Op zoek naar sporen van God missienieuwsbrief CMBR – april 2015 Redactioneel Pasen is weer voorbij. Het feest van de Opstanding van de Heer ligt weer achter ons. En daarmee ook wat daaraan voorafging: de veertigdagentijd, de intocht van Jezus in Jeruzalem, het Laatste Avondmaal en de kruisdood. In zekere zin proberen we in die weken, en vooral in de laatste drie dagen ervan, het drama van het leven van Jezus mee te beleven, te ervaren, in zekere zin ook na te spelen. Dat valt niet mee. De pieken en dalen waar het hier over gaat, ervaren we in onze levens niet zo vaak, en zeker niet zo heftig. Met name de diepte van vernedering, marteling en lijden zijn voor ons geen dagelijkse kost. Voor mensen die het lijden heel goed kennen, ligt dat anders. Of het nu op persoonlijk vlak ligt, zoals een huwelijkscrisis, of dat je in armoede leeft, of dat je gevangen zit in een oorlog: het lijden en opstaan van Christus kan dan grote betekenis krijgen, juist omdat je weet waar het over gaat. In het nieuws gaat het veel over lijdende mensen. Deze nieuwsbrief is daar geen uitzondering op. Is er hoop voor deze mensen? Is er opstanding na de dood van de honderden slachtoffers van de oversteek van de Middellandse Zee? Is er hoop voor de mensen die op sociale media reageren met hysterische vreugdekreten over alweer zevenhonderd mensen die hier niet meer naar toe kunnen komen? In de AMA-commissie spraken we deze maand over Oost-Congo. Voor ons lijkt het vaak een hopeloos verhaal: dat komt nooit meer goed. Toch zijn er daar mensen die proberen iets aan de situatie te doen. Zij houden hoop, op een manier waar wij iets van leren. Het paasverhaal zet de wereld op zijn kop. De zwakke, het slachtoffer van geweld, wordt opgericht. Hij overwint, niet door geweld, maar door tederheid. Zo'n revolutie van de tederheid kan zich ook voordoen in onze wereldkerk. In het artikel van Austen Ivereigh lezen we een verrassende kijk op paus Franciscus, die bezig is met zo'n revolutie. De rafelranden van de wereld gaan de kerk de weg wijzen. Durven we die weg op te gaan?
Artikel Interreligieuze dialoog in tijden van conflict Als lid van de Sociëteit voor Afrikaanse Missiën (SMA) en expert op het vlak van Islam heeft aartsbisschop Michael Fitzgerald een lange staat van dienst op het vlak van interreligieuze dialoog met de islam. Hij is zich terdege bewust van de moeilijkheden die er zeker nu spelen. Maar hij wijst ook op de mogelijkheden die er zijn. Dialoog is juist in tijden van conflict essentieel Mgr. Fitzgerald is emeritus-nuntius van Egypte en de voormalige voorzitter van de Pauselijke Raad voor Interreligieuze Dialoog. Op 6 maart gaf hij een lezing aan de Catholic University of America. Hij ging allereerst in op een aantal fundamentele verschillen tussen de twee religies die dialoog kunnen bemoeilijken. Hij wees om te beginnen op de overeenkomsten en verschillen tussen Jezus en Mohammed. Beiden waren profeten die opriepen tot bekering. Beiden verzamelden leerlingen om zich heen. Het grote verschil is dat het rijk Gods waarover Jezus predikte ‘niet van deze wereld’ is. Fitzgerald lichtte dit toe: “Jezus wilde natuurlijk dat zijn boodschap een effect zou hebben op het gedrag van mensen. Maar navolging staat los van welke politieke setting dan ook. Hoewel ook de boodschap van Mohammed ten diepste religieus is heeft het ook een sociale component, namelijk Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015 1
het tot stand brengen van een nieuwe gemeenschap die niet door bloedbanden of tribale banden wordt bepaald, maar door religie: de Oemma.” Mohammed was dus zowel profeet als staatsman. De Oemma is zowel een religieuze als een politieke entiteit. Fitzgerald ziet in dit samengaan van religie en politieke macht de verklaring voor het feit dat moslims vanaf het prille begin bereid waren om zich zo nodig met wapens te verdedigen tegen anderen. Het Christendom voor de periode van Keizer Constantijn daarentegen was een puur religieuze beweging, zonder politieke of militaire macht. Fitzgerald geeft toe dat het Christendom na de ‘Constantijnse zondeval’ ook werd gekoppeld aan de politiek, om te beginnen aan het Byzantijnse rijk en later aan allerlei koningen en machthebbers. Het kalifaat was gedurende de beginperiode een belangrijke bindende factor voor alle gebieden die zich tot de islam hadden bekeerd. Dat duurde tot het midden van de 10e eeuw, toen het kalifaat aan macht begon in te boeten. Hoewel moslims die periode vaak beschouwen als een ideaal, was het kalifaat lange tijd geen dominante factor binnen de islam. Dat Abu Bakr al-Baghdadi, de huidige leider van IS, zich heeft uitgeroepen tot kalief is door islamitische autoriteiten algemeen veroordeeld. Zij zeggen dat de titel van kalief alleen door de gehele islamitische gemeenschap gegeven kan worden. Fitzgerald concludeert: “De jihadisten die de Islamitische Staat hebben uitgeroepen waar de sharia in acht wordt genomen onder leiding van een zelfbenoemde kalief houden zich niet aan de islamitische traditie, wat zij ook mogen zeggen.” Dialoog met dit soort mensen is onmogelijk, aangezien “zij ervan overtuigd zijn dat zij de waarheid bezitten en er daarom geen enkele reden is naar anderen te luisteren.” Fitzgerald erkent dat interreligieuze dialoog momenteel onder spanning staat. Maar juist daarom is deze nu van buitengewoon belang. Hij onderscheidt de vier verschillende vormen van interreligieuze dialoog, zoals de Pauselijke Raad voor Interreligieuze Dialoog deze definieert. Om te beginnen is er de ‘dialoog van het leven’ wanneer mensen met elkaar proberen samen te leven in een geest van openheid en elkaars vreugde en verdriet delen, hun menselijke problemen en zorgen. Christenen en moslims hebben eeuwenlang als buren samen geleefd in Afrika en Azië; en nu is er ook in Europa en Noord-Amerika een groeiend aantal moslims. “Er moeten stappen worden genomen om mensen bij elkaar te brengen, zodat zij elkaar leren kennen en er harmonieuze relaties ontstaan,” zei Fitzgerald. Ten tweede is er de dialoog van het handelen, wanneer christenen en moslims samenwerken op maatschappelijk vlak, bv. bij de inzet voor mensenrechten, maatschappelijke hervormingen, zorg voor de schepping. De derde vorm van dialoog is wanneer vertegenwoordigers van beide religies met elkaar in gesprek gaan over elkaars godsdienstige overtuigingen. De vierde vorm van dialoog is de uitwisseling van religieuze ervaring, waar mensen vanuit hun eigen traditie samen bidden of mediteren. Religieuze gemeenschappen van o.a. Benedictijnen en Trappisten zijn al jaren betrokken bij deze vorm van dialoog.
