Toekomstvisie Zorg Dichtbij

Toekomstvisie Zorg Dichtbij

Januari 2016

Inhoudsopgave Voorwoord 2 1. Toekomstvisie 2020

3

2. Trends & ontwikkelingen a. Urgentie: Ontwikkelingen vraag en aanbod b. Urgentie: behoefte klant c. Zorgvernieuwing

3 4 5 5

3. Visie Zorg Dichtbij a. Zelfredzaamheid b. Een passend aanbod: afgestemd op de behoefte van de klant c. Integraliteit

7 8 9 9

Bijlagen: 1 Organisatie: vier typen 2 Klantinzichten 3 Een klant voorbeeld 2020

12 13 14

1

Voorwoord In dit document nemen wij u graag mee in onze visie op de toekomst van de zorg in Friesland en dan specifiek gericht op de Friese lokale zorg ofwel ‘Zorg Dichtbij’. Dit document borduurt dan ook verder op het eerder gepubliceerde ‘’Toekomstvisie op de Friese gezondheidszorg 2020’’. Zorg dichtbij voor de klant waar het kan, waarin we uitgaan van zelfredzaamheid en eigen regie van de klant en deze wordt waar nodig gestimuleerd. Indien zorg nodig is, wordt een aansluitend en passend zorgaanbod geleverd. Hierin gaat het om de integrale verbinding op het gebied van de nulde en eerste lijn, welzijn en de sociale wijkteams van gemeenten, wijkverpleging, huisartsenzorg en de Wlz en dus op de domeinen welzijn, zorg en wonen. Deze verbinding willen we maken met een integrale visie op Zorg Dichtbij, hierin geven wij vorm en inhoud aan het begrip zorg dichtbij. De kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van zorg staan onder druk door de sterk toenemende zorgvraag vanwege de dubbele vergrijzing en een dreigend arbeidstekort. Om goede, toegankelijke en betaalbare zorg te kunnen blijven garanderen, zullen we het in ons land – en dus ook in Friesland – heel anders moeten organiseren. Slimmer, meer in samenhang én dichter bij de mensen. Dit vraagt om nieuwe zorgvormen en een andere inrichting van

zorgprocessen als we toekomstbestendige zorg willen realiseren. We zien bijvoorbeeld eHealth hierbij als middel. Innovaties, waaronder eHealthdiensten zijn hierin onmisbaar. EHealthdiensten kunnen namelijk een belangrijke rol spelen zowel op het gebied van zelfmanagement als op het gebied van behandeling, maar ook op het gebied van preventie. Ook kan eHealth de infrastructuur in het kader van zorgnetwerken mogelijk maken. Met betrekking tot preventie volgt dit jaar nog specifiek visiedocument. Dit zal uiteraard in samenhang en ondersteunend zijn aan onze visie op Zorg Dichtbij en onze Toekomstvisie 2020. Met deze visie willen wij richting geven aan zorg dichtbij en samen met onze zorgpartners de beste zorg regelen voor de Friese burgers. Deze visie is bedoeld voor het zorgveld om richting te geven aan zorg dichtbij voor onze klanten waar het kan. Onze ambitie daarbij is: In 2020 wordt doelmatige ‘Zorg Dichtbij’ geleverd aan onze klanten in de Friese regio, waarbij zelfredzaamheid en verantwoordelijk-

heid nemen voor eigen gezondheid worden gestimuleerd. We breiden de regierol van onze klant verder uit. In samenwerking met het zorgveld en onze klanten wordt een integraal en passend zorgaanbod gecreëerd. Hierbij speelt de inzet van eHealth een belangrijke rol. Op deze manier creëren we een klantgericht, toekomstbestendig en daarmee duurzaam zorglandschap. In dit document staan we eerst nog even stil bij de toekomstvisie 2020, waarna we vervolgens aantal belangrijke trends en ontwikkelingen schetsen. Hieruit blijkt dat er een urgentie is om het zorglandschap duurzaam in te richten. In het vernieuwde zorglandschap rondom zorg dichtbij gaan we uit van een positieve definitie van gezondheid. Hierbij staat het functioneren centraal en wordt de eigen regie gestimuleerd. We werken onze visie op Zorg dichtbij uit aan de hand van drie pijlers: a) Zelfredzaamheid, b) Een passend aanbod: afgestemd op de behoefte van de klant en c) Integraliteit.

2

1. Toekomstvisie 2020 De Friesland heeft een toekomstvisie op de zorg 2020 geformuleerd Zorg is nooit een doel op zich. Het is een van de middelen om een veel belangrijker doel te bereiken: kwaliteit van leven. Voor De Friesland Zorgverzekeraar (DFZ) is dit het uitgangspunt: mensen ervaren die kwaliteit van leven op de eerste plaats in hun eigen omgeving. Bij onze klanten bestaat een sterke behoefte aan toegankelijke, herkenbare en goed georganiseerde zorg op de schaal van hun wijk, buurt of dorp (of stad, regio). Dit gegeven is een belangrijke leidraad geweest voor onze visie op de toekomst van de zorg in onze provincie. De Friesland heeft haar ideeën daarover beschreven in de ‘Toekomstvisie op de Friese gezondheidszorg in 2020’. Samen met onze klant willen wij in beweging komen voor goede, betaalbare, beschikbare en toegankelijke zorg. Gegeven de Toekomstvisie op de Friese gezondheidszorg in 2020 willen wij: 1. Servicegerichte Friese zorg door samen- spel tussen inwoner en zorgverlener, waardoor passende zorg betaalbaar blijft; 2. Laagdrempelige toegang tot basiszorg voor iedere Friese inwoner; 3. De hoogste kwaliteit van zorg voor Friese inwoners;

Wij zijn van mening dat de zorg in Friesland het beste kan worden ingebed in (bestaande) zorgnetwerken georganiseerd zo nabij mogelijk de inwoner. Deze zijn verankerd in buurt, wijk, of dorp en bieden via de huisarts en wijkverpleegkundige desgewenst toegang tot gespecialiseerde vormen van zorg. De netwerken, waarin zorgverleners nauw samenwerken, strekken zich uit over drie niveaus: lokaal, regionaal en provinciaal. Zo is iedereen in Friesland verzekerd van passende zorg die goed op elkaar aansluit, van een eenvoudig gezondheidsadvies tot de meest complexe behandeling. Ook sluit het zorgnetwerk goed aan bij wat de gemeenten doen op het gebied van participatie, welzijn en maatschappelijke ondersteuning.

