker de rol van dromenmaker? Topprioriteit voor Toerisme Provincie Antwerpen is het uitrollen van een goed doordacht, op maat gemaakt onthaalactieplan voor de regio, zowel on- als offline.

•

We koesteren én vernieuwen wat we hebben Met dit strategisch plan en onze ambities kijken we naar de toekomst, maar wees gerust: niet alles moet altijd helemaal nieuw. We koesteren ook wat we hebben opgebouwd, in een traditie van meer dan 25 jaar. Er is veel goeds dat goed blijft. Maar het aanbod moet ook worden opgefrist, geëvalueerd, vernieuwd, bij de tijd gebracht. Aangepast aan de toerist van morgen en zijn wensen, aan maatschappelijke trends, aan ons Kempenverhaal en onze productlijnen. En ja, soms heeft iets ook zijn beste tijd gehad. Dat moeten we durven toegeven.

•

Toerisme Provincie Antwerpen volgt de trends, kijkt over de sectormuurtjes heen en licht de Kempense toerismemakers in. Toerisme Provincie Antwerpen evalueert voortdurend het aanbod en doet suggesties voor verbetering: hoe evolueren trends, wat wil de toerist, wat past (niet langer) in het aanbod?

We kijken volop vooruit De tijden veranderen, en mensen ook. Het leven zou anders maar saai zijn. Toerismemakers moeten mee veranderen en mógen dus niet saai zijn. We moeten oude gewoontes afwerpen, vernieuwen, pionieren... (Kempenaars hebben dat altijd gedaan.) Nieuwe partners, nieuwe producten, een nieuw aanbod: vernieuwing kan een verademing zijn! Experimenteren mag – nee, moet – en mislukken is geen optie. Het is een recht. Lees de trends in deel 5 en ontdek daar begrippen als doelgroepen, duurzaamheid, de hang naar authenticiteit, onthaasting en groen. Toerisme Provincie Antwerpen geeft met dit plan alvast een krachtige voorzet om toerismemakers in de Antwerpse Kempen de blik op morgen te laten richten. Het plan wordt het fundament van onze werking in de komende zes jaar.

•

onze ambities - 19

Wat wil de toerist? Beleven, met alle zintuigen. Toeristen zijn vandaag de dag op zoek naar betekenisvolle activiteiten, attracties, logies, ... Toerisme maakt volop deel uit van deze betekeniseconomie. Maar wat is dat? De goederen- en diensteneconomie, dat kennen we: producten – neem koffie – worden geproduceerd met grondstoffen – in dit geval: koffiebonen – en diensten worden aangeboden. Als we gaan letten op de kwaliteit van die diensten en op de manier waarop de consument het product beleeft, belanden we in de belevingseconomie: er zijn manieren om een koffie te serveren en de sfeer bij dat ogenschijnlijke kleine gebeuren kan sterk verschillen. Betekeniseconomie gaat nog een

20 - onze ambities

stap verder: de consument kiest dan bewust voor die of die koffie of voor die koffiebar, omdat hij ze vindt passen bij zijn identiteit en manier van leven. De beleving krijgt een meerwaarde, een betekenis. Daar gaat het in het eigentijdse toerisme om: hoe geven we de beleving een betekenis voor onze toerist. Een herinnering voor het leven, hoe klein ook? Hoe maken we van ons product een wow-beleving, een beklijvende herinnering, iets waar mensen iets van opsteken, waar ze een ongekende ervaring bij hebben? Want dáár zijn onze bezoekers naar op zoek. (naar: The Coffee Progression, Arrowminded, 2009)

onze ambities - 21

4 Onze

produ ctn e il jn

22 - onze productlijnen

Even terugblikken: we zijn overtuigd van het Kempenverhaal (deel 1), we weten waar we aan willen en moeten werken (deel 2) en onze ambities zijn uitgezet (deel 3). Op de achtergrond spelen de grote maatschappelijke trends die van belang zijn voor het toerisme (deel 5). Welke productlijnen moeten er nu voor zorgen dat alles wordt waargemaakt in het werkveld? De productlijnen sluiten aan bij alles wat hiervoor geschreven staat. Beschouw ze als kapstokken voor de ontwikkeling van je producten, als houvasten om na te gaan of zo’n product past in ons verhaal. Dit zijn alvast drie kernwoorden: zorg voor kleur en originaliteit, en durf! Met enkele voorbeelden willen we je creatieve verbeelding alvast in gang zetten.

1 Eigenzinnig pionieren “… de ruwe, zanderige bodem maakt die verovering niet makkelijk. Het vraagt volharding, inventiviteit, koppigheid, aanpassing, plantrekkerij. De Kempenaars worden pioniers, noodgedwongen: ze zoeken het allemaal zelf uit, gaan op zoek naar eigen oplossingen. Succesverhalen maken en schrijven ze zelf, tegenslagen verwerken ze op eigen houtje.”

Veeg uit dat bord. Verlaat dat platgetreden pad. Leg af die ouwe kleren. Vernieuw, experimenteer, pionier. Laat je eigenzinnige creativiteit los op wat toeristen van de Antwerpse Kempen verwachten! Verras hen. En verras jezelf. En onthoud: mislukken mag.

•

Overnachten, dat gebeurt in een bed in een kamer: zo doen we het met z’n allen toch meestal. Dat kan tijdens een vakantie origineler en spannender: wat zou je denken van overnachten in een boomhut of een comfortabele schuur? Van ‘vlotkamperen’? Van slapen in een boot?