“Er moeten stappen worden genomen om mensen bij elkaar te brengen, zodat zij elkaar leren kennen en er harmonieuze relaties ontstaan.” De belangrijkste vorm van dialoog vindt volgens Fitzgerald plaats op het locale niveau. Die ‘dialoog van het leven’ moet volgens hem niet worden gezien als instrument om crises te bezweren, maar vooral als preventieve strategie die erop is gericht relaties tot stand te brengen en zodoende gemeenschappen weerbaar te maken tegen mogelijk geweld en ophitsing. Hij merkte op dat op Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015
2
plekken waar christelijke en islamitische leiders een geschiedenis van samenwerking met elkaar hebben, conflicten minder snel uit de hand lopen. Wanneer er toch conflicten ontstaan, moet men er werk van maken dat ‘herinneringen worden uitgezuiverd’. Fitzgerald bedoelt daarmee dat “men luistert naar de verschillende versies van dezelfde gebeurtenissen, aandacht besteed aan zowel de feiten als de manier waarop men deze heeft ervaren en men probeert te komen tot een gemeenschappelijk begrip van de gebeurtenissen. Wanneer men in alle eerlijkheid kijkt naar wat er is gebeurd, ontdekt men meestal dat dingen niet puur zwart of wit zijn. Beide kanten kunnen schuld dragen. De erkenning dat mensen zich hebben misdragen, onrecht of wandaden hebben begaan is hoe dan ook een belangrijke stap in het proces van verzoening.” “Interreligieuze dialoog moet leiden tot een gemeenschappelijke zoektocht naar begrip, naar een gemeenschappelijke solidariteit met mensen die lijden en in nood verkeren, naar een verlangen naar gerechtigheid voor allen, naar vergeving voor wat men heeft misdaan; Bovendien moet men bereid zijn te erkennen dat men verkeerd heeft gehandeld, zowel op individueel als op collectief niveau,” concludeerde Fitzgerald. “Dit lijkt de weg voorwaarts voor de dialoog tussen christenen en moslims.” Bron: National Catholic Reporter
Artikel Hogere oversten in Duitsland spreken zich uit over gezinssynode 2015 De kerk moet een andere benadering ontwikkelen van seksualiteit, meer vertrouwen hebben in de gelovigen en meer respect tonen voor beslissingen die mensen nemen op grond van hun geweten. Dit zijn punten die de Duitse Conferentie van Hogere Oversten (DOK) benadrukt in haar bijdrage aan de bisschoppensynode over het gezin dat in oktober van dit jaar zal worden gehouden in het Vaticaan. door Christa Pongratz-Lippitt In een acht pagina’s tellende verklaring aan de Duitse bisschoppenconferentie wijzen de Duitse hogere oversten erop hoe belangrijk het is dat de kerk haar visie op seksualiteit verruimt. Volgens de hogere oversten vinden hedendaagse katholieken het belangrijk dat seksualiteit geen bron van angst en zorg is zoals het dat in het verleden maar al te vaak was voor katholieken. De Duitse gelovigen zijn er tegenwoordig van overtuigd dat seksuele ontplooiing ‘belangrijk en waardevol’ is. De overgrote meerderheid gelooft bovendien niet dat elke seksuele handeling open moet staan voor voortplanting. Wel belangrijk vindt men het verantwoord ouderschap. “Actieve gelovigen roepen verantwoordelijken in de kerk in het bijzonder op om hen meer vertrouwen te schenken,” schrijven de hogere oversten. “Zij zouden graag meer ondersteuning vinden in het maken van gewetensbeslissingen, maar staan kritisch ten opzichte van pastores die met harde hand ingrijpen.” “Actieve gelovigen roepen verantwoordelijken in de kerk in het bijzonder op om hen meer vertrouwen te schenken.” De status van katholieken die zijn gescheiden en hertrouwd is al decennialang een probleem en moet dringend worden opgelost, staat in de verklaring. De vraag hoe priesters moeten omgaan met al diegenen die betrokken zijn bij het mislukken van een huwelijk is een van de meest dringende Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015
3
problemen in het pastoraat van nu. “Onze ervaring is dat zelfs katholieken die al decennialang gelukkig getrouwd zijn willen dat de kerk een barmhartige oplossing vindt voor mensen van wie het huwelijk stuk is gelopen,” stelt de verklaring. Zij zijn het niet eens met het argument dat vaak naar voren wordt gebracht in kerkelijke documenten dat het tonen van barmhartigheid aan gescheiden en hertrouwde mensen de schittering van het christelijke huwelijk zou doen verminderen. Integendeel, de huidige kerkelijke praktijk van het weigeren van de communie aan gescheiden en hertrouwde katholieken wordt door velen ervaren als het ‘werpen van een schaduw’ op Gods liefde en op het goede nieuws. Veel Duitse katholieken zouden graag zien dat de katholieke kerk de praktijk van orthodoxe kerken overneemt, die gescheiden en hertrouwde mensen toestaat om de eucharistie te ontvangen, vooral gezien het feit dat de kerk deze praktijk nooit heeft verworpen. Priesters horen steeds weer dat de meeste homoseksuele mensen zich niet geaccepteerd voelen in de kerk. “Veel