In onze toekomstvisie 2020 gaan we in op hoe goede zorg: servicegericht, toegankelijk en van goede kwaliteit is. In dit document gaan wij specifiek in op de Friese lokale zorg ofwel Zorg Dichtbij. Zorg dichtbij voor de klant waar het kan, waarin we uitgaan van zelfredzaamheid en eigen regie van de klant en deze wordt waar nodig gestimuleerd. Indien zorg nodig is, wordt een aansluitend en passend zorgaanbod geleverd. Hierin gaat het om de integrale verbinding op het gebied van de nulde en eerste lijn, welzijn en de sociale wijkteams van gemeenten, wijkverpleging, huisartsenzorg (incl. POH) en de Wlz en dus op de domeinen welzijn, zorg en wonen (Wmo, Zvw en Wlz). Deze verbinding willen we maken met een integrale visie op Zorg Dichtbij, hierin geven wij vorm en inhoud aan het begrip zorg dichtbij.

3

2. Trends & ontwikkelingen Belangrijke trends en ontwikkelingen op gebied van vraag en aanbod In dit hoofdstuk beschrijven we een aantal belangrijke trends en ontwikkelingen op het gebied van vraag en aanbod in het Friese zorglandschap. Hieruit blijkt dat er een urgentie is om het zorglandschap duurzaam in te richten, mede door de verwachte groeiende vraag naar zorg en een verwacht schaarser wordend aantal zorgverleners-aanbieders. Vervolgens gaan wij specifiek in op waar de klant behoefte aan heeft en welke innovaties we zien. 2a Urgentie: Ontwikkelingen vraag en aanbod De toenemende vergrijzing in Friesland gaat hand in hand met een stijgende zorgvraag. Tevens zien we dat jongeren naar stedelijk gebied trekken met een krimp in het buitengebied als gevolg. Daarnaast zijn er in Friesland de volgende ontwikkelingen*:

• Toenemende vraag naar zorg: • Door stijgende levensverwachting en toenemende vergrijzing; • Door toename van het aantal inwoners in de provincie met (meerdere) chronische aandoeningen; • Door een stijging van het aantal ouderen met functioneringsproblematiek; • Door een stijging van multi problematiek

Toenemende vergrijzing in Friesland gaat hand in hand met stijgende zorgvraag Aandeel 65+ van Friese bevolking 20%

2015

25%

2025

Jongeren trekken naar stedelijk gebied met een krimp in het buitengebied als gevolg

Groeiprognose Friesland 2011-2030 25% 11%

Chronisch zieken

bij (kwetsbare) ouderen (als voorbeeld: een dementerende met psychiatrische klachten en thuis woont). • Schaars zorgaanbod met als gevolg een toenemende druk op de zorgaanbieders, bijvoorbeeld: • 44% van huisartsen in Friesland gaat de komende 5 jaar met pensioen terwijl de zorgvraag toeneemt; • Tekort aan specialisten ouderengenees kunde door een tekort aan instroom in de opleiding (kamerbrief over tekort specialisten ouderengeneeskunde, 2011), ook op andere specialismen en HBO verpleegkundigen verwachten we tekorten cq schaarste. • Langer thuis wonen: • Mensen willen langer thuis blijven wonen, zoals ook door de overheid wordt gestimuleerd, hiervoor is een andere organisatie van de zorg

Multimorbiteit

Bron: Fries Sociaal Planbureau; Regionale prognose PBL & CBS; Kiwa Rapport 2012 ‘Quickscan Zorgvraag 2030’

noodzakelijk; • De vraag naar wijkverpleging stijgt hard door de vergrijzing en extramuralisering; landelijk 8,7% in 2015; • De belastbaarheid evenals de participatie van de mantelzorg staat onder druk. Demografie laat zien dat de leeftijds categorie 25-65 afneemt in de toekomst. • Veranderende organisatie van de zorg: • Samenwerking over zorgdomeinen heen is nog beperkt en een integraal zorgaan bod ontbreekt; • Het huidige zorgaanbod is veelal georganiseerd vanuit de afzonderlijke segmenten/betaalregimes en beroeps groepen en gefragmenteerd ingericht. Integraliteit is niet vanzelfsprekend. We zien een ontwikkeling in samenwerkings verbanden als anderhalvelijnszorg en integrale gezondheidscentra; • We zien ook nieuwe samenwerkingen met betrekking tot de Wmo-wijkverple ging-Wlz. Onder andere bovenstaande ontwikkelingen hebben gevolgen voor de wijze waarop de zorg in Friesland moet worden georganiseerd. Zorgkosten stijgen, door de hierboven beschreven ontwikkelingen in vraag en aanbod, bij ongewijzigd beleid tot onaanvaardbare hoogte. Nieuwe vormen van ketensamenwerking zijn noodzakelijk en verlopen 4

nog niet snel genoeg. Deze samenwerking dient plaatst te vinden voor, over en door de zorgdomeinen heen met een voor onze klant naadloos aansluitende financiering. Deze samenwerking is niet alleen noodzakelijk vanwege de veranderende markt, maar des te meer ook vanuit kwaliteitsoogpunt. De ontschotting moet voor klanten/inwoners leiden tot betere uitkomsten bijv. in termen van kwaliteit van leven of een betere samenwerking en daarmee meer doelmatige zorg. *Zie voor ontwikkelingen verder ook het ‘’strategisch zorginkoopbeleid 2014-2016 Dichter bij de klant’’

