TNR Jaarverslag Tiener College 2014-2015 Samen bouwen aan een innovatief onderwijsconcept
Aula verandert in Middeleeuwse werkplaats Monets en Pollocks in de klas Tiener College
Tiener College ontwikkelt met Onderwijspioniers loopbaanoriëntatie
Wekelijks elektro en filosofie op het menu
1
Een jaar verslaan... In 2014-2015 groeide het Tiener College naar 60 leerlingen. Kort voor de herfstvakantie verliet Tiener College zijn eerste locatie, Vakcollege Gilde. Een team van vier leergroepbegeleiders gaf samen met specialisten vorm aan het curriculum. Belangrijke onderdelen in het concept, zoals Pick Me Up en LAB, werden verder ontwikkeld. Daarnaast maakte Tiener College een sterke ontwikkeling door in leermiddelenbeleid. Naast digitale boeken kregen apps, online projecten en social media een steeds belangrijkere plaats in het aanbod. In dit jaar verslag blikken we in enkele artikelen en krantenberichten terug op 2014-2015.
Voor de groepen
Voor de groepen Geppie Monster en Mariska Prins (LIO) verzorgden hoofdzakelijk het aanbod van groep 7. Richard Visser was verantwoordelijk voor groep 8. Sietse van Berkel en Pieter Snel waren leergroepbegeleiders van de groep voortgezet onderwijs. Ellen Brakband verzorgde aanbod Duits. Christine van der Laan was de vakspecialist Frans. Janine Slager verzorgde de lessen Engels, zowel voor basisals voortgezet onderwijs. Joke Vessies was verantwoordelijk voor aanbod wiskunde en natuurkunde. Het sportaanbod werd verzorgd door Connie van der Graaf i.s.m. leergroepbegeleiders. Lianne van der Hoff bood projecten beeldende vorming aan voortgezet onderwijs aan.
Specialistenkring
Een grote groep specialisten hielp het kernteam met het aanscherpen van leerlijnen, kernconcepten en projecten. Jaap van de Berg (aardrijkskunde), Erik van Hoeven (techniek), Everine van der Hoek (biologie), Siebejan Fontijn (aardrijkskunde).
Leergemeenschap Een groep directeuren en teamleiders vormde met de projectgroep en de stuurgroep Tiener College de leergemeenschap rond Tiener College. In samenwerking met Lenie van Lieverloo en Ton Bruining kreeg de leergemeenschap in 2014-2015 meer de vorm van een leergemeenschap ten behoeve van alle deelnemende scholen. Scholen van LOGOS en CVO-AV werden uitdrukkelijk uitgenodigd deel te nemen en vorm te geven aan agenda van de leergemeenschap. In learning labs onderzocht de leergemeenschap een aantal gezamenlijke uitdagingen: zichtbaar gedrag van de docent, summatieve en formatieve toetsing, portfoliovorming en ict-didactiek. In 2015-2016 verzamelt de leergemeenschap verdere good practice en bundelt die ten behoeve van deelnemende scholen. In het whitepaper van Ton Bruining is een beschrijving van de werkwijze en kracht van de leergemeenschap te vinden.
Samenwerking met SLO Expertisecentrum leerplanontwikkeling nam onder voorzitterschap van Maaike Rodenboog deel aan de doorontwikkeling van leerlijnen en leerplannen van Tiener College. De kernconcepten Wereldburger en Ontdekkingen werden door medewerkers van SLO uitgewerkt in leerdoelen groep 7-8 / klas 1-2 en mogelijke projecten. Met de medewerkers vond een bespreking plaats waarin integreren van de taxonomie van Bloom en hogere orde denkvragen werd besproken vanuit de behoefte zo concreet mogelijk verwachtingen te formuleren naar leerlingen. Om op die manier krachtige feedback te kunnen leveren.
2
Tiener College: leren op de manier die bij je past __________________________________________________________ Dyade Magazine, juni 2015, Herman de Wild
Een aantal jaren geleden is het Tiener College gestart, een programmalijn ontwikkeld door basis- en voortgezet onderwijs, waar kinderen in de leeftijd van 10 tot 14 jaar met persoonlijk onderwijs de kans krijgen hun talenten optimaal te ontwikkelen. Het onderwijs aan de leerlingen in de basisschoolleeftijd valt onder de verantwoordelijkheid van- en wordt verzorgd door- leerkrachten van Stichting LOGOS. Het onderwijs aan de leerlingen in de leeftijd van het voortgezet onderwijs valt onder de verantwoordelijkheid vanen wordt verzorgd door docenten van Christelijke Scholengroep De Hoven. Dyade Magazine sprak met Mariska van Wijngaarden (leidinggevende Tiener College) en Gerrit Ordelman (College van Bestuur Stichting LOGOS). Bij de spontane rondleiding door het Tiener College in Gorinchem spat de energie en het enthousiasme er van af. Zowel bij de leerlingen en de docenten als Mariska en Gerrit. Wat is het geheim van het Tiener College? Waar komt ‘de vonk’, de inspiratie, vandaan? “Alles begint bij chemie tussen mensen”, zegt Gerrit. “Voor veel ouders, docenten, directeuren zal het herkenbaar zijn; de keuze voor het voortgezet onderwijs komt op twaalfjarige leeftijd te vroeg. Zowel bij LOGOS als bij De Hoven groeide de bewustwording dat er een alternatief moest komen door anders naar onderwijs te kijken en de ontwikkeling van het kind daarbij als uitgangspunt te nemen, in plaats van -zoals we dat traditioneel doen- de leeftijd van het kind. We zijn toen met een groep ‘gelijkgestemden’ bij elkaar gaan zitten. We hadden een gezamenlijke drive, een idee om iets te veranderen in die kritische fase van primair naar voortgezet onderwijs. Het ‘projectteam’ was geboren.” Wat was na deze (informele) fase de eerste stap? Mariska vertelt enthousiast over haar aanstelling als projectleider om inhoud te geven aan het idee. “We zijn gestart met onderzoek. Er is verbazend genoeg veel onderzoek beschikbaar, naar ‘drop outs’ in het voortgezet onderwijs en de effecten daarvan op kinderen en de maatschappij, en ook inspectierapporten, rapportages van de Onderwijsraad en internationaal onderzoek. Aanvullend hebben we zelf ook nog onderzoek en interviews gedaan in ons eigen verzorgingsgebied. We hebben daarvoor ook echt de tijd genomen. Bij elkaar hebben we daar een jaar voor uitgetrokken, vanuit onze visie dat een gedegen onderzoek de basis is voor succes. Op basis van al het onderzoek hebben we een projectplan gemaakt.” Was dit projectplan niet de volgende ‘papieren tijger’ in het onderwijs? “Absoluut niet”, reageert Mariska. “We zijn vier jaar geleden al gestart met het betrekken van ouders bij het project. We hebben daarnaast veel interviews gehouden met leerlingen, docenten, gemeenten en advies- organisaties binnen de sector. Maar ik mag wel zeg- gen dat we in het bijzonder de ouders gedurende het gehele project zeer intensief betrokken hebben. 3
