Tijdschrift Psychologie Nijmegen April 2010 ANGST. Op zoek naar geesten De angst voor god Interview met een PTSS-patiënt

hersenspinsels Tijdschrift Psychologie Nijmegen April 2010

ANGST

Op zoek naar geesten De angst voor god Interview met een PTSS-patiënt

Vidacto is een groeiende, innovatieve dienstverlener op het gebied van Human Resource Management (HRM). Onze diensten bestaan uit advies, training, coaching en assessments. We richten ons op het topsegment van het bedrijfsleven, de zorg en de overheid. We verzorgen onze diensten op individueel niveau en ook op teamen organisatieniveau. Gedrag binnen organisaties is ons centrale thema. Onze consultants hebben een (A&O) Vidacto B.V. De la Reijstraat 9 6814 AD Arnhem Postbus 1126 6801 BC Arnhem Tel. 026 - 44 35 351 www.vidacto.nl

psychologische achtergrond en zijn sterk bedrijfsgericht ingesteld. We verstaan ons vak en we kennen het vak van onze opdrachtgevers. Deze combinatie maakt dat we onze diensten leveren aan opdrachtgevers die kwaliteit en professionaliteit hoog in het vaandel hebben. Vidacto werkt door het gehele land en houdt kantoor in Arnhem.



INHOUD Ondanks dat je je beseft dat je in Nijmegen bent, in een relatief veilig Nederland, en dat zo’n film stap voor stap wordt verzonnen overvalt deze angst je toch. Waar komt die angst vandaan? - p. 7

Sporters leven langer, maar volgens Midas Dekkers le-

ven ze ongeveer even veel langer als de tijd die ze kwijt zijn met sporten, dus wat heb je daar nou aan. - p. 11

In 2000 kreeg hij op de snelweg plots een snerpende flashback van Libanon waardoor hij zich

bijna klemreed in de vangrail. Na vele toenamen en afnamen van klachten was dit voorval de klap van de man met de hamer. - p. 27

Thema p.7 p.10 p.17 p.18 p.22 p.32 p.34 p.35

Inhoudsopgave Let’s talk about... Bang? Voor die man onder mijn bed zeker! En in het brein DE-café: Wanneer was je voor het laatst bang? Reportage: Op zoek naar geesten In ‘n dozijn: Bindingsangst Achtergrond: De angst voor God Hersenspinsels Gedicht

Columns p.4 A priori p.11 Ellis; Stoppen p.25 Somers: Kleine roze fiets Interviews p.14 Op de sofa: Ger Keijsers p.26 Na Libanon: Een soldaat met PTSS En verder: p.6 SPiN-pagina p.12 Collegerecensie: Groningen p.17 Recept: Tomatentaartjes p.20 Tips: Ruiken p.30 Hotspots: De Blonde Pater APRIL 2010 3



A PRIORI

A

ls kind was ik bang in het donker. Zodra ik slapen ging en mijn moeder het licht uitdeed, was ik bang voor wat het donker met mij zou doen. Ik had een nachtlampje in de vorm van Minnie Mouse, maar dat mocht niet baten, want meestal kroop ik na tien minuten met mijn duim in mijn mond en in mijn andere hand mijn knuffelkonijn bij mijn moeder in bed. Zij suste en troostte mij en dan was alles goed. Al wat eng was, was weg. Nu ben ik niet meer bang in het donker. Sowieso ben ik niet snel bang. Spinnen pak ik met gemak aan hun pootjes vast om ze vervolgens uit mijn raam te gooien. Ik val niet flauw wanneer ik bloed zie. Ik krijg geen zweethanden wanneer ik alleen over straat loop. Ik heb zelfs geen trillende benen wanneer ik voor een groep moet praten. En daarbij ben ik niet bang om dit te schrijven. Een held ben ik echter niet. Nog steeds niet. Ik heb helaas geen handen



COLOFON

HERSENSPINSELS: Jaargang 2, nr 3, April 2010. Het tijdschrift wordt mede mogelijk gemaakt door studievereniging SPiN en verschijnt 5 keer per jaar. Hoofdredactie: Mara Somers Redactie: Judith van der Slik, Rick Baggermans, Stan Veldkamp, Estelle Tonk, Renske Roorda & Simone ten Kate Penningmeester: Stan Veldkamp Medewerkers: Susanne van Eck Columnisten: Jules Ellis & Mara Somers 4 HERSENSPINSELS

waar spinnenwebben uit verschijnen als ik tevergeefs heldhaftig tegen flatgebouwen op probeer te klimmen. Ik heb zelfs nog nooit een kind uit de sloot getrokken en vervolgens op Hart van Nederland mijn verhaal gedaan. Nee, ik ben geen ridder op een paard die met zijn zwaard draken verslaat. Ik kan niet eens paardrijden. Ik weet niet hoe ik een zwaard moet vasthouden en ik ben trouwens ook geen man. Ik ben geen held, maar niet per se om die redenen. Ik ben niet snel bang. Zelden is er iets wat mijn wereld op zijn kop zet. Het enige waar ik mijn benen van voel trillen, ben jij. Als onze blikken weer eens kruisen, trillen niet alleen mijn benen. Nee. Mijn handen zweten, mijn hart klopt in mijn keel en ik ben op zoek naar de juiste woorden die ik nooit vind. Dan wens ik tot in den treure dat mijn inmiddels versleten knuffelkonijn, het troosten van mijn moeder en mijn duim mij zouden helpen om mijn angst te sussen. Tekst: Mara Fotografie: Ida van Mazijk, Lotte van der Zanden & Joeri Pisart Illustraties: Lotte van der Zanden, Renske Roorda & het internet Voorpagina: Renske Roorda Achterpagina: Renske Roorda Lay-out: Simone ten Kate Ontwerp: Timo Pisart Met dank aan: Joeri Pisart Redactieadres: SPiN t.a.v. Hersenspinsels, Montessorilaan 3, A.00.05, 6525HR, Nijmegen Telefoon: (024) 3612588 E-mail: hersenspinsels@ spin-nijmegen.com

— HOOFDSTUK 54 —

Waarin de student zich er makkelijk van afmaakt. Geen beter leven dan een studentenleven. Leuke vrienden, een feestje hier, een reisje daar. En, oh ja, je moet ook nog een beetje studeren natuurlijk. Kortom: je hebt het druk met van alles en nog wat. Het regelen van je studieboeken is dan misschien wel het laatste waar je je druk over wilt maken. Gelukkig bestel je via selexyz.nl snel en gemakkelijk al je studieboeken en ben je verzekerd van de complete en up-to-date boekenlijsten van de meeste studies in Nederland. Bovendien profiteer je ook nog eens van allerlei leuke en aantrekkelijke acties. Goed geregeld toch?

Al je studieboeken compleet en up-to-date op selexyz.nl



SPiN-PAGINA

SPiNvol Leven

J

ep, april, de maand van de grappen en grollen. Als koter kwam je er nog wel eens mee weg: alle klokken een half uur vooruit draaien, een paar theezakjes in de douchekop proppen of zout in het suikervaatje doen. Maar als academisch student wordt toch op zijn minst verwacht dat je niet om poep en plas gniffelt en te allen tijde bloedserieus blijft. En dat doen we dan ook. Zeker als je je verstopt achter een stel kaarten en je glimlach tracht te onderdrukken met een prachtige hand in pacht bij het pokertoernooi 12 april, en al helemaal als je de hoofdprijs hebt gezien.

met een prijs, hoewel Neerlands grootste studentenfeest dat achteraf plaatsvindt uiteraard prijs genoeg is. Wie ambitie om te winnen in het leven verder doortrekt dan slechts een eindje rennen, zal de lezing Vrouwelijk Leiderschap van Sanne Nauts 13 april waarschijnlijk bijzonder interessant vinden. In april leef je dus geen oppervlakkig, zinloos bestaan, maar kies je voor het echte SPiNvolle leven! Voor meer en actuele informatie, meer activiteiten en meer genot ben je altijd welkom op de SPiN-kamer en http:// www.spin-nijmegen.com. Tekst: Joeri Pisart

Vermoedelijk zal een ernstige frons je gelaat ook vervormen bij de 1 april Workshop Kindertelefoon excursie naar het Pieter Baan Centrum, 12 april Pokertoernooi een psychiatrische observatiekliniek die 13 april Lezing Vrouwelijk Leiderschap 22 april haar deuren opent voor SPiN. Het meest vertrokken hoofd echter zal je 24 april op de route naar Enschede vinden: SPiN zwoegt zich kapot bij de Batavierenrace, officieel de grootste estafetteloop ter wereld. Wie weet wel 6 HERSENSPINSELS

14 april Algemene Leden Vergadering 21 april Open SPiN-feest – Billabong 22 april Excursie Pieter Baan Centrum 23 /24 april Batavierenrace 28 april Feest met Ovum Novum

LET’S TALK ABOUT...