homoseksuelen streven naar een christelijke levensstijl en een levenslange, trouwe relatie. Maar zij kunnen niet accepteren dat de kerk hen verplicht om celibatair te leven. Meer en meer katholieken in stedelijke parochies vinden dat het zegenen van homoseksuele relaties geenszins afbreuk doet aan het christelijke huwelijk. Zij betreuren het dat zoveel homoseksuele mensen de kerk verlaten of lang geleden al hebben verlaten, omdat ze zich niet geaccepteerd voelen,” stellen de hogere oversten. Ook onder jongeren leeft het verlangen naar verantwoordelijke, langdurige en trouwe relaties. Maar de vele gevallen van seksueel misbruik door priesters en het maatschappelijk debat over de misstanden waaraan jongeren werden bloot gesteld heeft jonge mensen terughoudend gemaakt om open in gesprek te gaan met pastores. Dat is uitermate betreurenswaardig. Al deze zaken staan “al veel te lang” op de kerkelijke agenda, zonder dat er antwoorden zijn gevonden. Het resultaat is dat er een wijde kloof is ontstaan tussen de kerkelijke leer en de levensstijl van veel katholieken. Die kloof wordt alleen maar breder, volgens de hogere oversten. De verklaring sluit af met de volgende oproep: “Onze kerk moet een uitnodigende kerk zijn. Door het dialogische proces van de bisschoppensynode is er weer discussie over vragen rond huwelijk, familie en seksualiteit. Laten we in alle nederigheid en met moed deze kans benutten om samen nieuwe antwoorden te vinden, die al te lang op zich laten wachten. Laten we met elkaar in gesprek gaan over het huwelijk en het gezin en daarbij een taal gebruiken die aansluit bij de maatschappelijke realiteit. We moeten het niet alleen hebben over de vreugde van een succesvol huwelijk, maar ook over hen die zich in een huwelijkscrisis bevinden en over mislukte huwelijken. Dit is een moment om deze pastorale kans te grijpen – laten we deze gebruiken met de kracht die God ons geeft!” De 430 oversten die verenigd zijn in de Duitse Conferentie van Hogere Oversten representeren 22.800 religieuzen – 18.300 zusters en 4500 paters en broeders. Bron: The Tablet
Aanbevelingen voor de Synode over het gezin Op 22 april organiseerde de KNR in samenwerking met de Unie NKV een bijeenkomst waarin gesproken werd over een aantal thema's rond het gezin: echtscheiding, homoseksualiteit en migratie. Een korte impressie is te vinden op de website van de KNR. Tijdens de bijeenkomst is door de aanwezigen een aantal aanbevelingen gedaan die naar Rome zullen worden gestuurd. Binnenkort zullen de aanbevelingen te lezen zijn op de website van de KNR. Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015
4
Artikel Latijns-Amerikaanse kerk in opkomst als bronkerk De Britse commentator Austen Ivereigh schreef over de vitaliteit die uitgaat van de LatijnsAmerikaanse kerk. Ze weerspiegelt niet meer wat er in Europa wordt bedacht, maar is nu zelf een bron van vitaliteit en vernieuwing. De huidige paus speelt daar al heel lang een voorname rol in. Het onderstaande is een ingekorte vertaling van zijn artikel in NCR. door Austen Ivereigh Met de keuze voor kardinaal Bergoglio tot paus heeft het conclaaf van 2013 niet alleen een man gekozen, maar ook een programma. Dat programma heeft de trekken van wat er in 2007 is besproken op de CELAM-conferentie in Aparecida (Brazilie). De voornaamste auteur van het slotdocument was kardinaal Bergoglio, als aartsbisschop van Buenos Aires. Binnen de wereldkerk is Latijns Amerika nu een bronkerk geworden. De sfeer van Aparecida, missionair, evangeliserend, pastoraal en arm, vormt de basis voor wat paus Franciscus nu probeert, getuige zijn Evangelii Gaudium. Een nieuw centrum De geschiedenis van de Rooms-Katholieke kerk heeft steeds impulsen gekregen vanuit een bepaalde geografische kern. De Contrareformatie kwam uit Italie en Spanje, het Tweede Vaticaans Concilie werd sterk gekleurd door Duitsland en Frankrijk. Nu is Latijns Amerika aan de beurt om de richting te wijzen aan het geheel. Daarmee doorbreekt de paus het Europese en Noord-Amerikaanse denken in termen van liberaal versus conservatief. Een duidelijk voorbeeld is de manier waarop de paus zijn voorganger Paulus VI bijvalt in diens verzet tegen kunstmatige geboortebeperking. Paus Paulus VI nam hier een profetisch standpunt in namens de armen en tegen de heersende machten, die stelden dat armoede een gevolg is van de groei van de bevolking. In het Noorden van de wereld streden liberalen en conseratieven hierover tegen elkaar met verwijzing naar - van de liberale kant - de persoonlijke autonomie, en naar - van de conservatieve kant - de doctrine van de kerk. Met deze ondersteuning van het standpunt van Paulus VI zette zijn opvolger Franciscus beide partijen op hun nummer. "De eerste vraag die elke pastor die structuren van onrecht wil veranderen, zich moet stellen is: Wat vragen mijn mensen van mij? Waartoe roept het volk mij? En dan moet hij durven