Het was hard werken, maar we hebben voort- durend bevestiging gekregen dat we een belangrijke toegevoegde waarde voor het onderwijs in Nederland aan het vormgeven waren.” Hoe heeft u vormgegeven aan het curriculum? Mariska: “Er was geen curriculum. Dat hebben we dus zelf moeten vormgeven. We hadden wel goede docenten en we hadden door het jaar voorbereiding natuurlijk ook veel onderzoek beschikbaar. We hebben samen met het SLO, gesubsidieerd vanuit een veldaanvraag, de kerndoelen en referentieniveaus van alle vakgebieden vertaald naar ‘ik kan’-doelen. Voor ieder vakgebied staan deze beschreven, vanaf groep 7 tot en met gymnasiumniveau. Later zijn ook School Aan Zet en de KPC groep intensief betrokken geweest bij de vormgeving van het curriculum.” Waren docenten gelijk ‘eigenaar’ van het curriculum? “Nee, “zegt Gerrit, “dat gaat niet vanzelf. We zijn ter voorbereiding op het eerste schooljaar met het hele docententeam op studiereis geweest. Tijdens die reis bleek ook nadrukkelijk dat de docenten zich eigenaar voelden van het curriculum en de visie op onderwijs vanuit bestuurlijk perspectief (de samenwerking tussen Stichting LOGOS en Christelijke Scholengroep De Hoven). De tweede ring, de cirkel, of hoe je het ook wil noemen, was groter geworden. Tiener College, was geboren!” Tiener College is een programmalijn voor leerlingen van tien tot veertien jaar, bedoeld voor leerlingen voor wie de definitieve keuze voor een soort van voortgezet onderwijs op twaalfjarige leeftijd te vroeg komt en leerlingen bij wie reeds in de bovenbouw van het primair onderwijs een vorm van voortgezet onderwijs beter past bij hun ontwikkelingsfase en onderwijsbehoeften. Als de leerlingen 14 à 15 jaar zijn, volgt pas de definitieve keuze voor vmbo/mavo (leerweg en sector) of havo/vwo (profiel tweede fase). LOGOS, Stichting voor Protestants Christelijk Onderwijs, is verantwoordelijk voor het gedeelte basisonderwijs van deze programmalijn. Het gedeelte voortgezet onderwijs van de programmalijn Tiener College valt onder de verantwoordelijkheid van Christelijke Scholengroep De Hoven. Tot LOGOS behoren elf basisscholen in Gorinchem, Leerdam en Lingewaal, een school voor sbo, een school voor zmlk en een school voor praktijkonderwijs. Het College van Bestuur wordt gevormd door de heer G.H. Ordelman. Daarnaast is een Raad van Toezicht ingericht. De Raad van Toezicht heeft tot taak intern toezicht te houden op het beleid en het functioneren van het College van Bestuur en op de algemene zaken binnen de stichting. CSG De Hoven is een brede scholengroep, die haar onderwijsaanbod heeft verdeeld over zes kleinschalig georganiseerde schoollocaties. Elk van deze vestigingen of locaties heeft een heel eigen karakter, dit om zo goed mogelijk recht te doen aan verschillen in behoeften bij leerlingen en hun ouders. Op elk van de locaties wordt ook op eigen wijze vorm en inhoud gegeven aan de Christelijke grondslag van de scholengroep. Wat is inmiddels het imago van Tiener College en kunt u daarbij wat kengetallen noemen? Mariska: “Om met dat laatste te beginnen: het eerste jaar, de pioniersfase, zijn we gestart met achttien leerlingen. Het tweede jaar verdubbelden we bijna naar 35 leerlingen en nu hebben we 60 leerlingen. We zien dat het concept ook aanspreekt buiten ons directe verzorgingsgebied. Reisafstand wordt kennelijk minder belangrijk als je een uniek concept te bieden hebt. Dat heeft alles te maken met ons imago. Doordat we
4
ouders zo intensief hebben betrokken, is er binnen en buiten ons directe verzorgingsgebied veel positief over ons gesproken. Daar kan geen folder tegenop. We merken dat ouders zeer tevreden zijn over het concept. Groei is overigens geen doel op zich. We willen beheerst groeien. Eigenlijk groeien we nu zonder veel ruchtbaarheid te geven puur door een positief imago en mond-tot-mond reclame.” Is zestig leerlingen wel voldoende om te kunnen spreken van een ‘geborgd’ concept? Gerrit: “Ook als is de omvang vooralsnog beperkt, het concept is geborgd. Waarom? Omdat de omgeving, de ouders, leerlingen, docenten, de wijk, de toegevoegde waarde begrijpen en het botweg niet zouden pikken als er geen Tiener College meer zou zijn. Er is dus in het verzorgingsgebied, maar volgens mij breder, in de samenleving, behoefte aan een dergelijk concept. Ik ben er ook van overtuigd dat dit concept een antwoord kan zijn voor de problematiek in sterke krimpgebieden.” Zijn er knelpunten in de bedrijfsvoering? Gerrit: “Het huidige onderwijsstelsel heeft nooit voorzien in een concept als Tiener College. Docenten vallen in verschillende cao’s, om maar iets te noemen. De scheiding PO en VO staat stevig. In het Tiener College komt alles samen; nogmaals omdat in dit concept de ontwikkelingsfase van het kind centraal staat en niet de leeftijd. Dat wringt soms. Daarom zoeken we ook medestanders. Als er meer ‘massa’ is, zal dit de bedrijfsvoering naar verwachting ook wat versoepelen.” Wilt u een oproep doen? “Graag! Wij nodigen ouders, docenten, directeuren en bestuurders van harte uit om te komen kijken in Gorinchem. We gaan graag in gesprek en willen onze kennis delen. Wij geloven in de toegevoegde ‘waarde’ van het concept voor het onderwijs en willen anderen daar graag deelgenoot van maken.” Wat maakt het Tiener College anders? Het programma Tiener College kenmerkt zich door het centraal stellen van de passie van de leerling en uit te gaan van de kracht van de leerling: leren op een manier die bij je past. Kenmerken van het onderwijs en de begeleiding bij het programma Tiener College zijn: > Thematisch onderwijsprogramma met activiteiten op het gebied van talen, rekenen/wiskunde, mens en maatschappij, mens en natuur, kunst en cultuur, sport en persoonlijke ontwikkeling. > Ondersteund met trainingen (onder meer taal en rekenen). > Begeleiding van een groep door een of twee leergroepbegeleiders, waar nodig ondersteund door een vakdocent. > Werken met een persoonlijk leerplan, samengesteld door leerling, ouders/verzorgers en leergroepbegeleider, met ruimte voor eigen leervragen. > Werken met een ontwikkel- en examenportfolio. > Verwerking van thema’s op verschillende niveaus. > Binnen elk thema veel buitenschoolse leeractiviteiten. > Afwisselend gebruik van heterogene en homogene groepen. > Een doorlopende leerlijn samenwerkend leren. > Sluit aan bij de leerstijlen van de leerlingen en de meest actuele wetenschappelijke inzichten over de werking van het puberbrein en pedagogisch-didactisch handelen. > Bij alle activiteiten worden de zeven principes voor een rijke leeromgeving en de principes van breinvriendelijk leren centraal gesteld. > Substantiële bijdrage van ouders/verzorgers aan het leerproces van de leerling. 5
Samen bouwen aan een innovatief onderwijsconcept Hoe een leergemeenschap vormgeeft aan het Tiener College __________________________________________________________ whitepaper KPC Groep, september 2015, Ton Bruining
Een vloeiende overgang tussen primair en voortgezet onderwijs, dat is in het kort wat de tienerschool beoogt. Dit innovatieve onderwijsconcept, waar kinderen van 10-14 jaar vroegtijdig keuzes leren maken voor hun toekomst, krijgt in Gorinchem al vanaf 2012 concreet vorm. Het Tiener College is gerealiseerd in nauwe samenwerking tussen leraren, ouders, po- en vo-scholen en besturen. Op allerlei fronten werkt het onderwijs aan nieuwe educatieve concepten. Basisscholen laten de traditionele manier van werken, waarbij een leraar frontaal lesgeeft aan een jaarklas, los. Vertrekpunt is de onderwijsbehoefte van de kinderen. Het voortgezet onderwijs werkt aan nieuwe, inspirerende vormen van onderwijs die de klassieke vakkenstructuur doorbreken en waarin leerlingen werken aan inspirerende verbindende projecten. Het beroepsonderwijs experimenteert met hybride leren, waarin naast de traditionele kennisoverdracht meer oog is voor het oefenen van vaardigheden in de echte beroepspraktijk.
