Toerisme en vrijetijdsbesteding in de 21ste eeuw Uitdagingen in het licht van toeristisch-recreatief hoofd- en medegebruik Aanzet: Els Lievois & Lowie Steenwegen
Enkele basisbegrippen • Toerisme <-> recreatie • Intensief vs. extensief ruimtegebruik (ruimtebeslag) • Toerisme-recreatie: – Ruimtelijke kwaliteitseisen aan locatie en omgeving (decor) – Uitvoeren van tr activiteiten (met ruimtelijke impact) • Aantrekkingselementen • Voorzieningen (winkels, horeca) en infrastructuur
Ruimtelijke impact – ruimtebeslag: 2 dimensies/uitgangspunten •
•
Grootschalig (ruimtebeslag):
– Vraagt veel ruimte – Trekt veel bezoekers naar een sterk ruimtelijk geconcentreerde plek – Verkeersgeneratie – Veel aanvragen “in de pijplijn”
Veelheid in voorkomen, al dan niet geconcentreerd
– Vb: concentratie van ruimtelijke impact in binnensteden – veelheid aan voorzieningen – Concentratie in een ruimer gebied (vb. campings aan de kust, logies voor doelgroepen)
•
•
•
Hoofdgebruik: toerist-recreant als primaire gebruiker/bestemming van een gebied Medegebruik: toerist-recreant als medegebruiker van een ruimte (met ander hoofdgebruik) Verweving: integratie van toerisme en recreatie in een multifunctioneel gebruik van de ruimte (TR als gelijkwaardige partner)
Trends: stijgend belang van toerisme en recreatie Socioculturele trends (Δ vraag) • Individualisering • Variatiezoekend gedrag • Specifieke voorkeuren: – – – –
Gezondheid (natuur, wellness) Onthaasting Fun en spektakel Cultuur (erfgoed, kunst)
• Veranderingen in tijdsstructuur vakantiegedrag (kortere, meer frequente vakanties)
Economische trends (Δ aanbod) • Belevenis- en attentie-economie • Toerisme – recreatie – cultuur -> vrijetijdsbesteding • Gestegen competitie (marktwerking) – – – – –
Schaalvergroting Multifunctionalisering Professionalisering Specialisering Thematisering van ruimtes
Beleidstrends Geplande toeristisch-recreatieve elementen (ruimtebeslag): toeristisch-recreatief gebied Niet geplande aantrekkingselementen -> verweving, medegebruik Operationale uitwerking -> lagere ruimtelijke planningsniveaus TR sector maatschappelijk minder sterk georganiseerd
Onderzoeksvragen -> uitdagingen •
Grootschalige vormen van TR ruimtegebruik – Impact op andere ruimtefuncties en conflicten – Impact op mobiliteit – Grootschalige recreatieve voorzieningen als “motor” voor tr ontwikkeling in de wijdere regio of als concurrent? (vb Lessines – Snow Games) – Minimaliseren van impact op omgevingskwaliteit – Brown fields vs green fields?
Gericht locatiebeleid tov TR hoofdgebruik: brownfields – green fields Originele concepten <> imitatiegedrag Versterking gebiedsidentiteit Specifieke aandacht voor (stedelijke gebieden): •Golfterreinen en sportvelden •Dag- en verblijfsrecreatieve voorzieningen •Terreinen voor evenementen •Lawaaisporten
Onderzoeksvragen -> uitdagingen
Organisatorische inspanning voor toeristischrecreatieve verweving Op elkaar afstemmen van verschillende strategische doelstellingen Gebiedsgerichte ontwikkeling
•
Plattelandstoerisme als effectieve tool om vitaliteit van platteland te garanderen – behoud van kernwaarden van open ruimte Recreatief medegebruik van natuur: gericht locatiebeleid Succesvol verzoenen van waterrecreatie met andere functies Uitbouw van het toeristisch-recreatieve karakter van binnensteden Adequate criteria-beoordelingskaders voor ontwikkelingen in landelijk gebied
Toeristisch-recreatieve verweving – Hoe toerisme en recreatie op succesvolle wijze verweven met andere functies? – Adequate richtlijnen voor ontwikkelingen in toeristischrecreatieve voorzieningen (vb. logies) in buitengebied – Aandacht voor ruimtelijke planningaspecten van toerisme en recreatie in binnensteden?
Onderzoeksvragen -> uitdagingen •
Internationale/globale ontwikkelingen:
– Stijgende vraag vanuit buitenland & positionering Vlaanderen? Waar? (beperkt tot kunststeden)? – Gevolgen van fluctuaties in energiemarkt op toeristisch-recreatieve verplaatsingen? – Gevolgen van economische crisis op vrijetijdsbudget en –besteding?
In antwoord op marktwerking ->
•
Balans tussen restrictief optreden en faciliteren van marktinitiatieven Gericht locatiebeleid Publiek-private samenwerking
Sterkere ruimtelijke claim van sector door stijgend regionaal-economisch en maatschappelijk belang Stijgende vraag in binnenland door mogelijke fluctuaties in de energiemarkt
Ruimtelijk gedrag en voorkeuren van specifieke doelgroepen – Grillig gedrag van individuen? – Of: specifieke doelgroepen met typerende ruimtelijke gedragingen? – Ruimtelijke gedragspatroon sterk afhankelijk van: • Type aanbodsvoorziening (convenience, keuze, specialtyproduct • Type gebied
Kernuitdaging • Voor een inzicht in ruimtelijke structuur van toerisme en recreatie meer inzicht in ruimtelijk gedrag en beleving vereist! – Ruimte als een “patchwork van tr productelementen” – welke ruimtelijke allianties nodig? – Ruimtelijke consequenties van logische verbanden tussen toeristisch-recreatieve activiteiten • Vb. fietsen en horeca • Wandelen in het platteland • Watertoerisme en bezoek aan binnensteden,…