•

In Lutjegast, het Nederlandse geboortedorp van ontdekkingsreiziger Abel Tasman, werd bij zijn 400ste verjaardag een wandelroute ingericht waarop je als een ontdekkingsreiziger de streek zelf in kaart brengt. Gaandeweg ontvouwt de kaart van het coulisselandschap zich op panelen die ook informatie bieden. Wandelaars genieten er van een intense en avontuurlijke natuurbeleving.

•

Veel toeristen willen terug naar de natuur en zoeken naar ‘echte’ ervaringen. Tegelijk wensen ze comfort. Zo belanden we bij het vintage kamperen: een super-deluxecaravan, tent of camper, een busje met alles erop en eraan...

onze productlijnen - 23

Neem er de Kempense natuur bij en het feest is compleet.

2 Hartelijk logeren “Kempenaars … zijn warm en hartelijk voor elkaar, maar blijven toch wat gesloten voor anderen. Ze zijn fier op hun vertrouwde streek, voluit levend in een coulisselandschap, … genietend van het leven.” Warm, hartelijk en gulle genieters: zo zijn we en dat moeten we uitspelen. We zijn ook fier op onze mooie streek. Troeven genoeg dus om onze bezoekers gastvrij te onthalen en hen te verwennen.

• In Nederland hebben ze de

Betere BoerenBed Boerderij: landbouwbedrijven met een echte boer en boerin waar je de dag lekker

buiten op het ritme van het platteland doorbrengt. Je verblijft in een ruime luxetent en beleeft het leven zoals het is. Kinderen weten niet waar eerst te kijken. ’s Avonds gaan de kaarsen en de olielampen aan, of de warme houtkachel.

•

Een stad of streek verkennen met een local die weet waar hij/zij het over heeft: het bezorgt je bijna letterlijk een tweede paar ogen. Je gaat anders kijken, ziet veel meer dan de klassieke bezienswaardigheden en ontmoet mensen alsof het de gewoonste zaak van de wereld is.

•

Wat denk je van deze goedkope logeerformule: je werkt vier of vijf uur per dag op een bioboerderij, springt wat bij in het huishouden, doet voor de rest wat je wil en krijgt in ruil kost en inwoning? Zo kom je heel natuurlijk in contact met het leven hier of elders, beleven kinderen de tijd van hun leven en kost het nauwelijks iets.

3 Den buiten avonturen “De Kempen is van oorsprong een ruw heidelandschap: uitgestrekt, droog en verlaten. Door hard werk wordt het gebied door de mensen ingepalmd, bebost, ontgonnen, gewonnen, veroverd zelfs.” Terug naar de essentie: den buiten, het avontuur, de ontdekking, de

24 - onze productlijnen

verovering, de vuile voeten in de grond. Gelukkig hoeven we het land niet meer écht te veroveren en kunnen we het nu al spelend doen. Kinderen en volwassenen die zich eens goed willen uitleven, zijn in de Antwerpse Kempen aan het juiste adres. En dat is net zo voor wie stilte en rust zoekt.

•

Op het blotevoetenpad (Zutendaal) krijgen je voeten alle vrijheid: je voelt hoe hout knispert tussen je tenen, hoe gras kriebelt en leem kleeft. Benieuwd hoe stilte klinkt? Luister ernaar midden in een bos, liggend in een hangmat (Averbode). Of op een elektrisch aangedreven fluisterboot, midden in een vijver of rivier.

4 Verle(i)den

met toekomst

“Kempenaars herkennen elkaar. ‘Da’s er ene van bij ons,’ zeggen ze. Ze herkennen de taal, de woorden, de tongval. Ze zien nog vaag de krassen van een ruw, hard verleden. Ze kennen dat sterke, schurende karakter. En ze voelen die door-tastendheid, de wil om er te komen. Deze herkenning is geen toeval: ze duidt op een gezamenlijk verleden van de streek en zijn bewoners. Op een geschiedenis van mensen die hun lastige land hebben moeten temmen en vruchtbaar maken.”

• Meer op zoek naar avontuur?

Ja, onze geschiedenis vertelt en laat zien wie we zijn: de verhalen, de gebouwen, de landschappen, de dorpen, de objecten... We zijn er trots op, pakken uit met ons verleden zonder erin vast te zitten, vanuit het heden en met de blik op de toekomst. Zo verleiden we de toerist met ons beloftevolle verleden.

• In Nederland wordt het principe

In de Kempen hebben we verrassend veel religieus erfgoed. Het ooit alomtegenwoordige geloof, met al zijn volks- en bijgeloof, is een gedroomd thema om eigentijds uit te werken.Dit erfgoed leent zich uitstekend voor wandel- en fietsroutes met de bijhorende verhalen over bijzondere bomen, kapellen en kapelletjes,

Met het doeboek voor Groene Woudlopers (Eindhoven) gaan kinderen samen met hun ouders op pad om leuke ontdekkingen te doen. Het vrolijk vormgegeven boek staat boordevol natuurweetjes, eropuit-tips, spelletjes, recepten, doe-dingen en allerlei bonnen voor gratis verrassingen. van de Michelinsterren voor restaurants toegepast op de natuur en het landschap. De twintig mooiste landschappen in de Lage Kempen worden er bekroond met één, twee of drie landschapssterren. Of hoe verleid je mensen tot het maken van een omweg...

•

onze productlijnen - 25

verdwenen kloosters, mysterieuze en/of miraculeuze gebeurtenissen, gebruiken en gewoontes. Geknipt materiaal voor een toffe app.