Tienerschool De ontwikkeling van de tienerschool komt voort uit de gevoelde urgentie van bestuurders en leraren in het po en vo om in het belang van de leerlingen krachtige partners te worden. Hiervoor moeten traditionele patronen van onderwijs maken en besturen worden losgelaten. De aanpak van de tienerschool biedt vele voordelen en sluit aan bij de ambitie van doorlopende leerlijnen, talentontwikkeling, maatwerk en flexibiliteit uit het Sectorakkoord VO. Lenie van Lieverloo, senior adviseur van KPC Groep, begeleidt sinds 2010 het Tiener College in Gorinchem, maar ook andere initiatieven in het land. “Aanleiding is vaak een onderwijskundig probleem op het vlak van de overgang po-vo of krimp. Die problemen kunnen omgebogen worden naar kansen voor de beste aansluiting bij de behoeften van leerlingen. Een aansluiting die de beste basis biedt voor een doorlopende ontwikkelroute onder de regie van de leerlingen zelf. Daarbij vormen excellente leraren de spil.”
Enkele belangrijke kernmerken van een tienerschool
Gepersonaliseerd leren binnen leerlijnen waarin men gezamenlijk – d.w.z. leerling, begeleider en ouder – keuzes maakt. Iedere leerling heeft een persoonlijk leerplan. De leerling gaat voor zijn plezier naar school. 6
Vakantie is haast een onderbreking. Beoordeling op progressie in leerlijn en niet in vergelijking met elkaar. Géén sortering op twaalfjarige leeftijd, wel werken vanuit een uitstroomperspectief met als doel een definitieve schoolkeuze na twee jaar voortgezet onderwijs. Veel relaties met omgeving (bedrijfsleven, instellingen en ouders) en stimuleren en valideren van leren buiten de school. Professionele leraren die mede-eigenaar zijn van het onderwijs, die drager zijn van een onderwijspedagogische visie en die zich voortdurend professionaliseren.
Ontwerpgericht onderzoek en de leergemeenschap als motor voor duurzame onderwijsontwikkeling Jarenlange ervaring met onderwijsinnovaties en de mislukkingen daarvan leren dat een nieuw concept zoals een tienerschool niet zo maar landt in de praktijk. Drie gangbare innovatiemodellen: 1. Wetenschappelijk onderzoek doen, de resultaten daarvan testen en ten slotte oplossingen verspreiden. 2. Ontwerpgericht onderzoek doen, waarbij onderwijs in de onderwijspraktijk in samenwerking met leraren wordt vormgegeven en waarbij alle belanghebbenden betrokken worden. 3. Kennisgemeenschappen, waarbij vanuit professionele leerwerkgemeenschappen, kenniskringen, studiegroepen of actieonderzoeksgroepen vorm gegeven wordt aan nieuw onderwijs. De ervaring leert dat vooral het ontwerpgericht onderzoek en de leergemeenschap tot duurzame onderwijsontwikkeling leiden, zolang er sprake is van gedeeld eigenaarschap. Het ontwerpen van een educatief concept vraagt om een geïntegreerde aanpak. De ontwikkeling van een nieuwe school is een ragfijn spel waarin drie subsystemen, de leraar, de school en de onderwijspraktijk, op elkaar leren inspelen. Dat zien we bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van een negenjarige beroepsopleiding door vmbo-, mboen hbo-scholen. Elk schooltype heeft zijn eigen karakter en eigen werkwijzen. Een ander voorbeeld is de academische opleidingsschool die in samenwerking met school- besturen en lerarenopleidingen gestalte krijgt en die een nauwe samenwerking vraagt tussen leraren, lerarenopleiders en leraren in opleiding. Een multi-level leergemeenschap waarin bestuurders, schoolleiders en leraren/ontwikkelaars samen optrekken vormt een belangrijk leerplatform bij de ontwikkeling en implementatie van onderwijsinnovaties. De ontwikkeling van goed onderwijs vraagt om 21ste eeuwse vaardigheden, in het Engels vaak aangeduid met vier C’s: Connect, Collaborate, Create en Communicate. Op papier kun je allerlei convenanten afsluiten waarin je de uitwerking daarvan regelt, maar het is vaak geen sinecure om er in de praktijk echt werk van te maken. Zonder wrijving geen glans. Onderwijsinnovatie en samen- werking tussen sectoren vraagt van bestuurders, schoolleiders en leraren het lef om de eigen comfort- zone te verlaten. Voor leraren is professionele ruimte nodig om samen met belanghebbenden goed onderwijs te maken. Van bestuurders wordt verwacht dat zij die professionele ruimte helpen cultiveren.
7
De ontwikkeling van het Tiener College is een inspirerende case waarin de ontwikkeling van goed onderwijs, professionalisering en schoolontwikkeling hand in hand zijn gegaan.
Ontwikkeling van het Tiener College Het Tiener College is een initiatief van twee schoolbesturen in Gorinchem en omstreken, het po-bestuur LOGOS en het vo-bestuur CS De Hoven. Zij wilden in hun regio een ‘nieuwe smaak’ op het onderwijspalet en besloten in samenwerking met KPC Groep en met ondersteuning van OCW aan een programmalijn voor 10-14-jarigen te gaan werken. Met behulp van bestaande concepten werkten zij aan de ontwikkeling van het Tiener College. De ontwerpers lieten zich inspireren door Big Picture Learning, een Amerikaans concept voor gepersonaliseerd leren, het pedagogisch-didactisch concept ‘Zeven principes van een rijke leeromgeving’ en het concept van pedagogische tact om een veilig klimaat voor de leerling te creëren.
Stuurgroep Een stuurgroep geeft leiding aan het ontwikkelproces, stimuleert een professioneel klimaat en creëert in samenspraak met de overheid en andere stakeholders de innovatieruimte.
Ontwerpers Een ontwikkelgroep van bevlogen en bekwame leraren geeft het Tiener College in de praktijk vorm. “We zetten in op een continue ontwikkeling; niet door het zoeken naar antwoorden, maar door nooit te stoppen met vragen”, licht Mariska van Wijngaarden toe. Zij is projectleider van het Tiener College en is afkomstig uit het po. Samen met vocollega Pieter Snel is zij gangmaker van het Tiener College. “Leren en ontwikkelen gaat altijd door. Dat geldt niet alleen voor de leerlingen, maar voor iedereen die bij het Tiener College betrokken is.”