Bang? Voor die man onder mijn bed zeker! Of je nu bang wordt van het donker, een fictioneel meisje dat uit de tv kruipt of de buurman die met zijn rolgordijnen open staat te douchen; hevige angst kan je ernstig belemmeren in je dagelijkse bezigheden. Waar komt die angst vandaan? Waarom ben je soms bang van dingen waarvan je weet dat ze niet bestaan of je geen kwaad doen? Dat en meer in Let’s talk about… Angst.

H

et begint met een gezellige avond naar de film. Een psychologische triller. Je vindt het eng, maar met de andere mensen in de bioscoopzaal en daarna de drukte van een weekendavond op straat, gaat het allemaal prima en heb je een gezellige avond. Dit rustige gevoel eindigt wanneer je iedereen gedag zegt en nog een stukje alleen naar huis loopt. Het waait en er is vanavond niemand thuis in dat enorme studentenhuis aan de waalkade. Je wordt bang. Bang voor je eigen spiegelbeeld in de donkere kamer, bang van dat krakende geluid uit de keuken, bang voor dat kleine meisje met zwart lang haar voor haar gezicht wat een nog gruwelijker hoofd

verbergt. Ondanks dat je je beseft dat je in Nijmegen bent, in een relatief veilig Nederland, in een huis wat er overdag ook niet eng en oud uit ziet en dat zo’n film stap voor stap wordt verzonnen door het nog meest vreeswaardige figuur in deze context, overvalt deze angst je toch. Waar komt die angst vandaan? Volgens Ad de Jongh (2008), bijzonder hoogleraar angst- en gedragsstoornissen, zijn er twee routes waardoor een angst kan ontstaan. Bij de eerste gaat het om een wisselwerking tussen bepaalde (genetische) kwetsbaarheden en gebeurtenissen in je leven die een herinnering in je geheugen achterlaten. Wanneer de herinnering aan deze gebeurtenis wordt opgeroepen wekken ze nog steeds emotionele spanning op. Bij de tweede route gaat het enkel om de gedachte aan een enge situatie die in het geheugen wordt opgeslagen. Deze kan ontstaan door het horen van een eng verhaal of het lezen van de krant. Zonder dat je zelf iets engs of traumatisch hebt mee gemaakt, wekt de gedachte eraan toch mentale beelden op. Deze kunnen zelfs een heel eigen leven gaan leiden. En dit is ook het geval bij het zien van een enge film. Ondanks de wetenschap dat je APRIL 2010 7

LET’S TALK ABOUT naar een verzonnen verhaal zat te kijken en dat de verschrikkingen die erin voorkomen jou niet kunnen overkomen, maken de gedachten eraan je toch bang, ook na het zien van de film. Sommigen onder ons hebben hier meer last van dan anderen, maar als kind is bijna iedereen wel eens bang geweest voor iets dat niet bestond. Door verhalen over inbrekers ontstaan er spoken onder het bed. En films waarin clowntjes enge dingen gaan doen zijn ook desastreus voor de nachtrust. Het verschil tussen kinderen en volwassenen is dat kinderen op dat moment vaak niet weten dat hun fantasie en de werkelijkheid verschillen. Wanneer kinderen dit leren is de angst in het donker dan ook vaak gauw afgelopen. Een tip voor ouders met kinderen die nachtelijks last hebben van hun eigen fan-

8 HERSENSPINSELS

tasie is om er vooral niet in mee te gaan en enkel te laten zien dat er echt geen Chucky verstopt zit in de poppenlade. Helaas weten volwassenen die zich erg angstig voelen zonder een rationeel aanvaardbare reden zelf vaak ook dat hun angst niet nodig is. Deze angst kan ervoor zorgen dat je bepaalde situaties gaat vermijden en dat het je leven gaat bepalen. In dit geval spreken we van een angststoornis. Wanneer deze angst betrekking heeft op specifieke dingen, dieren of situaties heb je last van en fobie. In deze gevallen kan het verstandig zijn om een psycholoog op te zoeken. Tegenwoordig zijn er echter ook andere methoden om de mentale beelden die de angst veroorzaken zodanig te verzwakken dat de angst vermindert of verdwijnt. Een van die methoden is Eye Movement Desensitization and

LET’S TALK ABOUT

Reprocessing (EMDR). Waar de behandeling op neer komt is dat de gedachte, de mentale beelden en de daar eventueel bijhorende emoties worden opgeroepen en vervolgens worden verzwakt door andere stimuli aan te bieden. Volgens de theorie worden deze nieuwe stimuli opgeslagen op de plek van de mentale beelden of angstgevoelens. De stimuli kunnen bestaan uit de bewegende hand van de therapeut of wisselende geluidsfragmenten. Gelukkig hoeven veel mensen zich helemaal geen zorgen te maken over hun soms angstige gevoelens. Ook niet wanneer je soms zelf schrikt van je overdreven oerkreet na het ontdekken van een kat achter het gordijn. Dat is heel normaal, echt. Misschien ben jij gewoon wat vatbaarder voor fantasti-

sche verhalen en maak je daar sneller nog drie verhalen bij in je hoofd. De enige oplossing is om jezelf niet te veel bloot te stellen aan de verhalen die je later bang zouden kunnen maken. En al helemaal niet aan de films waarin vooral suggesties worden gewekt, zonder een gedetailleerde uitwerking van de gruwelijkheden; geen psychologische thrillers dus. Probeer daarnaast de angstige mentale beelden niet opzettelijk op te roepen. Herhaling versterkt namelijk de neurale netwerken die er verantwoordelijk zijn. Is dat al te laat? Dan is de enige oplossing om geen tv meer in je kamer te hebben en vooral de hele week de telefoon niet op te nemen. Ja inderdaad, seven days… Tekst: Judith Foto’s: Ida APRIL 2010 9

E N IN HET BREIN

ANGST Angst, een emotie die zijn beste tijd gehad heeft. Voor een holbewoner was het cruciaal, maar voor ons? Wie is er nog bang voor de boze wolf?

J

oseph LeDoux zou meewarig zijn hoofd schudden. “Joseph wie?”, ik hoor het je al denken... LeDoux heeft in de jaren ’90 een theorie ontwikkeld over de evaluatie van affectieve prikkels die met gevaar zijn geassocieerd. Ofwel: hoe reageert je brein op dingen waar je bang voor bent? Stel je voor, je loopt in het bos en in een flits zie je iets bewegen. Vlak voor je! Die visuele input gaat direct naar je thalamus en door naar je amygdala. Daar wordt die informatie globaal gecheckt op gevaar: “Zie ik iets waar ik bang voor moet zijn?”. Zo ja, dan wordt een signaal via je ruggenmerg direct naar je spieren gestuurd, om ze wakker te schudden. Dit is de zogenaamde ‘quick-and-dirty route’ van gevaar. Het is de snelste manier om je in gereedheid te brengen voor een ‘fight or flight’ respons. Ondertussen gaat er vanaf je thalamus ook een langzamer signaal naar je grote hersenen. Daar wordt eens rustig onderzocht wat je nu echt gezien hebt. Was het wel de boze wolf? Of misschien toch je eigen schaduw? 10 HERSENSPINSELS

Het is heel wat anders wanneer je langdurig bang bent, zoals het geval is bij een angststoornis. Stel dat die boze wolf je ooit eens flink gebeten heeft. Je schrikt en met een beetje mazzel leer je er van: volgende keer iets voorzichtiger zijn. Je brein legt een verband tussen de traumatische gebeurtenis en het bange gevoel, ontstaan in je amygdala. Een gebrekkig functioneren van je amygdala kan echter overmatige angst of zelfs een angststoornis tot gevolg hebben. Wat bij de één tot gezonde voorzichtigheid leidt, kan bij de ander tot een ongezonde angst uitgroeien. Dus vertel eens: ben jij bang voor de boze wolf? Tekst: Susanne Illustratie: Lotte