•

Street Museum NL is een gratis app voor smartphones. Je ziet beelden uit collecties van NoordHollandse musea en archieven. De app haalt het verleden naar het heden en toont oude foto’s, ansichtkaarten en schilderijen in het straatbeeld van vandaag. Om dat te kunnen herkent de app waar je bent. Via Facebook, Twitter of e-mail kun je het historische beeld delen en de app geeft ook toeristische informatie.

•

De combinatie van eigentijdse behoeften en historische plekken: dat zorgt gegarandeerd voor sfeer. Denk aan: speeddaten in een mooie oude feestzaal, geestelijk wellnessen in een voormalige abdij, een familievakantie met drie generaties op een boerderij-met-geschiedenis.

5 Gulzig genieten “Deze strijd voor vruchtbare grond en een beter leven heeft een gevoel gecreëerd van zelfwaarde en samenhorigheid. De Kempenaar staat met beide voeten op de grond, staat voor echtheid en honkvastheid. Hij is niet bang voor hard labeur en geniet van ontspanningna-de-inspanning, mét bijbehorend feestgedrag.”

26 - onze productlijnen

Ontspanning. Feesten. Genieten van de natuur, van cultuur, van eten en drinken. Van elkaar en van onze gasten. Dat straalt de Kempen uit: altijd iets te beleven, altijd wel nog iets open, altijd wel ergens iets te doen. En het liefst van alles wat. Hier is gulzig leven geen zonde.

•

Al fietsend de streek laten proeven... “En als we dat nu eens letterlijk deden?” Het resultaat is een route waarop je lokale ondernemers bezoekt. Bij hen verzamel je de ingrediënten voor een heerlijke picknick, een hele dag lang. En ’s avonds is het smullen van het zelfverzamelde en bijeengefietste lekkers.

•

Dat koken in is, is bekend. Ook kookreizen maken deel uit van de hype. Die hoeven niet naar exotische oorden te gaan: je kunt zonder moeite de Antwerpse Kempen ontdekken als gastronomisch Lekkerland, bijvoorbeeld met een chef als gids of tijdens een bezoekje aan mensen die met passie aan al dat lekkers werken.

•

Gulzig genieten is meer dan eten en drinken. Ook van muziek geniet je als toerist. Daar bieden de vele Kempense festivals alle gelegenheid toe. En als we die combineren met comfortabele overnachtingen, lekkere maaltijden en nog meer Kempens moois, dan zit daar... muziek in.

6 Flirten met grenzen “De Kempen ligt aan de rand van het land. Dit ‘randlandgevoel’ overheerst de Kempense geschiedenis, ruimtelijk en mentaal.” Een grensgeval: dat is de Kempen. Op veel momenten in de geschiedenis in de marge, flirtend met het buitenland. Als toerismemakers spelen we graag met die grens. Maar die grens mag je hier ruimer zien: de Kempen daagt mensen uit om hun eigen grenzen af te tasten, te durven, iets ‘anders’ te doen.

•

Antwerpen Averechts toont de andere, onbekende kant van de stad Antwerpen, en doet dat op originele wijze: wat dacht je van een sightjogging door je stad of dorp? Voor Malle Ontwaakt start je een fietstocht om vier uur ’s morgens en leer je een andere kant kennen van een bruisend Kempens dorp. Want wat doen mensen die werken terwijl anderen slapen?

•

Tijdens een wandeling in BaarleHertog steek je makkelijk twintig keer de landsgrens over. Je kan dat al springend doen: grenshoppen. Of je kan er luisteren naar smokkelverhalen uit de Eerste Wereldoorlog. Je ziet zelfs nog restanten van de dodendraad die het neutrale Nederland onbereikbaar moest maken.

•

Wie z’n eigen grenzen wil verkennen kan een deathride maken in het Zilvermeer in Mol – en wie weet ooit vanaf de Sas4-Toren in Dessel.

• Ietwat luguber is dark tourism,

toerisme naar emotionele plekken als kerkhoven, en op wereldschaal Tsjernobyl, Auschwitz, Killing Fields in Cambodja, Ground Zero…

onze productlijnen - 27

5grote

Het to

trend

s

erism

e

a s e d in

m

g n i v e enl

Toerisme is onlosmakelijk verbonden met de ruime maatschappelijke context. Welke grote trends zullen de komende jaren invloed hebben op het toerisme in de Antwerpse Kempen? De basis van dit onderdeel is het rapport van Toerisme Vlaanderen uit 2011 over de impact van macrotrends op het toerisme*.

1 Nieuwe doelgroep I:

ouderen

Vergrijzing is een globale trend. De groep van 60-plussers groeit veel sneller aan dan de totale bevolking. Het aandeel van de jongeren in de bevolking neemt dan weer af (ontgroening). De gemiddelde leeftijd neemt dus toe. Het Federaal Planbureau voorspelt dat tegen 2050 26% van de bevolking in België ouder zal zijn dan vijftig. Vandaag is dat nog 17%.

•

Gevolgen voor het toerisme? De ouderen van de toekomst leven langer en zijn kapitaalkrachtiger en vitaler. Ze vullen hun reizen en vakantietrips anders in. Babyboomers zijn geboren tussen 1945 en 1960; zij hechten vooral belang aan betrouwbaarheid,

gezondheid, comfort, gemak en veiligheid. Post-babyboomers zijn geboren tussen 1960 en 1985; zij zijn op zoek naar vernieuwende concepten. Ze hebben minder vrije tijd, zijn gewend aan een zekere luxe en zijn erg mondig.