Leergemeenschap als broedplaats Vier keer per jaar komt een vaste kern van leraren, schoolleiders en bestuurders uit het primair en voortgezet onderwijs bij elkaar in de leergemeenschap Tiener College. Afhankelijk van het thema bren- gen ze collega’s mee. Tijdens de bijeenkomsten van de leergemeenschap ontvangen de deelnemers informatie over de laatste ontwikkelingen van het Tiener College. De kartrekkers brengen vraagstuk- ken in die gaan over de ontwikkeling en verduurzaming van het onderwijsconcept, over de organisatieontwikkeling en over personeelsvraagstukken. De deelnemers wisselen denkbeelden, aanpakken en ervaringen uit en bevragen elkaar als kritische vrienden. Voor vo-bestuurder Arjen Smits is de leergemeenschap een belangrijk knooppunt in de ontwikkeling van vo en po. “Door samen door te denken over de leidende principes van het Tiener College en concreet aan de slag te gaan met de ontwikkeling van dat innovatieve schoolconcept, krijgen we met elkaar een beter beeld van wat deze nieuwe onderwijsvorm is. We dragen samen bij aan de ontwikkeling. Daardoor kunnen we ook ieder in onze eigen rol en op verschillende onderwijsplaatsen ons werk beter doen.” Jeanette Warmels, directeur van vo-school De Uilenhof in Gorinchem, beaamt dit. “In de leerbijeenkomsten leren onderwijsmensen van verschillende niveaus intensief samen. 8
Veel intensiever dan in de projectgroepvergaderingen die we eerder hadden. Ik heb ervoor gepleit dat we na een korte uitwisseling van actualiteiten concreet aan de slag gaan in kleinere groepen.” Met Pieter Snel en begeleider Ton Bruining van KPC Groep ontwierp Warmels een aanpak voor de leergemeenschap. Jeanette ziet het belang van het Tiener College voor kinderen. “Maar het meewerken aan de ontwikkeling van het Tiener College is ook nuttig voor de ontwikkeling van onze eigen school. En het is van belang voor de ontwikkeling van het onderwijs in de regio Gorinchem.” De trekkers van de leergemeenschap zorgen ervoor dat er steeds onderwerpen op het programma staan die van belang zijn voor het college, maar die ook relevant zijn voor de collega’s. Zo is het port- folio dat leerlingen zelf maken een bruikbaar hulpmiddel voor kinderen om te leren zelf regie te voeren over hun leerproces. De ontwikkelaars leggen de dilemma’s voor die zij ervaren bij het ontwikkelen van het portfolio. Zo hebben ze de keuze gemaakt om het portfolio-instrument te structureren met behulp van een aantal zogeheten rubrics, waarmee leerlingen hun competenties in beeld brengen. Dat is heel bruikbaar, maar het risico is dat het een afvinklijst wordt. De vraag is hoe je ervoor zorgt dat het werken aan specifieke competenties nog meer gaat leven bij de kinderen en of en hoe zo’n instrument daarbij kan helpen. In de leergemeenschap brengen de deelnemers hun ervaringen en ambities bij elkaar. Samen reflecteren ze hierop en formuleren ze bijvoorbeeld ontwerpeisen voor de ontwikkeling van portfolio-instrumenten. Deze zijn ook bruikbaar voor de andere scholen in het primair en voortgezet onderwijs. De leergemeenschap vervult zo een R&D-functie voor de twee schoolbesturen. In de leerbijeenkomst van begin maart vertelt Peter Voorberg, leraar aan het Calvijn College in Hardinxveld-Giessendam: “De leergemeenschap heeft aanknopingspunten opgeleverd om met collega’s van mijn eigen school een portfolio-aanpak te ontwikkelen waarmee we niet vinken, maar vonken”. Everine van der Hoek is teamleider van de brugklas het Lyceum Oudehoven. “Ik ga Peter en zijn mensen op de voet volgen”. In de bijeenkomst van juni staat het portfolio opnieuw op het programma. De ontwikkelaars van het Tiener College en de collega’s in het veld houden elkaar op de hoogte en ontwikkelen aanpakken en instrumenten en bespreken opnieuw de vraagstukken die zij zijn tegengekomen. Voor Pieter Snel is de leergemeenschap van bijzondere toegevoegde waarde. “De leergemeenschap levert mij in de praktijk van leerlijnen en persoonlijke leerplannen ontwikkelen direct heel veel op. Het gesprek helpt ook weer de goede prioriteiten te stellen. Eens te meer blijkt dat we veel gemeen- schappelijk hebben in onze ontwikkelingen op de verschillende scholen. In de leergemeenschap bundelen we de ontwikkelkracht.”
Voorbereidingsacties Tiener College • Behoefteonderzoek onder ouders, leerlingen en leraren • Inrichting klankbordgroepen van ouders, leraren en leerlingen • Bijeenkomsten met experts • Informatieavonden en thema-avonden • Communicatieplan
9
Leraren en schoolleiders met lef De tienerschool vraagt van leraren in de frontlinie van het onderwijs elke dag weer de durf om samen met de kinderen, de ouders, de collega’s en de partners van andere scholen onderwijs op maat te maken en niet te verzanden in routines. Het gaat dan om de wil om echt de verbinding te maken en samen op te trekken. Dit betekent dat regelmatig de ‘geloofsvraag’ aan de orde is. Gaan we voor de zelfde dingen? Is er draagvlak bij alle belanghebbenden? Waarop is dat draagvlak gebaseerd? Kunnen we objectieve criteria ontwikkelen om het concept te verduurzamen en de toegevoegde waarde zichtbaar te maken? En is de tienerschool in de bedrijfsvoering haalbaar? Gaandeweg wordt een idee zoals de tienerschool dan uitgewerkt in ijkpunten, een concept en een inrichtingsplan, waarin wordt uitgewerkt hoe het er concreet uit gaat zien: waar, wanneer, wie en hoe. Voor het draagvlak is het nodig dat het concept zo concreet mogelijk is uitgewerkt. De bevestiging van de wil om aan een concept als de tienerschool te bouwen is spannend voor leraren en bestuurders. Voortdurend word je geconfronteerd met momenten van de waarheid: zijn er voldoende leerlingenaanmeldingen, wat zijn de opbrengsten van het onderwijs en maken we het onderwijs zoals het bedoeld is? Bouwen aan een concept als de tienerschool brengt elke dag opnieuw nieuwe vraagstukken met zich mee: Wat betekent de tienerschool voor de kinderen en hun ouders? Wat betekent het voor onze organisatie? Welke beroepsstandaarden zijn in het spel? Wat betekent het voor alle betrokken onderwijsprofessionals, zoals leraren, ondersteuners en bestuurders? Bestuurlijk commitment, draagvlak bij alle stakeholders en tijd om een concept zorgvuldig uit te werken zijn de belangrijkste voorwaarden voor onderwijsinnovatie zoals de tienerschool. Het is zeer risicovol. Wanneer niet aan deze drie voorwaarden is voldaan, zet dan het stoplicht maar op rood. Bestuurlijk commitment, draagvlak en tijd. Wanneer niet aan deze drie voorwaarden is voldaan, zet dan het stoplicht maar op rood.
Tot slot: leren in verbinding Bij het bouwen aan een innovatief onderwijsconcept zoals een tienerschool en het ontwikkelen van gedeeld eigenaarschap gaat het steeds maar weer om verbinding. Gedeeld eigenaarschap gaat over verbinding tussen onderwijsmensen, leraren, bestuurders en ondersteuners. Het implementeren van een innovatief schoolconcept vraagt om verbinding tussen het richten, het inrichten en het verrichten in een schoolorganisatie. Er is verbinding nodig tussen de technische, de politieke en de culturele aspecten van een schoolontwikkeling, zodanig dat de dragers van de schoolontwikkeling vanuit hun eigen professionaliteit een bijdrage kunnen leveren aan die schoolontwikkeling.
10
Op bezoek in de PMU: wat doet een verloskundige?
11
SEPTEMBER 2014
VRAAG HET DE VERLOSKUNDIGE __________________________________________________________ deweekkrant.nl/gorcumsecourant, 13 september 2014
Vrijdag 12 september was verloskundige Martine Droogers te gast bij Tiener College. Ze werkt in Gorinchem. Het kon niet anders dan dat ze als verloskundige bij de geboorte van een aantal van de zestig Tiener College leerlingen was. Martine vertelde met een aantal modellen en foto’s over de ontwikkeling van een kind en over haar werk. De leerlingen zaten vol vragen, over de mooie kanten van haar beroep, maar ook over spannende en verdrietige momenten. Veel kinderen stelden vragen bij hun eigen verhalen over geboorte, over wat ze weten van broertjes en zusjes en neefjes en nichtjes en wat ze hoorden over hun eigen geboorte. De verdere morgen verdiepten de leerlingen zich in het onderwerp geboorte en ontwikkeling. Regelmatig treden gasten op in de dagelijkse 'Pick Me Up' bij Tiener College (een presentatie/workshop-halfuur waarmee de dag start). Ze vertellen over een beroep of ze verduidelijken een onderwerp vanuit hun deskundigheid.