COLUMN - ELLIS

STOPPEN

A

ls gepassioneerd roker had ik altijd een intuïtieve weerzin tegen alles wat de anti-rooknazi’s propageren, maar nu ik gestopt ben, ben ik sowieso van de wap. In mijn dromen rook ik nog steeds, en vreemd genoeg neem ik mezelf dat in mijn dromen kwalijk. Schopenhauer had gelijk: dit is de slechtste van alle mogelijke werelden. Want ik rook niet en krijg toch een schuldgevoel. Je zult zien dat ik ook nog longkanker krijg en dus net zo goed had kunnen blijven roken. En to add insult to injury, een kennis van me die ook gestopt is zegt dat ze het roken helemaal niet mist. Het is verdorie toch om je dood te ergeren! Kutwijf. Men raadt mij aan om nu ook te gaan sporten. Allemachtig, het is toch al zo verschrikkelijk, moet je het dan ook nog gaan bestraffen met sport? Geen wonder dat 95% van de stoppogingen mislukt. Sporters leven langer, maar volgens Midas Dekkers leven ze ongeveer even veel langer als de tijd die ze kwijt zijn met sporten, dus wat heb je daar nou aan. Als compromis zegt men dan dat ik mijn lichaam moet bewegen. Het mag ook wandelen zijn. Dat wil ik wel, maar mijn hond wil niet. Uitgerekend ík ben gezegend met de enige hond ter wereld die niet van wandelen houdt. Ze wil alleen maar met de auto – waarbij mevrouw ook nog de arrogantie heeft om achterin te gaan zitten alsof ik haar chauffeur ben. Als ik naar het bos ga dan blijft ze bij de

auto staan kijken hoe ik het bos inwandel. Verwende teef. Nou ja zeg, volgens de spellingscontrole is ‘teef’ geen woord, ik mag ook helemaal niks. Vandaag ben ik voor het eerst in het Sanadome geweest. Dat klinkt gezond, terwijl je toch niet moe wordt. Gelukkig mag ik mijn zwembroek aanhouden. Want anders zul je zien dat je net dan een roedel psychologiemeisjes tegenkomt, en die weten dan niet waar ze moeten kijken. Dat weten ze meestal niet als ze mij zien, maar als ik daar in m’n blote janus zit heb ik er ook nog begrip voor. En ik wil voor niemand begrip hebben. Ik ben toch zeker niet voor niks docent? Studenten moeten mij begrijpen, het omgekeerde is nergens voor nodig. Mijn leven is pet zonder sigaret. Ik mis de inhalatie, Het voelt als een amputatie. Wat heb ik nou aan lucht? Zucht… april 2010 11



COLLEGERECENSIE

RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN ‘Grunn’, nee dit is geen kreet die ik exclameer omdat ik er geen zin in heb. Het is Gronings voor Groningen. Daar reisden we deze keer naar af om te kijken hoe colleges er in het hoge noorden aan toe gaan.

N

a een reis van 2,5 uur kom je dan eindelijk in Groningen aan. Je hebt een straatnaam en de naam van de zaal, ‘Pathé’. Dat is toch een bioscoop? En ja hoor, het is inderdaad een bioscoop. Nogal schuchter vragen we aan het meisje achter een balie vol met popcorn of er hier daadwerkelijk colleges gegeven worden, ze antwoordt positief. We weerstaan de ingenieuze reclame van een knipperend Grolsch bord en gaan zonder bier de zaal in.

12 HERSENSPINSELS

Eenmaal aangekomen in de bioscoopzaal worden we overweldigd door de grootte ervan. We strijken neer in de heerlijke rode stoelen en wachten tot het college Hersenen en Gedrag voor het tweede jaar begint. De hoogleraar komt ietwat te laat binnen en begint langzaamaan met het college. Zijn stem is uitermate saai, de stof ontzettend moeilijk en de plaatjes scheef gescand. Gaandeweg het college trekken we beiden eenmaal met moeite onze mondhoeken omhoog om een glimlach te veinzen, de man is nogal serieus. Het valt ook op dat hij heel het college blijft zitten wat niet bijdraagt aan een geanimeerde overdracht van informatie. En dat is wat dit college wel kon gebruiken juist omdat de stof zo saai en moeilijk is. College krijgen in een bioscoop heeft zo zijn voor- en zijn nadelen. Het belangrijkste voordeel is dat je er ontzettend fijn kan zitten, je hebt genoeg ruimte en een stoel om in weg te dromen. Grootste nadeel is wel dat je geen tafelblad voor je hebt waardoor je collegeblok in je tas blijft of op je schoot terecht komt en dat je een stoel hebt om in weg te dromen.



collegerecensie

Net als de hoogleraar nemen ook de studenten het niet nauw met de tijd. Eén jongen presteerde het zelfs om kwart voor 1 binnen te vallen bij het college dat om 1 uur afgelopen zou zijn. Vervolgens vond hij het gepast bij afloop om te zeggen dat als hij geweten dat als het college zo zou zijn, dat hij dan liever in de stad was gebleven. En dat is begrijpelijk. Onderweg naar de faculteit, die een paar honderd meter buiten het stadcentrum ligt, kom je langs de Grote Markt, de Folkingestraat en Stoeldraaierstraat, beter bekend als ‘shopper’s paradise’. De verleiding is dan ook groot om even ergens naar binnen te gaan en ik denk dat veel vrouwen dan ook falen de faculteit te bereiken. Wat overigens geen grote schande is, want de faculteit, die ze delen met sociologie en pedagogische wetenschappen heeft een kantine die zo groot is als het Gerecht. Hier moeten alleen van de eerstejaars al zo’n 1200 studenten hun maagje kunnen vullen, bovendien komt het voedsel voornamelijk uit automaten en van lekkere verse cappuccino hebben ze nog nooit gehoord. Dus dan is die shoarmazaak op de hoek van de Folkingestraat niet zo’n slecht idee.

Psychologie huist zich in het nieuwbouwgedeelte, waar het een mooie wirwar van gangetjes en kleine collegezaaltjes is. Na het college in Pathé werden wij overigens voorzien van het blad Diemensies, de HersenSPiNsels van Groningen, laten we maar zeggen. Waarvan de slecht gespelde naam al verraadt dat ze niet kunnen schrijven, om nog maar te zwijgen over de op z’n minst interessant te noemen kleurencombinatie. De masters in Groningen zijn: - Arbeids- organisatie- en personeelspsy- chologie - Hersenen en gedrag - Klinische- en ontwikkelingspsychologie - Sociale psychologie en haar toepassin- gen - Vrije keuze psychologie Tekst: Rick & Renske

De faculteit gedrags- en maatschappijwetenschappen ziet er vanaf de Grote Rozenstraat erg mooi uit. Dit is echter het gebouw van sociologie en stamt uit de 17de eeuw. Achter dit gebouw blijkt de faculteit een vreemd gekozen combinatie van oud- en nieuwbouw te zijn, met daartussen een hele mooie tuin (tenminste, ik heb me laten vertellen dat het er in de zomer goed vertoeven is). APRIL 2010 13



OP DE SOFA

niets blijkt op te kunnen tegen het bevredigende gevoel dat haren trekken geeft Nagels tot bloedens toe afbijten, overmatig snoepen, wondjes steeds weer open krabben; een van deze slechte gewoontes klinkt je vast bekend in de oren! Hieronder een interview met psychotherapeut Ger Keijsers over een ernstige, zeer vervelende gewoonte; dwangmatig haren trekken.

