Geestelijke gezondheid in de 21ste eeuw Stand van zaken en uitdagingen voor de toekomst
Prof. Dr. Ronny Bruffaerts Universitair Psychiatrisch Centrum Katholieke Universiteit Leuven
Onze GGZ anno 2014 Graduele deïnstitutionalisering / shift in locus of treatment Gezondheidseconomisch gezichtspunt Paradigma-shift
Gerson & Bassuk, 1980; Burns et al., 2001; Kesteloot, 2001
Onze GGZ anno 2014
België hinkt achterop mbt vermaatschappelijking
Teveel psychiatrische bedden (1989 vs. 2014) Behandeling > preventie Idée fixe mbt behandeling : behandeling = opname Institutionele ggz ingebakken in curricula opleidingen
Vermaatschappelijking …
Psychische stoornissen in de Belgische algemene bevolking 12 m
lifetime prevalentie
lifetime risico
Minstens één stoornis
11%
28%
37%
Depressie Angststoornis Alcoholgerelateerde stoornis Impulscontrolestoornis
5% 6% 2% 2%
15% 13% 8% 5%
23% 16% 11% 5%
Comorbiditeit
7%
13%
18%
Baruffol & Thilmany, 1993; Ansseau et al., 1999; Bruffaerts et al., 2004; 2008; Demyttenaere et al., 2004; Kittel et al., 1997; Bietlot et al., 2000; Bonnewyn et al., 2007; Van de Heyden et al., 2010
Niet alle stoornissen zijn ernstig
^
12-month %
N (Belgium)
5.34%
420.000
Mild (5-6 DSM-IV criteria)
1.41%
110,000
Moderate (7 DSM-IV criteria)
1.14%
90,000
Severe (8-9 DSM-IV criteria)
2.79%
220,000
Major Depressive Episode
52% van de depressies is ernstig
… en ze ontstaan op jonge leeftijd …
Stoornis
Impulscontrolestoornissen Angststoornissen Middelgebonden stoornissen Depressie
Gemiddelde aanvangsleeftijd
Kritische periode
9 jaar 14 jaar 23 jaar 38 jaar
7-15 jaar 7-34 jaar 20-31 jaar 26-49 jaar
Een psychische stoornis begint gemiddeld omstreeks de leeftijd van 19 en meestal tussen 14 en 32
Vlaanderen
Suïcidaliteit in de algemene Belgische bevolking Conceptueel onderscheid (Idee, plan, poging, suïcide) 12-maanden prevalentie van suïcides in België : 0,019 0,018
0,013
0,013 0,012 0,011 0,01
Italië
0,007
Spanje
Nederland
N-Ierland
0,008
Portugal
Roemenië
Bulgarije
Duitsland
Frankrijk
België
0,009
WHO, 2012; 2013; Reynders et al., 2009
Voorkomen van suïcidaliteit
in de Belgische bevolking Gedachten ooit / 12m:
8.4 / 0.9% Plannen ooit / 12m: 2.7 / 0.6% Pogingen ooit / 12m: 2.5 / 0.4%
binnen Europese gemiddelde
Bernal et al., 2006; Van Rijsselberghe et al. 2011
Risicogroepen
Vrouw : Gescheiden : Jonge leeftijd :
Werkloos :
x 2 à 2.6 x2à4 x 4 à 23 x 2 à 3,5
Bruffaerts et al., 2011; Van Rijsselberghe et al., 2011
Risicogroepen
Angststoornissen: Depressie: Alcoholstoornis: Impulscontrolestoornis:
x4 x 11 x5 x5
Bruffaerts et al., 2011; Van Rijsselberghe et al., 2011
Associaties tussen depressie en chronische somatische aandoeningen hoofdpijn
Odds Ratio
3,0 2,5
rugpijn hartaandoening gewrichtspijn
2,0
asthma
diabetes 1,5 1,0
OR 1.0 = geen verband
0,5 0,0 Scott et al., 2007; Demyttenaere et al., 2006; Bertrem et al., 2006
Risicogroepen
Intrusief vroegkinderlijk trauma Seksueel misbruik Fysieke mishandeling
gemiddeld 3 x méér kans
Intrafamiliaal geweld …
Parentale psychopathologie Psychische stoornis Middelenmisbruik