12
OKTOBER 2014
START JUNIOR COLLEGE ALS VOORLOPER VAN TIENER COLLEGE ________________________________________________________ stadgorinchem.nl, 3 oktober 2014
Vanaf schooljaar 2015-2016 is er naast Tiener College, een programmalijn voor 10-14 jaar, ook Junior College. Innovatief, persoonlijk onderwijs, zoals Tiener College biedt, voor groep 5 en 6. Op woensdag 4 februari organiseren we van 14.30 tot 16.00 uur en van 19.30 tot 21.00 uur een open dag. De open dag is bedoeld voor zowel ouders en leerlingen met interesse in Junior College als ouders en leerlingen die meer willen weten over Tiener College. Docenten, leerlingen en ouders presenteren materialen, portfolio’s en activiteiten en geven graag antwoord op alle mogelijke vragen.
13
Sinds enige jaren bieden LOGOS en CS De Hoven de innovatieve programmalijn Tiener College aan. Tiener College biedt leerlingen van groep 7-8 en klas 1-2 van het voortgezet onderwijs de optimale voorbereiding voor de rest van het voortgezet onderwijs. Leerlingen basisonderwijs krijgen les van leerkrachten basisonderwijs. Voor de leerlingen voortgezet onderwijs is er een team vakdocenten. Leerlingen krijgen in de vier jaren Tiener College een brede persoonlijke vorming, waarin ze op innovatieve wijze, met veel buitenschools leren, alle vereiste kerndoelen verwerven. Centraal staat: een persoonlijk leerplan, voor iedere leerling, waarin ook veel ruimte is voor eigen leervragen en extra, verbredend of verdiepend, aanbod. Naast dit inhoudelijke aanbod biedt Tiener College leerlingen ook uitstel van selectie van schoolkeuze. Pas na leerjaar 2 van het voortgezet onderwijs hoeft er definitief gekozen te worden voor uitstroom in het 3e leerjaar voortgezet onderwijs. Vanaf schooljaar 2015-2016 biedt LOGOS Junior College aan, als voorloper van Tiener College. Een innovatief onderwijsprogramma, met dezelfde onderscheidende kenmerken als de programmalijn Tiener College. Leren met kernconcepten Leerlingen leren in drie blokken per jaar vanuit een sterke samenhang. Tiener en Junior College bieden zo min mogelijk losse vakken aan, maar juist rijke, goed opgebouwde projecten. Een kernconcept leert leerlingen leerstof in verband brengen met actualiteit, omgeving en eigen inzichten. De kernconcepten die we gebruiken zijn: communicatie, kracht, duurzaamheid, leven, wereldburger en ontdekkingen. Persoonlijk leerplan Ieder blok ontwerpt de persoonlijke begeleider van elke leerling in overleg met leerling en ouders een persoonlijk leerplan. Hierin staan voor alle gebieden vereiste leerdoelen, afgestemd naar leeftijd en niveau van de leerling. Onder andere rekenen, taal, Engels, maar ook maatschappij, natuur, techniek, kunst en moderne media. Eigen leerroute Leerlingen volgen de route die bij hen past. Leerlingen werken in niveaugroepen afhankelijk van instructie en begeleiding die zij nodig hebben. Extra aanbod stemmen we met ouders en leerling af. Zo kan een leerling basisonderwijs bijvoorbeeld al werken aan enkele of meerdere leerdoelen wiskunde, natuurkunde, Frans of Duits. Leerlingen hebben een portfolio waarin de docenten op alle gebieden de resultaten in beeld brengen. Vaardig Leerlingen leren gaandeweg door uitleg en oefening vaardigheden als leren, samenwerken, ict-vaardigheid, onderzoek doen en presenteren. In het persoonlijk leerplan worden steeds nieuwe doelen gesteld. Voor alle leerlingen is er een vaardighedenportfolio waarin we de ontwikkeling van vaardigheden in beeld brengen. Pick Me Up Iedere morgen beginnen we interactief en activerend met een presentatie of workshop door een leerling, een gast of een docent. Doel van dagelijkse Pick Me Up is samen te leren, vragen te stellen, te ontdekken, stil te staan bij actualiteit. Daarnaast is de Pick Me Up bedoeld als planmoment. Met de docenten maken de leerlingen hun planning voor de dag.
14
Rijk aanbod Met uitdagende materialen, veel leren ‘in de echte wereld’, gebruik maken van alle zintuigen, goede docenten en aansprekende gasten, creëren we een rijk aanbod. Daarbij spreken we leerlingen zoveel mogelijk aan op hun manier. We spannen ons ervoor in om leerlingen te laten leren op de manier die bij hen past en zoveel mogelijk inzicht te geven in hun leerproces. Reflecteren en leren van feedback van elkaar spelen daarbij een grote rol. Ipad en apps We vinden het belangrijk leervaardigheid, oplossingsvaardigheid en creativiteit van leerlingen optimaal te ontwikkelen. De Ipads die we gebruiken bieden leerlingen veel instrumenten om verslag te doen en een portfolio (bewaarmap) met bewijsstukken te maken. Leerlingen leren werken met apps waarmee ze kunnen filmen en monteren, presenteren, verslagleggen en ontwerpen. Met een leerlijn Moderne media bieden we de leerlingen voldoende oefeningen en uitleg en brengen we de ontwikkeling van ictvaardigheid en mediawijsheid in beeld.
15
Sterke ouderparticipatie We zetten sterk in op het goed informeren van ouders. Dat doen we dagelijks via ‘een blik in de groepen’ op social media. Dat doen we door de opdrachten op het blog voor leerlingen. Dat doen we door een wekelijkse nieuwsbrief voor ouders. Daarnaast gaan we op thema- en klankbordavonden met ouders in gesprek. We hebben gezien dat ouders veel te bieden hebben vanuit hun beroep en betrokkenheid bij maatschappelijke organisaties. Regelmatig geven ouders presentaties of gastlessen of ontvangen zij een leerling met interesse in een beroep binnen hun bedrijf voor een interview en/of rondleiding. We nodigen ouders ook van harte uit mee te gaan op excursies. Op die wijze geven we ouders een goed beeld van ons programma. Samen met ouders zien we kans leren nog rijker en aansprekender te maken. Ook bij het opstellen en evalueren van het persoonlijk leerplan is de inbreng van ouders belangrijk. Aan het begin van elk van de drie blokken per jaar evalueren we met leerling en ouders samen het afgelopen persoonlijk leerplan en bespreken we het nieuwe plan. Bij elk gesprek ontvangen ouders en leerlingen zowel een cijfer- als een woordrapport. Zo geven we een zo breed mogelijk beeld van groei en ontwikkeling. LAB Buitenschools leren is een uitgelezen kans om te leren in de echte wereld. We doen dat veel. Zowel in de nabije omgeving van school als op diverse locaties die verder weg liggen. Iedere maand gaan we minstens eenmaal op pad naar bijvoorbeeld het bos, de duinen of een (boeren)bedrijf. Daar maken we als het ware ons eigen ‘lab’ en leren we door te ontdekken en vooral door te doen. Maandsluiting De laatste vrijdag van de maand stellen we aan het einde van de dag het gebouw open voor ouders en familie. Leerlingen ontvangen de gasten met koffie en thee en presenteren wat ze de voorbije maand hebben geleerd. Samen vieren we successen en bieden we leerlingen nogmaals de gelegenheid te vertellen, uit te leggen en te demonstreren.