G

er Keijsers, psychotherapeut en gz-psycholoog, houdt zich onder andere bezig met de behandeling van patiënten met Tricotillomanie (TTM); dwangmatig haren trekken. “Patiënten beginnen hier gemiddeld vanaf hun 12e jaar mee, en dit kan soms doorgaan tot hun 60e jaar. Dit haren trekken beperkt zich niet slechts tot het hoofdhaar; ook o.a. het schaamhaar, been- en armhaar zijn aan de beurt. TTM is zeer hardnekkig; tijdelijk stoppen lukt vaak wel, maar helaas begint het haren trekken na een tijd weer van voor af aan.” Gemiddeld lijdt in Nederland 3% van de bevolking aan TTM en is 90% daarvan vrouw. Een pruik dragen wordt vaak als oplossing gebruikt voor de kale plekken op hun hoofd, of het overgebleven haar wordt over de kale plekken heen gekamd. Vrouwen hebben meer last van de kale plekken dan mannen omdat het bij mannen regelmatig voorkomt dat ze vroeg kaal worden. “Voorafgaand aan het haren trekken voelen de patiënten een onge14 HERSENSPINSELS

lofelijke spanning. Sommigen proberen afleidingstrucs ter compensatie voor het haren trekken, zoals friemelen met dingen, maar niets blijkt op te kunnen tegen het bevredigende gevoel dat haren trekken geeft.” De standaardbehandeling die voor TTM wordt gegeven bestaat meestal uit 6 sessies van gedragstherapie, waarbij het haren trekken in kleine stapjes wordt afgebouwd. “Aangetoond is dat het niet werkt om het in een keer af te bouwen. Je kunt de behandeling vergelijken met afkicken van bijvoorbeeld een gokverslaving: je mag van de therapeut nog even doorgaan met gokken, maar dan alleen in cafetaria. Dit maakt het gokken al minder aantrekkelijk; je zit tenslotte op een plek met ongezellig tl-licht en alle cafégangers kijken je op de vingers.” De resultaten van deze standaardbehandeling zijn positief; 25% van de patiënten stopt definitief, 50% heeft nog maar de helft van de klachten en 25% heeft matige vooruitgang. Helaas is de kans op terugval groot: 70%. Toch werkt gedragstherapie beter dan pillen.





OP DE SOFA

“De vraag waarom sommige patiënten terugvallen en anderen niet, is hetgeen dat mij boeit. De terugval komt onder andere doordat het echte besef van niet gaan trekken er als het ware nog niet ‘ingebakken’ zit. Het blijft altijd onder de oppervlakte aanwezig en kan in een stressvolle periode zomaar weer opkomen. Ik vind het interessant om te onderzoeken wat je nodig hebt om iemands gedrag te veranderen. De één verandert meteen en ziet het licht heel snel terwijl anderen veel training nodig hebben. Die individuele verschillen intrigeren mij.” Mogelijk is een minder inspannende therapie een betere optie; op het moment wordt er geëxperimenteerd met computertaken die de onbewuste kant van het gedrag aanpakken; zo moeten patiënten een joystick naar zich toe of van zich af duwen bij het zien van plaatjes van het te veranderen gedrag. Ze zijn zich er niet bewust van welke stimuli er tussendoor aangeboden worden. Het duwen wordt geassocieerd met verwijderen van negativiteit en trekken hoort bij aantrekken van positiviteit. Je verandert de evaluatie en zo pak je de automatisering aan omdat dit op onbewust niveau werkt. “Onderzoek naar TTM is relatief nieuw; tot zo’n 15 jaar geleden was er weinig aandacht voor. Totdat in een televisieprogramma een vrouw voorbij kwam die haren trok en een professor die daar aanwezig was meldde dat het hier ging om TTM. Na deze uitzending meldden zich honderden vrouwen uit het hele land bij hem, die dit probleem bij zichzelf herkenden. Sindsdien is het balletje gaan rollen.” 16 HERSENSPINSELS

“TTM is zeer herkenbaar voor iedereen, want het is vergelijkbaar met een slechte gewoonte die je zelf hebt. Je weet uit eigen ervaring hoe moeilijk je daar vanaf komt. Er is voor onderzoekers nog veel werk aan de winkel, hopelijk wordt de perfecte therapie snel gevonden!” Tekst: Estelle & Rick

Karakterschets: Naam: Ger Keijsers Geboortedatum: 16-02-1964 Hoogtepunt in privéleven: Eigenlijk heel cliché: mijn bruiloft en de geboorte van mijn drie kinderen. Vooral de geboorte van mijn eerste kind was heel bijzonder; je krijgt daardoor een heel andere visie op het leven. Hoogtepunt op werkvlak: Dit was toen ik gevraagd werd om voorzitter te worden voor de open master Gezondheidszorgpsychologie, die van start gaat vanaf september 2010.



STUDENTENRECEPT

A

ls je net op kamers woont of juist al een hele tijd is het soms moeilijk om een originele maaltijd op tafel te zetten. Probeer eens het volgende voorgerecht, daar maak je vast vrienden mee. Makkelijk en zo mogelijk ook nog Aldi goedkoop! Zomerse tomatentaartjes (4 personen) Bereidingstijd: 10 minuten. Tijd in de oven: 15 – 20 minuten. Kosten: € 1,30 p.p. Ingrediënten: - 4 plakjes bladerdeeg - 3 grote vleestomaten - 2 el grove mosterd - 100 gr geraspte kaas - Tijm, zout en peper



Verwarm de oven voor op 200 graden. Laat de plakjes bladerdeeg op het aanrecht. Bestuif het aanrecht met wat bloem en rol de plakjes uit tot het wat dunner wordt. Snijd er een rondje van. Leg de rondjes deeg vervolgens op een vel bakpapier op de bakplaat en prik ze een paar keer in met een vork. Bestrijk elk ronje met een dun (!) laagje mosterd en strooi er wat geraspte kaas overheen. Snijd de vleestomaten in dunne plakjes en leg ze er dakpansgewijs op. Bestrooi met zout, perper en tijm. Schuif het bakblik in het midden van de oven en laat de taartjes in ongeveer 15 tot 20 minuten gaar en krokant bakken. Je kunt er ook één grote taart van maken. Tekst: Renske

DE-CAFÉ

I

n elke HersenSPiNsels stellen wij onze medestudenten een vraag, ditmaal: “Wanneer was je voor het laatst bang?” “Toen ik laatst voor de politie weg moest rennen voelde ik me niet echt relaxed.” “Laatst deed ik mijn burgerplicht en attendeerde twee mannetjes me erop dat het niet gehoord is een fiets te slopen, maar toen wilden ze mijn fiets hebben. Op het moment zelf was ik niet bang, maar even later besefte ik wat er gebeurd was en schrok toch wel even.”

“Ik zou bang zijn als ik ooit naast jou wakker word!” “Voor de geesten die zich in mijn huis schuilhouden.” APRIL 2010 17

RE PORTAGE

“Als ik niet thuis kom zit ik in de bak” In elke HersenSPiNsels wordt een uitspraak uit het DE-café in de praktijk getest. Ditmaal ging Rick naar een verlaten gebouw in België op zoek naar geesten.

N

a wat gespeurd te hebben op het internet vond ik een site van ‘urban explorers’, mensen die naar verlaten gebouwen gaan om daar rond te kijken en foto’s te maken. De meeste van deze gebouwen staan in België. Ik krijg drie vrienden zo gek om mee te gaan en we gaan ervoor. De zenuwen zitten er goed in de avond voordat we gaan. Ik ben onrustig en weet dat de zoete omhelzing van de slaap me een rusteloze nacht zal schenken. Ik ben niet bang voor de mogelijke geesten die er zouden kunnen zitten. Nee ik heb eerder schrik voor de Belgische politie die het gebruik van hun wapenstok niet vreest, naar het schijnt. Ik pak mijn rugzak, groet mijn vader en wil de deur uitgaan, maar voor ik weg ga vraagt hij “Kom je vanavond thuis?” Ik kan hier alleen maar op antwoorden “Als het goed is wel, als ik niet thuis kom zit ik in de bak.” Mijn vader neemt het goed op en zegt iets van “Ach, dan heb je dat ook een keer meegemaakt.” Enigszins gerust gesteld door het antwoord van mijn vader ga ik naar mijn vrienden en vertrekken we naar België. 18 HERSENSPINSELS

Eindbestemming: Sterrebeek, ten oosten van Brussel. Hier ligt Château Ter Meeren. We parkeren de auto, lopen een park in en klimmen over een hek. Het kasteel ligt zo’n 500 meter verder en we rennen ernaar toe. De adrenaline van het rennen plus het risico elk moment gesnapt te worden bouwen op tot een bijna ongezonde spanning. Dichtbij het kasteel zien we een brug over een grote vijver. Het hout van de brug is weggerot. Het overgroeide stalen skelet buigt zich archaïsch over het water. Een paar meter verderop ligt de vijver droog en steken we over. In de schemering treden we het kasteel binnen. Het hele gebouw, van binnen en buiten, heeft een dystopische uitstraling, alsof je in een postapocalyptische surrealiteit terecht bent gekomen. Met onze mobieltjes als enige verlichting gaan we op onderzoek uit. Het is donker, de doorgangen zijn laag en we horen niet veel meer dan onze kloppende harten en het gekraak van het pand. Het is erg mooi om te zien hoe oud en verlaten het is. Moeilijk te omschrijven, zelfs voor een dichter. We bezoeken de oude kathedraal die een spookachtig rustgevende uitstraling heeft. Een zijkamertje

RE PORTAGE van de kathedraal herbergt een grafsteen met een naam en epitaaf. Vanuit de kathedraal lopen we naar boven. Op de een of andere manier heb ik het gevoel alsof ik naar rechts moet gaan, terwijl mijn maatje – Jeroen – de andere kant opgaat. Ik sta alleen in een verlaten doucheruimte en hoor dat ik buiten adem ben. Het voelt apart, ik weet niet waarom en vraag me af of ik dat wel wil weten. Ik besluit de ruimte te verlaten maar als ik weg ga realiseer ik me plots dat Jeroen de andere kant op ging.