2 Nieuwe doelgroep II:

andere gezinnen en vervrouwelijking

In heel West-Europa worden gezinnen kleiner, door een aantal factoren: vergrijzing, ontgroening, uitstellen van het huwelijk, kinderen op latere leeftijd... Daardoor is men voor bepaalde zorgtaken meer aangewezen op familieleden en/of diensten. Er ontstaat weer een familienetwerk van ouders met kinderen, grootouders, ooms en tantes en zelfs overgrootouders. In het Europa van 2020 zijn er ook meer singles en minder gezinnen met kinderen. Het aantal eenoudergezinnen neemt toe en er ontstaan meer en meer nieuw samengestelde gezinnen. Ook vervrouwelijking is een trend: meer vrouwen staan op eigen benen dankzij een eigen inkomen. Ook het aantal alleenstaande vrouwen stijgt.

* Toerisme Vlaanderen (2011). Invloed van macro-trends op toerisme. Geraadpleegd op www.toerismevlaanderen.be

28 - het toerisme en grote trends

het toerisme en grote trends - 29

•

Gevolgen voor het toerisme? De doelgroep van eenpersoonsgezinnen en gehuwden of samenwonenden zonder kinderen wordt groter. Deze toeristen besteden relatief veel en hebben specifieke noden: georganiseerde singlereizen, citytrips, ... Het aantal vakanties door vrouwen alleen of samen met andere vrouwen neemt toe. Zij hebben vaak interesse in welzijn, wellness, mode, design, cultuur en opleiding. Een kroost met jonge kinderen hecht belang aan logistieke ondersteuning. Jonge ouders willen met hun kinderen hun vakantie en vrije tijd doorbrengen, maar hebben ook nood aan zelfontplooiing. Gezinnen met kinderen besteden minder en zijn dus prijsbewust. Een derde trend is de opkomst van de multigeneratievakantie. Vrije tijd en vakantie worden gebruikt om intensief familiaal contact te hebben. Dit vraagt een wijziging van het type logies en het activiteitenaanbod.

3 Vrije tijd = identiteit Door de flexibilisering van de arbeid is de vrije tijd meer versnipperd. Tegen 2020 leidt het optrekken van de pensioenleeftijd overigens tot een vermindering van de beschikbare vrije tijd. Mensen willen die tijd intensiever en meer betekenisvol invullen en hebben daarbij ook een grote

30 - het toerisme en grote trends

vrijheid, cultureel en economisch. Vrije tijd is hierdoor al langer een uiting en drager van de persoonlijke identiteit. De toerist van nu profileert zich graag aan de hand van zijn vakantiebestemming. Apps en sociale netwerken waar je kunt tonen waar je bent geweest, spelen daarop in. Vaak gaat het om exotische en soms dure reizen, maar dat hoeft niet. De toenemende individualisering lokt ook een tegenovergestelde reactie uit: het aansluiten bij interessegroepen en minder traditionele groepsverbanden, om samen iets te beleven.

•

Gevolgen voor het toerisme? Vakanties worden meer gespreid over het jaar, waardoor de vraag naar korte en kortbijreizen (cityen weekendtrips) toeneemt. Een regio als de Antwerpse Kempen kan daar op inspelen. Toeristen zullen ook streven naar tijdsbesparing: door directe reservering en boeking, het clusteren van activiteiten op één plaats (bijvoorbeeld sport en shopping), en de keuze voor vrijetijdsactiviteiten op makkelijk bereikbare locaties. Door de flexibiliteit in hun werkuren hebben werknemers meer vrijheid om te bepalen wanneer ze op vakantie gaan en kan vrije tijd ook gekoppeld worden aan zakenreizen.

4 Van belevings- naar

betekeniseconomie

Grosso modo zijn in de westerse wereld de materiële behoeften bevredigd. Consumenten hechten er meer waarde aan belevenissen dan aan bezit. Beleving en ‘iets meemaken’ worden dé drijfveren bij hun keuzes. De beleveniseconomie die hieruit voortvloeit kun je omschrijven als: het geheel van producten en diensten gericht op het invullen van emotionele behoeften. Immateriële facetten zijn daarin belangrijk: duurzaamheid, authenticiteit, gezondheid en wellness. Trendwatchers spreken van een tweede generatie in de beleveniseconomie: de betekeniseconomie. Consumeren moet niet alleen ‘fun’ zijn, het moet ook bijdragen tot de persoonlijke ontwikkeling.

• Gevolgen voor het toerisme?

Bij vakanties gaat het niet alleen meer om ‘een leuke tijd hebben’ of ‘ergens geweest zijn’, maar ook om persoonlijke ontwikkeling, creatieve expressie en beleving. Mensen willen doen en actief deelnemen aan wat bijdraagt aan hun zoektocht naar betekenis: belevingen, ervaringen, activiteiten, kennisverwerving, sociale contacten, ... Vooral meer ervaren toeristen willen diepgang en verrijking: denk aan themareizen zoals kookreizen, literatuurreizen of meditatiereizen.

5 Forward to the past =

teruggrijpen naar vroegere levenswaarden

Nostalgie is een trend: in een snel evoluerende maatschappij grijpen mensen terug naar traagheid, bezinning en authenticiteit. Toerisme Vlaanderen formuleert het zo: “Authenticiteit gaat niet alleen over traditioneel vakmanschap of heimwee naar vroeger. Authenticiteit gaat over het herontdekken van waarden en tradities en het interpreteren daarvan op een nieuwe manier. (…) De westerse mens houdt weer van dingen die eenvoudig zijn, onaf en onverpakt. Als een soort tegengif tegen de sterke high-techmaatschappij, worden waarden als het gezin en de natuur opnieuw centraal gesteld.”