16
17
OKTOBER 2014
TIENER COLLEGE IN NIEUW GEBOUW __________________________________________________________ stadgorinchem.nl, 31 oktober 2014
Maandag 27 oktober startte Tiener College in een nieuwe omgeving. In het gebouw aan de Top Naeffstraat 28 is door leerlingen, docenten en ouders een prachtige onderwijsomgeving gerealiseerd. De leerlingen volgden tot voor kort onderwijs in het gebouw van Vakcollege Gilde aan de Gildenweg in Gorinchem. Gelet op het groeiend leerlingenaantal van zowel Tiener College als Gilde verhuisde Tiener College de week voor de herfstvakantie naar de nieuwe locatie. De inrichting van het gebouw kwam tot stand met de ideeen en de inzet van veel leerlingen, ouders en docenten. Samen werd er hard gewerkt. De eerste week in het nieuwe gebouw zetten de leerlingen enthousiast hun projecten voort. Het eerste deel van dit schooljaar gaan projecten over het onderwerp "leven". Zo onderzoeken leerlingen bijvoorbeeld de tijd van jagers en boeren, de ontwikkeling van steden, bodemvondsten en het werken in een laboratorium. De afgelopen week brachten de leerlingen een bezoek aan het Nationaal Archief in Den Haag om te onderzoeken hoe de Nederlandse geschiedenis is vastgelegd. Tiener College is een programma voor leerlingen van 10-14 jaar dat voldoet aan alle kerndoelen. Leerlingen leren met behulp van een persoonlijk leerplan aan de hand van verschillende uitdagende thema's. Leerlingen in de bovenbouw van het basisonderwijs kunnen zich binnen het programma oriënteren op vakken zoals natuurkunde, wiskunde en Frans. Vanaf schooljaar zal in het gebouw ook Junior College, een vergelijkbaar programma voor groep 5-6, te vinden zijn. Ook hierin spelen projecten, buitenschools leren en persoonlijke ontwikkeling een grote rol.
18
Leerlingen bezochten verschillende afdelingen en de operatiekamer
19
NOVEMBER 2014
TIENER COLLEGE LEERT EEN OCHTEND IN HET ZIEKENHUIS __________________________________________________________ deweekkrant.nl/gorcumse courant, 7 november 2014
De zestig leerlingen van Tiener College brachten vrijdag 7 november een bezoek aan het Amphia Ziekenhuis in Oosterhout. Het ziekenhuis maakte een blik achter de schermen mogelijk. De leerlingen leren tot en met november met het thema "leven". Om veel te leren over het onderdeel "gezondheid" konden de leerlingen kijken op de röntgenafdeling, de operatiekamer en de kinderafdeling. De ruimten waar de leerlingen mochten kijken waren vandaag vrij. Medewerkers en verpleegkundigen vertelden de leerlingen over behandelingen en apparatuur. In de OK demonstreerde een anesthesist alle werkzaamheden voor en tijdens de operatie. Op de afdeling radiologie kregen de leerlingen uitgebreide uitleg over echo's, röntgenfoto's en scans. Een medewerker demonstreerde met een handtas de precisie van een röntgenfoto. Op de kinderafdeling werd alles verteld over opname en verzorging van patiënten in het ziekenhuis. Alle leerlingen mochten al hun vragen stellen. Vragen zoals: Hoe bewaak je het hart? Hoe breng je iemand in slaap? Hoe worden naalden aangebracht? Hoe ruikt een narcose? Hoe leert een anesthesist het vak? Hoe maak je een scan? Waarom moet je nuchter zijn? De leerlingen maakten aantekeningen in hun notitieboek. Komende week maken de leerlingen samen een Keynote-presentatie met behulp van de notities van iedereen. De docenten hebben gezorgd voor een serie foto's die op de afdelingen zijn gemaakt van inrichting en apparatuur.
20
Naast professionals zorgden ook leerlingen in de mediaweek voor workshops.
21
NOVEMBER 2014
MEDIAWEEK @TIENERCOLLEGE __________________________________________________________ stadgorinchem.nl, 28 november 2014
In de week van 25 t/m 28 november organiseerde Tiener College een mediaweek. Leerlingen konden dagelijks meedoen met een of meer workshops. Ook ontwierp elke leerling een poster over een app. Dinsdag startte de heer Linders, ouder van een van de leerlingen, met een workshop programmeren. Woensdag was tv-cameraman Reyald Bogerd te gast. Met een groep leerlingen besprak hij hun IMovie-filmpjes over schoolprojecten. Samen gaven de leerlingen tips en tops bij de filmpjes. Donderdag verzorgden leerlingen en docenten workshops over de apps Book Creator (tijdschrift en boekjes ontwerpen), Popplet (woordwebs maken), Garageband (muziek maken), Explain Everything (filmpjes en presentaties maken) en Blogger (bloggen). Deze dag waren ook medewerkers van de Donald Duck te gast om met de leerlingen te brainstormen over de nieuwe Donald Duck website. Voor leerlingen die (willen gaan) bloggen was mevrouw Benita Blokland, redacteur van een tijdschriftblog, op school om tips te geven voor een goed blog. Vrijdag verzorgde mevrouw Octavia de Weerdt, ouder van een van de leerlingen, een presentatie over werken in de cloud. Voor leerlingen die meer wilden weten over het ontwerpen en maken van apps waren deze week app-ontwikkelaars Roel Simons en Esther Boxman te gast. Met de app App Cooker maakten de leerlingen een app-ontwerp. In de mediaweek verdiepte elke leerling zich ook in een app, zoals Prezi, Google Earth, Socrative, Pinterest, Topo Quiz en IStopmotion. Iedere leerling maakte een instructieposter over de app, waarop de bediening wordt uitgelegd en de sterke en zwakke punten van de app worden beoordeeld. De posters van de leerlingen zullen in ict-lessen worden gebruikt.
22
Op maandagmiddag werkt de groep Japans intensief samen
23
JANUARI 2015
Lyceum-leerling Lisa verzorgt lessen Japans bij Tiener College __________________________________________________________ www.deweekkrant.nl/gorcumsecourant, 23 januari 2015
Sinds september 2014 volgt de 15-jarige Japanse uitwisselingsleerling Lisa Fukui tweetalig Onderwijs (TTO) bij Lyceum Oudehoven in Gorinchem. Lisa neemt deel aan de tweetalige stroom in klas 3vwo waarin de helft van de lessen in het Engels wordt aangeboden. Hiernaast krijgt Lisa iedere week Nederlandse les op het Lyceum. Sinds twee maanden verzorgt ze iedere maandagmiddag een les Japans voor een groep basisschoolleerlingen van Tiener College in Gorinchem. De voertaal tijdens de lessen is Engels en met wat hulp van het Nederlands leren de leerlingen zinnen uit het dagelijks taalgebruik zoals begroetingen en korte eenvoudige vragen en antwoorden. Lisa werkt tijdens de lessen met een Engelstalige methode en legt de leerlingen uit hoe woorden en zinnetjes in het Japans klinken. Iedere volgende week oefenen de leerlingen hardop de zinnen van de vorige ontmoeting. Voor de leerlingen van Tiener College bieden de lessen een extra uitdaging binnen hun onderwijsprogramma, maar worden ze ook bewust van de aspecten van het leren van een vreemde taal. Lisa gaat eind van het schooljaar weer terug naar Japan waar ze haar opleiding vervolgt.
24
Leerlingen oefenen creatief hun taalvaardigheid in het taallab.