Ik roep maar hoor enkel mijn eigen stem door het gebouw echoën. Nooit was ik gecharmeerd van het horen van mijn eigen stem en nu al helemaal niet. Nogmaals roep ik, maar de lucht draagt de trillingen enkel terug naar mijn eigen oren. Waarom hoort hij me niet, hij kan toch niet ver weg zijn? Of is er iets gebeurd? Voor de laatste keer roep ik “Jeroen!”, als antwoord hoor ik enkel een doffe “Ja?”. Ik ga op het geluid af en vind hem totaal in de ban van een zolderverdieping die hij heeft ontdekt. Geesten, tss. Tekst: Rick

APRIL 2010 19



TIPS

RUIKEN Wat ben je zonder zintuigen? In elke HersenSPiNsels zullen we tips behandelen die een lust zijn voor één van je zintuigen. Ditmaal geven we je tips die je neus niet onberoerd laten.

Huisgeuren Geuren kunnen, zonder in te gaan op de lange achterliggende verklaring, je gemoedstoestand beïnvloeden. Heerlijk dus om daar iets mee te doen in je woon-eetslaapkamertje in één! Ik ga voor de huisgeuren van Ambi Pur als een iets goedkoper alternatief op die van Rituals. Voor maar €3,99 heb je een navulverpakking en kun je kiezen voor een warme hout-vanille geur, een vrouwelijke geur met rozen, anjers en viooltjes, een zachte jasmijn-exotisch fruit geur of een van de vier andere combinaties. Ze zijn te koop bij de drogist of de wat luxere supermarkt zoals de AH of Coop. Tarzan & Jane. Eind jaren ‘90 was alles fijn. De grote telefoons, de hoge Spice Girls schoenen en vooral de muziek. Herinner je Toy Box nog? Trek die single Tarzan and Jane eens uit de kast. Voordat je hem in je verjaarde cd-speler stopt, wrijf je er even over en dan snuffel je er aan. Inderdaad: wrijven en snuffelen. De cds van ToyBox hebben namelijk geuren. Bij de single van Tarzan and Jane komt de geur van het oerwoud je tegemoet en waan je je ongetwijfeld in een tijgertanga op een olifant. 20 HERSENSPINSELS



TIPS Frisse natuurlucht opsnuiven Ben je de uitlaatgassen rondom de universiteit soms ook zo zat en snak je naar een frisse geur om je neus mee te verblijden? Waag dan eens een bezoekje aan de Botanische Tuin in park Brakkenstein! Deze ligt naast de universiteit en toegang is gratis dus zowel afstand als prijs zijn geen probleem. De tuin heeft vele soorten landschappen; vijvers, moerassen en allerlei verassende planten- en bloemensoorten. Maandag t/m vrijdag open vanaf 9:00 uur tot zonsondergang, in het weekend vanaf 10:00 tot 20:00 uur.

Ochtendhumeur Het is ochtend. Ik heb een onbestemd gevoel, ik mis iets. Het voelt alsof mijn dag nog niet begonnen is en ik ben nog net zo chagrijnig als een uur geleden toen mijn wekker ging. Ineens ruik ik het: een sterke geur die al mijn zintuigen prikkelt. Mijn ogen gaan plots wat verder open, ik kijk rond en zoek de bron die deze geur verspreidt. Mijn ogen blijven hangen bij het witte, viezige koffiezetapparaat wat er naar mijn idee nu stralend uit ziet. Tevreden sluit ik mijn handen om mijn koffiemok. Mijn ochtendhumeur is als sneeuw voor de zon verdwenen.

Houd je neusholtes vrij! Al deze geuren zijn natuurlijk fantastisch, maar wat als je ze niet eens kunt ruiken? De heerlijke geuren van deze lente betekenen voor veel mensen een periode van een loopneus, tranen en hoofdpijn: hooikoorts. De tip? Doe er wat aan! Er zijn verschillende medicijnen verkrijgbaar die de vervelende symptomen tegengaan. De huisarts kan je helpen met de keuze tussen pillen, neussprays en vaccinatie. De werkzame stof is meestal anti-histaminica en met een beetje geluk worden de medicijnen ook nog vergoed door je verzekering. APRIL 2010 21



IN ‘N DOZIJN

Ik ben gewoon een beetje bang voor relaties Stereotypen: een overdreven beeld van de werkelijkheid. Elke editie neemt HersenSPiNsels een type onder de loep. Deze keer: bindingsangstigen.

R

ondfladderen is enig, ervaring opdoen is geniaal en geen verplichtingen hebben is ook erg fijn. Maar wat doe je als je toevallig toch iemand ontmoet die meer waard is dan een avondje tongen op de dansvloer? Wis je dan dramatisch alle telefoonnummers van potentiële scharrels, woon je na de 2e date al samen en vermaak je jezelf dan de rest van je leven op de bank met het samen kijken naar As The World Turns? Of slaat de twijfel toe en voel je jezelf al wegrotten bij het woord ‘relatie’ en zeg je uiteindelijk tegen je honnepon: “Sorry, ik heb bindingsangst, ik kan dit niet.” Bindingsangst wordt niet altijd even serieus genomen. Ondanks dat het wel een serieuze angst is, doen er verschillende verknipte stereotypen de ronde. De arrogante yup versie is hier een voorbeeld van. Deze soort wandelt, volgens de gemiddelde student, vooral in de zakenwereld rond, is begin 30 en vaak man. Deze man leeft bovenmodaal en is vooral heel erg happy single met hier en daar een one-night-stand. Dit exemplaar staat er vooral om bekend dat hij eigenlijk niemand goed genoeg vindt, heel hoge en onredelijke eisen stelt en zichzelf daarom ook niet de kans geeft om verliefd te worden. Ze zijn vooral bang dat ze hun vrese22 HERSENSPINSELS

lijk prettige leven op moeten geven voor zoiets onbenulligs als een relatie. Anderen krijgen bij bindingsangstigen een heel ander beeld. Dit stereotype komt opvallend overeen met de symptomen van borderline. Dit type bindingsangstige is meestal vrouw, weet niet goed wat ze wil en is dus continu aan het twijfelen.. Deze vrouw is een volleerd beoefenaar in het aantrekken en afstoten. Het aantrekken is erg intens, ze gedraagt zich dan erg aanhankelijk en vertoont dan ook verlatingsangst. Zodra er echter weer iets gebeurt, slaat de twijfel weer flink toe en zal je weer afgestoten worden. Dit type heeft vaak nare ervaringen opgedaan waardoor ze bang is geworden om opnieuw gekwetst te worden en het risico daarom niet aangaat. Optie 3 in de gedachte van de student is de ordinaire slet. Dit type kan een man of een vrouw zijn. Elke keer wanneer de slet iemand ontmoet, twijfelt deze of diegene wel ‘de ware’ is en is bang om vast te komen zitten in zoiets vreselijk verstikkends als een relatie. Daarbij is dit soort bang om nooit meer met een ander naar bed te kunnen. De slet gebruikt zijn of haar bindingsangst dan ook vaak als excuus om vreemd te gaan



IN ’N DOZIJN

en met veel verschillende mensen het bed in te duiken. Wanneer je een slet aan de haak geslagen hebt, moet je dus niet raar staan te kijken wanneer er de volgende ochtend in jouw bed een smsje gestuurd wordt naar een andere potentiële sekspartner. Au. Meestal komt het er bij dit type op neer dat deze bindingsangst vanzelf verdwijnt, wanneer ze wél een keer echt verliefd worden. Bindingsangst is één van de termen uit de psychologie die zijn ware betekenis eigenlijk heeft verloren. Uit de meningen die men over bindingsangstigen heeft komt naar voren dat bindingsangst niet erg serieus genomen wordt en het meestal als een smoesje of een bepaalde persoonlijkheidstrek wordt beschouwd. Het is een hol begrip geworden waar continu mee gesmeten wordt.