•

Gevolgen voor het toerisme? Mensen gaan op zoek naar zuiverheid, authenticiteit en verbondenheid. Er is een grote vraag naar groene en gezinsvakanties, maar ook naar contact met lokale mensen: samen eten, drinken, iets beleven. Het gemoedelijke en kleinschalige wordt populair. Eigen cultuur en regionale producten worden belangrijker en dichtbijvakanties populairder in een geglobaliseerde wereld. Hier past ook een bedenking: de vakantieganger zoekt wel naar het authentieke, maar hij wil niet inboeten aan basiscomfort.

het toerisme en grote trends - 31

Overnachten in een authentieke plattelandshoeve is prima, maar dan wel met een degelijke douche, verwarming en een goed bed.

heid, oppassen voor visuele vervuiling en vormen van industrie die niet stroken met dit imago en die de beleving in de weg staan.

s d n e r 6 Een groeiend

gezondheidsbewustzijn

t

In het zog van de toegenomen levensverwachting en de betekeniseconomie is er al een tijd een trend naar een groter gezondheidsbewustzijn: een goede gezondheid wordt gezien als een absolute voorwaarde voor geluk. Die trend zal zich voortzetten, maar de nadruk zal verschuiven: terwijl wellness tot nu toe werd ingevuld door te investeren in zwembaden, sauna’s en fitnesscentra, komt er nu meer aandacht voor emotionele en spirituele zorg: ‘wellness’ wordt verruimd tot ‘well being’.

•

Gevolgen voor het toerisme? De natuur en ‘den buiten’ zijn troeven van de Antwerpse Kempen, zowel voor kinderen als volwassenen: mensen denken spontaan aan groen en water als ze het over de Kempen hebben. Er is een aanbod van gezonde activiteiten zoals sport, wellness en zelfs spiritualiteit. Toeristen gaan daarop in: wandelen en fietsen zijn erg populair. Het is dan ook, met het oog op het imago van rust, stilte en gezond-

32 - het toerisme en grote trends

7 Behoefte aan natuur

en het belang van duurzaamheid

De vraag van de toeristische wereld naar ecologisch intacte gebieden en ongerepte landschappen wordt groter. Duurzaamheid staat daarbij centraal, en het bewustzijn van de consumenten rond milieuaspecten neemt toe. Meer mensen worden er zich van bewust van dat zij en hun medeburgers zelf een steentje kunnen en moeten bijdragen.

• Gevolgen voor het toerisme?

Consumenten raken overtuigd van milieucertificaten bij logies. Het wordt voor aanbieders belangrijk om duurzaam te ondernemen

en duurzame producten aan te bieden. Milieubewuste reizigers kiezen vaker voor kortbijvakanties om hun ecologische voetafdruk te verlagen. Bij de ontsluiting van natuur moet de sector aan bezoekersmanagement denken, en een strategie zoeken die een evenwicht vindt tussen de noden van de natuur en de wensen van de bezoeker.

8 Internet

altijd en overal

Via laptops, smartphones en tablets is het internet altijd binnen handbereik. Er is een spectaculaire toename van het mobiele internet, bijvoorbeeld voor het uitstippelen van wandel-, fiets- en stadsroutes. Het aantal mobiele surfers zal volgens Toerisme Vlaanderen de komende tien jaar sterk toenemen. Apps zijn in opmars. Stilaan doen webshops hun intrede in de wereld van de apps en kan je ook met je smartphone betalen. Ook augmented reality is een nieuw fenomeen: de realistische toevoeging van computergemaakte aan reële beelden, als een soort extra laag die geprojecteerd wordt op het gezichtsveld van de gebruiker.

tijdens hun vakantie. Toeristische aanbieders zullen meer en meer apps ontwikkelen, real time-info tot bij hun klanten brengen en een beoordelingsluik inbouwen, zodat de klant onmiddellijk voor feedback kan zorgen. Als tegenbeweging en in het spoor van trends als een groeiend gezondheidsbewustzijn, wordt ook digitaal ontgiften een nieuwe trend. Toeristen willen af en toe ontsnappen aan het altijd bereikbaar zijn en de digitale alomtegenwoordigheid. Ze willen even af van de digitale wereld.

s e i t i t No

•

Gevolgen voor het toerisme? Consumenten zullen meer en meer smartphones en tablets gebruiken bij het plannen van hun reis, én

het toerisme en grote trends - 33

6

ir sme

e o t t He

in de

Antwe

rpse K

empe

rs e iC jf 34 - cijfers

n

• Favoriete activiteiten van Het toerisme is een economisch belangrijke sector, maar het meten van de economische impact gebeurt pas enkele jaren op een methodische manier. We geven hieronder een aantal recente kerncijfers over het toerisme in de Antwerpse Kempen. Met ‘toeristen’ bedoelen we steeds mensen die ofwel overnachten in de regio (verblijfstoeristen) ofwel er vier uur of meer verblijven én minstens twintig kilometer rijden om hun bestemming te bereiken (dagtoeristen).

• Werkgelegenheid: 17.183 vol-

tijdse banen of 6,1% van de totale werkgelegenheid (2009; Vlaams gemiddelde: 6,4%).

dagtoeristen in de Antwerpse Kempen: pretpark, fietsen, wandelen, gastronomie.

• Uitgaven van de dagtoerist in de Antwerpse Kempen: gemiddeld € 26,3. Totale omzet: geschat op € 48.000.000.