2b Urgentie: behoefte klant Uit intern onderzoek blijkt dat klanten nog een zeer beperkt inzicht hebben in de geleverde kwaliteit van zorg en de daarmee samenhangende kosten. Het kwaliteitsbesef is onder andere beperkt door gebrekkige en moeilijk begrijpbare informatie met betrekking tot kwaliteit, waaronder klantreviews. Zeventig procent van de klanten ervaart dan ook weinig keuze in kwaliteit van de zorgaanbieder. Het grootste deel van de klanten gelooft niet dat er verschil is in kwaliteit van zorg en blijft daarom passief in de keuze van hun zorgaanbieder of leunt nog sterk op het advies van bijvoorbeeld de huisarts. De klant ervaart een matige keuzevrijheid en inefficiëntie in processen door de wijze waarop het zorglandschap op dit moment is ingericht (zie ook 1a Urgentie: Ontwikkelingen vraag en aanbod). Dit leidt bijvoorbeeld tot inefficiënte doorverwijzingen en onnodige (specialistische) consulten.

2c Zorgvernieuwing Voor veel klanten is in andere sectoren online bediening de norm. Denk hierbij aan internetbankieren, thuiswinkelen en online hypotheekadvies. Klanten stellen deze ervaringen als de norm en gaan in toenemende mate nieuwe eisen stellen aan de zorgsector. Echter op dit moment blijft het gebruik van bijvoorbeeld online consulten beperkt. Deze innovaties worden nog niet op grote schaal geïmplementeerd. Toepassing en gebruik van digitalisering in de zorg tussen klant en zorgverlener is beperkt aanwezig, maar biedt mogelijke oplossingen voor de Friese uitdagingen. Op dit moment zien wij diverse ontwikkelingen op het gebied van eHealth zoals: • Telemonitoring: bewaken en meten van de gezondheidssituatie van de klant; • Telebehandeling en telebegeleiding: behandeling en begeleiding op afstand; • E-consult tussen klant en zorgaanbieder: elektronisch consulteren van een arts door een klant (eTherapie en eDiagnose zijn specifieke vormen van het eConsult); • eConsult tussen zorgaanbieders onderling: intercollegiaal consult via internet; • Elektronische dossiervorming, onder steuning van de zorgketen (Wmo-Zvw-Wlz thuis) en public health record: het uitwis selen van gegevens over, voor en door de klant, alle medische gegevens en gemeten data in één online dossier, wat makkelijk gedeeld kan worden met zorgverleners; • Monitoren van zorgprocessen; • Zelfdiagnose door cliënten: zelfdiagnose middels informatie op het internet, klant en meten hun eigen gezondheidswaarden

En wat wil onze klant...? ... 50% wil graag mailen met de huisarts ... 20% wil graag een gesprek via tablet/scherm ... 25% zoekt via internet voor keuze van een zorgaanbieder ... 29% zou via internet willen zoeken voor keuze van zorgaanbieder ... 83% wil gebruik maken van domotica om langer thuis te blijven wonen ... 45% wil graag online inzage in medische gegevens

Bron: TrenditionTrendboek ‘Spelen met de zorg van morgen’; Nictiz EHealthMonitor 2014; Hellofysio.nl; Constamed.nl, NivelRapport 2014 ‘De ouderen van de toekomst, NPCF rapport 2015

en houden alles online bij, waardoor ze zelf controle houden; • Domotica: Nieuwe technologische apparatuur dat het dagelijks leven in huis automatiseert en de klant zo ondersteunt in zelfstandig en lager thuis wonen. We moeten ons echter ook realiseren dat dé klant niet bestaat, er zijn meerdere profielen te onderscheiden en nuancering & maatwerk is noodzaak. Ook in de behoefte van digitalisering en gebruik van eHealth. Echter we verwachten in de toekomst wel

dat eHealth een veel vanzelfsprekender plek in de zorg krijgt. Door deze verschillende ontwikkelingen wijzigt het proces/route van een klant (een zogenaamde klantreis: moment van zorgvraag tot behandeling van deze zorgvraag) in elke fase ingrijpend door grotere zelfredzaamheid en technologische mogelijkheden die innovatie (digitalisering) met zich mee brengt. De meeste zorgaanbieders maken onvoldoende gebruik van de technologische mogelijkheden.

Digipoli Een patiënt krijgt bij MijnDigipoli een inlogcode die naar een eigen beveiligde, persoonlijke site gaat. Ze krijgt op deze site uitleg over haar situatie: welke onderzoeken er mogelijk zijn, wat de diagnose is en welke behandelingen geschikt zijn. Als er bijvoorbeeld medicijnen worden voorgeschreven, staat er informatie over gebruik, effect en bijwerkingen. Als een patiënt een operatie krijgt, ziet zij een tekening van de operatie, een beschrijving en leest ze informatie over risico’s en alternatieve mogelijkheden. Ook kan zij direct vragen stellen via de website en ontvangt zij een persoonlijk antwoord.