Desalniettemin moet niet vergeten worden dat bindingsangst wel degelijk een serieus verschijnsel is. Wanneer je gescharrel met je liefje serieuzere vormen aan begint te nemen, is dit voor heuse bindingsangstigen hét moment om ‘doei’ te zeggen. Jij en je tortelduifje zijn op dat punt in een relatie namelijk op hun kwetsbaarst. Iemand met bindingsangst voelt zich dan beperkt in zijn of haar vrijheid, is bang om iets beters mis te lopen en begint spontaan te hyperventileren wanneer zijn of haar snoepje alleen al naar een getrouwd paar kijkt. De reden waarom iemand hier last van heeft varieert van nare ervaringen in vorige relaties tot het hebben van een vermijdende hechtingsstijl. Uit onderzoek blijkt namelijk dat mensen met een vermijdende hechtingsstijl vaker bindingsangst zeggen te hebben dan mensen met een veilige hechtingsstijl.

APRIL 2010 23



IN ‘N DOZIJN / ADVERTENTIE

Ook gaat bindingsangst vaak samen met verlatingsangst. Je bent bang om een relatie aan te gaan om uiteindelijk toch gekwetst te worden doordat je lief met de mededeling komt: “Sorry, het was leuk, maar tot hier en niet verder.” Je bent onmiddelijk bang om te verliezen wat je eigenlijk nog niet eens hebt. Verlatingsangst kunnen we zonder enige twijfel beschouwen als een serieuze angst, aangezien deze stoornis in de DSM-IV te vinden is en volgens de statistieken 7% van de volwassenen aan deze angst leidt. Bindingsangst wordt vaak in de strijd gegooid als argument wanneer een relatie niet meer werkt. Neem het echter niet te licht en zie het niet meteen als smoes wanneer iemand hierover begint. Er zijn namelijk genoeg mensen die moeite hebben met een band

aangaan en bij het denken hieraan al de rillingen over hun lijf voelen lopen. Daarnaast blijft het natuurlijk wel een heerlijk makkelijke smoes die het uitmaken een beetje verzacht. “Sorry snoes: het ligt niet aan jou, het probleem ligt bij mij. Ik vind het gewoon erg moeilijk om me te binden” klinkt nog altijd beter dan “Ik vind jou eigenlijk gewoon een saaie doos.”. Tekst: Mara Foto: Joeri De bibliothecaresse: “Ik denk dat mensen met bindingsangst vaak gewoon problemen met zichzelf hebben. Ze weten niet wat ze willen in een relatie, maar ze weten vaak ook niet wat ze willen in hun werk of studie. Ik denk dat het vooral een uiting is van een groter probleem. Die mensen zitten vooral met zichzelf in de knoop. Ik hoop niet dat ik ooit op iemand val met dat probleem.”



COLUMN - SOMERS

Kleine roze fiets

S

inds de Vierdaagsefeesten in Nijmegen staat er een kleine roze fiets met glanzende lintjes aan het stuur in de keuken. Ik weet niet waarom en hoe, maar ze staat er. Het is een zij ja, ik heb besloten om de fiets te stereotyperen om haar roze kleur en glanzende lintjes. Ik heb mijn huisgenoten er nog niet op zien fietsen, niemand raakt haar aan. Ze staat alleen maar tegen het aanrecht te vereenzamen en het mysterie voort te zetten. Ik zie in gedachten een meisje in tranen, verdrietig om haar roze fiets met glanzende lintjes. Trouw als ze was, nam ze haar overal mee naar toe. Liefdevol had ze haar alles gegeven wat ze nodig had, het was haar eerste echte fiets. Het meisje had al wel driewielers gehad en zelfs fietsen met zijwieltjes, maar zo’n serieuze fiets als deze was er nog niet geweest. De fiets werd geliefkoosd door de hele familie, ze had haar moeder om advies gevraagd toen ze de fiets in bezit nam, haar vader had haar lintjes gegeven en opa had er kralen opgezet. Het ging al een jaar goed, toen het gebeurde. Zomaar, ineens, uit het niets was het meisje haar kwijt. De Vierdaagsefeesten hebben ervoor gezorgd dat ze elkaar uit het oog hebben verloren en daarom zag het meisje niet dat haar lieve eerste fiets mee werd genomen door een dronken student. Een student die er niet om gaf dat de fiets bij iemand hoorde, die

niet besefte dat er iemand was die hield van de roze kleur van het frame en de glanzende lintjes. Een student die de fiets zag als een verovering, als een trofee die nu in onze keuken staat. Niet al onze veroveringen blijven als trofee in onze keuken staan, meisje. Deze is bijzonder, omdat het jouw eerste was. Het is niet eerlijk nee, maar fietsen komen en gaan en dat ga jij nog leren. Je eerste is bijzonder, je denkt dat je haar voor altijd zal houden en je kunt niet eens denken aan andere. Deze vergeet je niet zomaar. Je zult een ander vinden, anders dan deze en misschien zonder roze frame en lintjes, maar ook een mooie. Je gaat je beseffen dat de meeste niet voor het leven zijn, sommige worden net als je eerste door anderen veroverd, andere zullen gewoon wegslijten. Ik zal haar onder mijn hoede nemen meisje, niet als de mijne, daar is ze toch echt te klein voor. Nee, ik zal zorgen dat jouw fiets een ander meisje dolgelukkig gaat maken. APRIL 2010 25

“Ik heb een vrij zorgeloze jeugd gehad, misschien is dat wel mijn nadeel geweest”

Van een vredesmissie in Libanon tot een levensgevaarlijke flashback op de snelweg. Voor veteraan Gilbert is het verbindende element hierbij een posttraumatisch stresssyndroom (PTSS). Na jarenlange worsteling, die hem zelfs in Slowakije bracht, ondergaat hij eindelijk een geschikte behandeling.



INTERVIEW

W

anneer ik op de VIBU (Veteranen Intensieve Behandel Unit) aankom zit Gilbert in de keuken aan een kop koffie. Voordat we beginnen met het interview schenkt hij mij ook een kopje in en praten we wat over het weer en de vogels in de tuin. In het aankomende anderhalf uur kom ik erachter hoe wonderlijk, na alle sleur die hij heeft meegemaakt, zijn nuchterheid eigenlijk is. In 1980 werd Gilbert uitgezonden naar Libanon. Na een zucht te slaken schetst hij een beeld van zijn uitzending. “Er was 24/7 verantwoordelijkheidsdruk en daarnaast is altijd de kans op doodgaan aanwezig. Op een gegeven moment gaan intense indrukken aan je vreten, zeker omdat ik pas 19 jaar en onervaren was.” Velen gaan iets zoeken om de druk te verlichten. Blowen, drinken en deviant gedrag vertonen. Bloedserieus vervolgt hij: “En ik kan je zeggen dat er nog veel ergere dingen zijn gebeurd. Ja, een mens doet rare dingen onder die druk. Op dat moment lijkt het vanzelfsprekend, maar later stel je jezelf de vraag hoe je zoiets in godsnaam hebt kunnen doen en wie je op dat moment was.” Het is de maandenlange blootstelling aan stress, aan momenten waarin zijn leven in gevaar was en aan het zien van nare gebeurtenissen, waardoor hij PTSS heeft gekregen. Enigszins ironisch stelt hij: “Ik heb een vrij zorgeloze jeugd gehad, misschien is dat wel mijn nadeel geweest.” Wanneer ik vraag naar de uitingen van zijn PTSS komt er een opsomming die vele malen langer is dan ik had verwacht op basis van mijn