• Een reisgezelschap van

dagtoeristen in de Antwerpse Kempen telt gemiddeld 4,04 personen (Vlaams gemiddelde: 3,68 personen).

• Aantal overnachtingen in de

Antwerpse Kempen: 1.868.581 in 2011, goed voor 20% van het totale aantal overnachtingen in de 15 Vlaamse groene regio’s.

• Gemiddelde verblijfsduur in de Antwerpse Kempen: 3,3 nachten.

• Met 19,2% van de 1.800.000 indi- • Met welk doel verblijven viduele daguitstappen van volwassen Belgen is de Antwerpse Kempen de absolute koploper. Tweede in de rij is de Limburgse Kempen met 9,5% (2010).

mensen in de Antwerpse Kempen? Ontspanning en vakantie zijn goed voor 87,2%, beroepsdoeleinden voor een kleine 13%.

cijfers - 35

• Uit welke landen

komen toeristen naar de Antwerpse Kempen?

•

Profiel van de verblijfstoerist in de Antwerpse Kempen



• Imago van de

Antwerpse Kempen in vergelijking met de andere groene regio’s

Land van herkomst

aantal

aandeel

België

372.396

65,3%

Nederland

101.030

17,7%

Duitsland

31.530

5,5%

Frankrijk

26.447

4,6%

Verenigd Koninkrijk

11.567

2,0%

Andere landen

9.850

1,7%

Totaal

570.073

100,0%

- Fietsen is de belangrijkste reden voor een korte vakantie. Ook: landschap, wandelen en rust; - Gemiddelde leeftijd: ca. 51 jaar. In 2005 was dat nog 44 jaar. Het publiek veroudert. - 31% komt met kinderen. - 37% kiest voor een themavakantie, vnl. fietsen. - 38% maakt een wandeltocht van meer dan 1 uur, 61% een fietstocht van meer dan 1 uur.

Gastvrij

4,5



Recreatief





4,5

Kindvriendelijk



4,5

4,3

Goed bereikbaar

= TOTAAL

36 - cijfers

puntennetwerk groeit: de helft van de trips gebeurt via het netwerk. De economische betekenis van het fietstoerisme is groot. In 2012 besteedden de recreatieve fietsers in de provincie Antwerpen samen 71,6 miljoen euro. Het overgrote deel van die uitgaven, bijna 86%, wordt in de horeca gedaan. Een fietsvakantieganger die minstens één keer overnacht geeft gemiddeld 76,75 euro per nacht uit. Een fietser die een daguitstap maakt besteedt gemiddeld 8,55 euro. Naast de omzet is er ook het effect op de werkgelegenheid: het fietstoerisme is goed voor 444,5 voltijdse banen.

4,5

4,4

Cultureel/historisch Verrassend

In 2012 nam Toerisme Provincie Antwerpen haar vijfjaarlijkse fietsonderzoek af. Eerste opvallende vaststelling: de fietser in de regio wordt jonger. De gemiddelde leeftijd van de recreatieve fietser in de provincie Antwerpen bedraagt 55 jaar. Het percentage gepensioneerden daalde de voorbije zes jaar en de leeftijdscategorie 25-49 jaar groeide aan met 5%. Een ander opmerkelijk resultaat: 49% van de geïnterviewde fietsers was alleen op stap. De sportieve fietser is aan een opmars bezig. Voor zowat een kwart betekent fietsen in de eerste plaats een gezellig uitje met familie of vrienden. Ook de populariteit van het fietsknoop-

4,6

Mooi landschap, natuur

Rustig

Fietstoerisme in de provincie Antwerpen

3,7

4,0

3,8

= Antwerpse kempen

cijfers - 37

7 En da

We zijn ermee begonnen en we eindigen ermee: samenwerken wordt de komende jaren het kernwoord. We werken als toerismemakers samen aan het uitdragen van het Kempenverhaal en de realisatie van onze ambities. We doen dat door te werken volgens de productlijnen en door onze marketing en promotie. Het is een engagement dat we met z’n allen aangaan. Zo wordt de samenwerking effectief.

n nu:

Samenwerking = deuren en ramen open

Engagement

Samenwerken is in de eerste plaats openheid: openheid naar elkaar – als toerismemakers – om onze plannen, dromen en noden te delen. Om elkaar impulsen te geven en ideeën te delen. Openheid ook, om nieuwe partners te zoeken en onbekende domeinen en sectoren te betreden. Om actief op zoek te gaan naar publiek-private samenwerking.

Hieronder stellen we ons engagement visueel voor in een matrix. Op de horizontale balk vind je onze ambities, verticaal lees je wat de productlijnen zijn. Bij het ontwikkelen van projecten en producten zorgen we er met z’n allen voor dat ze ergens in de 36 vakjes thuishoren. Dat is een eerste, concrete vorm van samenwerking en engagement.

we kijken volop vooruit

we koesteren én vernieuwen wat we hebben

wat wil de toerist

iedereen ambassadeur

we hebben kennis van zaken

sterke producten door sterke samenwerking eigenzinnig pionieren hartelijk logeren den buiten avonturen verle(i)den met toekomst gulzig genieten flirten met grenzen

38 - en dan nu: actie!