gemiddeld 3 x méér kans
Criminaliteit … Gureje et al., 2010; Bruffaerts et al., 2014; Luyten et al., 2011
Sociodemografische profielen
Stressoren laatste jaar
Psychische stoornis
Vroegkinderlijk trauma Suïcidaliteit Parentale psychopathologie
Somatische pathologie
Gemiddelde Work Loss Days in Vlaanderen (per maand) 10
8,93
9 8 7
5,55
6 5
4,58
4 3 2 1 0 Mild MDE
Moderate MDE
Severe MDE
Tussen 60 en 108 dagen per jaar
De invloed van vroege psychische stoornissen op schoolprestaties
Depressie Voortijdig beëindigen secundair onderwijs Angststoornis
Middelenmisbruik Niet aanvangen hoger onderwijs Middelenafhankelijkheid
Bruffaerts et al., 2010
Onze gezondheidszorg
Prima systeem van ziekteverzekering
Hoge densiteit van ambulante en residentiële zorg Grote toegankelijkheid van de zorg Hoog kwalitatief
Zorggebruik voor psychische stoornissen en suïcidaliteit in België afgelopen jaar
ooit
uitstel
Minstens één stoornis
33%
80%
12 jaren
Depressie Angststoornis Alcoholgerelateerde stoornis Impulscontrolestoornis
43% 38% 17% 22%
94% 85% 61% --
1 jaar 16 jaren 18 jaren --
Suïcidepoging Suïcidegedachten/-plannen
50% 86%
---
---
Geen stoornis noch emotioneel probleem
11%
--
--
Demyttenaere et al., 2004; Bruffaerts et al., 2008; 2010; Wang et al., 2007; Ansseau et al., 1999
Dropout na gekregen follow-up .08
(1) (2) (3)
.06
14-22% stopt behandeling snel 39-63% stopt behandeling binnen 3-4m hoogste kans op snelle dropout ~ huisarts
.04
.02
0 0
5
10
Psychiatrist Primary Care Physician
visits
15
20
25
Psychologist
Pinto-Meza et al., 2011
… vaak voorkomend … beginnen op jonge leeftijd …hebben (te)veel risicofactoren … hebben chronisch verloop … werken inhiberend op KT/LT
… worden niet tijdig behandeld … hebben een hoge dropout … kunnen niet ten volle worden
behandeld
Vanuit een beleidsmatig perspectief PREVENTIE Lage incidentie van stoornissen Maar: effectieve reductie van incidentie door preventie is erg beperkt
BEHANDELING Vroegbehandelde angststoornissen verlaagt kans op depressie later met 51-78% Uitsteltermijn verkorten Voorwaarden : Toegankelijke laagdrempelige zorgvoorzieningen (cf. treatment gap) Eerste-tweede-derde-lijn link
Mrazek & Haggerty, 1994; Smit et al., 2008; Buist-Bouwman et al., 2004; Andrews et al., 2004; Russo et al., 2002
Vanuit een beleidsmatig perspectief PREVENTIE Lage incidentie van stoornissen Maar: effectieve reductie van incidentie door preventie is erg beperkt
BEHANDELING Vroegbehandelde angststoornissen verlaagt kans op depressie later met 51-78% Uitsteltermijn verkorten Voorwaarden : Toegankelijke laagdrempelige zorgvoorzieningen Eerste-tweede-derde-lijn link
Mrazek & Haggerty, 1994; Smit et al., 2008; Buist-Bouwman et al., 2004; Andrews et al., 2004; Russo et al., 2002
Moeilijke oefeningen Psychische gezondheid is erg complexe materie Inwerken op één risicogroep zal wellicht geen resultaat hebben…
Duidelijk onderscheid maken tussen Wat willen we bereiken? Hoe zullen we dit bereiken? Welke zijn de effecten?
Pleit voor helder, rationeel, duurzaam, op cijfers gebaseerd en niet-
emotioneel debat…