psychologiekennis. Natuurlijk noemt hij dissociatie en angst- en paniekaanvallen. Maar daarnaast meldt hij constant moe, agressief, alcohol- en drugsmisbruik en niet in staat zijn fatsoenlijk een relatie te kunnen onderhouden. Zijn huwelijk is op de klippen gelopen en zijn hedendaagse relatie vergt veel energie. Hij zegt ook dat hij door zijn PTSS, net als veel andere veteranen, schulden heeft gemaakt, een afwijkende emotiebeleving heeft, suïcidaal is, maar ook homocidaal, oftewel in staat iemand van het leven te beroven. Aangezien Gilbert pas 19 was heeft dit allemaal gevolgen gehad voor zijn persoonlijkheidsontwikkeling, waardoor er ook nog persoonlijkheidsstoornissen zijn ontstaan waaronder neiging naar narcistische trekken. In juli 2005 kreeg hij op de snelweg plots een snerpende flashback van Libanon waardoor hij zich bijna klemreed in de vangrail. Na vele toenamen en afnamen van klachten was dit voorval de klap van de man met de hamer. Hij signaleerde dat het menens was en hij niet meer in staat was om te werken. In 2007 zat hij psychisch zo ernstig in de knoop dat hij naar Slowakije is gevlucht. “Maar al ga ik naar Timboektoe, de problemen die in je kop zitten neem je mee.” In Slowakije zijn de problemen opnieuw geëscaleerd, waarop hij in Nederland hulp gezocht heeft om definitief met de problematiek af te rekenen. Dertig jaar lang heeft Gilbert allerlei hulpinstanties aangedaan, maar zonder succes. Nu verblijft hij doordeweeks in de VIBU, waar hij veel therapieën volgt, waaronder de spraakmakende therapie EMDR. Hierin worden tragische herinneringen (targets) APRIL 2010 27



INTERVIEW

gecombineerd met afleiding (tik geluid), waardoor de ernst van de beleving van de gebeurtenis wordt gereduceerd. Het beeld blijft, maar de emotie verdwijnt. Erg prettig binnen de VIBU vindt hij de structuur die het biedt en het lotgenotencontact. Wanneer ik hem vraag naar zijn toekomstperspectief antwoordt hij in volle realiteit. “Ik kom er niet 100% van af, maar ik leer er wel beter mee om te gaan. Ik hoop voor mezelf dat ik straks op een fatsoenlijke manier in mijn relatie kan staan, een daginvulling en plezier in mijn leven heb en hopelijk is een baan daarbij mogelijk. Eerst durfde en wilde ik niet naar mijn toekomst kijken, nu wel, maar er is nog geen helderheid.” De term PTSS bestond nog niet in de tijd van Libanon, er was dus ook geen erkenning of acceptatie voor de situatie waarin men zat en klachten die men had. Er zit een stijgende lijn in de kwaliteit van voorbereiding op uitzendingen, maar er werd in zijn tijd niet genoeg gedaan om PTSS bij militairen te voorkomen. Op de vraag of er een betere voorbereiding nodig was geweest stelt hij namelijk: “Betere voorbereiding? Sterker nog, er had een voorbereiding moeten wézen”. Hij is dan ook enorm kwaad dat hij is uitgezonden. Want ondanks dat hij wilde was hij er niet klaar voor. Ook is hij kwaad omdat veteranen vaak door defensie in de steek worden gelaten en hij nog steeds geen Militair Invalide Pensioen ontvangt en van een bijstandsuitkering leeft. Door een MIP te krijgen wordt hij erkend in zijn PTSS. Gilbert vindt, en zet zich er ook voor in, dat er meer aandacht moet komen voor veteranen met PTSS. En dan vooral 28 HERSENSPINSELS

ook aandacht voor de partner ervan. Hij zegt: “Voor de aankomende militairen met PTSS is het belangrijk dat er een structureel pad is uitgezet van geestelijke en maatschappelijke steun, waaronder aandacht voor financiële, maatschappelijke, sociale en relationele problemen. Dit om veel perifere stress weg te halen, waardoor er meer geconcentreerd kan worden op de PTSS”. Ondanks alle narigheid die hij in zijn uniform heeft meegemaakt hangen zijn blauwe baret en het uniform met onderscheidingen fier aan de wand. “Ik kan niet zomaar alles wat met het leger te maken heeft overboord gooien, ik ben voor een deel gevormd door het leger, het is een stuk van mijn persoonlijkheid.” Tekst & Foto’s: Stan

HOTSPOTS

30 HERSENSPINSELS

De Blonde Pater

Z

in om heerlijk te lunchen in een gezellig café midden in Nijmegen? Met een verassend smakelijk broodje in je linkerhand en een mokkaccino met versierd melkschuim in je rechterhand, zit je helemaal goed bij De Blonde Pater in de Houtstraat. Om half tien gingen wij de deur uit om bij De Blonde Pater een ontbijtje te eten. Zelfs op een gewone dinsdagmiddag komen wij binnen omringd door nog wat andere ‘vroege vogels’. Deze blijken na een tweede blik vaste horecagangers te zijn, je komt ze ook overal tegen. Dit ontbijt is voor ons echter een mooi excuus om de Blonde Pater eens een keer goed van binnen te bekijken. Dat is namelijk niet te doen wanneer op vrijdag-, zaterdag- of zondagmiddag elke hoek en stoel bezet is met lunchend winkelpubliek of studerend bezoeker. Wat meteen opvalt is dat het bruine café een frisse uitstraling heeft, wat mede te danken is aan de grote hoeveelheid licht dat binnenvalt. Daarnaast is er een bepaalde rust en kun je zien dat BP (onder de kenners) zijn goede naam echt verdiend heeft. Heerlijk, eerst even zitten en wakker worden. Met een kop koffie en een mokkaccino werd snel de menukaart gescand en viel ons oog op een ‘klein ontbijt’ voor nog geen tien euro. Deze bestaat uit drie stukken geroosterd brood, een Zweeds beschuitje, scrambled eggs, jam, tomaat, komkommer en de keuze uit jonge- of oude kaas. Dat klinkt goed! Wanneer het ontbijt arriveert snappen we meteen waarom ze het een klein ontbijt noemen, maar lekker is het zeker. Echt de moeite waard dus, voor een ontbijt, lunch, of gewoon om je zonden van de avond ervoor te verzachten met een kop koffie. Tekst: Judith & Renske Foto: Renske APRIL 2010 31



ACHTERGROND

Bang voor God Wij psychologiestudentjes kijken met een wetenschappelijke neus de wereld in. Alles wat onverklaarbaar is proberen we tevergeefs toch te verklaren, terwijl de oplossing oh zo simpel kan zijn. Kijk maar eens naar onze voorvaderen. In vergelijking met onze overbodig moeilijke pogingen, wisten zij pas hoe ze dat enge onverklaarbare aan moesten pakken.

D

e oude Grieken hadden een geniale oplossing voor onverklaarbare zaken. Voor alles waar niet meteen een antwoord op was, hadden de Grieken namelijk doodleuk een god voor in het leven geroepen. Waarom zijn er bijvoorbeeld overstromingen die al het lieflijke vernietigen? Simpel: Wanneer de god Poseidon hier zin in heeft, plaatst hij zijn drietand in zee en zorgt ervoor dat het water tot diep in het Griekse land doordringt. Ben je bang om te overlijden? Geen paniek! Volgens de Grieken komt iedereen die sterft namelijk in het Schimmenrijk terecht, dat onder leiding staat van Hades. Hier vind je vroeg of laat toch iedereen weer terug die je liefhebt. Zorg er wel voor dat als je gestorven bent,

er een muntstuk in je mond wordt gestopt. Wanneer dat niet gebeurt heb je namelijk geen geld om de tol aan veerman Charon te betalen en blijf je eeuwig ronddolen aan de verkeerde kant van de dodenrivier. De dood was nog steeds een angst in de Middeleeuwen. Het Christendom speelde een centrale rol in het dagelijks leven van de mens. De pest, natuurrampen en eigenlijk alle tegenslagen werden gezien als een oordeel van God. Het Laatste Oordeel van God was echter het meest angstaanjagende. Dit oordeel bepaalde namelijk of je na je dood in de hemel, de hel of het vagevuur terecht kwam. De hel werd in de 13e eeuw beschreven als een plek midden in de aarde, vol van vuur en brandend zwavel. De lucht kun je niet inademen en bovendien wordt je eindeloos gestoken met pinnen en spiesen, wordt je gebeten door demonen en gebrandmerkt in je naakte vlees. Gelukkig ging niet iedereen naar de hel, maar de hemel was echter vrij onbereikbaar voor de gemiddelde mens. Deze kwam meestal in het vagevuur terecht, dit was een plek waar zielen boete moesten doen voor hun zonden om vervolgens naar de hemel te kunnen gaan. Volgens de middeleeuwse gedachtegang was de duivel continu