5

Verschillende cliëntprofielen vertalen zich in verschillende klantvoorkeuren; maatwerk is vereist Verschillende voorkeuren per thema

Motivaction Model van zorgconsumenten

Levensstijl Bewust & gezond vs. Onbewust & ongezond

Regierol Eigen regie vs. Vertrouwen in huisarts

Bediening 24/7 online vs. Persoonlijk gesprek

Innovaties Gebruik van zelfhulptools vs. Wantrouwen van innovaties

Bron: EHealth monitor 2014

Binnen de klantreis wijzigt veel…

Eigen gezondheid meten & bijhouden

Informatie zoeken over mogelijke aandoening

…en zien we nu ook al veel veranderen

50%

9% Zoeken naar professional op basis van kwaliteit

Gebruikt al sport-apps bij hardlopen

Meet zelf gezondheid met apps of via internet

Triage door professional of zelftriage

Professionele diagnose of zelfdiagnose

Evalueren van professional en delen van ervaringen

Behandeling van klacht door professional

25%

Zoekt op internet voor keuze van aanbieder

29%

Wil online keuze voor zorgaanbieder maken

Bron: EHealth monitor 2014

6

3. Visie Zorg Dichtbij Zorg dichtbij voor de klant waar het kan en stimulering van zelfredzaamheid en eigen regie In de voorgaande hoofdstukken zijn de toekomstvisie 2020 en een aantal belangrijke trends en ontwikkelingen in de Friese zorgmarkt besproken. De kwaliteit, toegankelijkheid, en betaalbaarheid van zorg staan onder druk door de sterk toenemende zorgvraag vanwege de dubbele vergrijzing en een dreigend arbeidstekort. Dit vraagt om nieuwe zorgvormen en een andere inrichting van zorgprocessen als we toekomstbestendige zorg willen realiseren. We zien bijvoorbeeld eHealth hierbij als middel. Innovaties, waaronder eHealthdiensten zijn hierin onmisbaar. EHealthdiensten kunnen namelijk een belangrijke rol spelen zowel op het gebied van zelfmanagement als op

het gebied van behandeling, maar ook op het gebied van preventie. Ook kan eHealth de infrastructuur in het kader van zorgnetwerken mogelijk maken. Mede op basis van deze gegevens en op basis van gesprekken met klanten heeft De Friesland een visie opgesteld met betrekking tot Zorg Dichtbij. Deze visie is bedoeld voor het zorgveld om richting te geven aan zorg dicht bij voor onze klanten waar het kan: Onze ambitie daarbij is: In 2020 wordt doelmatige ‘Zorg Dichtbij’ geleverd aan onze klanten in de Friese

regio, waarbij zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid nemen voor eigen gezondheid worden gestimuleerd. We breiden de regierol van onze klant verder uit. In samenwerking met het zorgveld en onze klanten wordt een integraal en passend zorgaanbod gecreëerd. Hierbij speelt de inzet van eHealth een belangrijke rol. Op deze manier creëren we een klantgericht, toekomstbestendig en daarmee duurzaam zorglandschap.

Hieronder een schematische weergave van de Visie op Zorg Dichtbij.

7

De onderliggende basis voor deze visie is de definitie van gezondheid van Huber (2011)*. In het vernieuwde zorglandschap rondom zorg dichtbij gaan we uit van een positieve definitie van gezondheid. Hierbij staat het functioneren centraal en wordt de eigen regie gestimuleerd. In de volgende paragraaf wordt per pijler de visie op Zorg Dichtbij geconcretiseerd.

A. Zelfredzaamheid en regie Klanten willen graag zo veel mogelijk de regie over hun eigen leven blijven voeren en zolang mogelijk zelfstandig blijven functioneren. Wij willen de klant hierin dan ook zo goed mogelijk faciliteren. We realiseren ons dat niet iedere klant behoefte heeft aan meer eigen verantwoordelijkheid met betrekking tot zelfregie. We vinden het echter van belang dat klanten zoveel mogelijk gestimuleerd worden om, samen met hun omgeving, zelf aan het roer te staan. Door een versterkte informatievoorziening en versterking van mogelijkheden om hun

gezondheid zo optimaal mogelijk te houden, zal de kanteling naar zelfregie en eigen verantwoordelijkheid voor eigen gezondheid worden gestimuleerd .

Hoe gaan we het organiseren: • EHealth1 wordt gestimuleerd met betrekking tot zelfredzaamheid: • E-Ondersteuning: e-inzage in patiën tendossier, e-Management (zoals het maken van afspraken online) • Flexibel patiëntendossier als opmaat naar het PGD (inzichtelijk voor meerdere partijen); • Het wegnemen van drempels omtrent informatie uitwisseling via het persoonlijk gezondheids dossier (PGD), zodat klanten vloeiend kunnen schakelen tus sen fysieke en online zorg en zorgaanbieders goed op de hoogte zijn van elkaars handelen. • E-Public Health: e-gezondheidsvoor lichting, e-preventie (zoals het op sporen van bepaalde risicogroepen). • Gebruik van zelfhulptools

stimuleren: bijvoorbeeld leefstijl en thuismetingen; • Mensen met een chronische aandoening krijgen training in zelfmanagement, scholing en begeleiding via eHealth en leefstijladviezen. Zo krijgen zij handvat ten om zich aan te passen en eigen regie te voeren in het licht van fysieke, emo tionele en sociale uitdagingen van het leven. • Inzet van domotica stimuleren, denk hierbij aan de ouderen, zodat zij beter, veiliger, comfortabeler en langer in de eigen woning kunnen blijven wonen. Anderzijds kan domotica ook worden toegepast bij andere doelgroepen. Belangrijk hierbij is dat er bij de inzet van domotica wel aandacht is voor eventuele eenzaamheid en persoonlijke contact met klanten blijft bestaan. Dit kan echter ook op een andere wijze worden ingevuld door inzet van welzijnsactiviteiten. Domotica en zorghulpmiddelen kunnen helpen om de zorg met behoud van kwaliteit betaalbaar te houden en dit