en dan nu: actie! - 39

Ondersteuning Wat mag je verwachten van Toerisme Provincie Antwerpen? 1 De regiowerking De regiowerking Antwerpse Kempen zorgt voor ondersteuning bij het uitwerken en ontwikkelen van projecten en producten die hun plaats vinden in de matrix. Concreet betekent dat: een aanspreekpunt per gemeente én expertise die we ter beschikking stellen, vanuit de regiowerking of de provinciale werking, ter ondersteuning van de lokale actoren. Als het nodig is, zoeken we de expertise bij derden. Alle (we herhalen: alle) actoren uit het toeristische werkveld kunnen een beroep doen op deze expertise:

gemeenten, vrijwilligers, samenwerkingsverbanden, ondernemers, partnerorganisaties, ... 2 Bij de nieuwe subsidiereglementen nemen we deze basisprincipes in acht: Er gaan enkel subsidies naar project- of productideeën die binnen de productlijnen passen. De projecten of producten geven ook mee uitvoering aan minstens één ambitie. Het dossier is tijdens de opmaak afgestemd met de regiowerking Antwerpse Kempen. Het dossier wordt mee opgevolgd door de regiowerking Antwerpse Kempen. Het dossier is ter goedkeuring en ondersteuning (en in het beste geval samenwerking) voorgelegd aan de betrokken gemeente(n).

• • • • •

3 Marketing en promotie: We maken een cirkelbeweging die zichzelf versterkt. Dat zit zo: de producten en projecten van lokale toerismemakers die Toerisme Provincie Antwerpen vanuit de regiowerking ondersteunt, sluiten aan bij het Kempenverhaal, de ambities en de productlijnen. Daardoor kunnen we ze gericht inzetten bij de marketing en promotie van onze regio. En zo versterken we het Kempenverhaal, de ambities en de productlijnen, en is de cirkel rond!

40 - en dan nu: actie!

Onze doelgroepen In 2011 was de gemiddelde leeftijd van de toerist in de Antwerpse Kempen 51,1 jaar oud. De komende zes jaar streven we naar verjonging. We richten ons daarom tot: - gezinnen met kinderen die jonger zijn dan 14 jaar (marktaandeel 2011: 31%) - de leeftijdscategorie van 35 tot 49 jaar (marktaandeel 2011: 24%) - de leeftijdscategorie van 50 tot 64 jaar (marktaandeel 2011: 44%) Hun profiel*: 1 De actieve genieter, die tijdens zijn vakantie wil genieten van het

samenzijn met gezin, familie of vrienden. Hij zoekt een vakantiebestemming die voor iedereen wat te bieden heeft, voor kinderen én ouders. De actieve genieter kiest tijdens zijn verblijf voor: - lange fietstochten - korte en natuurwandelingen - natuurgebieden verkennen - uit gaan eten en streekgastronomie - sporten 2 De sociale genieter, die tijdens zijn vakantie wil genieten van het gezelschap van anderen. Hij wil zich amuseren als groep (gezin, familie of vrienden) en verblijft het liefst in een vakantiewoning, tent

Open voor nieuwe ervaringen Op zoek naar plezier / spanning

funreiziger onafhankelijke ontdekker sociale genieter

Versterken van eigen persoonlijkheid

Statuszoeker

actieve genieter

Stijlvolle belever

normatieve genieter

Perfectiezoeker

veilige reiziger

Versterken van samenhorigheidsgevoel

Funreizen Samen genieten Veilig reizen

Balans herstellen Functionele en mentale noodzaak

Zichzelf verwennen Ontdekken

* Gebaseerd op: Toerisme Vlaanderen (2007), Toerismecahiers, profielwijzer van de toerist

en dan nu: actie! - 41

of vakantieboerderij. Meer dan andere verblijfstoeristen kiest de sociale genieter voor: - familie en vrienden bezoeken - cafébezoek, terrasjes doen - lekker eten en streekgastronomie 3 Voor de normatieve genieter is het sociale aspect van de vakantie heel belangrijk, maar hij wil vooral de batterijen opladen. Hij zoekt naar een verblijf met een waaier aan activiteiten op wandelafstand die geschikt zijn voor gezinnen met kinderen. De normatieve genieter zoekt zekerheid en rust, eerder dan nieuwe ervaringen: - attracties en pretparken bezoeken - korte en lange fietstochten - sporten (verbonden aan logies) - ontspanning, sauna en wellness - tennis en squash - paardrijden - golf

s e i t i t No 42 - en dan nu: actie!

Missie Toerisme Provincie Antwerpen wil het algemeen welzijn, de economische welvaart en de werkgelegenheid in de Antwerpse Kempen stimuleren door op een duurzame, kwaliteitsvolle en hedendaagse manier het toerisme in de regio te ontwikkelen, ondersteunen en promoten. We doen dit door proactieve samenwerking met lokale overheden, vrijwilligers, sectororganisaties en private partners, en maken zo van de Antwerpse Kempen dé toeristische topbestemming van Vlaanderen en ZuidNederland voor korte vakanties en daguitstappen.

en dan nu: actie! - 43

HET PROCES Het strategisch plan voor toerisme in de Antwerpse Kempen 2013-2019, waarvan deze inspiratiegids de vertaling is, is er gekomen na een intensief proces in de diepte en in de breedte.