luisteren." (overste J.M. Bergoglio SJ tot zijn medebroeders in 1980) Deze stellingname is geheel in lijn met de CELAM-conferentie van 1968 in Medellín. Deze conferentie heeft Jorge Mario Bergoglio, die destijds nog studeerde bij de Jezuïeten, diepgaand beïnvloed. Ook in Medellín, waar de optie voor de armen voor het eerst werd uitgesproken, zag men in Humanae Vitae een protest tegen koloniale ontwikkelingsstrategieën. Nu heeft paus Franciscus het over ideologische kolonisatie. Volkeren moeten hun vrijheid, hun cultuur, hun geschiedenis kunnen behouden. Theologie van het volk De Jezuïeten waren in de jaren zeventig verwikkeld in een richtingenstrijd. Bergoglio benadrukte dat zij zich moesten richten op de noden er waarden van het heilige volk van Gods gelovigen. In deze term kwamen het volk Gods van het Tweede Vaticaans Concilie en de optie voor de armen van Medellín bij elkaar. Maar de term ging niet terug op sociale wetenschappen, maar op nationalisme Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015
5
en cultuur. Hiermee sloot Bergoglio aan bij een typisch Argentijnse tak van de Latijns-Amerikaanse theologie. Deze theologie van het volk verwierp liberalisme en marxisme, en zag het volk als subject van de eigen geschiedenis en cultuur, ontvangers en ook boodschappers van het evangelie. Bergoglio hield zijn medebroeders steeds voor dat ze goed naar hun mensen moesten durven luisteren: ‘Waartoe roepen de mensen mij?’ Met dit uitgaan van geschiedenis en cultuur, in plaats van sociale wetenschappen en politieke revolutie, koos hij een heel andere lijn dan de hoofdstroom van de bevrijdingstheologie. Hierbij kreeg hij maar een gedeelte van zijn Argentijnse medebroeders mee. Toch won juist deze lijn het, zowel in het document Evangelii Nuntiandi van paus Paulus VI als in de volgende CELAMconferentie in Puebla in 1979. Voor de theologen van deze richting is het bevrijdingsproject geen politieke revolutie, maar een opbouw van het volk, waarbij God Zijn volk roept tot gerechtigheid, en waarbij de kerk dat volk beschermt en bemoedigt, in de eerste plaats het arme volk in de marge. Nu is de Latijns-Amerikaanse kerk een bronkerk geworden. Ze weerspiegelt niet slechts inzichten en praktijken uit Europa, maar ze geeft zelf impulsten aan de wereldkerk. Daarvoor was het nodig dat het volk van Latijns Amerika een stem kreeg. Dat is nu gebeurd. Zowel het marxisme in de bevrijdingstheologie als het centralisme van paus Johannes Paulus II moesten daarvoor naar de achtergrond verdwijnen. In 2005 was het nog te vroeg, maar kardinaal Bergoglio voorzag toen al dat de tijd voor Latijns Amerika bijna aangebroken was. Het was tijd dat Latijns Amerika aan de universele kerk haar dienst zou moeten aanbieden. Aparecida en haar uitstraling De CELAM-conferentie in Aparecida (2007) vond plaats met uitdrukkelijke toestemming van paus Benedictus XVI. Deze zei ervan overtuigd te zijn dat de toekomst van de hele katholieke kerk hier vorm zou krijgen. Bergoglio kreeg van zijn medebisschoppen de taak het afsluitende document te redigeren. Daarbij verwerkte hij veel elementen van de theologie van het volk. In een toespraak had hij het over de existentiële marge. Hiermee doelde hij niet alleen op de armoede, maar op een hele wereld van kwetsbaarheid, en tegelijk op vreugde en hoop vanwege Christus' nabijheid. Aparecida luidde het begin in van een nieuwe lente van het geloof, een bewijs dat de Latijns-Amerikaanse kerk volwassen was geworden. Het is daarom geen wonder dat paus Benedictus XVI juist op reis in dit continent bedacht dat hij een jaar later zou aftreden: de vermoeide Europese kerk zou plaatsmaken voor de vitale Latijns-Amerikaanse. Op de synode over de nieuwe evangelisatie waaide de wind uit het Zuiden. De kerk in het Noorden is in zichzelf gekeerd geraakt en verwereldlijkt. Ze evangeliseert niet meer en laat het levende water niet meer stromen. Bergoglio: ‘We hebben Jezus in de sacristie vastgebonden.’ In contrast met die kerk staan kerken in Azië en het Midden-Oosten, die ondanks vervolging en oorlogen vol vitaliteit zijn. Voor Bergoglio staat Christus niet buiten ons op de deur te kloppen om binnen te mogen, maar zit hij in ons en vraagt om naar buiten te worden gelaten. We hebben de keuze tussen een barmhartige, missionaire kerk en een verlamde afstandelijke kerk. Met de keuze voor paus Franciscus hebben de kardinalen niet alleen een man maar ook een programma gekozen. Het licht van Aparecida is nu naar Rome gebracht. Onze ogen zijn nog steeds bezig aan dit licht te wennen. bron: National Catholic Reporter – 13 maart 2015 over de auteur: Austen Ivereigh is een Britse schrijver, journalist en commentator over godsdienst en politiek. Hij schreef een biografie over Jorge Mario Bergoglio. Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015
6