25
FEBRUARI 2015
TAALLAB IN TIENER COLLEGE ________________________________________________________ stadgorinchem.nl, 13 februari 2015
Donderdagmorgen 12 februari werd in het tweede leerjaar Tiener College (groep 8) gerapt, gemindmapt, ontworpen, gedicht en geschreven. De ochtend stond in het teken van 'taallab'. De leerlingen kregen anderhalf uur waarin ze zelf taalactiviteiten kozen. Aan elke activiteit besteedden ze minimaal een halfuur. Uit twintig taalactiviteiten spreken, lezen, schrijven en taalbeschouwing kozen de leerlingen zelf waaraan ze gingen werken. Tiener College werkt wekelijks met een thema, dat deel uitmaakt van een overkoepelend thema. Deze week was het thema puberteit. Leerlingen schreven tijdens dit taallab raps over het onderwerp, maakten graffiti's, schreven verhalen en maakten filmpjes over opgroeien bij verschillende culturen. Ook maakten enkele leerlingen instructiefilmpjes over spelling, een taalspel of spellingquiz. In een papieren en digitaal portfolio verzamelen de leerlingen hun producten. Die dienen als bewijsstukken in gesprekken met docenten. Het gaat om teksten, foto's, filmpjes, mindmaps e.d. Leerlingen bewijzen ermee (op weg te zijn om) doelen te behalen. In de klas hangen kijkwijzers waarop de belangrijkste doelen en aandachtspunten staan bij de verschillende taalonderdelen. Van de docent krijgen de leerlingen feedback. De taallabs worden daarnaast altijd met een feedbackronde met de leerlingen afgesloten. Leerlingen geven feedback en bedenken wat ze de volgende keer vasthouden en veranderen in hun aanpak.
26
Leerlingen werkten enthousiast en precies aan hun Middeleeuwse bouwopdracht
27
FEBRUARI 2015
AULA VERANDERT IN MIDDELEEUWSE WERKPLAATS __________________________________________________________ deweekkrant.nl/gorcumsecourant, 21 februari 2015
Vrijdag 20 februari sloten de basisschoolleerlingen van Tiener College de week af met een Middeleeuws bouwproject. Met hout en elastiek maakten de leerlingen modellen van de grote katapulten zoals de Middeleeuwers ze gebruikten. Iedereen kreeg de opdracht om met een bouwtekening zelf zijn materialen op maat te maken. De aula veranderde voor een morgen in een Middeleeuwse werkplaats. Docenten Sietse van Berkel, Richard Visser en Mariska Prins vertelden de leerlingen bij al het harde werken over de belegering van kastelen en steden in de Middeleeuwen. Meneer Bart, opa van een van de leerlingen en vaak op school voor techniekles, hielp de leerlingen met veel plezier en gaf uitleg over techniek in de Middeleeuwen. Aan het einde van de morgen presenteerden de leerlingen trots hun modellen. Na de voorjaarsvakantie gaan de leerlingen nog twee weken verder met het thema "Middeleeuwen". Daarna gaan ze aan de slag met het grote thema "Ontdekkingen" dat gaat over ontdekkingsreizigers, grote uitvindingen en toekomsttechniek.
28
Het Hamelhuis bracht de geschiedenis van Hendruk Hamel helemaal tot leven
29
MAART 2015
OP BEZOEK BIJ HAMEL __________________________________________________________ deweekkrant.nl/gorcumsecourant, 4 maart 2015
Leerlingen van Tiener College bezochten woensdag 4 maart het Hamelhuis. De heer Evert van Sprakelaar vertelde bij de nog niet voltooide expositie het verhaal van zeevaarder Hendrick Hamel. Verschillende maquettes in het Hamelhuis laten zijn verblijf in Korea zien. De leerlingen maakten eerder op school kennis met Hamel door een aantal verhalen over hem te lezen. Ook maakten de leerlingen in een gastles kennis met het dagelijks leven in Zuid-Korea anno 2015. De lessen over Hamel maakten deel uit van het thema Wereldburger waaraan de leerlingen van november tot maart werkten. Het verhaal van Hamel is te lezen op www.hamelhuis.nl. Binnenkort start bij Tiener College het thema Ontdekkingen waarbij de leerlingen kennismaken met ontdekkingsreizigers en oude en nieuwe beroemde uitvindingen.
30
Zoals ieder LAB leverden De Paay en Rijksmuseum een boeiende dag op
31
APRIL 2015
LEERLINGEN TIENER COLLEGE OP PAD VOOR MAANDELIJKSE LAB __________________________________________________________ deweekkrant.nl/gorcumsecourant, 10 april 2015 Leerlingen van Tiener College beleefden vrijdag 10 april weer het maandelijkse LAB. Doel van een LAB is aan het werk gaan op een bijzondere locatie. De leerlingen maken hun 'lab' van deze plek en leren er door verschillende onderzoeksopdrachten. De oudste leerlingen bezochten het Rijksmuseum. De jongere leerlingen gingen naar het uilen- en dierenpark De Paay in Beesd. In het Rijksmuseum bekeken de leerlingen kunst en bezochten ze de voorstelling Jij en de Gouden Eeuw. Voorafgaand aan het bezoek hadden de leerlingen ieder een markante persoon uit de geschiedenis onderzocht, over wie ook in het Rijksmuseum veel te zien is. In het Rijksmuseum vulden de leerlingen hun kennis over deze historische persoon verder aan. Op school delen de leerlingen hun onderzoek later met elkaar om samen een goed beeld te vormen van belangrijke personen in politiek, kunst en wetenschap in de Gouden Eeuw. De jongere leerlingen bekeken met een aantal observatievragen nauwkeurig de verschillende dieren van dierenpark De Paay. Doel was kenmerken en gedrag te beschrijven. Met tekenspullen maakten de leerlingen schetsen en aantekeningen. Binnenkort gebruiken de leerlingen ze bij een weekthema waarin het gaat over anatomie en kenmerken van dieren.
32
APRIL 2015
WEKELIJKS ELEKTRO EN FILOSOFIE OP HET MENU __________________________________________________________ weekkrant.nl/gorcumsecourant 15 april 2015
Wekelijks zijn meneer Bart Kalkman en meneer Wim Stiphout als vrijwilligers aan het werk bij Tiener College. Meneer Bart Kalkman, opa van een van de leerlingen, is oud-elektromonteur. Hij leert de leerlingen met proeven en doe-opdrachten veel over bijvoorbeeld elektriciteit, krachten en magneten. Op vrijdagmorgen arriveert hij met zelf gemaakte voorbeelden en materialen om de leerlingen een nieuwe uitdaging te bieden. Meneer Wim Stiphout is oud-docent. Hij gaat elke donderdagmorgen in gesprek met kleine groepjes leerlingen. Aan de hand van nieuwsberichten, citaten, cartoons en foto's daagt hij de leerlingen uit door te denken en vragen te stellen bij veronderstellingen en standpunten. Met een kleine schrijfopdracht gaan de leerlingen verder met de inhoud van de gesprekken. Om zo in hun portfolio bewijs te leveren van wat ze hebben geleerd. Het aanbod elektro en filosofie maakt deel uit van de persoonlijke leerplannen van de leerlingen. Niet iedereen doet eraan mee. Net als de lessen Japans op maandag en verdiept aanbod geschiedenis zijn de lessen bedoeld voor wie meer wil dan het basisaanbod. Leerlingen beleven bijzonder veel plezier aan de lessen. Ze genieten van de verhalen. Bij elektro horen ze evengoed als bij filosofie verhalen die tot de verbeelding spreken. Ze bouwen trots hun werkstukken techniek en doen ontdekkingen en bedenken interessante vragen en antwoorden bij filosofie. In het onderwijsprogramma van Tiener College is participatie van (groot)ouders een belangrijke component. Ouders en grootouders leveren vanuit hun beroep presentaties en workshops over bijvoorbeeld programmeren, kraamzorg, catering en gezondheidszorg en helpen mee bij excursies.