Wat gebeurt er nu al? Zelf je psychische gezondheid op peil houden met online psychische zelfhulp (bv. Psymate)

* Definitie Huber ‘’Gezondheid is het vermogen van mensen zich aan te passen en eigen regie te voeren in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. Gezond zijn betekent zich kunnen aanpassen aan verstoringen, veerkracht hebben, een balans weten te handhaven of te hervinden zowel lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk”

Beweging wordt gemeten en met bekenden gedeeld (bv. Nike+) Mantelzorgplatforms ondersteunen in zelfredzaamheid (bv. WeHelpen)



voor de toekomst te bestendigen. De prognoses voor vergrijzing in Friesland en de daarmee samenhangende zorgbehoefte vragen van zorgverleners en van de zorgverzekeraar een andere, slimmere manier van werken. We krijgen te maken met minder handen die meer zorg moeten leveren. Ook de lagere beschikbaarheid van mantelzorgers is een aandachtspunt. Inzet van domotica zien we als een aanvulling. Domotica-toepassingen kunnen de eigen regie van mensen in het eigen netwerk stimuleren, en kunnen een gevoel van meer vrijheid, veiligheid en onafhankelijkheid geven; • Grotere rol voor eigen netwerk waar mogelijk, maar wel met aandacht voor monitoring van de mantelzorg en het vrijwilligersnetwerk van de klant. Mantelzorgparticipatie wil De Friesland ondersteunen door op mantelzorgonder steuningsprogramma’s. Tevens wil De Friesland inzetten op een maatschap pelijke discussie over het gebruik en bekostiging van domotica.

Wat gebeurt er nu al? Integrale gezondheidscentra met zowel huisarts, POH, apotheek & fysiotherapeut (bv. De Ondernemende Huisarts praktijk) Campushuisartsen richten zich specifiek op behoeften van studenten (bv. Campusarts Twente)

Langer zelfstandig thuis wonen met domotica (bv. robotstofzuiger) Triage vindt zelfstandig plaats via een triageplatform (bv. EarlyDoc)

Inzicht in kwaliteit op basis van cliëntervaringen (bv. ZorgkaartNL)

CareToGo op Den Haag CS richt zich specifiek op forenzen met een inloopkliniek voor laagdrempelige zorg Hellofysio biedt online fysiobehandeling en sluit met een online behandelkamer aan bij de behoefte aan online herstelondersteuning

8

B. Zorg afgestemd op behoefte klant Het huidige zorgaanbod wordt voornamelijk gestuurd vanuit de zorgaanbieders (het ervaren van het recht hebben op zorg). Hoewel een ieder voor zich de klant centraal stelt, blijkt in de praktijk dat de zorg nog steeds erg aanbod gedreven is ingericht. Als we het hebben over een passend aanbod zien we de noodzaak om de aanbod gedreven zorg te herschikken naar een vraaggestuurde manier van werken. Zorg die beter voorziet in de behoefte van de klant (zo veel mogelijk ‘’altijd en overal’’) en passend bij de zorgfase (aansluitend bij de kwaliteit van leven). Digitalisering wordt de norm. Met digitale zorg kunnen we meer voorzien in deze “altijd en overal”-behoefte van onze klant met betrekking tot zorg (locatie-onafhankelijk), hulpmiddelen en medicatie. Deze digitalisering is onmisbaar bij een andere inrichting van zorgprocessen, zeker als we duurzame, doelmatige zorg willen realiseren. Het op grotere schaal inbedden van eHealth in de breedste zin van het woord in het huidige aanbod, is dan ook een essentiële stap. Wat gebeurt er nu al?

Altijd direct inzicht in de ernst van een klacht met een zelfscanner (bv. Scanadu)

Online apotheken bieden online bestel- en herhaalservice (bv. Dokteronline.nl)

Het maken van röntgenfoto’s kan in eigen dorp door de ‘De Rijdende Röntgen’-service

Hoe gaan we het organiseren: • Zorg wordt integraal geleverd door alle zorgaanbieders op klantniveau, waarbij sprake is van voldoende afstemming tussen de verschillende zorgaanbieders. • EHealth wordt gestimuleerd met betrekking tot een passend zorgaanbod: • E-Zorg: e-Diagnose, e-Consulten, e-Care (zoals monitoring): • Zorg is toegankelijk via voorkeurs kanalen, bijvoorbeeld doormiddel van persoonlijk- of telefonisch contact maar ook online; • Opschaling van e-Diagnostiek mogelijkheden ter ondersteuning van de eerste lijn, te denken valt aan bijvoorbeeld GGZ problematiek; • Stimuleren van teleconsultatie, telemedicine, telediagnostiek (telebehandeling en telebegelei ding), telemonitoring als substituut mede ten behoeve van verschuiving van tweedelijnszorg naar ander halve-, eerste- en nuldelijnszorg. De verschuiving leidt tot meer verantwoordelijkheid voor het eigen welzijn, snellere diagnoses, het wegvallen van wachttijden en lagere kosten; • Meekijkconsulten, e-Consulten en e-Diagnostiek realiseren door kennis en expertise op afstand beschikbaar te stellen aan zorgaanbieders (het inzetten van eHealth tussen zorgaanbieders). • E-Ondersteuning: e-Inzage in patïëntendossier, e-Management (zoals het maken van afspraken online).