Doel Toerisme Provincie Antwerpen wilde een co-creatief proces, waarbij de kennis en ervaring van alle betrokkenen wordt ingezet. Het resultaat is dan meteen breed gedeeld en er blijft ruimte voor lokale creativiteit. Het nieuwe strategisch plan moest voor Toerisme Provincie Antwerpen getuigen van een inspirerende en uitnodigende toekomstvisie. Met de nadruk op inspirerend en uitnodigend. Om dit participatieve proces tot een goed einde te brengen ging Toerisme Provincie Antwerpen in zee met Levuur cvba, de expert in deze manier van werken. (www.levuur.be)

• Extern - Raf Mertens, coördinator Recreatiedomein Keiheuvel - Anja Nys, diensthoofd toerisme Mol - Bas Van der Veken, directeur Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete - Tinne Van Looy, adviseur platteland, provincie Antwerpen - Johny Geerinckx, brandmanager Pure Kempen, RURANT • Toerisme Provincie Antwerpen - Bie De Busser, regiomanager Antwerpse Kempen - Kim Nagels, regiomedewerker Antwerpse Kempen - Sofie Van Steenbergen, regiomedewerker Antwerpse Kempen - Vicky Steylaerts, coördinator marketing Antwerpse Kempen - Elvira Van den Branden, coördinator Kenniscentrum • Levuur cvba - Annemie Rossenbacker - An Baert

Het Kempenverhaal

Stakeholders

Tijdens het proces bleek dat er nood was aan een scherper profiel van de Antwerpse Kempen. Met dat doel werd een minitraject opgezet met experts:

Participatief plannen, dat doe je met alle betrokkenen of stakeholders. Nadat de planningsgroep het hele veld in beeld bracht werden werksessies georganiseerd met deze stakeholdersgroepen over wensen, belangen en noden, thema’s, ambities, en productlijnen: - gemeenten en steden: politieke actoren, ambtenaren en vrijwilligers - ondernemers - intermediairs en vertegenwoordigers van koepelorganisaties

- Jeroen Bryon, strategisch adviseur kennis en innovatie bij Toerisme Vlaanderen - Frank Cuypers, consultant strategische marketing - Miet Defillet, projecten & productontwikkeling Antwerpen Toerisme en Congres - Robert Govers, academicus, auteur, adviseur en spreker over Place Branding - Karel Lhermitte, adviseur plattelandsontwikkeling Boerenbond - Alain Lovenweent, marketingmanager Toerisme Provincie Antwerpen - Bas Van der Veken, directeur Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete - Wim Viaene, consultant Turnhout 2012

De medewerking van al deze mensen was intens en de opkomst groot. Daar past een ferme dankjewel bij. En vooral: de uitvoering van dit plan begint hierdoor in de beste omstandigheden, met een breed draagvlak.

Planningsgroep De planningsgroep bestond uit opdrachtgever Toerisme Antwerpse Kempen, opdrachtnemer Levuur cvba en een groep sleutelpersonen voor toerisme in de Antwerpse Kempen. De planningsgroep was het kloppende hart van het proces en werkte de belangrijkste stappen uit.

44 - het proces

het proces - 45

Een strategisch plan schrijf je niet zomaar, we willen er ook echt wat mee bereiken. Daarom formuleren we enkele resultaatsindicatoren. Zo kunnen we aan de hand van cijfers en kwalitatief onderzoek het traject van dit plan tussentijds evalueren en bijsturen waar nodig. 1 Doel: kwaliteitsopschaling § Opstarten lerend netwerk § Eigen themaroutes herwerken volgens productlijnen en Kempenprofiel 2 Doel: meer samenwerking tussen de diverse actoren § Opmaak van algemene stakeholderslijst § Aftoetsen bereidheid tot samenwerken van stakeholders § Aftoetsen subsidieaanvragen aan optimale samenwerkingsmogelijkheden § Coördinatie van minstens 4 PPSprojecten met tewerkstellingssubsidie 3 Doel: wervende kracht verhogen § Het aandeel aankomsten van buiten de regio neemt toe § Aankomsten van Belgen nemen toe met 5% § Aankomsten van Nederlanders nemen toe met 10% § Het aandeel van de Antwerpse Kempen in de Vlaamse regio’s neemt toe met 5% op vlak van verblijfstoerisme § De gemiddelde leeftijd van de verblijfstoerist daalt met 5 jaar

46

4 Doel: toeristisch onthaal optimaliseren § Implementeren service design thinking: naar kwaliteitsvolle dienstverlening in functie van de toerist § Opmaak en implementatie van een onthaalactieplan § Het aantal bezoekers op de website antwerpsekempen.be stijgt jaarlijks 5 Doel: verbeteren van de reputatie § Bouwen aan het merk Antwerpse Kempen: de regio moet top-ofmind worden bij korte-kortbijvakanties. 6 Doel: stabilisatie van de werkgelegenheid § Het aantal toeristisch-recreatieve jobs in de Antwerpse Kempen blijft minstens stabiel § Het aandeel toeristisch-recreatieve tewerkstelling in de Antwerpse Kempen ten opzichte van de die in Vlaanderen blijft minstens status quo.

resultaatindicatoren - 47

Colofon Uitgever: Toerisme Provincie Antwerpen vzw Tekst: Toerisme Provincie Antwerpen vzw en Levuur cvba Redactie: Patrick De Rynck en Bie De Busser Foto’s: Beeldenbank Toerisme Provincie Antwerpen, James Van Leuven, Bart Van Moeren, Alain Bogemans, RURANT Pure Kempen Vormgeving: Rob Marcelis Wettelijk Depot: D/2013/0408/21 Verantwoordelijke uitgever: Bert Geboers Toerisme Provincie Antwerpen Koningin Elisabethlei 16 2018 Antwerpen Deze inspiratiegids is gebaseerd op het Strategisch Plan voor Toerisme in de Antwerpse Kempen 2013-2019. Wie een exemplaar wenst te ontvangen van dit strategisch plan, kan dit opvragen via [email protected]. Het strategisch plan kwam tot stand met financiële steun van Toerisme Vlaanderen. to e rism e

vlaanderen

colofon - 48