Column Dorp De wereld is een dorp. Hoor ik ten minste vaak zeggen. Dan wel een dorp met hindernissen realiseer ik me weer eens. Dat merk ik, nu ik zelf weer door ‘ons dorp’ moet gaan reizen. Naar New Dehli in India. Grote en vooral drukke wijk in ons werelddorp, dat India. Ik ben er nooit eerder geweest. Opkomende grootmacht lees ik de laatste jaren voortdurend in de krant. Een van de tijgers samen met Brazilië en China, die ons en onze vergrijsde, vermoeide economie in Europa gaan opvreten. Bollywood is al groter dan Hollywood. ICT, ruimtevaart en literatuur zijn booming in het land van Gandhi en zetten het op de kaart. Nu ik er heen moet, merk ik dat ik er weinig van weet. Okay, ik heb wel wat recente Indiase auteurs gelezen, heb natuurlijk de film van Gandhi gezien en heb wel eens heel lekker Indiaas gegeten in London. Maar voor de rest? Voor de rest roept het bij mij toch vooral het beeld op van een veelvoud aan tempels en goeroes, toeterende verkeerschaos veroorzaakt door heilige koeien, gigantische sociale tegenstellingen en Moeder Teresa. De wereld een dorp? Nou ja, dan wel een dorp met grote scheidsmuren, want mensen uit India ken ik eigenlijk niet. Dat zou in een echt dorp toch niet kunnen. Ik ken eigenlijk alleen mijn collega waar ik nu naar op bezoek ga. De laatste jaren heb ik wel regelmatig een oorspronkelijke Indiër aan de telefoon. De wereld lijkt dan inderdaad een dorp. Meestal vertelt hij me vanuit een rumoerig call center met een accent beladen tongval en in haast onverstaanbaar Engels dat mijn computer op instorten staat. Dat weet ik nog niet, maar hij wel. En wat nog mooier is, hij kan dat in elk geval vanuit India ook nog voorkomen. Tegen betaling, dat wel. Reden waarom zo’n gesprek meestal niet lang duurt. Want ik weet dat hij op een slinkse manier mij wat euro’s lichter wil maken en zichzelf wat roepie’s zwaarder. Ik sta in elk geval op het punt een mij onbekende wijk in te gaan. Dat merkte ik ook bij de visumaanvraag. Dat is al een avontuur dat langer duurde dan mijn eigenlijke reis. Een visum voor India aanvragen betekent namelijk een bos inlopen met daarin allerlei soorten visa. Heb je eindelijk een visum gekozen duikt er een apart woud aan diverse paperassen achter het gekozen visum op. De onlineservice crashte een aantal keren maar eindige iedere keer definitief het uploaden van mijn pasfoto. Wat niet lukte. Dat heb ik dus maar opgegeven. Zeker toen bleek dat een irisscan (iris, niet isis!) en vingerafdrukken meegeleverd moesten worden, bedacht ik dat een fysieke gang naar een visumcenter toch praktischer zou zijn. Amsterdam en Rotterdam vielen meteen af, want daar kun je alleen op afspraak terecht en dan nog maar pas op zijn vroegst over vier weken. Den Haag dus maar. Ik arriveerde vroeg. Dat bleek verstandig, want daar moest ik in de rij met nog enkele honderden (!) kaaskoppen die het Indiase curry-paradijs willen ontdekken. India kent geen klok maar seizoenen, merkte een wachtende jolig op. Of dat klopt weet ik niet, maar na vijf uur wachten in een ruimte met Indiase luchtvochtigheid (waarschijnlijk om al wat te wennen), had ik eindelijk de balie bereikt en overhandigde mijn aanvraag. De vriendelijke dame bekeek mijn aanvraag en constateerde meteen dat mijn pasfoto niet deugde. Niet dat ik er niet netjes opstond, integendeel. Maar het formaat was niet in orde. Ik voelde het zweet in mijn handen uitbreken, want net voor mij was een mevrouw - ook na vijf uur wachten - teruggestuurd omdat haar achternaam met een umlaut was. En die was toch echt in de aanvraag vergeten… Mijn tekortkoming van een te kleine foto kon echter meteen opgelost worden. Een deur verder in hetzelfde gebouw was een fotograaf die het juiste formaat maakte, aldus de jongedame. Opluchting. Die opluchting werd overigens wat minder bij de betaling, want het bedrag herinnerde mij aan de bedoelingen van die Indiase callcenterbeller. Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015
7
Desondanks ging ik monter naar huis. India. Het klinkt exotisch, maar het is gewoon deel van mijn dorp. Ryan van Eijk
Wereldkerk Japanse bisschoppen vragen aandacht paus voor risico’s nucleaire energie De katholieke bisschoppen van Japan hebben er tijdens hun ad limina bezoek aan Rome op 20 maart jl. op aangedrongen dat de paus in zijn encycliek over het milieu aandacht schenkt aan de risico’s van nucleaire energie. De encycliek moet in juni of juli uitkomen. Japan heeft nog steeds te lijden onder de gevolgen van de meltdown in 2011 van de Fukushima Daiichi kerncentrale. Ieder herinnert zich waarschijnlijk nog wel de beelden van de tsunami die deze kerncentrale verwoestte. In Japan woedt sindsdien een maatschappelijke discussie over atoomenergie. Alle kerncentrales zijn stil gelegd. Maar eerste Minister Shinzo Abe heeft laten weten dat hij minimaal een derde van de 54 kerncentrales weer wil laten opstarten. De Japanse bisschoppen verzetten zich daartegen. Ze hebben laten weten dat de Fukushima-ramp heeft aangetoond dat men werk moet maken van het ontwikkelen van hernieuwbare energiebronnen. Bron: NCR