C. Integraliteit De behoefte naar geïntegreerde zorg neemt steeds meer toe, zeker naarmate men met multimorbiditeit heeft te maken. Dit vraagt om een samenhangende aanpak en integratie van het sociale en medische domein (Wmo, Zvw en Wlz). Vanuit het perspectief van de klant willen we de kwaliteit van leven verbeteren. Het huidige zorgaanbod is nog te gefragmenteerd. De aanwezigheid van schotten tussen de diverse lijnen maken en financieringsbronnen het organiseren van volledig geïntegreerde zorg erg ingewikkeld. De huidige versnippering heeft tot gevolg dat kwetsbare mensen zorg en hulp krijgen van veel verschillende instanties, waarbij de inhoudelijke en organisatorische afstemming niet altijd even optimaal is. Goede en vertrouwde zorg dichtbij is voor iedereen beschikbaar. Deze zorg wordt integraal geleverd op klantniveau. We willen inzetten op een beweging die klantgerichte zorg realiseert. We willen van een afhankelijke en volgzame klant naar een zelfredzame en zelfsturende klant en van zorg vanuit domeinen van zorgaanbieders naar zorg vanuit de vraag van de klant, op basis van de definitie van gezondheid van Huber. Afstemming, samenwerking en multidisciplinaire zorg zijn hierbij sleutelbegrippen. Op dit moment zien we een toenemende samenwerking in de sociale wijkteams met de verschillende domeinen (zorg, wonen en welzijn) en met de verschillende zorgaanbieders in de eerste lijn. Dit wordt binnen de sociaal medische eerste lijn nader ontwikkeld. De sociaal medische eerste lijn willen

wij de komende jaren verder ontwikkelen in samenwerking met gemeenten. Samen met gemeenten willen we zorgdragen voor een beschikbaar, toegankelijk, kwalitatief en doelmatig aanbod in de eerste lijn, waarbij zelfredzaamheid en zelfregie het vertrekpunt is. De zorg en ondersteuning worden, als het kan, dichtbij gegeven en verder weg als het moet, waarbij klanten zo lang mogelijk thuis wonen. Uitgangspunt van het samenwerkingsverband in de sociaal medisch eerste lijn is dan ook een aansluitend en toegankelijk aanbod voor élke Fries, zonder dat men hinder vindt van verschillende regelgeving. Dit vraagt om transformatie en verdere integratie van de sociale en medische eerste lijn. Alvorens deze eerste lijn wordt gestart, moet er ingezet worden op zelfredzaamheid (onderdeel A). Om deze transformatie te realiseren, is samenwerking tussen verschillende stakeholders noodzaak. Deze partijen vinden elkaar in het samenwerkingsverband in de sociaal medisch eerste lijn.

Hoe gaan we het organiseren: • Zorg wordt integraal (Wmo-Zvw-Wlz) geleverd door alle zorgaanbieders op klantniveau, waarbij sprake is van voldoende afstemming tussen de verschillende zorgaanbieders; • Ontwikkelen en implementeren van pilots voortvloeiend uit het samen werkingsverband sociaal medisch eerste lijn, waarin integraliteit en samenhang van medische en sociale domein centraal staat; • Koppelen van data van diverse partijen gemeenten en zorgverzekeraars en op basis daarvan gerichte interventies 9



inzetten op gebied van preventie of anderszins in wijken; • Stimuleren van netwerkorganisaties op lokaal niveau waarin zorgpartijen met elkaar samenwerken over de verschil lende domeinen heen; • De hervormingen langdurige zorg maakt het mogelijk dat ook mensen met een Wlz indicatie langer thuis kunnen blijven wonen, middels een Modulair Pakket Thuis (MPT) of Volledig Pakket Thuis (VPT) (nader te noemen als Wlz thuis) of een PGB. Zorgkantoor Friesland draagt er zorg voor dat deze zorgvormen voldoende zijn ingekocht. • EHealth wordt gestimuleerd m.b.t. integraliteit: • E-Ondersteuning: e-Inzage in patiënt en-dossier, e-Management (zoals het maken van afspraken online). Maar we willen voor onze klanten naar verdergaande integraliteit. In onze visie moet in de toekomst elke geïndiceerde klant lokaal geïntegreerde zorg en ondersteuning krijgen die de klant aantoonbare verbetering van zijn/haar kwaliteit van leven moet geven tegen aanvaardbare kosten. Om de relatie tussen zorgaanbieder en klant op lokaal niveau continuïteit te geven is het idee om meerjaren overeenkomsten te sluiten. Gemeenten die hieraan meewerken zullen voor de uitvoering van het contract met De Friesland een lokaal model oprichten. Dit lokale model werkt met een budget dat opgebouwd is uit de Wmo, Wlz thuis en Zvw middelen die in t-1 in de gemeente werden uitgegeven2. Dit lokale model is niet alleen verantwoordelijk voor de financiering van de Wmo, Wlz thuis en Zvw aanspraken, zij zorgt

er ook voor dat de regie voor Wmo, Wlz thuis en Zvw in één hand is, dat vrijwilligers en mantelzorgers in de gemeente complementair werken aan de professionele zorgaanbieders en dat de contractpartijen samenwerken met de wijkteams. Uitgangspunten die we hierbij hanteren:

•

Integraal betekent dat de zorg en ondersteuning op de aspecten lichamelijk- en mentaal welzijn, woon en leefomstandigheden en participatie in samenhang wordt geleverd; • Georganiseerd betekent dat de samen hang in beleid voor zorg en ondersteu ning moet zijn en er een uniformiteit is in het inkoopbeleid dan wel programma van eisen en dit vervolgens ook contrac tueel wordt overeengekomen met de partij(en); • Geïndiceerd betekent dat de klant uitsluitend zorg en ondersteuning krijgt wanneer de zelfredzaamheid en het sociale netwerk van de cliënt tekort schiet. De (her)indicatie van de cliënt ligt in één hand en vindt integraal plaats; • Aantoonbare (verbetering van de) kwaliteit van leven van de cliënt is een uitkomstmaat waarmee de effectiviteit van de zorg en ondersteuning periodiek wordt gemeten; • Aanvaardbare kosten betekent dat een norm wordt ontwikkeld voor de gemid delde integrale kosten voor een geïndi ceerde klant; • Lokaal betekent dat zowel zorg als ondersteuning per gemeente door een regie organisatie integraal wordt geleverd; • De administratieve lasten voor integraal georganiseerde zorg worden geminimali-



seerd. Dit vormt de opmaat naar uiteindelijke populatiebekostiging.