33
Leerlingen verwelkomden de gasten in hun expositie
34
APRIL 2015
MONETS EN POLLOCKS IN DE KLAS BIJ TIENER COLLEGE __________________________________________________________ stadgorinchem.nl, 25 april 2015
Veertig leerlingen van Tiener College verwelkomden vrijdag 24 april hun ouders en medeleerlingen bij een eendaagse tentoonstelling. Daarmee sloten de leerlingen een project af, dat ging over kunststromingen en grote kunstenaars. Alle leerlingen verdiepten zich samen met kunstdocent Lianne van der Hoff zeven weken in een kunststroming. Ze deden met bronnen onderzoek naar kenmerken, ontstaansgeschiedenis en bekende en minder bekende vertegenwoordigers van de stroming. Daarna kozen alle leerlingen een werk uit deze stroming en maakten een schets. De variatie was groot. Van Pop art en land art tot abstract expressionisme en futurisme. Van Monet tot Pollock. Van Giacomo Balla tot Munch. Tijdens het project bezochten de leerlingen ook het Rijksmuseum en maakten ze in de lessen begrijpend lezen kennis met kunstvervalsers en kunstexperts. Tot slot van het project schilderden de leerlingen het werk op canvas. Bij de tentoonstelling vertelden de leerlingen over de verschillende kunststromingen en legden ze uit hoe ze hun werken maakten.
35
Iedere leerling maakte een wereldberoemd doek na
36
MEI 2015
¨Geachte leden van de VN...¨ __________________________________________________________ tienercollege.nl
De leerlingen van groep 8 en klas 1 en 2 die de programmalijn Tiener College volgen, hielden onlangs allemaal een korte toespraak voor de eigen ‘VN’. Onderwerp waren de millenniumdoelstellingen. Elke leerling kreeg de opdracht te onderzoeken wat deze doelstellingen inhouden en er een te kiezen. Over deze doelstelling vertelde elke leerling kort het probleem en mogelijke oplossingen. De leerlingen kregen daar 1-2 minuten spreektijd voor. De komende weken gaan leerlingen die dezelfde doelstelling kozen samen aan het werk om hun oplossingen te toetsen op haalbaarheid. Ze maken samen uit de eerste ronde toespraken een toespraak van vijf minuten waarin ze hun beste oplossingen prijsgeven. Dit keer ondersteund met infographics, foto’s, tekstdia’s e.d. De leerlingen leveren een week voor hun toespraak hun tekst in voor feedback van de docent. Op de komende toesprakendag beoordelen de leerlingen de haalbaarheid en argumentatie van bedachte oplossingen.
Iedere leerling sprak een VN, bestaande uit medeleerlingen, toe over de millenniumdoelen 37
JUNI 2015
TIENER COLLEGE ONTWIKKELT MET ONDERWIJSPIONIERS LOOPBAANORIËNTATIE __________________________________________________________ stadgorinchem.nl, 19 juni 2015
Jaarlijks biedt het vernieuwingstraject Onderwijspioniers veelbelovende innovatieve ideeën van docenten financiële ondersteuning en een coach die helpt in de ontwikkeling. Tiener College is voor komend schooljaar geselecteerd met het “beroepenproject”. Binnen dit project onderzoeken leerlingen beroepen die ze interessant vinden. Ze leggen daarvoor in principe zelf contact met bedrijven en organisaties. Pieter Snel, docent en ontwikkelaar bij Tiener College, gaat het project in samenwerking met Onderwijspioniers verder vormgeven. Het idee voor het project is mede ontstaan uit een kennismaking met Amerikaanse Big Picture scholen. Hier leren leerlingen, naast drie dagen school, twee dagen per week in een bedrijf of organisatie. Op deze stageplaats onderzoeken de leerlingen beroepen die ze later zouden willen uitoefenen. Tijdens de stage behalen ze, door te leren in de praktijk, ook leerdoelen van vakken als taal, rekenen, biologie en economie. De Big Picture scholen noemen deze trajecten Learning through internship/interest (LTI). Pieter Snel bekeek deze LTI’s in het Amerikaanse Providence: ”In 2012 waren we met een aantal docenten uit Gorinchem een week op bezoek bij Big Picture scholen. Bijzonder was om de motivatie te zien van leerlingen. Ze waren voor hun LTI bijvoorbeeld in een garagebedrijf of een basisschool. Ze wilden meer weten over dat beroep. Daarnaast hadden ze leerdoelen bij zich die ze gewoonlijk uit boeken leren. De leerling in het garagebedrijf doelen over motoren, gereedschap, brandstof enz. De leerling op de basisschool over ontwikkeling, voeding en beweging. Het was indrukwekkend hoeveel ze daardoor leerden, en vooral hoe goed ze konden uitleggen wat ze hadden geleerd.” Vorig schooljaar organiseerde Tiener College een variant door leerlingen ruimte te bieden bedrijven te bezoeken, via e-mail of FaceTime te interviewen of een dag mee te lopen bij professionals.
’De mensen vinden het leuk hun passie, kennis en vaardigheden te delen met een jongere.’ 38
Leerlingen legden zelf contact met bedrijven en instellingen. Onder de beroepenprojecten waren bezoeken aan bijvoorbeeld een cameraman, een fysiotherapeut en een universitair docent natuurkunde. Leerlingen stelden de professionals met wie ze contact legden allerlei vragen over hun beroep. Binnen hun projecten onderzoeken de leerlingen in elk geval de belangrijkste werkzaamheden en vaardigheden, mogelijke vooropleidingen, voor- en nadelen van het beroep zijn en ontwikkelingen die op korte en langere termijn zijn te verwachten in het beroepsveld. Tenslotte beoordeelt de leerling ook of het beroep bij hem of haar past. Per jaar leggen leerlingen contact met minimaal drie professionals. Met een bewijsstuk zoals een filmpje, verslag of poster, doen ze verslag van hun ontmoetingen. Pieter Snel: “Het zijn bijzondere leerervaringen voor leerlingen. Het FaceTimen met een app-ontwikkelaar bijvoorbeeld. FC Utrecht verleende medewerking door een leerling te ontvangen die meer wilde weten over de beroepen binnen een eredivisieclub. Een grafisch ontwerper liet een leerling in haar tekenstudio werken aan kleine, eigen opdrachten. Een leerling schreef een uitvoerige mail aan verschillende Nederlandse dierentuinen. Ze kreeg van allemaal een mailtje van een dierverzorger terug.”
´Dat allemaal ondernemen, is spannend en ontzettend leerzaam.’ Dit jaar werd het project opnieuw georganiseerd. Leerlingen bezochten onder andere een dierenarts, een architect, een systeembeheerder en een reclamemaker. Pieter Snel: “Leerlingen krijgen niet altijd meteen toestemming. Het is soms een verzoek doen bij verschillende mensen. Dat allemaal ondernemen, is spannend voor leerlingen en ontzettend leerzaam. We merken dat mensen die meewerken het met ongelooflijk veel plezier doen. Het is mooi om te zien hoe serieus zij het aanpakken. De mensen vinden het leuk hun passie, kennis en vaardigheden te delen met een jongere.” Het volgende schooljaar zullen alle leerlingen voortgezet onderwijs van Tiener College het project weer uitvoeren. Onderwijspioniers coacht en organiseert een aantal coachings- en klankbordbijeenkomsten voor alle geselecteerde projecten.
39