Argentijnse daklozenkrant interviewt paus Twee jaar na zijn verkiezing, heeft paus Franciscus een exclusief interview gegeven aan een Argentijnse daklozenkrant, La Cárcova News. Carcova is een arme buitenwijk van Buenos Aires, een van de vele villas miserias zoals ze daar worden genoemd. Publicatie van de krant is in handen van een groep jongeren in de wijk. Via de pastor in de wijk, José Maria ‘Pepe’ di Paola, een goede vriend van de paus, hebben zij een serie vragen voorgelegd aan de paus. De vragen gaan over zaken waarmee ze dagelijks te maken hebben: drugs, familie, geloof, verwoeste levens en manieren om staande te blijven. “Iedereen kan veranderen. Zelfs mensen in de meeste erge situaties. God kijkt niet neer op zijn eigen evenbeeld.” (paus Franciscus op zijn ontmoeting met daklozen) Op de vraag hoe mensen hun leven weer kunnen opnemen wanneer het lijkt alsof alles verloren is, antwoordde de paus: “Iedereen kan veranderen. Zelfs mensen in de meeste erge situaties. Ik ken sommige mensen die zichzelf hebben laten gaan, die hun leven hebben vergooid, maar die nu zijn getrouwd en kinderen hebben. Ik zeg dit niet vanuit optimisme. Elk mens is gemaakt als evenbeeld van God; God kijkt niet neer op zijn eigen evenbeeld. Hij redt de mens, Hij vindt altijd een manier om mensen weer naar zich toe te halen, ook al verkeert die mens in de duisternis. De kracht van de Heilige Geest is in staat het geweten van mensen te veranderen.” Sommige vraagstellers maken zich zorgen over nieuws dat er fanatici zijn die de paus willen vermoorden. Daarop antwoordde paus Franciscus: “Het leven is in Gods hand. Ik zeg tot de Heer: U zorgt voor me. Maar als het uw wil is dat ik sterf of dat iemand me iets aandoet, vraag ik slechts één ding: dat het geen pijn zal doen.” Bron: Vatican Insider
Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015
8
Dag van missionaire martelaren Op 24 maart werd weer de jaarlijkse Dag van Gebed en Vasten ter Herinnering aan Missionaire Martelaren gehouden. Deze dag wordt gepromoot door de jeugdbeweging van de Pauselijke Missie Sociëteiten. De dag valt samen met de herdenking van de dood van Mgr. Oscar Arnulfo Romero, aartsbisschop van San Salvador, die op 24 maart 1980 werd vermoord. OP 23 mei a.s. wordt hij zalig verklaard. In de periode 1980 – 1989 hebben naar schatting 115 missionarissen op gewelddadige wijze de dood gevonden. Het decennium daarop vonden 604 missionarissen de dood. Het aantal ligt beduidend hoger vanwege de genocide in Rwanda (1994), waarbij tenminste 248 priesters, pastoraal werkers en zusters werden vermoord. In de periode 2001-2014 ligt het totale aantal martelaren op 343. In 2014 werden 26 pastorale werkers gedood: 17 priesters, een mannelijke religieus, zes vrouwelijke religieuzen, een seminarist en een leek. Deze cijfers hebben alleen betrekking op gevallen waarover gerapporteerd is. De reële cijfers liggen dus waarschijnlijk hoger. Bron: Fides "Het is een mooi moment wanneer we gaan begrijpen dat we niet meer zijn dan een stuk gereedschap van God. We leven slechts zolang als God wil dat we leven." (Oscar Romero)
Vaticaanse statistieken over de kerk Het aantal katholieken in de wereld is in 2013 opnieuw iets gestegen. Het aantal religieuzen daalde. Eind 2013 waren er naar schatting 1 miljard 253 miljoen katholieken. Daarnaast moeten er nog ongeveer 5 miljoen katholieken wonen in landen waar het opnemen van statistieken over dit onderwerp gevaarlijk of onmogelijk is. Een jaar eerder was het aantal katholieken 25 miljoen lager. Daarmee groeit de kerk met 2%, terwijl de wereldbevolking met 1% groeide. Katholieken maken 17,7% van de wereldbevolking uit. Het aantal religieuzen daalde, vooral in Noord-Amerika en Europa. Het aantal zusters is wereldwijd in vijf jaar tijd met 6,1% gedaald. In Noord-Amerika was die daling 16,6% en in Europa 12,6%. Bron: CNS
Religieuzen zonder grenzen Monialen en de sociale media Deskundigen zijn heel positief over het gebruik van sociale media door contemplatieve zusters en broeders. Het verandert beslist de ervaring van het contemplatieve leven. Het kan er een verrijking van zijn. Sociale media hebben ook een aantal negatieve kanten, zoals verslaving, maar het kloosterleven biedt een bescherming daartegen. Dat zegt prof. Giuseppe Roma in een interview met de Vatican Insider. Het leven in een situatie van afscheiding van de wereld wordt niet ondermijnd door de virtuele werkelijkheid. De sociale media zijn eigenlijk een positieve manier om in contact te blijven met de buitenwereld. Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015
9
De discussie over het gebruik van sociale media in contemplatieve zusterkloosters wordt vooral gevoerd in Italië en Spanje. Daar leeft meer dan de helft van alle 38.000 monialen in de wereld.