Hoe kunnen we dat organiseren? Een proeftuin realiseren: • De Friesland (Zvw en Wlz thuis) en gemeente (Wmo) worden verantwoordelijk voor de integratie van het sociaal en me disch domein zoals dit in de Wmo, Wlz thuis en Zvw omschreven is; • DFZ (Zvw en Wlz thuis) en gemeentes (Wmo) ontwikkelen één programma van eisen op regioniveau3. In dit programma is een visie op geïntegreerde ondersteuning, verzorging en Wlz Zorg thuis in samen hang en integraal beschreven. Hierbij is aandacht voor zelfredzaamheid en eigen regie en de zorg is afgestemd op behoefte van de klant. Het Gezamenlijk opgestelde Programma van Eisen wordt getoetst en gemonitord met Zorgbelang; • De zorgaanbieders verantwoorden zich over de vooraf overeengekomen realis-



tische parameters (waarde) voor gezondheid, ziektelast en kwaliteit van leven van de betreffende populatie; • Dit lokale model zal waarschijnlijk niet in één stap te realiseren zijn. Een tussen stap kan eruit bestaan dat De Friiesland en de gemeente voor de korte termijn hun inkoopbeleid/programma van eisen en contractering gezamenlijk afstemmen waarbij ieder voor zich nog een eigen inkoopbeleid uitvoert (passend bij vigerende regelgeving); • In iedere lokale gemeenschap wordt ook meer gespecialiseerde zorg verleend (7x24/ intensieve kindzorg/dementie etc.). Deze zorg wordt op bovengemeente lijk niveau georganiseerd en gecontrac teerd. Gemeenten worden daarvoor uitgenodigd om samenwerkingsver banden (de 5 bovengemeentelijke regio’s in Friesland) te vormen en samen te werken met de 1.5 lijn centra in deze 5 regio’s.

De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) hanteert de definitie: “eHealth is het gebruik van nieuwe informatie- en communicatietechnologieën, en met name Internet-technologie, om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren.” Hierbij wordt de volgende indeling gehanteerd: − E-zorg: e-diagnose, e-consulten, e-care (zoals monitoring). − E-ondersteuning: e-inzage in patiëntendossier, e-management (zoals het maken van afspraken online). − E-public health: e-gezondheidsvoorlichting, e-preventie (zoals het opsporen van bepaalde risicogroepen).

1



Rapport ‘Inzicht in eHealth’ Achtergrondstudie uitgebracht door de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg bij het advies EHealth in zicht, 2002. 2

Mits VWS dit mogelijk maakt binnen de wet- en regelgeving voor de verschillende domeinen.

3

Mits VWS dit mogelijk maakt binnen de wet- en regelgeving voor de verschillende domeinen.

10

Hoe ziet de zorg er dan uit in onze visie: De heer Schuinder (76 jaar), alleenstaand, 2 kinderen en diabetespatiënt, zijn kinderen wonen niet in de buurt. De heer Schuinder valt tijdens het boodschappen doen en wordt met de ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Hier wordt een gebroken heup gediagnosticeerd. Na operatie mag hij weer naar huis voor verdere revalidatie en herstel. De transferverpleegkundige stemt af met de gemeente en de thuiszorgaanbieder over de inzet van huishoudelijke verzorging en Zvw thuis (integratie van Wmo en Zvw; integrale zorgtoegang). De heer Schuinder krijgt nu in 1 keer integraal zorgadvies mee naar huis en zorg is geregeld in plaats van dat hij zich bij verschillende loketten moet melden. De heer Schuinder zijn somatische situatie verslechtert helaas. Hierdoor is intensievere zorg nodig en in feite zou de heer Schuinder moeten worden opgenomen. De regisserende wijkverpleegkundige acht met inzet van een aantal specifieke eHealth en domotica-toepassingen langer thuis wonen mogelijk. Ook zijn kinderen kunnen via domotica-toepassingen op afstand betrokken blijven en zo nodig inspringen. Door de inschatting van de wijkverpleegkundige over verantwoorde en doelmatige zorg in de Zvw is besloten om verpleeghuis zorg thuis te leveren. Hierdoor is de heer Schuinder in staat om langer thuis te blijven wonen wat hij het liefste wil. De inhoud van de zorg staat voorop in plaats van de prestaties van de zorg en financiering van de verschillende domeinen van de zorg.

11

Bijlage 1 ORGANISATIE: 4 TYPEN In 2020 zijn vier dominante type ‘Zorg Dichtbij’ aanbieders actief.