32 HERSENSPINSELS

ACHTERGROND bezig om de mens tot het kwade te verleiden en hier was men doodsbang voor. Het kwade hield zich in alles op. Als je bijvoorbeeld ongewassen sla at, was er de kans dat je de duivel in je opnam. Ook kon een man door de duivel worden verleid door middel van een vrouw. Volgens Paus Innocentius III was de vrouw ‘gevormd uit zeer vuil zaad, ontvangen in een jeukte des vlezes’ en daarmee was ze het instrument van de duivel om in het hart van de man door te dringen. De grote vrees voor de duivel kwam tot uiting in de macht die de katholieke kerk had om mensen op te pakken die volgens hen verleid waren door de duivel. Ze waren een gevaar voor de maatschappij en ondergingen dan ook vaak martelingen of de doodstraf. De mensen die werden gestraft werden vaak als ketters en als heksen beschouwd, al kwamen die termen in die tijd redelijk met elkaar overeen. In de Middeleeuwen kon elke vrouw in feite een heks zijn.Wanneer iemand bang was voor een bepaalde vrouw of deze gewoonweg niet zo aardig vond, kon hij of zij diegene voor de rechter slepen. De rechter gebruikte dan verschillende manieren om te bepalen of deze vrouw een heks was. Een veelgebruikte methode was wanneer een vrouw bleef ontkennen, deze na marteling op de brandstapel te leggen, zodat de kwade krachten in ieder geval weg waren. Ook was er de weegmethode. Een heks moest minder dan 50kg wegen, anders kon ze natuurlijk niet op een bezemsteel vliegen.Verder was er de waterproef, de vrouw werd met een steen om haar nek het water in gegooid en wanneer ze bleef drijven waren blijkbaar magische krachten in het spel en was ze een heks. Wanneer ze verdronk had de samenleving zich blijkbaar zorgen gemaakt om niets, maar

was ze wel een onschuldige vrouw armer. De maatschappij van nu is doordrongen van wetenschappelijke kennis, maar toch blijven er zaken waar niet meteen een verklaring voor is. Gelukkig bestaan de weegmethode en de waterproef niet meer en hoeft mijn lichamelijk overschot geen muntstuk te dragen, maar alsnog zijn er gelovigen en alsnog kunnen zij bang zijn voor een oordeel van God. Denk aan de radicale moslims die in een hemel vol popelende maagden denken te komen, wanneer ze zichzelf en anderen opblazen. Denk aan de mensen die geloven dat je als vrouw met hoofddoek een betere moslim bent. Denk aan christenen van nu, die voor het huwelijk geen seks hebben. Denk aan christelijke homoseksuelen die niet toe wilden geven aan hun geaardheid en nu toch in scheiding liggen. Gelovigen hebben misschien het idee dat wanneer ze sterven, zij voor God komen te staan, zittend op zijn troon, en hij over hen oordeelt of ze in de hemel mogen komen of verdoemd worden tot de hel. Deze ideeën over God beangstigen mensen en schilderen hem af als boeman. God, het maakt niet uit in wat voor vorm, is de almachtige en die macht beangstigt mensen. Het is echter nooit de bedoeling van een religie om haar aanhangers te beangstigen. Het zou de liefde voor God zijn die een gelovige doet handelen op de manier zoals diegene dat doet. Aldus de bijbel: “Ik ben niet ver weg en kwaad, want Ik ben de volmaakte liefde (1 Johannes 4:16). Mijn verlangen is om je te overladen met Mijn liefde (1 Johannes 3:1). Gewoon omdat Ik je Vader ben en jij Mijn kind bent (1 Johannes 3:1).” Tekst: Mara APRIL 2010 33

HERSENSPiNSELS

Her•sen•spin•sel het; o -s verzinsel Fobieën, we lezen erover en in theorie kunnen we ze behandelen. Welke vreemde fobieën zul je tegen gaan komen als therapeut? Na het lezen van deze pagina zul je dankbaar zijn dat je nog zo normaal bent. Wat zou je bijvoorbeeld moeten beginnen als je Anablefobie (angst om omhoog te kijken) hebt? Daar valt nog mee te leven, maar een avondje stappen zit er zeker niet in als je Chorofobie hebt (angst om te dansen). Nu is dat nog te vermijden, maar hoe kom je de stad in als je Ambulofobie hebt (angst om te lopen)? Met een rolstoel dan? Maar wat als je dan ook nog Cathisofobie (angst om te zitten) hebt? En hoe zul je ooit je eigen maaltijd kunnen maken met Mageirocofobie (angst om te koken)? Dat wordt dan een sapdieet, maar dat kan ook niet met Dipsofobie (angst om te drinken). De volgende fobie had je waarschijnlijk altijd al willen kennen toen je nog naar de middelbare school ging: Didaskaleinofobie, de angst om naar school te gaan. Het einde is zoek als je sesquipedalofobie hebt, hoe ga je iemand ooit uitleggen dat je bang bent voor lange woorden als de naam van de fobie al lang is? (Sesquipedalofobie wordt ook wel Hippopotomonstrosesquippedaliofobie genoemd). Denk je dat we de meest vreemde hebben gehad? Komt hier nog een opsomming van vreemde fobieën: Epistemofobie - angst voor kennis. Ideofobie - angst voor ideeën. Phronemofobie - angst om te denken. Sophofobie - angst om te leren. Ergasiofobie - angst om te werken of functioneren. Decidofobie - angst voor het maken van keuzes en 34 HERSENSPINSELS

beslissingen. Kainolofobie / kainofobie - angst voor alles wat nieuw is. Kyphofobie - angst om voorover te buigen of te bukken. Optofobie - angst om te kijken. Rhytifobie - angst om rimpels te krijgen. Geniofobie - angst voor kinnen. Genufobie - angst voor knieën. Ommetafobie / ommatofobie - angst voor ogen. Ephebifobie - angst voor tieners. Methyfobie - angst voor alcohol. Cherofobie - angst voor vrolijkheid. Xanthofobie - angst over de kleur geel of het woord geel. Aulofobie - angst voor fluiten. Paraskevidekatriafobie - angst voor vrijdag de dertiende. Arachibutyrofobie - angst voor plakkerig eten, zoals pindakaas dat aan het gehemelte blijft plakken. Alektorofobie - angst voor kippen. Dendrofobie - angst voor bomen. Botanofobie - angst voor planten. Anthofobie / anthrofobie angst voor bloemen. Fengofobie - angst voor de zon. Pteronofobie - angst om door veren gekieteld te worden. Eufobie - angst voor goed nieuws. Hedonofobie - angst om te genieten. Walloonfobie angst voor Wallonen (ik vraag me af hoe je die oploopt…). Venustrafobie - angst voor mooie vrouwen. Metrofobie - angst voor poëzie of haat jegens poëzie (kijk dan vooral niet op de volgende pagina!). Je zou bijna Phobofobie (angst voor fobieën) krijgen, hè?! Tekst: Renske



GEDICHT

De engel op mijn schouder Fluistert zachtjes in mijn oor Mijn demonen zijn wat ouder En schreeuwen er tussendoor De leugens als waarheden verpakt Honingzoet en slissende gebracht Doen me besluiten tot een pact Klokslag twaalf sta ik klaar Een slangentong begroet me daar En wenkt me met een handgebaar Ik wilde haar een Griekse god gelijk En een lichaam aan spieren rijk Als dat alles me goed beviel Dan hoefde hij enkel... mijn ziel

Tekst: Rick APRIL 2010 35

Lachmeditatie 2 maart 2010 Onder het motto “een dag niet gelachen is een dag niet geleefd” gingen wij naar de lachmeditatie van Dhyan Sutorius. Klinkt wel lachen, maar waarom heeft iedereen dan de ogen gesloten? Omdat het geen lachtherapie is! Bij lachmeditatie draait het allemaal om acceptatie. Maak een top 10 van je problemen, neem nummer 1 en lach erom! En als je ontdekt dat je niet kan lachen, lach daar dan om! Strekken, lachen, stilte, we raden iedereen aan het een keer te proberen. De massaliteit van het gebeuren droeg echter niet bij aan een ontspannen lachbui en eindigde de bijeenkomst voor ons in een lachertje. Tekst & Foto: Renske