Religieuzen blijven op hun post in Jemen In het door geweld geteisterde Jemen zijn zes Salesiaanse priesters en twinig zusters Missionaries of Charity actief. Ondanks de spanning blijven ze aan het werk. Ze kunnen dat redelijk veilig doen, ook al bevinden sommigen zich in Sanaa, waar fel gevochten wordt. De apostolisch vicaris van ZuidArabië noemt hen een geloofwaardig teken van de aanwezigheid van de geest. Vlak voor de Goede Week vroeg de vicaris om gebed voor allen die worden gediscrimineerd, gemarteld, uit hun huizen gejaagd, misbruikt en gedood.
Gerechtigheid, Vrede, Heelheid van de Schepping Latino evangelicals roepen op tot afschaffing doodstraf In de VS heeft een belangrijke coalitie van Latino evangelikale kerken zich uitgesproken voor het afschaffen van de doodstraf. Het is de eerste keer dat een nationale vereniging van evangelikale kerken zich tegen de doodstraf uitspreekt. Eind maart nam de National Latino Evangelical Coalition een unaniem besluit om alle 3000 aangesloten congregaties te vragen zich in te zetten voor afschaffing. “Als volgelingen van Christus worden we opgeroepen om te streven naar gerechtigheid voor allen,” zei de voorzitter van de coalitie, Gabriel Salguero. "Als latino’s weten we maar al te goed dat gerechtigheid niet altijd gelijkelijk geldt voor allen.” Salguero zei dat het besluit is genomen na een jarenlang proces van gebed en dialoog met groepen die pleiten tegen de doodstraf. “Het evangelie roept ons op ons uit te spreken voor het leven. Ons unanieme besluit om ons uit te spreken voor afschaffing van de doodstraf maakt deel uit van deze opdracht.” Bron: Religion News Service
Fel debat op de Filippijnen over echtscheiding Het wetsvoorstel van de Filippijnse Gabriela Vrouwenpartij om echtscheiding te legaliseren, roept fel verzet op van de katholieke kerk en van een grote groep parlementsleden. Dit voorjaar wil het parlement erover stemmen. De Filippijnen zijn momenteel het enige land ter wereld (afgezien van Vaticaanstad), waar echtscheiding wettelijk niet mogelijk is. De katholieke bisschoppen roepen de bevolking op trots te zijn op dit unieke gegeven, en niet het voorbeeld te volgen van de landen waar het christelijk geloof verdwenen is. Wanneer echtparen in de Filippijnen uit elkaar willen, kunnen ze dat wel, maar hun huwelijk blijft officieel bestaan, behalve als ze het nietig kunnen (en willen) laten verklaren. Alleen in dat laatste geval is wettig hertrouwen mogelijk. Er tekent zich in de bevolking een meerderheid af die voor de mogelijkheid van echtscheiding is. Een grote groep parlementsleden staat echter op de rem. Bronnen: CNS, Eglises d'Asie
Van geweld naar tederheid - Jean Vanier De stichter van de Arkbeweging, Jean Vanier, heeft de bekende Templeton Prize 2015 ontvangen. Als reactie op de toekenning schreef Vanier: 'Er is veel tijd voor nodig om te komen van geweld naar tederheid.' Hiermee verwees hij naar het verhaal van een zwaar gehandicapte jonge vrouw die in 1970 in zijn gemeenschap kwam wonen. Ze was bijzonder agressief, maar geleidelijk aan leerden de groepsleden naar haar luisteren. Toen kwam er tederheid in de plaats van agressie. Vanier zei te Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015
10
hopen dat sterke mensen leren van de zwakken. 'Onze samenleving zal werkelijk menselijk worden als we ontdekken dat de sterken de zwakken nodig hebben, net zoveel als dat de zwakken en sterken nodig hebben.' "Onze samenleving zal werkelijk menselijk worden als we ontdekken dat de sterken de zwakken nodig hebben, net zoveel als dat de zwakken en sterken nodig hebben." (Jean Vanier, Arkbeweging)
Dialoog Oecumenisch patriarch veroordeelt conservatisme en nationalisme Patriarch Bartholomaios I van Constantinopel, de ereprimaat van de Orthodoxe Kerken, heeft zich in een interview uitgesproken tegen conservatieve en nationalistische tendenzen in een aantal Orthodoxe kerken. Hij hoopt deze tendezen te kunnen bespreken op het Panorthodox Concilie, dat in 2016 in Istanbul zal worden gehouden. Voor het eerst sinds het jaar 787 komen alle veertien zelfstandige (autokefale) en vijf autonome Orthodoxe kerken bijeen. Op de agenda staan twee punten: de betrekkingen tussen de Orthodoxe kerken en andere christelijke belijdenissen en andere religies; en de betrekkingen tussen de Orthodoxe kerken zelf. De patriarch wil af van de conservatieve tendens die hij veel ziet. Als reactie op de hedendaagse uitdagingen in de wereld sluiten velen zich af. Dat past de christelijke kerk niet. Ook is het zgn. etnofyletisme een voortdurende verzoeking. Dit doet zich voor wanneer een autokefale kerk zich al te nauw verbindt met haar volk en met de regering van het land. Bron: RKK.nl