1

2

n Traditionele aanbieders bewegen in kleine stappen naar ‘stip’; macht serviceproviders (bv. dokterswacht) neemt toe n Digitale bediening wordt omarmd onder druk van toetreders en mobiele diensten als de ‘zorgbus’ n Samenwerking tussen regionale professionals met huisarts, wijkverpleging en POH als poortwachters n Voorzichtige integratie over cliëntreis, met bv. gebruik van zelfmetingen in behandelfase n Focus op brede doelgroep binnen de eigen regio

3

Entree van online zorgspecialisten met complete digitalisering van behandelingen

n Enkel digitale zorgverlening, met gebruik van online videoconsults, chatomgevingen & behandelplatforms n Bieden 24/7 online toegang tot zorg & informatie door professionals en altijd inzicht in voortgang van het herstelproces met een online persoonlijk plan of behandelkamer n Specialisatie op online zorg binnen het eigen zorgdomein n Bediening in groot deel van cliëntreis, met informatievoorziening, triage, diagnose en behandeling n Focus op brede landelijke doelgroep, met name gericht op ‘eenvoudige’ zorg; in ZBC constructies

n Digitale bediening is de norm, met enkel fysieke bediening wanneer de cliënt dat wenst n Bieden 24/7 toegang tot zorg, door zelfhulptools, online consults of een professional uit de zorggroep n Integrale aanbieders van zorg van o.a. huisarts, fysio en POH; of werken nauw samen n Zorg integraal over hele cliëntreis bv. via online platform met informatie, zelftriage & online diagnose n Focus op nieuwe doelgroep concepten met landelijke oriëntatie in ZBC constructies

4

Branchevreemde spelers creëren beweging vanuit specialisme

n Branchevreemde specialisten uit met name de technologie- en sportbranche n Bieden digitale tools die cliënten ondersteunen in zelfzorg en inzicht in eigen gezondheid n Vergroten 24/7 digitale toegang tot zelfzorg met digitale innovaties n Bieden geen integraal aanbod van zorgverlening en richten zich op één fase in de cliëntreis n Focus op specialisme en creëren van platform met global oriëntatie vanuit landelijke of wereldwijde corporates 12

Bijlage 2 KLANTINZICHTEN Enkele inzichten uit klantinterviews per thema Oriëntatie op aandoening

Zelfzorg ‘Ik maak gebruik van apps om mijn gezondheid te meten, bv. met een slaapapp of hardloop-app’ (jongere)

‘Ik ben blij met domotica, zoals valsensoren om langer thuis te kunnen blijven wonen’ (oudere)

‘Kwaliteit zit meer in de relationele kant van zorg, hoe de arts met mijn kind omgaat’ (jong gezin)

‘De terugkoppeling na een consult is erg onduidelijk en niet klantvriendelijk’ (jong gezin)

‘Irritant dat ik een doorverwijzing van de arts nodig heb voor medicijnen, waarom niet gewoon online bestellen?’ (jongere)

‘Ik werd 3x doorverwezen naar een apotheek waar de medicijnen niet op voorraad waren’ (jongere)

PGD

Online zorg ‘Ik zou graag een online behandelproces volgen, maar het eerste consult moet wel persoonlijk zijn’ (jongere)

‘Eén medisch centrum met vertrouwde artsen onder één dak vind ik erg prettig, het scheelt ook tijd’ (jong gezin)

‘Ik zou graag toegang tot zorg hebben wanneer ik dat wil, dus ook buiten kantoortijden om’ (jongere)

Doorverwijzing

Consults ‘Bij een arts bezoek moet ik altijd lang wachten, waarna het consult ook nog eens heel routinematig en vluchtig verloopt’ (jongere)

‘Ik zoek even kort op Google, maar ik vertrouw al die bizarre verhalen niet’ (jong gezin)

Toegang tot zorg

Kwaliteit van zorg ‘Ik heb echt totaal geen inzicht in kwaliteit, ik mis één centrale plek waar ik het zorgaanbod kan inzien’ (jongere)

‘Ik vraag eerst rond bij bekenden met enige kennis & kijk zelf nog even op thuisarts.nl, waarna ik toch de huisarts even bel’ (jongere)

‘Ik heb toch liever een persoonlijk gesprek met mijn arts, online is toch minder vertrouwd’ (jong gezin)

‘Online inzicht in mijn eigen gegevens zou ik wel interessant vinden, maar of het nu heel veel inzicht biedt…’ (jongere)

‘Mijn arts heeft al mijn gegevens, als ik wil kan ik die opvragen. Ik vertrouw hem daarin‘ (Oudere)

13

Bijlage 3 Mantelzorg via platform

Profielschets Frits, 84 jaar

“Het wijkteam heeft via het platform WeHelpen wekelijks een vrijwilliger geregeld uit de buurt die koffie komt drinken en helpt bij het huishouden”

Dokkum Alleenstaande bejaarde n Frits is sinds 5 jaar alleenstaand nadat zijn vrouw is overleden n Hij woont al bijna zijn hele leven in Dokkum en komt ook bijna nooit ergens anders n Hoewel hij daar veel kennissen heeft, komt hij niet vaak buiten de deur en is hij eenzaam n Zijn dochter bezoekt hem af en toe, maar die woont ver weg n Sinds enige tijd komen wel een wijkverpleegkundige en het wijkteam regelmatig op bezoek n Vorige maand is Frits gevallen en sindsdien kan hij niet alles meer zelf doen in huis n Hij wordt hierin nu ondersteund vanuit het wijkteam & door gebruik van domotica

Highlights zorgreis

Thuis wonen met domotica “Ik kan thuis blijven wonen doordat ik tegenwoordig een automatische stofzuiger heb en een val-alarm in huis heb voor het geval ik weer val. Ik ben wel minder mobiel en voel me eenzaam in mijn eigen huis”

Eenzaamheid opgemerkt Wijkteam komt langs “Het wijkteam heeft me sinds dien nogmaals bezocht om even te praten en te zien wat ik nodig had in het huishouden. Fijn dat er mensen in de buurt zijn die alert zijn”

“De wijkverpleegkundige merkte op dat ik erg eenzaam was en kon dit via mijn patiëntplatform met het wijkteam en mijn familie delen; zelf had ik niet snel aan de bel getrokken, ik wil niet tot last zijn”

14