Niger: voor eventjes worden de kerken beschermd In een interview voor Agenzia Fides vertelt pater Mauro Armanino SMA over de situatie in Niger. Hij noemt vier kerken die op één dag in brand werden gestoken door het gepeupel, zogenaamd om wraak te nemen op de godslasterlijke cartoons in de Charlie Hebdo. De autoriteiten geven met pasen gewapende bescherming aan de christelijke gemeenschappen. Tweede paasdag is in het bijna volledig islamitische Niger zelfs een officiële feestdag. 'Maar daarna gaat de discriminatie verder zoals ze tevoren al bestond, aldus pater Mauro. Bron: Agenzia Fides, 1 april 2015
Hoe ziet het mondiale religieuze landschap eruit in 2050? Eind maart publiceerde het Pew Research Center de resultaten van een studie die zes jaar heeft geduurd naar de toekomst van de wereldreligies. Op grond van statistieken heeft dit gerenommeerde onderzoeksinstituut de contouren geschetst van de situatie in 2050. Er zullen de komende decennia ingrijpende verschuivingen plaatsvinden. Een greep uit de belangrijkste prognoses:
In 2010 was het christendom verreweg de grootste religie ter wereld, met 2,2 miljard aanhangers – bijna een derde van de wereldbevolking. Islam kwam op de tweede plaats met 1,6 miljard aanhangers, oftewel 23 % van de wereldbevolking. Het aantal christenen zal toenemen. Maar het aantal moslims zal nog veel sneller groeien, omdat zij over het geheel genomen jonger zijn en meer kinderen krijgen. Tegen 2050 zullen er ongeveer evenveel Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015
11
christenen als moslims zijn in de wereld. Hoewel allerlei onvoorziene gebeurtenissen ontwikkelingen in een andere richting kunnen sturen, verwachten de onderzoekers van Pew dat er tegen 2070 meer moslims zullen zijn dan christenen.
Vier van de 10 christenen wereldwijd zullen in 2050 wonen in sub-Sahara Afrika.
Mensen die zich tot geen enkel geloof bekennen maken momenteel 16% uit van de wereldbevolking – twee derde daarvan woont in China. Maar dat percentage zal krimpen tot 13 % in 2050. En als de Chinese autoriteiten grotere godsdienstvrijheid toestaan zou dat percentage nog veel lager kunnen uitvallen.
Het overstappen van de ene naar de andere religie speelt momenteel vooral in NoordAmerika en Europa een rol. In veel landen is zoiets moeilijk of zelfs verboden. Voor veel landen zijn geen gegevens beschikbaar. Maar op grond van cijfers uit 70 landen concluderen de onderzoekers dat vooral het Jodendom en het boeddhisme te lijden hebben van dit fenomeen van overstappen.
Bron: Religion News Service
Gebed Ter gelegenheid van de aanstaande zaligverklaring van mgr. Óscar Romero, Heilige Romero van Amerika Jij offerde het Brood, zijn levende Lichaam, Zijn Bloed gestort voor de overwinning en het Woord vond andermaal de dood in jouw dood. Heilige Romero van Amerika onze herder, onze martelaar! Romero van de onmogelijke vrede in dit land Romero, paarse bloem van hoop van heel het continent. Arme, glorierijke herder, vermoord voor geld, voor dollars, voor deviezen, als Jezus, op bevel van het rijk. Arme glorierijke herder, verlaten door je eigen broeders in het ambt, die je niet begrijpen wilden zoals ook de Synagoge Jezus niet begreep. Het volk heeft je heilig verklaard! Het bevestigde jou als bisschop, het leerde je het evangelie lezen. Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015
12
Als Jezus' broeder was je zoals Hij alleen in de hof, was je bang als een mens in nood. Maar je wist ook aan je woord de klank van een klok te geven. Je dronk de dubbele kelk van het altaar en van het volk met dezelfde aan de Dienst gewijde hand. Latijns Amerika heeft je tot de glorie van de altaren verheven, het schuim van haar zeeën is je aureool, het bladerdak van haar wouden je baldakijn, de toppen van de Andes vormen je altaar, haar liederen je liturgie haar kerkers je Calvarie-berg. Heilige Romero van Amerika onze herder en martelaar. Mgr. Pedro Casaldaliga, Brazilië; bron: www.dederdekerk.nl
Agenda
27 mei Sociale Studiedag bisdom Roermond. Gastspreker mgr. De Korte :‘Wat hebben wij met elkaar?’ over het katholiek sociaal denken en de discussie met de samenleving.
12 juni 'Een geschenk uit de hemel'. Studiedag over theologie en duurzaamheid in Epe. Georganiseerd door Oikos
14 juni Open Kloosterdag - Diverse kloosters openen hun deuren en bieden een informatief en/of bezinnend programma. Nadere informatie op www.knr.nl
20 juni Informatiebijeenkomst bij het Missionair Team Eindhoven, over de cursus Justice Peace and Integrity of Creation van de Duquesne University. De eerste groep krijgt certificaten uitgereikt. Komend seizoen start een nieuwe groep. Belangstellenden zijn uitgenodigd. Opgeven bij
[email protected]
Op zoek naar sporen van God – missienieuwsbrief –april 2015
13
